* لطفاً در ابتدا بفرماييد كه اولين دوسالانه پوستر جهان اسلام چه اهدافي را جست وجو مي كند و در برابر تبليغات دشمنان و مخالفان اسلام چه مواردي را مورد توجه قرار داده است؟
- از آنجا كه برگزاري دوسالانه هاي نقاشي و خوشنويسي جهان اسلام با موفقيت روبه رو شده بودند، شوراي سياستگذاري هنرهاي تجسمي فرهنگستان هنر، طرحي را مبني بر برپايي دو سالانه گرافيك جهان اسلام به رئيس فرهنگستان پيشنهاد دادند. به طور كلي فضاي جديدي كه فرهنگستان هنر براي نمايش آثار به طور مستقل فراهم آورده، پذيراي اين رفتارهاي فرهنگي است. به هر حال هدف ما شناسايي هنرمندان دنيا و چگونگي عملكردشان در حوزه تمدن جهان اسلام بود، چون اين نحوه شناسايي را قبلاً در مورد رشته نقاشي داشتيم. پس از مرحله فراخوان و مخاطب شناسي در اين زمينه، دريافتيم كه حوزه گرافيك جهان اسلام كمتر معرفي شده و شناسايي از گرافيك محض در اين حوزه وجود ندارد. در اينترنت و كتاب هاي مختلف نيز به جست وجو پرداختيم ولي بهره تحليلي و كيفي ويژه اي را نتوانستيم در آثار كشورهاي اسلامي بيابيم. به هر حال اين دوسالانه به منظور شناسايي گرافيك و طراحي پوستر در جهان اسلام شروع به كار كرد و دو محور را در دستور كار خود قرار داد: موضوع فرهنگ و ديگري موضوع مربوط به محروميت و مظلوميت مردم فلسطين كه بزرگترين نگاه به اين بغض در گلوي مسلمانان است.
معمولاً هر برنامه اي در شروع آن ممكن است وجه سياسي پيدا كند و فرهنگستان هنر به وجه سياسي آن هم توجه كرد و وجه فرهنگي و پژوهشي اش را نيز به سنجش در آورد. فرهنگستان موضوع فلسطين را بحث فرهنگي دانست و به اين نتيجه رسيد كه مي توان بحث ايثار و بي  حرمتي به ساحت انسان را با نگاه بشري و فرهنگي نگاه كرد. بنابر اين با اين زاويه ديد، احتياج داشت كه تأليف خاص تري را به لحاظ صورت و تركيبي كه مخاطبين و روشنفكران دنيا را بتوان به آن رجوع داد، مد نظر قرار دهد. چرا كه منظور، طرح يك شعار تبليغاتي روزنامه اي يا تيزر تلويزيوني نبود، بلكه سعي بر اين داشتيم تا ببينيم چطور مي توان اين مؤلفه ها را كيفي تر و عميق تر كرد.
براي جمع آوري آثاري در اين زمينه شروع به راه اندازي يك دبيرخانه در بخش بين المللي كرديم و به يافتن مخاطب از اقصي نقاط دنيا پرداختيم. از هنرمندان داخلي نيز به طور عام دعوت به عمل آمد كه بخصوص اعضاي انجمن ها و حوزه هاي فرهنگي با طيب خاطر دعوت ما را پذيرفتند و شروع به كار كردند. دوستان در حوزه هنري با سوابق ويژه و حساسيتي كه براي هنر انقلاب داشتند و نيز انجمن گرافيك با خلوص و مهرباني دست به خلق اثر زدند.
فكر مي كنم به دليل شعار اين دوسالانه كه «اسلام» است، همه در اين مقوله جاي دارند و سعه صدر مسلمانان در دنيا بي نظير است. به هرحال آثار بسيار خوبي در اين زمينه با همكاري همه هنرمندان گردآوري شده است و نتيجه خوبي به دست آمده كه ان شاءالله در روز نهم آذر شاهد خواهيد بود.
* پوستر، هنر گرافيكي است و گرافيك نيز گرايش به ظاهر دارد. دوسالانه پوستر جهان اسلام آيا فقط نمايش جنبه هاي ظاهري اسلام را در بر مي گيرد، و گرنه چگونه بر روي مفاهيم تأكيد شده است؟
- در هر دوسالانه اي كه برگزار مي شود، هنرمندان كساني اند كه بايد اين گردونه را بچرخانند؛ نه برگزاركنندگان. در واقع برگزاركنندگان مولف نيستند بلكه تنها به جمع آوري آثار مي پردازند. كاري كه ما به عنوان برگزار كننده مي خواستيم انجام دهيم اين بود كه ببينيم در اين سبد ميوه شيرين هنر ديني و اسلامي مان چه داريم. با كنار يكديگر قرار گرفتن اين آثار، گرافيست هاي جهان اسلام در مي يابند كه اين حوزه تمدني، شور تصويري و گرافيكي اش در چه حد و اندازه اي قرار دارد. گرافيك، هنر كاربردي است و مجموعه اي از تصوير و صورت و نشانه شناسي بشر معاصر است. به عبارت ديگر، هنر گرافيك تركيبي از شعار، مباني تصويري و خلاصه گويي به شمار مي آيد. چون در جهان سرعت و در تكنولوژي، فرصت تحليل و بيان تئاتري مثل تئاتر شكسپير وجود ندارد. در جهان معاصر، ارتباطات چنان سريع اند كه تصوير اين دوران نيز بايد شاخصه خود را داشته باشد. نقاشي و گرافيك معاصر، فرزندان زمان خود هستند، بنابر اين بايد صورت نوعي خودشان را هم جست وجو كنند. نشانه شناسي كه پس از دو جنگ جهاني به وجود آمد، به دو گرايش هنر كاربردي فرهنگي و هنر كاربردي تجاري تبديل شد. اكنون چيزي كه ما در دستور كارمان داريم، هنر كاربردي فرهنگي است كه ابتدا قرار بود به عنوان گرافيك اين كار انجام گيرد. ولي زماني كه براساس پيشنهاد شوراي سياستگذاري دوسالانه قرار شد با عنوان پوستر برگزار شود، متوجه شديم كه نقش و سهم هنرمندان ايراني بسيار برجسته است؛ به دليل اين كه هنرمندان ايراني به هنر گرافيك فرهنگي و هنر كاربردي فرهنگي توجه بسياري دارند و اين در حالي است كه اين ويژگي با چنين كيفيتي در غرب آسيا مشاهده نمي شود.
اشاره؛اولين دو سالانه بين المللي پوستر جهان اسلام از ۹ آذر به مدت يك ماه در مركز فرهنگي هنري صبا وابسته به فرهنگستان هنر جمهوري اسلامي ايران برگزار مي شود. با حبيب الله صادقي هنرمند نقاش و دبير دوسالانه پوستر جهان اسلام در زمينه كم و كيف و اهداف برگزاري اين نمايشگاه گفت وشنودي داشته ايم كه از نظرتان مي گذرد.
* از مهمترين ويژگي هاي جهان اسلام، حج است. در واقع حج، نماد جهان اسلام و خود يك پوستر اسلامي است. آيا بر روي چنين بخشي در اين دوسالانه كار شده است؟
- قرآن عزيز و حج دو موضوعي اند كه هنرمندان جهان اسلام با محوريت اين دو معرفت آثاري خلق كرده اند. در اين آثار به نظر مي آيد هنرمندان به يك تركيب بندي متمركز و پرسپكتيو مقامي توجه نشان داده اند. پرسپكتيو مقامي، اشاره به يك نقطه مركزي در تصوير دارد كه آن نقطه مركزي، قلب جهان اسلام يعني حج است. در زمينه قرآن كريم نيز آثار خوبي را از جانب هنرمندان داشته ايم كه همگي با مفاهيم قرآني كار شده اند. اميدوارم بتوانيم در سال هاي آينده اين فضا را در سطح وسيع تري داشته باشيم و خادمين قرآن و فرهنگ اسلامي را در حوزه هاي ديگر نيز شناسايي كنيم.
* در مورد موضوع حجاب كه يكي ديگر از ويژگي هاي جهان اسلام است، چطور؟
- نگاهي كه مسلمانان و ايرانيان به حجاب، حرمت و حريم و محترم داشتن ساحت انسان دارند، داراي مفهوم باطني است. حال اين مفهوم باطني چگونه مي تواند در جلوه ظاهري تجسم يابد، از جمله موضوعاتي است كه مي توان در دستور كار قرارداد. من گرافيك جهان اسلام را گرافيك بسيار نجيب با آن حجاب روحاني و جسماني اش مي دانم؛ آنقدر لطيف و معنايي است كه تفاوتي جدي با گرافيك هاليوودي و نيز انديشه هاي چپ و غيره دارد. گرافيك و پوستر جهان اسلام ويژگي هاي بصري و عملي خود را دارد.
* براي آن كه در دوره هاي بعد نيز هنرمندان مورد تشويق قرار گيرند و آثاري در اين باره خلق كنند و نمايشگاه آثار پربار باشد، چه تدبيري انديشيده شده است؟
- هنرمندان مسلمان يك تكليف دروني و فردي دارند كه اصلاً معطوف به برگزاري اين دوسالانه ها نيست. اكنون هر هنرمندي را مي توان در كارگاه اش در حين خلق اثر مشاهده كرد. هر كدام از آنها با تأليفات و ترجمه هاي شخصي خود براي نمايش و معرفي فرهنگ ديني شان فعاليت مي كنند. در واقع ما آنقدر اثر هنري در جهان اسلام داريم كه مي توانيم طي چند سال آينده به برگزاري دوسالانه بپردازيم؛ آن هم در زمينه هاي مختلفي چون تصويرسازي، كاريكاتور، گرافيك و... با مفاهيم گوناگون. اصلاً مفاهيم اسلامي مانند حج، جهاد و... هر كدام به تنهايي اين قابليت رادارند كه با يك فراخوان صحيح آثار هنرمندان مسلمان دنيا را جمع آوري كرد و در اين زمينه ها آثار را كنار يكديگر قرار داد. بنابر اين همان طور كه اشاره شد، پديدآورندگان اصلي آثار هنرمندان اند و برگزاركنندگان فقط نحوه مديريت را با سنجش عقلي و عملي برعهده مي گيرند.
* چنانچه صحبت ديگري هست بفرماييد؟
- به اين گفته ايمان دارم كه آنچه از نيمه پرليوان است، از بركت اسلام عزيز و حضور هنرمندان است و آن بخش خالي ليوان، كمبودهاي اجرايي و ضعف مديريت ما است. ان شاءالله بتوانيم لباس خادم اسلام و قرآن را به تن كنيم و جامعه فرهنگي را آماده سازيم تا جلوه ناب اسلام عزيز به دنيا معرفي شود. من از همه هنرمنداني كه در اين دو سالانه شركت كرده اند تشكر مي كنم و اميدوارم در دوره هاي بعد، جلوه هاي اين مقدمه تجلي يابد.

نخستين دوسالانه بين المللي پوستر جهان اسلام سرانجام پس از بحث هاي بسياري كه بر سر مسئله داوري آن پيش آمد، آذرماه در تهران برگزار مي شود.
طي يك ماه اخير عده اي از كارشناسان و هنرمندان مخالف و موافق با تصميمات اتخاذ شده از سوي فرهنگستان هنر در اين زمينه به ارائه نقطه نظرات خود پرداختند.
به گفته حميد شريفي عضو مستعفي هيأت انتخاب اولين دوسالانه پوستر جهان اسلام، برگزاري دوسالانه ها با عنوان جهان اسلام يك وجه اعتقادي دارد و يك وجه تخصصي و شايد افرادي همانند دو داور خارجي مدعو توانايي بررسي تخصصي آثار را داشته باشند، اما قادر نيستند از بعد اعتقادي به آثار نزديك شوند و ظرافت هاي آن را درك كنند.
بر اساس گزارش خبرگزاري مهر، وي روند برگزاري اين دوسالانه را روندي منطقي ندانست و آن را تحت تأثير جريانهاي خاص هنري قلمداد كرد.
از سوي ديگر سعيد عجمي گرافيست نيز طي اظهاراتي چنين بيان داشت: «هنگامي كه يك دو سالانه هنري برگزار مي شود، در حقيقت يك كار فرهنگي در دست انجام است. اما برگزاري يك دوسالانه هنر اسلامي در حقيقت نشانگر برپايي يك كار مذهبي است، بنابر اين در برپايي اين گونه امور، كار بايد به دست اهل آن سپرده شود. يعني كسي كه مي خواهد دوسالانه پوستر جهان اسلام را برگزار كند بايد افرادي را براي تقويت قضاوت اين دوسالانه انتخاب كند كه سنخيتي با موضوع داشته باشند.»
اما حبيب الله صادقي به عنوان دبير دوسالانه پوستر جهان اسلام در نشست مطبوعاتي دوسالانه اذعان داشت كه استعفا دهندگان از هيأت داوري دوسالانه حتماً دلايلي براي استعفاي خويش داشته اند اما به هنگام برپايي چنين نمايشگاههايي بايد از ديدي باز برخوردار بود.
وي گفت: «در هر صورت من به عنوان دبير اين دوسالانه شخصاً تقاضاي دعوت و شركت دو هنرمند نامي خارجي يعني الن لوكرنگ و فوكودا را در هيأت داوران نمودم. چرا كه مسئله فلسطين يك مسئله جهاني است كه به بشريت تعلق دارد و اين دو هنرمند مي توانند با حضورشان ديدگاه خود را نسبت به اين مسئله بيان كنند. به اين ترتيب است كه مي بينيم لوكرنگ اكنون يك پوستر درباره آمريكا و يك پوستر درباره فلسطين طراحي كرده است.» همچنين در ميان آراء و نظريات هنرمندان ديگر به اين بيانات اشاره شد كه تنها نگاه تكنيكي يك داور به يك اثر هنري نمي تواند تمامي زواياي پنهان آن اثر را روشن كند، بلكه زمينه هاي قومي و مذهبي يكي از دلايل اصلي انتخاب در نمايشگاه و مسابقاتي با موضوعات و محورهاي خاص است.
در همين حال علي وزيريان عضو شوراي سياستگذاري و داور مستعفي دو سالانه پوستر جهان اسلام نيز طي سخناني اعلام كرد: «از سوي فرهنگستان هنر اظهار شده كه به جهت اعتبار بين المللي از داوران مسيحي و بودايي دعوت شده است تا به اين وسيله آثار تمامي طراحان از سراسر جهان به نمايشگاه جذب شوند. پس چطور است براي اعتبار بين المللي سازمان كنفرانس اسلامي پيشنهاد شود كشورهاي غيرمسلمان اعم از مسيحي و يهودي و بودايي را به ليست اعضاي خود اضافه كند. از كي تا به حال حضور داوران لبناني، سوري و فلسطيني در نمايشگاهي كه منتسب به جهان اسلام باشد، موجب بي اعتباري آن است؟»
وي همچنين بيان داشت: «با اين حساب، اعتبار نمايشگاه شما مرهون داور مسيحي و بودايي است، نه عالم اسلام و اگر چنين است، آن وقت بايد بپذيريد كه عنوان فعلي دوسالانه شما بي مسمي و نامفهوم است.»
سهراب هادي يكي از اعضاي هيأت انتخاب دوسالانه در اين باره گفت: به هر حال، فرهنگستان هنر اين زمينه را با سرمايه ملي و زحمات فراوان ايجاد كرده است تا اولاً بتوان استعداد چهره هاي جوان راكشف كرد و نسل ها را به يكديگر پيوند داد و نيز زمينه يك رخداد فرهنگي هنري بزرگ را به وجود آورد. در اين صورت ما مي توانيم به كل دايره نگاه طراحان گرافيك كشورهاي مسلمان نگاه كنيم و تأثيرپذيري ها را ببينيم و به اهداف مورد نظر دست يابيم، پس نبايد در قدم هاي اول اين گونه با خود درگير شويم. به هر صورت، اين نمايشگاه برگزار مي شود و رسانه ها و افراد اهل نظر مي توانند از آن ديدن كنند،نقصان ها و ايرادات كار را مطرح و بررسي كنند،چرا كه رسانه ها چشم وگوش بيدار جامعه اند.»
با مروري بر اين نقل قول ها و اظهارات درج شده در رسانه هاي مختلف خبري و جمع بندي آنها، مي توان استنتاج كرد كه اصولاً لازمه برپايي دو سالانه اي هنري كه با عنوان اسلام برگزار مي شود، شايد بيش از هر چيز موضوع وحدت و همدلي ميان هنرمندان و نيز دست اندركاران است.
از سويي ديگر، اساساً آنچه مفيد به نظر مي رسد و به عنوان يك حركت مثبت تلقي مي شود، توجه به ديدگاه هاي مختلف و كارشناسي آنها خواهد بود. بر اساس تجربيات مكرر، برپايي هر دوسالانه نمايشگاه و به طور كلي هر رويداد هنري با مشكلات، انتقادات و مسائل عديده اي توام است؛ ولي بهتر آن است كه نقاط افتراق و اشتراك نظرها پيش از اتفاق يك رويداد مطرح و بررسي شوند كه قاعدتاً چنين روندي به حصول نتايجي بهتر منجر خواهد شد.
از طرفي ديگر، شايد درست آن باشد كه برخي نشريات نيز با اين گونه مسائل هنري مانند اخبار حوادث برخورد نكرده، به عبارتي برخورد جنجالي با آن نداشته باشند و زمينه را براي بروز اختلافات بيشتر فراهم نسازند.

شادمهر راستين
چن كايگه كارگردان بزرگ چيني هنگام كارگرداني فيلم «امپراطور و آدمكش» وقتي مي  بيند كونگ لي، بازيگر زن فيلم حركت پاي راستش هنگام گام برداشتن بيش از حد بلند مي شود، با حالتي عصباني و پرخاشگرانه دستور توقف فيلمبرداري را مي دهد. با ناراحتي چند قدمي پشت دوربين راه مي رود و بدون كلمه اي حرف صحنه فيلم را ترك مي كند. تمام گروه متعجب از اين كه چرا كارگردان چنين منقلب شده است، مجبور مي شوند يك روز كامل صبر كنند تا عصبانيت كايگه فروكش كند. فردا صبح او سرصحنه مي آيد و با خود يك استاد باله چيني مي آورد و به او مي گويد راه برو. استاد فقط يك گام برمي دارد و كايگه روبه كونگ لي كرده مي گويد، سه هزار سال است زنان در قصر ممنوعه اينطور راه مي روند نه حركتي كمتر و نه بيشتر، اين فرهنگ است. فرهنگ چين تنها در خط و حكمت كهن آن خلاصه نشده، بلكه جوهر وحدت بخش امپراطوري چين است كه تا امروز بيش از هفتاد قوم با چهل زبان گويشي را كنار هم نگه داشته است.
كارگرداناني چون ژانگ يي مو و چن كايگه رمز موفقيت آثار سينمايي خود را در رعايت كامل و بي چون و چراي اصول نمايش چين مي دانند. حتي اگر قرار باشد فيلم مدرني چون دسته گنگستري شانگهاي ساخته شود، كونگ لي به خوبي مي  داند قدم گذاشتن يك زن چيني قدمي به گستردگي فرهنگ و تمدن چين باستان دارد.
رعايت اصول نمايشي در فيلمهاي چيني زماني بيشتر قابل تشخيص است كه موضوع آن تاريخي و به خصوص حماسي همچون «قهرمان» باشد. قصه قهرمان برگرفته از افسانه كهن در مورد شكل گيري امپراطوري چين توسط چاين اول است. امپراطور به يك استاد شمشيربازي (جت لي) فرمان مي دهد كه شمشير نشان شده و مهمي را براي او بياورد.
روايت فيلم از آنجايي آغاز مي شود كه استاد به ذكر ماجراهاي گوناگون و حتي متفاوت با شنيده هاي قبلي امپراطور مي پردازد و محور اصلي ماجراهاي استاد شرح دلدادگي يك استاد جوان ذن، همسرش و نديمه آنهاست. استاد تنها غرق در هنر شمشير زني خويش است و تماماً  در مبارزه هاي خود هدفي جز پيروزي و غلبه كردن ندارد. اما در سفر اوديسه وار خود كه مجبور مي شود از سرزمين هاي كويري تا كوهستانهاي سربه فلك كشيده و نيز بركه ها رديابي كند و تا معابد دور افتاده برود در مي يابد قدرت واقعي نه در تسلط و چيره شدن، بلكه در تسليم شدن در برابر عشق است.
در صحنه  اي از فيلم سپاهيان منظم و بي شمار امپراطور به معبدي حمله مي كنند كه دو دلداده با هم در آنجا هستند. استاد جوان ذن در فكر نيروي متعالي حركت است، آنچه انسان را به حركت وامي  دارد. همزمان تيرهاي رها شده از كمان هاي سپاهيان معبد چوبي را هدف مي گيرند.شاگردان ذن كه به هنر خطاطي روي ماسه مشغول هستند وحشتزده قصد فرار از معبد را دارند. استاد كهنسالي در برابر هجوم آنها مي ايستد و مي گويد به كار خود (تمرين خطاطي) مشغول شويد،  هم اكنون است كه بايد استقامت كنيد، اين فرهنگ ماست. از طرفي استاد شمشير زن و زن استاد جوان هر كدام به روش خود مانع از برخورد سيل تيرهاي گسيل شده به سوي معبد هستند، اما استاد جوان فارغ از حمله و دفاع، رها از تلاش براي تسلط و پيروزي، با قلم موي بزرگي مشغول به خطاطي ديوارنوشته اي مي  شود. قلم مو در دست استاد جوان حركاتي رقص گونه به خود مي گيرد و با رنگي به سرخي خون روي سفيدي پارچه مي خرامد. استاد جوان استقامت و پايداري  را تمرين مي  كند، آنچه كه فراتر از هر قدرتي است.
ژانگ يي مو با فيلم هاي جودو، روشن كردن فانوس سرخ، زيستن و داستان كيوجو خود را به جهانيان شناساند و با چن  كايگه و آنگ لي كارگردانان نسل نوين چين لقب گرفتند. كارگرداناني كه در جواني خود اولين خط قرمزهاي حكومت كمونيستي در سانسور فيلم  ها را ناديده گرفتند و با لطف جشنواره هاي جهاني به علاقه مندان خود معرفي شدند.
تغيير رويه حكومتي چين، الحاق هنگ كنگ به چين و ورود به بازارهاي جهاني، باعث شد صنعت و هنر چين دچار تحول و تغيير شود. حاصل اين مسائل و ارتباط با هاليوود فيلم معروف «ببر غران،  اژدهاي خيزان» شد. فيلمي كه صنعت نوين سينماي چين را به جهانيان معرفي كرد.
تا قبل از اين فيلم افسانه ها و اسطوره هاي شائولين و حماسه هاي تاريخي چين يا به وسيله توليد كنندگان هنگ كنگي به فيلمهاي درجه دو اكشن و رزمي تبديل مي شد و يا توسط مديران حكومتي چين كمونيستي يك محصول تبليغاتي از دل آنها بيرون مي آمد. اما آنگ  لي، حماسه هاي چيني با همه عجايب و غرايب معبد شائولين را به كمك ترفندهاي مختلف بصري و ديجيتالي به شيوه اي جديد روايت كرد. روايتي در خدمت درونمايه هاي باشكوه فيلم هاي نوين چيني يعني فداكاري و پايداري در عشق. در قبل از فيلم ببر و اژدها كمتر كسي تصور مي كرد بتوان از يك فيلم رزمي، هنگ كنگي(يا به اصطلاح كونگ فويي) كه شبيه فيلم هاي علمي تخيلي هاليوود ساخته مي شود، يك فيلم رومانتيك و معنايي به دست آورد. اما آنگ لي و بعد از آن ژانگ يي مو در قهرمان نشان دادند فرهنگ غني چيني در ادبيات و نمايش تا بدان حد گسترده و پرتوان است كه هر نوآوري تكنيكي كه وارد عرصه نمايش و به خصوص سينما مي شود به بازگويي بهتر اين فرهنگ مي پردازد و اصلاً  مانع تداوم و پويايي آن نمي شود. هنرمند چيني بدون نگراني از ورود ابزار آلات ديجيتالي هاليوودي و تكنسين هاي هنگ كنگي، فيلم خود را جذاب تر و باشكوه تر مي سازد. چرا كه مي دانند هميشه ابزار در خدمت ديدگاه است. همانند همان ديوار نوشته اي كه استاد جوان در بحبوحه نبرد و دفاع مي نويسد، ديوار نوشته اي كه نشان دهنده فرهنگ استقامت، مردي شمشير به دست ايستاده و از چيزي تا پاي جان دفاع مي كند. بدون آن كه مرد وجود داشته اما از نبود تيرهاي برخورد كرده به دروازه چوبي درمي يابيم مردي تا پاي جان براي عشق ديگران ايستاده است.
مرگ جت لي در پايان فيلم، به تمامي يك داستان ذن است.
استاد شمشيرباز، تحت تأثير عشق ديگران مي رود كه بميرد و هر قدمي كه برمي دارد به مرگ زميني و جاودانگي آسماني بيشتر نزديك مي شود. هر قدم او سه هزار سال قدمت دارد. اين فرهنگ است.

ژانگ يي مو متخصص كارگرداني فيلمهاي سنگين و غيرمتعارف است، آن دسته فيلمهايي كه روشنفكران آنها را دوست دارند و در جشنواره هاي بين المللي مي درخشند. وي كارش را با موج نسل پنجم فيلمسازان جوان چين در دهه هشتاد شروع كرد. اين موج شامل حال فيلمهايي مي شد كه در نقطه مقابل فيلمهاي تبليغاتي دولتي قرار مي گرفتند و به بررسي مسائل و مشكلات اقشار مختلف جامعه چين مي پرداختند. در اين بين توجه يي مو بيشتر بر موضوعات روستايي و دهقاني بود. اين توجه را مي توان در فيلمهاي تحسين شده او فانوس سرخ (۱۹۹۱)، «جودو» (۱۹۹۰)، «افسانه جودو» (۱۹۹۲)، «زندگي» (۱۹۹۴)، «فانوس سرخ» (۱۹۸۷)، «نه يكي كمتر» (۱۹۹۹) و حتي «راه خانه» (۱۹۹۹) ديد. «قهرمان» اولين فيلم اوست كه خارج از اين سنت فيلمسازي ساخته شده و هنرهاي رزمي را با فلسفه و تاريخ ادغام كرده است.
***
* چه چيزي باعث شد فيلمي در اين حال و هوا بسازيد؟
- من هميشه دوستدار «وشو» (ادبيات هنرهاي رزمي) بودم. مي توان مرا هم طرفدار اين نوع كار ارزيابي كرد. يادم مي آيد اولين نوول وشويي خود را در دهه شصت خواندم. اين يك مجموعه كتاب هفده جلدي بود كه هر يك از آنها حجم نازكي داشت. آن روزها زمان انقلاب فرهنگي (۱۹۷۶-۱۹۶۶) بود و نمي شد تعداد زيادي از اين كتابها را براي خواندن پيدا كرد. تو جلد سوم را مي خواندي و مجبور مي شدي به جلد پنجم بپري. از طرف ديگر ما اين كتابها را دست به دست مي چرخانديم. بيش از بيست سال از آن دوران گذشته ولي هنوز هم آن قصه ها و حال و هوايشان را به ياد مي آورم. نويسندگان زيادي دنباله راه قديمي ترها را گرفتند و كارهاي خوبي خلق كردند. هميشه دلم مي خواست يك فيلم وشويي بسازم. كار بر روي فيلمنامه «قهرمان» را چند سال قبل شروع كردم. آن زمان مي خواستم بهترين قصه اين مجموعه كتاب را تبديل به فيلم كنم. چند نفر براي خريد اولين فيلمنامه اقدام كردند، ولي من نمي خواستم با آنها كار كنم. به همين دليل خودم يك كار تازه را آغاز كردم. فيلمنامه ام آماده شد. ولي احساس مي كردم هنوز زمان براي انجام چنين كاري كمي زود است.
در همين ايام بود كه «ببر غران، اژدهاي پنهان» تبديل به يك كار موفق و پرفروش شد. از اين موفقيت خوشحال شدم، ولي به خودم گفتم حالا همه فكر مي كنند مي خواهم سبك كار آنگ لي را تقليد كنم. «ببر غران، اژدهاي پنهان» تأثير خيلي مثبتي بر بازار فروش گذاشت. فيلم يك بازار عظيم براي اين نوع فيلمها خلق كرد. تماشاگران غيرخودي از فيلم استقبال خيلي خوبي كردند و ما متوجه شديم درهاي تازه اي به روي ما باز شده است. حالا فيلمهاي وشويي زيادي ساخته مي شود و ممكن است به همين دليل بزودي بازار ساخت و موفقيت اين فيلمها از دست برود. بازاري كه آنگ لي خلق كرد مي تواند تا دو سه سال ديگر به حيات خود ادامه دهد. چه بازار بين المللي براي اين فيلمها داشته باشيم و چه نداشته باشيم، مسئوليت مربوط به اين كار به عهده ماست. اگر «قهرمان» هم نمايش عمومي موفقيت آميزي داشته باشد، آن وقت مي توانيم اميدوار باشيم اين بازار چند سال ديگر هم قادر به ادامه حيات است. بازار فوق فقط به شرطي دنباله دار خواهد بود كه هر دو سه سال يكبار، يكي دو فيلم خوب در اين زمينه داشته باشيم.
* فيلمهاي جديد رزمي صحنه هاي زيبايي از مبارزه در دل آسمان و در حالت بي وزني دارد. فيلم شما هم از همين شيوه استفاده كرده است.
- من تلاش كردم سبك خاص خودم را به كار گيرم و چيزي جديد خلق كنم، زيرا فيلمنامه را به شكلي كه خودم آنرا درك مي كنم نوشتم. قهرمان يك فيلم اكشن تجاري است كه در نقطه مقابل كارهاي هنري قرار مي گيرد. من درك خودم از فرهنگ چيني را هم به آن افزوده ام. سعي كردم ديدگاه هاي شخصي خودم را در آن به نمايش بگذارم. ساخت يك كار سرگرم كننده خيلي لذت بخش است. آنگ لي درست مي گويد. وشو يك دنياي فانتزي است كه در ذهن همه حيات دارد و زندگي مي كند. بعضي وقتها فانتزي شما تبديل به واقعيت مي شود. اين كار لذت بخش اما خيلي سخت است. در اين حالت هر ضربه شمشيري معني ويژه اي دارد. شما فضاهاي فراواني را براي گسترش تصورات خود پيدا مي كنيد و اين بسيار هيجان انگيز است. اما تمام اين تصورات و صحنه ها در داخل يك فيلم فقط چند ثانيه طول مي كشد. هنگام ساخت اين نوع فيلم شما بايد احساسات را از روي كاغذ به درون فيلم بريزيد و برايشان بياني سينمايي خلق كنيد. «قهرمان» تلفيقي از احساسات شخصي من و تجاري سازي است. ساخت چنين فيلمي فقط با احساسات شخصي من كامل نمي شود. نبايد طوري كار كنم كه تهيه كننده سرمايه اش را از دست بدهد.
* آيا در آينده باز هم فيلمهاي اكشن خواهيد ساخت؟
- به احتمال زياد. اين كار تجربه خيلي خوبي برايم بود. براي كار بعدي مي دانم كه مي خواهم چه كار كنم و چه چيزهايي را در ذهنم دارم. من وشو را دوست دارم و دلم مي خواهد فيلمهاي بيشتري در اين ارتباط بسازم.