محمد محمدپور
تجريش، ميعادگاه قديمي، از چند بعد منحصر به فرد است:
توپوگرافي: تجريش خط القعر ارتفاعاتي است به نام البرز. خيابان هاي شمالي آن شيب تندي دارند سيل سال 67 خاطرتان هست؟ كه تجريش را تبديل به كاسه اي كرده اند، بدون خروجي.
بحث جمعيتي: آب و هواي فوق العاده تجريش يك جاذبه است. منطقه اي كه هميشه چند درجه خنك تر از تهران بوده و هست و اين جاذبه، جمعيت را به خود جذب مي كند. هجوم انبوه سازان و ساخت و سازهاي فراوان در اين منطقه به همين دليل است. جمعيتي كه از ساير نقاط تهران به سمت آن سرازير مي شوند را نيز نبايد از خاطر برد. ايجاد تسهيلات براي اين جمعيت ضروري نيست؟
ترافيك : جمعيتي كه هر روز از شمال شرق تهران مي خواهند خودشان را به غرب يا مركز تهران برسانند، چاره اي جز عبور از تجريش ندارند. نياوران آنها را به تجريش و سرپل متصل و سپس به سمت غرب هدايت مي كند. آنهايي هم كه قصد عبور و مرور در مركز شهر را دارند خودشان را به چهارراه پارك وي مي رسانند و از آنجا به توحيد، آزادي انقلاب يا... مي روند.
دسترسي شمال به جنوب يا جنوب به شمال نيز از طريق خيابان هاي، وليعصر و شريعتي از تجريش ممكن مي شود. تجريش يك منطقه بزرگ و مهم ترافيكي است و تقاطع خيابان هاي عريض و طويل.
بحث هويتي: با يك حساب سرانگشتي مي توان 9 شاخصه تاريخي، فرهنگي، سنتي و تفريحي براي تجريش يافت.
وجود مراكز مذهبي و فرهنگي نظير امامزاده صالح ع و كاخ سعدآباد، مساجد گياهي، فاطميه، همت، تكيه بالاي تجريش، بازار سنتي تجريش، رودخانه، مراكز خريد نظير بازارچه  قائم، ترمينال تجريش، ميداني كه از قديمي ترين ميادين عمومي شهر است و ترمينال عبور و مرور به سمت دربند و دركه. تجريش هميشه شلوغ است، چه در اعياد و چه در عزاداري ها.
پيشينه : منطقه اي با اين خصوصيات نياز به يك ساماندهي اساسي دارد كه هم هويت آن حفظ شود، هم باتوجه به افزايش جمعيت و وسايل نقليه، عبور و مرور در آن آسان شود و هم تسهيلاتي براي جمعيت ساكن و متغير آن فراهم آيد.
چندي پيش شهردار تهران اشاره اي به طرح زيرگذر تجريش كرد، اما به علت اينكه طرح در مرحله مطالعات است، چندان به آن نپرداخت.
از سالهاي گذشته و به خصوص از سال 72 مطالعات مربوط به ساماندهي تجريش به طور جدي پيگيري شد. از سال 72 تاكنون نزديك به 9 طرح مطالعاتي معماري و شهرسازي براي ساماندهي به سرپل و ميدان تجريش پياده شد كه هزينه اي بالغ بر۲۰ ميليون تومان داشت. هيچ كدام از اين طرح ها به مرحله اجرا نرسيد تا اينكه هم اينك شهرداري منطقه يك طرح جديدي را در دست مطالعه قرار داده و قصد پياده كردن آن را دارد؛ طرحي كه حد فاصل ميدان قدس تجريش قديم و ميدان تجريش سرپل قديم را تبديل به يك پياده رو و دو راهي دزاشيب تا باغ فردوس در فاز اول و باغ فردوس تا چهارراه پارك وي را در فاز دوم تبديل به يك زيرگذر براي عبور و مرور خودروها مي كند.
شركت سرمايه گذاري و مشاركت هاي مردمي شهرداري تهران در تامين هزينه پياده كردن اين طرح كمك فراواني به ما خواهد كرد
دكتر بهمن اديب زاده، مشاور شهردار منطقه يك مي گويد: دغدغه اصلي ما بازگرداندن هويت به سر پل و ميدان تجريش است. ما 9 طرح مطالعاتي قديم را كنار هم قرار داديم و حرف مشترك آنها را گرفتيم. در اين 9 طرح مطالعاتي تداخل سواره و پياده يكي از مشكلات اصلي اين منطقه برشمرده شد.
يك هيات متشكل از استادان دانشگاه شهيدبهشتي فراخوانده شدند تا وظيفه جمع بندي طرح هاي موجود را انجام دهند و به اين نتيجه رسيدند كه براي احياي هويت تجريش بايد نقش فراغتي آن را دوباره به آن بازگرداند. بدين ترتيب بود كه طرح قدمگاه صالحيه ريخته شد.
چرا قدمگاه صالحيه؟
دكتر اديب زاده توضيح مي دهد: ما ارادت خاصي به امامزاده صالح داريم. معتقديم اجراي كامل اين طرح عظيم با مدد او ممكن مي شود. اينجا مكان مقدسي است و ما اين پياده راه را كه همان قدمگاه است به اين اسم نامگذاري كرده ايم.
طرح در دو فاز اجرا مي شود. فاز اول، احداث زيرگذر دوراهي دزاشيب تا باغ فردوس براي حركت سواره ها و احداث پياده رو از ميدان قدس از پاركينگ طبقاتي جنب شهرداري تا ميدان تجريش و فاز دوم، ادامه زيرگذر از باغ فردوس تا چهارراه پارك وي براي تسهيل شدن عبور و مرور خودروها در اين منطقه شلوغ و پرآمد و شد.
شيب زيرگذر از دوراهي آغاز مي شود و تا ميدان قدس امتداد مي يابد. فاز صفر زيرگذر در ميدان تجريش يك خروجي دارد اما امتداد آن تا باغ فردوس كشيده مي شود و در اين نقطه خروجي ديگري براي بالا آمدن خودروها به سطح زمين احداث خواهد شد. در دو طرف اين محدوده نيز پياده روي باريكي پيش بيني شده است.
اما براي عبور و مرور از ميدان قدس تا ميدان تجريش و در بعد وسيعتر از دوراهي دزاشيب تا باغ فردوس چه تدبيري شده است؟ آنهايي كه به قدمگاه صالحيه مي آيند و حق آوردن خودرو را به اين منطقه ندارند چه بايد كنند؟
كالسكه و ترن برقي 
دكتر اديب زاده مي گويد: بين دو نقطه ميدان قدس تا ميدان تجريش به فضاي فوق العاده جذابي تبديل خواهد شد. فقط وسايل نقليه ويژه در اين محدوده مي توانند تردد كنند. قصد ما اين است كه وسايل نقليه اينجا كالسكه و ترن برقي باشد تا هويت اين منطقه كه مدنظر ماست، حفظ شود.
آنچه در ميدان نقش جهان اصفهان مي گذرد مدنظر طراحان قرار دارد و البته كالسكه سواري در ميعادگاه فوق العاده خاطره برانگيز است.
براي آنهايي كه مالك خودروي شخصي هستند، اما اجازه ورود به محدوده را ندارند نيز تسهيلاتي فراهم شده است. احداث چهار پاركينگ طبقاتي در چهار نقطه ورود به محدوده كه هر يك از اين پاركينگ ها ظرفيت، فراواني خواهند داشت. در طرح اوليه احداث پاركينگ هايي كه هر يك 6-5 طبقه زيرزمين 5-4 طبقه روي زمين طراحي شده اند، در نظر گرفته شده است. اين پاركينگ ها در ابتدا و انتهاي زيرگذر، بالا و پايين سرپل تجريش پاركينگ هاي ارم و همت پيش بيني شده اند تا آنهايي كه از چهار سوي محدوده قصد ورود به آن را دارند براي پارك خودروهاي خود دچار مشكل نشوند.
تدبير ترافيكي در زمان اجرا
اجراي اين طرح كه به زودي آغاز خواهد شد و تكميل آن تا 4 سال طول خواهد كشيد، باعث بسته شدن منطقه اي محدوده مذكور خواهد شد. شهرداري براي اينكه شهروندان در طول احداث و تكميل پروژه براي عبور و مرور در عسر و حرج قرار نگيرند دو لوك ترافيكي در شمال و جنوب تجريش تدارك ديده است. روي رودخانه اي كه منطقه را به دو ناحيه جداگانه تبديل مي كند دو پل احداث خواهد شد كه ساخت آنها شروع شده است و به مراحل پاياني خود نزديك مي شود. با استفاده از كمربند شمالي و جنوبي، عبور و مرور خودروها در اين منطقه دچار مشكل نمي  شود.
تامين هزينه
يكي از دلايلي كه باعث پياده نشدن طرح هاي قبلي شد، عدم تامين هزينه اجراي آنها بود. اجراي طرحي اينچنين، هزينه زيادي مي طلبد كه شهرداري با برنامه ريزي دقيق قصد دارد آن را از طريق مشاركت هاي مردمي تامين كند.
دكتر اديب زاده مي گويد: شركت سرمايه گذاري و مشاركت هاي مردمي شهرداري تهران در تامين هزينه پياده كردن اين طرح كمك فراواني به ما خواهد كرد.
يكي ديگر از دلايلي كه باعث پياده نشدن طرح هاي مشابه در سال هاي گذشته شده تغيير پي در پي مديريت شهري بود، اما نياز ضروري به ساماندهي تجريش، مطالعات تفصيلي صورت گرفته و اجراي طرح كه به زودي محقق خواهد شد، اين اطمينان را مي دهد كه اين بار قدمگاه صالحيه به انجام برسد.
به گفته دكتر اديب زاده احداث زيرگذر يك معلول است كه علت آن قدمگاه صالحيه خواهد بود؛ زيرگذري كه به احداث پل آهنين ترجيح داده شده تا آنچه در سيدخندان رخ داده، رخ ندهد. آنجا كه مي روي انگار در جنگل آهن هستي. براي ما احياي هويت تجريش به عنوان يك مكان تفريحي اهميت دارد. ما زير گذر خواهيم ساخت تا امكان احداث پياده رو كه براي ما اهميت بيشتري دارد، محقق شود.

بررسي ژرفا وش تهران نشان مي  دهد كه اين روستا توانسته است در يك دوره زماني كوتاه به يك كلانشهر تبديل شود. دير زماني نمي  گذرد كه روستاي تهران با برخورداري از هزاران چشمه و قنات، ابتدا به كلان روستا و سپس به مادر شهري مبدل شده و در اين ميان تعجب  آميخته به انبوهي از سوالات را در ذهن جهانيان به ويژه متخصصان شهرسازي به وجود آورده است. واقعيت اين است كه سيماي روستاي تهران ديروز با تهران امروز به مراتب دگرگون شده است.
تحول در سيماي عمومي تهران به شيوه اي رخ داده است كه در سير دگرگوني خود نتوانسته است از شاخصه هاي يك شهر مدرن و مطابق با آوازه اش به دست آورد. تهران امروز كه فراروي همگان است، از نداشتن زيرساخت هاي شهري بي  بهره بوده و تنها نمايي از شهر را روي خود دارد. بناهاي اين شهر روي گسل ها بنا شده و مكان يابي صحيح در آن صورت نگرفته است.
خيابان ها به تله ها ودام ها تبديل شده و ترافيك و آلوده بودن هواي آن غيرقابل تحمل است. ترافيك اين شهر در دنيا، بي  نظير است و نمي  توان به غير خود براي آن مثالي آورد؛ ترافيك تهران، مثل ترافيك تهران است. تهران عروسي است كه ترافيك و آلودگي هميشگي هواي آن به عنوان جهيزيه اين عروس تلقي مي    شود. رفتار عمومي ساكنان آن نيز ناشي از يك فرهنگ ناهمگون است كه خود زاييده مهاجرت هاي طولاني به شهر مي   باشد.
تهران امروز را بايد موزه اي از تنوع فرهنگ شهرسازي ناميد. هر متخصص سعي كرده تا بر اساس آموزه ها و يافته هاي خود، شهر را بسازد و از اين رو معجوني از فرهنگ معماري و شهرسازي را در آن شاهد هستيم. آنچه در جثه شهر به چشم نمي  خورد، هويت يگانه و واحد آن است.
بناهاي سر به فلك كشيده تهران كه معماري آن ميراث غيربومي شده اروپا است، در كنار آجرهاي روي هم انباشته شده واقع هستند كه سعي دارند خود را ساختمان و سرپناه بنامند. در هيچ كجاي اين شهر، نمايي از شهر واقعي به چشم نمي  خورد و از اين رو رفتارها و كنش هاي آناني هم كه در آن زندگي مي  كنند، مطابق معيارهاي پذيرفته شده نيست.
با اين اوصاف مديريت فعلي تهران سعي دارد براي تهران امروز، هويت سازي كند. شهر را موجودي زنده تلقي مي  كند كه داراي جسم و روح است. ساختمان ها و خيابان ها، جسم شهر هستند و انسان ها و شيوه رفتارشان، روح آن به شمار مي  آيند.
تهران به كارگاهي بزرگ تبديل شده و هر روز در نقطه اي از آن طرحي نو در مي  اندازند. تلاش مي  شود شهر به گونه اي ساخته شود كه شهروندان در آن آرامش داشته باشند. براي داشتن تهران پويا و فردا، بايد انسان شهري و شهر انساني داشت و به نظر مي  رسد طرح ها و تلاش ها روبه تحقق اين هدف متعالي دارد.