گروه پژوهش: براساس آخرين آمار به دست آمده از وزارت آموزش و پرورش، هم اينك ۴۷۳۹ مدرسه دولتي و ۲۲۵۱ مدرسه غيرانتفاعي در شهر تهران فعال است كه بر اين اساس معادل يك ميليون و ۲۸۷ هزار و ۶۷۷ دانش آموز در مدارس دولتي شهر تهران و معادل ۱۹۳ هزار و ۶۳۳ دانش آموز در مدارس غيرانتفاعي و در پايه هاي مختلف تحصيلي اشتغال به تحصيل دارند.
با يك نگاه اجمالي، مي توان چنين اظهار داشت كه در مجموع در شهر تهران ۱/۱۳ درصد دانش آموزان در دوره هاي گوناگون تحصيلي در مدارس غيرانتفاعي و ۹/۸۶ درصد دانش آموزان در مدارس دولتي تحصيل مي كنند. همچنين در مجموع ۲/۳۲ درصد مدارس شهر تهران غيرانتفاعي و ۸/۶۷ آنها دولتي هستند. به عبارت روشن تر ۱/۱۳ درصد دانش آموزان شهر تهران در ۲/۳۲ درصد مدارس غيرانتفاعي تحصيل مي كنند و ۹/۸۶ درصد آنها در ۸/۶۷ درصد مدارس دولتي اشتغال به تحصيل دارند. اين آمار در وحله نخست بيانگر تراكم بالاي دانش آموز به متر مربع در مدارس دولتي نسبت به مدارس غيرانتفاعي است و در مرحله دوم بيانگر كمبود مدارس دولتي نسبت به مدارس غيرانتفاعي است. گروه پژوهش مركز مطالعات و تحقيقات همشهري در اين ارتباط، اقدام به اجراي يك طرح نظرسنجي در سطح مناطق گوناگون شهر تهران از شهر ري تا تجريش كرده است. در اين طرح نظرسنجي تلاش شده است تا به سه محور اساسي يعني اقتصادي، سطح آموزشي- فرهنگي و ابعاد اجتماعي خانواده هاي داراي دانش آموز توجه شود.
بخش نخست اين گزارش پژوهشي، در خصوص ابعاد اقتصادي تحصيل در شهر تهران است كه نتايج به دست آمده بيانگر تحمل بار سنگين مخارج تحصيلي بر دوش خانواده ها است.
صددرصد والدين پاسخ دهنده، به گروه پژوهش همشهري گفته اند كه بدون پرداخت يكجا و يا اقساطي شهريه ثبت نام، امكان تحصيل فرزندانشان در مدارس دولتي وجود ندارد. اين در حالي است كه هرساله و طبق آخرين بخشنامه آموزش و پرورش در سال جاري هم، اخذ هرگونه شهريه ثبت نام از خانواده ها ممنوع شده است و در صورت اخذ، بايد عودت شود! با اين وصف، همه ساله پرداخت شهريه ثبت نام، گريبانگير اغلب خانواده هاي داراي محصل بوده و هست. براساس ميانگين به دست آمده در اين نظرسنجي، مدارس
دولتي به طور متوسط مبلغ ۷۱ هزار تومان شهريه ثبت نام از خانواده ها اخذ مي كنند. اين مبلغ براي مثال تنها در يك سال براي يك مدرسه با حداقل ۱۰ كلاس و ۳۰۰ دانش آموز بيش از ۲۱ ميليون تومان درآمد سالانه است.
اين رقم فقط شامل مبلغ شهريه ثبت نام است، در حالي كه طبق گفته
پاسخ دهندگان، در برخي مدارس مبالغي هم در طول سال تحت عناوين همياري، مشاركت، تعميرات، سوخت و غيره از خانواده ها طلب مي شود.
صرف نظر از هرگونه نقد و تحليلي در اين باره، جاي چند نكته ضروري، خالي از فايده نيست:
اول: اخذ شهريه براي ثبت نام در مدارس، طبق قانون اساسي و بخشنامه هاي وزارت آموزش و پرورش غيرقانوني است و نبايد گرفته شود و در صورت اخذ، بايد پس داده شود! اما متأسفانه بدون پرداخت شهريه ثبت نام، خانواده ها دچار مشكل خواهند شد.
دوم: شهريه سالانه ثبت نام مدارس، مبالغ قابل توجهي است كه بايد معلوم باشد تحت چه عناويني هزينه مي شود و مسئول رسيدگي به شفاف سازي اين هزينه ها كيست؟
سوم: به نظر مي رسد روند اخذ شهريه در مدارس دولتي، موضوعي است كه بدون ريشه يابي دقيق و در راستاي عملي شدن بخشنامه هاي آموزش و پرورش، حركتي ناممكن باشد. در اين صورت، همه ساله بايد ما شاهد صدور بخشنامه عدم پرداخت شهريه ثبت نام و عودت آن به خانواده ها از يك سو و اخذ شهريه توسط اولياي مدارس از ديگر سو باشيم.
موضوع قابل توجه ديگر در اين نظرسنجي، افزايش غيرقابل انكار توقعات روزافزون دانش آموزان در سال هاي اخير و فاصله بين واقعيت هاي فرهنگي- اقتصادي خانواده ها با اين نوع توقعات است.
همچنين در اين نظرسنجي، سعي شده است پيشنهادهاي خانواده هاي پاسخگو براي كاهش هزينه هاي تحصيلي فرزندان به شكل دسته بندي شده منعكس شود و مسئولان ذي ربط نيز مي توانند با اين جمع بندي كه نمونه اي آماري از شهر تهران است، پاسخ هاي مقتضي خود را ارايه دهند.
گروه پژوهش همشهري در اين نظرسنجي، براي ۲۲۰ خانواده تهراني پرسش هاي خود را ارايه كرده است و گزارش زير حاصل يافته هاي اين گفت وگو با خانواده هايي از شهر بزرگ تهران است.
شغل پاسخگويان
۲۲۰ پاسخ دهنده به پرسش هاي گروه پژوهش همشهري، در مشاغل گوناگوني همچون كارمند، وكيل، معلم و فرهنگي، آزاد، مطبوعاتي، نگهبان، حروفچين، كارگر خدماتي و ساختماني و حسابدار اشتغال به كار دارند.
همچنين از ميان شاغلان ۲۰ درصد را زنان خانه دار تشكيل داده اند و بيش از ۴۱ درصد نيز كارمند بخش هاي خصوصي و يا دولتي هستند.
جنس و سن پاسخ دهندگان
از ۲۲۰ خانواده پاسخگو به پرسش هاي همشهري معادل ۹/۵۰ درصد را مردان و ۱/۴۹ درصد را زنان تشكيل داده اند.
حداقل سن پاسخ دهندگان ۳۱ سال و بالاترين ميزان سن ۶۴ ساله است.
بنا بر آمار جمع آوري شده، در مجموع معادل ۱/۴۹ درصد پاسخ دهندگان ۴۰ ساله و كمتر از ۴۰ سال سن دارند و معادل ۶/۴۳ درصد بين ۴۰ تا ۵۰ سال سن دارند و مابقي سنشان بيش از ۵۰ سال است.
چند محصل در منزل داريد؟
|
درصد
|
ميزان توقع فرزندان از والدين
|
|
۸/۴۱
|
خيلي زياد
|
|
۸/۲۱
|
زياد
|
|
۷/۱۲
|
توقع زيادي ندارد
|
|
۲/۱۸
|
متعادل
|
|
۵/۵
|
اصلاً توقعي ندارد
|
|
۱۰۰
|
جمع
|
|
براساس آمار به دست آمده معادل ۳/۴۷ درصد خانواده ها فقط يك محصل در منزل دارند و معادل ۹/۵۰ درصد آنان ۲ محصل و ۸/۱ درصد نيز ۳ دانش آموز در پايه هاي مختلف تحصيلي در منزل دارند.
در كدام پايه تحصيلي درس مي خوانند؟
۳/۴۷ درصد پاسخ دهندگان به گروه پژوهش همشهري درباره پايه هاي تحصيلي فرزندانشان اظهار داشته اند كه فقط داراي يك دانش آموز در خانه هستند كه در پايه هاي مختلف تحصيل مي كنند. از اين ميان ۵/۱۴ درصد ابتدايي، ۱/۹ درصد راهنمايي، ۷/۱۲ درصد دبيرستان و ۱/۹ درصد در مقطع پيش دانشگاهي تحصيل مي كنند.
همچنين در مجموع ۹/۵۰ درصد پاسخ دهندگان داراي ۲ فرزند دانش آموز در خانه مي باشند كه در پايه هاي مختلف تحصيلي از ابتدايي تا پيش دانشگاهي مشغول به تحصيل هستند.
معادل ۸/۱ درصد نيز داراي سه فرزند دانش آموز مي باشند كه در پايه هاي دبيرستان و پيش دانشگاهي تحصيل مي كنند.
مخارج تحصيلي فرزندان شما چند درصد درآمد ماهانه خانواده است؟
۲۲۰ خانواده پاسخ دهنده به گروه پژوهش مركز مطالعات و تحقيقات همشهري، در خصوص ميزان مخارج تحصيلي فرزندانشان شامل آموزشي، رفاهي، فرهنگي- هنري و ورزشي اظهار داشته اند كه بين حداقل يك تا حداكثر ۱۰۰ درصد درآمدشان صرف مخارج دانش آموزانشان مي شود.
از اين ميان، افرادي كه بيش از ۶۰ تا ۱۰۰ درصد درآمدشان صرف امور دانش آموزي خانه مي شود، داراي يك يا دو فرزند هستند كه در مدارس غيرانتفاعي تحصيل مي كنند. البته اين هزينه را به ساير توقعات و هزينه هاي دانش آموزان شامل ورزش، هنر، فرهنگي، كامپيوتر و غيره نيز بايد اضافه كرد.
اين خانواده ها براي تأمين هزينه هاي تحصيلي فرزندانشان عمدتاً شغل دوم دارند و يا پدر و مادر هر دو شاغل هستند و يا برخي مجبور به فروش اثاثيه تجملي و يا ضروري زندگي مانند فرش و غيره نيز شده اند.
آمار به دست آمده در خصوص مخارج تحصيلي فرزندان نشان مي دهد كه ۴/۱۶ درصد خانواده ها، ماهانه حدود ۳۰ درصد درآمد خود را صرف فرزندان محصل خود مي كنند.
۶/۳۲ درصد خانواده ها نيز بين ۱۵ تا ۲۰ درصد، ۲۰ درصد خانواده ها بين ۲۵ تا ۳۰ درصد، ۷/۱۲ درصد خانواده ها بين ۳۵ تا ۴۰ درصد درآمدشان را صرف هزينه هاي روزمره و تحصيلي فرزندانشان مي كنند.
معادل ۹/۱۰ درصد خانواده ها نيز نيمي از درآمد ماهانه خود را صرف مخارج آموزشي و غيرآموزشي فرزندان مي كنند.
۹/۲۱ درصد خانواده هاي پاسخگو نيز اظهار داشته اند كه بين ۶۰ تا ۱۰۰ درصد درآمد خود را به فرزندان محصل خود اختصاص دادند.
فقط ۵/۷ درصد خانواده هاي پاسخ دهنده بين ۱ تا ۵ درصد درآمد خانه را صرف مخارج آموزشي مي كنند و ۶/۳ درصد آنان نيز بين ۶ تا ۱۰ درصد درآمدشان صرف امور و خرج هاي تحصيلي دانش آموزان مي شود.
مخارج تحصيلي، بر كدام يك از هزينه هاي سبد خانوار اثر مي گذارد؟
براساس آمار به دست آمده از پاسخ هاي خانواده ها به گروه پژوهش همشهري، از ۲۲۰ خانواده، معادل ۱/۶۹ درصد آنان به پرسش تأثير مخارج تحصيلي بر هزينه هاي سبد خانوار گفته اند كه مخارج تحصيلي- آموزشي، ورزشي و تفريحي فرزندان بر كل هزينه هاي سبد خانوار شامل خوراك، پوشاك، تفريح، سفر، خريد لوازم منزل، تجملات، شام بيرون از منزل، هزينه اياب و ذهاب و... اثر مي گذارد و موجب كاهش و يا حذف برخي از آنها مي شود.
معادل ۵/۱۴ درصد نيز اظهار داشته اند كه اين نوع مخارج هيچ گونه تأثيري در هزينه هاي سبد خانوار نمي گذارد.
همچنين معادل ۳/۷ درصد گفته اند كه اين موضوع فقط بر روي هزينه هاي خريد پوشاك براي خودشان و معادل ۳/۷ درصد نيز برروي هزينه هاي سفر و تفريح خانواده اثر گذار بوده است.
معادل ۸/۱ درصد نيز اظهار داشته اند ناچارند از هزينه جنبي و تجملاتي منزل كاسته و يا حذف كنند.
ميزان توقع فرزندان از والدين
|
درصد
|
در چه مدرسه اي تحصيل مي كنند
|
|
۹/۳۰
|
دولتي
|
|
۶/۲۳
|
غيرانتفاعي
|
|
۴/۱۶
|
هر دو دولتي
|
|
۷/۱۲
|
دولتي و غيرانتفاعي
|
|
۹/۱۰
|
هر دو غيرانتفاعي
|
|
۵/۵
|
هر سه دولتي
|
|
۱۰۰
|
جمع
|
|
براساس پاسخ پدران و مادران به گروه پژوهش همشهري ۸/۴۱ درصد آنان ميزان توقع فرزندانشان را خيلي زياد ارزيابي كرده اند كه اين توقعات علاوه بر هزينه هاي جاري آموزشي مدارس شامل هزينه هاي كلاس هاي تقويتي و معلم خصوصي، هزينه هاي كامپيوتر، ورزش، كلاس هاي هنري- فرهنگي، موبايل، سفرهاي داخلي و خارجي فرزندان نيز است.
معادل ۸/۲۱ درصد نيز توقع فرزندان از والدين را زياد عنوان كرده اند.
۷/۱۲ درصد نيز توقع فرزندان را تا حدي و معادل ۲/۱۸ درصد نيز اين توقع را متعادل ذكر كرده اند.
فقط ۵/۵ درصد از دانش آموزان و محصلين از والدين خود در اين تحقيق، هيچ گونه توقعي ندارند و به آنچه موجود است، قناعت كرده اند!
ميزان توقع اولياي مدارس از والدين
بيش از ۵/۷۴ درصد والدين اظهار داشته اند كه اولياي مدارس براي ثبت نام فرزندانشان شهريه دريافت مي كنند و مابقي گفته اند علاوه بر شهريه ثبت نام، بايد هزينه هاي همياري سالانه و تعميرات مدرسه را نيز در طول سال تحصيلي به صورت كامل و يا قسطي به اولياي مدارس پرداخت كنند، در غير اين صورت مدارس به سختي و يا با مشكل تراشي دانش آموز را ثبت نام مي كنند.
ميزان توقع والدين از پدران و مادرانشان در گذشته چه بوده است؟
۵/۷۴ درصد از والدين پاسخ دهنده به گروه پژوهش همشهري اظهار كرده اند كه در زمان تحصيل خود هيچ گونه توقعي از پدران و مادرانشان نداشته اند و عمدتاً پدرانشان حتي نمي دانستند كه فرزندانشان در چه مدرسه اي و در چه پايه اي تحصيل مي كنند!
معادل ۵/۵ درصد نيز فقط در حد كيف و كفش سالانه خود متوقع بوده اند كه آن هم در بسياري از موارد ذكر شد كه كفش هايشان ۲ شماره بزرگتر خريداري مي شده است تا ۲ سال پياپي بپوشند! و فقط ۵/۱ درصد اظهار داشته اند كه خيلي متوقع بوده اند.
معادل ۶/۳ درصد آنان نيز در حين تحصيل و يا در طول تعطيلات تابستان كار هم مي كرده اند!
آيا فرزند شما دچار افت تحصيلي شده است؟
معادل ۴/۵۶ درصد والدين پاسخ دهنده اظهار داشته اند كه فرزندانشان دچار افت تحصيلي نشده اند و دليل آن را اختصاص هزينه بالاي تحصيلي ذكر كرده اند. در عوض معادل ۶/۴۳ درصد آنان از افت تحصيلي فرزندانشان خبر داده اند كه دلايل عمده آن را ناشي از مشكلات و اختلافات خانوادگي، تعداد زياد دانش آموزان در يك كلاس، توجه زيادي به ورزش، بيماري، معلمان غيردلسوز، مشكلات مالي خانواده، تأثير دوستان، شيطنت، صرف وقت بيش از حد با كامپيوتر، ناامني مدارس دولتي، مسايل روحي- رواني ذكر كرده اند.
آيا فرزندان شما در مدرسه دولتي يا غيرانتفاعي تحصيل مي كنند؟
بر اساس پاسخ هاي به دست آمده، يك فرزند از ۹/۳۰ درصد پاسخ دهندگان در مدرسه دولتي تحصيل مي كند و معادل ۶/۲۳ درصد نيز در مدرسه غيرانتفاعي اشتغال به تحصيل دارند.
از ميان ۲۲۰ پاسخگو ۴/۱۶ درصد داراي دو فرزند محصل هستند كه هر دوي آنها در مدرسه دولتي تحصيل مي كنند و در مقابل ۹/۱۰ درصد پاسخ دهندگان گفته اند كه دو فرزندشان در مدرسه غيرانتفاعي تحصيل مي كنند.
معادل ۷/۱۲ درصد پاسخ دهندگان نيز يك فرزندشان در مدرسه دولتي و يك فرزندشان در مدرسه غيرانتفاعي تحصيل مي كند. معادل ۵/۵ درصد نيز داراي سه فرزند محصل هستند كه هر سه آنها در مدرسه دولتي تحصيل مي كنند.
ميزان شهريه مدارس دولتي چقدر است؟
براساس نتايج آمار به دست آمده از طرح نظرسنجي از والدين شهر تهران، مي توان چنين نتيجه گرفت كه بين حداقل ۵ تا حداكثر ۳۰۰ هزار تومان شهريه براي يك تا ۳ فرزند شاغل به تحصيل در مدارس دولتي توسط خانواده ها پرداخت مي شود.
اين آمار نشان مي دهد كه در مجموع ۸/۵۲ درصد پاسخ دهندگان، بين حداقل يك تا حداكثر ۳ فرزندشان در مدارس دولتي تحصيل مي كنند كه از اين ميان ۹/۳۰ درصد فقط داراي يك فرزند و ۴/۱۶ درصد داراي دو فرزند و ۵/۵ درصد داراي سه فرزند دانش آموز هستند.
براين اساس، به طور ميانگين خانواده ها براي هر فرزند خود معادل ۷۱ هزار تومان شهريه ثبت نام پرداخت مي كنند.
شهريه مدارس غيرانتفاعي چقدر است؟
|
درصد
|
تاثير مخارج تحصيل برروي هزينه هاي سبدخانوار
|
|
۷/۳
|
تفريح،سفر
|
|
۱/۸
|
هزينه هاي تجملي و اثاثيه منزل
|
|
۶۹/۱
|
همه چيز
|
|
۱۴/۵
|
تاثير نميگذارد
|
|
۱۰۰
|
جمع
|
|
براساس آمار به دست آمده در مجموع معادل ۵/۳۴ درصد والدين داراي يك يا دو دانش آموز در مدارس غيرانتفاعي هستند كه براي آنان حداقل مبلغ ۳۰۰ هزار تومان تا حداكثر ۳ ميليون تومان شهريه پرداخت مي كنند.
از اين ميان ۶/۲۳ درصد آنان فقط داراي يك دانش آموز در مدرسه غيرانتفاعي و ۹/۱۰ درصد داراي دو دانش آموز غيرانتفاعي هستند.
همچنين براساس آمار ۷/۱۲ درصد خانواده ها نيز داراي دو فرزند در حال تحصيل هستند كه يك فرزندشان در مدرسه دولتي و يك فرزندشان در مدرسه غيرانتفاعي تحصيل مي كند و در مجموع براي آنان بين ۳۰۰ هزار تومان تا حداكثر ۷۸۰ هزار تومان شهريه پرداخت مي كنند.
به طور ميانگين خانواده هايي كه داراي يك تا دو فرزند در مدارس غيرانتفاعي دارند معادل ۹۱۶ هزار تومان شهريه ثبت نام پرداخت مي كنند و والدين داراي دو فرزند يكي در مدرسه دولتي و يكي در مدرسه غيرانتفاعي به طور متوسط در مجموع ۵۱۴ هزار تومان شهريه ثبت نام پرداخت مي كنند.
پيشنهاد شما براي كاهش هزينه هاي تحصيلي چيست؟
براساس اطلاعات و آمار به دست آمده از نتايج تحقيق گروه نظرسنجي و پژوهش همشهري، خانواده ها و والدين پاسخ دهنده در مجموع به نكات قابل تأمل و توجهي در خصوص كاهش هزينه هاي تحصيلي اشاره كرده اند كه در زير به شكل اجمال و به ترتيب دسته بندي شده است:
۱- هزينه تحصيلي برطبق قانون اساسي بايد رايگان باشد و مسئولان بايد به اين موضوع رسيدگي كامل كنند و كمك هزينه نيز براي پوشاك و تغذيه دانش آموزان اعطا شود. (۵/۳۷ درصد)
۲- كيفيت تحصيل و آموزش و سطح علمي مدارس افزايش يابد تا نيازي به معلم خصوصي و كلاس هاي تقويتي نباشد. (۱۰ درصد)
۳- مدارس دولتي با امكانات بهتر، افزايش يابد. (۷۵/۸ درصد)
۴- تفاوت هاي تحصيلي بين مدارس دولتي و غيرانتفاعي كاهش و حذف شود و براي همه دانش آموزان هزينه هاي تحصيلي يكسان شود. (۷۵/۸ درصد)
۵- هزينه هاي تحصيلي خيلي بالاست و با افزايش كالاهاي مختلف، هزينه هاي تحصيلي نيز رو به افزايش است، در حالي كه نبايد اين گونه باشد. (۲۵/۶ درصد)
۶- بودجه آموزش و پرورش بايد افزايش يابد. (۵ درصد)
۷- مدارس يك نوبته صبح افزايش يابد. (۵ درصد)
۸- خانواده هاي كم و يا بي بضاعت شناسايي شوند و برايشان فكري شود. (۷۵/۳ درصد)
۹- چشم هم چشمي بين دانش آموزان خيلي زياد است بايد فرهنگ سازي شود. (۷۵/۳ درصد)
۱۰- از كشورهاي پيشرفته الگوبرداري شود تا وضعيت آموزش و پرورش بهبود و افزايش يابد. (۵/۲ درصد)
۱۱- خانواده ها مدارس را اداره مي كنند نه دولت! (۲۵/۱ درصد)
۱۲- وضعيت حقوقي و شغلي معلمان بهبود و افزايش يابد تا دلسوزانه فعاليت كنند. (۵/۲ درصد)
۱۳- اميد به زندگي و روحيه سازي در ميان دانش آموزان افزايش يابد تا مدرسه گريزي كاهش يابد. (۵/۲ درصد)
۱۴- پيشنهادي ندارم. (۷۵/۳ درصد)
