در مقايسه با سال 82، امسال 40 درصد هواي پاك بيشتر بوده كه با توجه به افزايش خودروها، دستاورد مهمي است
شايد تصورش دشوار باشد، به خصوص رسيدن وضعيت هوا به اضطرار كه همين دو هفته پيش اتفاق افتاد، پذيرش اين را كه سال 83 پاك تر از 82 بود، سخت تر مي كند. اما بايد گفت طبق آمارهاي سازمان محيط زيست، چنين است.
پاكيزگي هوا در سالي كه رو به پايان است در واقع تفاوت فاحشي با سال گذشته داشت. به طوري كه مدير دفتر طرح جامع كاهش آلودگي هوا با قاطعيت از بهبودي 40 درصدي خبر مي دهد كه هوا در سال 83 ، 40 درصد پاك تر از پارسال بود....
به هر حال... آلودگي هوا در تهران يك معضل است، اما نه به پيچيدگي ترافيك. بايد رفع شود اما نه در بلند مدت.
شايد پيچيده بودن معضل ترافيك به محسوس بودن آن بر مي گردد و چون آلودگي هوا يك خطر محسوس نيست چندان به آن توجه نشود، اما ذكر اين نكته كافي به نظر مي رسد كه آلودگي هوا چهار برابر كشنده تر از ايدز است.
با دكتر شفيع پور، مدير دفتر طرح جامع كاهش آلودگي هوا، به گفت وگو نشستيم كه در اين روزخاص، مناسب ترين گزينه براي گفت وگو بود. او بسيار اميدوارانه سخن مي گفت و ما را نيز تا حدودي اميدوار كرد...
آقاي دكتر! عامل اصلي آلودگي هواي تهران چيست؟
مي توانم بگويم خودروها... يعني آلاينده هايي كه از خودرو انتشار مي يابد.
آماري ارايه شده بود مبني بر اينكه 85 درصد آلودگي هوا ناشي از تردد خودروهاست، شما اين آمار را قبول داريد؟
بله، نزديك به 85 درصد.
يعني اگر خودرو نباشد، ما هوايي پاك خواهيم داشت؟
طبعا.
اما اين كه غير ممكن است و كاملا معلوم است كه نشدني است. خب، حالا بايد گفت با اين خودروها چه بايد كرد؟ يعني ما رفته ايم سر اصل مطلب.
اين سوال شما يعني كاري كه از سال 79 شكل اجرايي به خود گرفته و تا سال 89 ادامه پيدا مي كند...
يك برنامه۱۰ ساله براي كاهش آلودگي هوا؟
بله، دقيقا. كار تقريبا از سال 72 شروع شد. تا سال 76 همزمان 3 طرح با پشتيباني منابع ملي و كمك هاي بلاعوض بين المللي اجرا شد كه در آنها منابع انتشار آلودگي، تهيه فهرستي از انتشار انواع آلاينده ها به تفكيك و تدوين برنامه چگونگي مواجه شدن با آلودگي هوا در دوره هاي زماني مدنظر قرار گرفت؛ با 200 هزار نفر نيرو ...
اگر بتوانيم آلودگي هوا را كاهش مي دهيم ولي هدفمان اين است كه در پايان برنامه 10 ساله كه سال 89 تمام مي شود، ميزان آلاينده ها بيشتر از سال 79 نباشد .پيشرفت هايي هم تا كنون به دست آورده ايم
گفتيد 3 طرح... مي توانيد اسم ببريد؟
بله، طرح جامع كاهش آلودگي هواي تهران بزرگ كه مشترك بود بين شهرداري و آژانس همكاري هاي بين المللي ژاپن، طرح كنترل مواد متصاعد شده ناشي از وسايل حمل ونقل عمومي كه فرهنگستان علوم آن را با وزارت صنايع انجام داد و بالاخره طرح كاهش آلودگي ناشي از حمل ونقل كه بين شهرداري و كنسرسيومي از مشاوران سوئدي مشترك بود. اين طرح البته توسط صندوق تسهيلات زيست محيطي بانك جهاني حمايت شد.
طرح ها اجرا شد و سال 76 رسيد...
در سال 76 كميته اجرايي كاهش آلودگي هوا تشكيل شد تا يك برنامه اجرايي كوتاه مدت و ميان مدت تهيه كند؛ يك برنامه اجرايي حداكثر 10 ساله.
شما گفتيد طرح اجرايي در واقع از سال 79 شروع شده. خب در اين سه سال چه گذشت؟ مانعي بود؟ در واقع سه سال را از دست داده ايم...
ابتدا طرح را به برخي وزارتخانه ها فرستاديم. طرح به شهرداري هم رفت. پيش نويس طرح با 7 محور در جلسه هيات دولت به بحث گذاشته شد و در سال 78 به تصويب رسيد.
و از سال 79 اجرا شد!
بله، درست همزمان با آغاز برنامه سوم توسعه.
حالا سال 83 در حال اتمام است، يعني 4سال از اجراي طرح گذشته...
و ما پيشرفت هايي در اين 7 محور به دست آورده ايم.
رسانه ها برخي از اين محورها را اعلام كرده بودند، اما همه را...
يكي محور خودروهاي نو بود با تمركز بر ارتقاي استاندارد گازهاي خروجي، دوم محور حمل ونقل عمومي بود با تمركز روي گسترش كيفي و كمي انواع حمل و نقل عمومي سازگار با محيط. سوم محور خودروهاي مستعمل بود كه از رده خارج كردن خودروهاي فرسوده و جايگزيني خودروهاي جوانتر در اين محور مي گنجد...
برنامه معاينه فني يكي از اين محورها بود. درست است؟
بله، مراكز معاينه فني خودروها در اين محور مد نظر ما بود كه بايد ايجاد مي شد. پنجم محور سوخت بود. بايد سرب را از بنزين حذف مي كرديم و گوگرد و گازوئيل را كاهش مي داديم. اما هدف مهمتر ما در اين محور توسعه شبكه گاز طبيعي براي وسايل حمل و نقل بود. در محور ششم، مديريت ترافيك با تمركز روي تجهيز تقاطع ها به چراغ هاي راهنمايي هوشمند و ايجاد نصب ايست سنج ها در مراكز مهم شهر مد نظر قرار گرفت و بالاخره بحث آموزش در محور هفتم مطرح شد. بسترسازي و فرهنگ سازي براي ما مهم بود.
روز هواي پاك كه يك روز نمادين است بخشي از اين فرهنگ سازي است؟
بله، در واقع بزرگداشت هواي پاك است.
طرح 7 محوري از سال 79 آغاز به كار كرد...
بهمن 78 دولت طرح را تصويب كرد و با تعيين اولويت هايي از سال 79 شروع شد. اين طرح 32 پروژه را در بر مي گرفت اما سقف زماني 10 ساله براي ما اهميت فراواني داشت. مشخص شد كه هر كدام از پروژه ها چه ميزان تاثيرگذار است، چقدر سرمايه مي خواهد، مسووليت اجرايي آن با كدام بخش است و چه انتظاري از آن مي رود. هدف ما هم جلوگيري از افزايش آلودگي هوا بود...
جلوگيري از افزايش يا كاهش آلودگي؟
قطعا اگر بتوانيم آلودگي هوا را كاهش مي دهيم ولي هدفمان اين است :در پايان برنامه 10 ساله كه سال 89 تمام مي شود، ميزان آلاينده ها بيشتر از سال 79 نباشد.
و چه نهادي بر اجراي اين پروژه ها نظارت كرده و مي كند؟
محيط زيست. برخي پروژه هاي تخصصي توسط سازمان محيط زيست اجرا شد ولي در كل سازمان نقش نظارتي دارد.
پيشرفت طرح را مرور كنيم.
خواهش مي كنم!
الان كدام خودروها استاندارد يورو 2 دارند؟
ببينيد در سال 77 استاندارد 04/15 ECE كه متعلق به سال 1981 اروپا بود به عنوان استاندارد پايه عملياتي براي خودروها تصويب شد. گازهاي خروجي از اگزوز خودروها بايد با اين استاندارد همخواني مي داشت...
در سال 79 اين استانداردها لحاظ شد و خودروهايي كه با اين استاندارد تطابق نداشتند، مجوز و شماره گذاري نشدند. البته ما فرجه زماني هم در نظر گرفتيم...
تمامي خودروهاي جديد بايد از استانداردهاي روز آلايندگي برخوردار باشند. تمامي خودروهاي مستعمل بايد در مراكز معاينه فني مورد كنترل قرار گيرند. شبكه حمل و نقل عمومي بايد به 80 درصد افزايش يابد
خودرويي بود كه نتواند خودش را تطبيق بدهد؟
بله، پاترول، و ديگر هم توليد نشد. آن موقع 59 محصول در خطوط توليد خودرو در كشور وجود داشت. يا پاژن با موتور قديمي و پيكان كاربراتوري اين استاندارد را نداشتند. همين طور پژو 405 با موتور 2 هزار سي سي كاربراتوري كه ديگر اجازه توليد پيدا نكردند.
شركت ها اصلاحشان كردند؟
برخي با حذف كاربراتور و جايگزيني انژكتور اصلاح شدند، بعضي از خودروها نيز با تغيير كامل موتور، مثلا پژو 405، 2 هزار ديگر توليد نشد و جايش را پژو 405 باموتور۱۸۰۰ انژكتوري گرفت. در پاره اي نيز پژوRD و سمند و PK هم وضعيت مطلوب را نداشتد.
الان كدام استاندارد آلايندگي مدنظر است؟
يورو 2 كه معادل 2003-2002 اروپاست، يعني راهي كه كشورهاي اروپايي طي يك دوره 20ساله طي كردند ما ظرف يك دوره حدود 5 ساله پشت سر گذاشتيم.
الان در اروپا چه استانداردي رعايت مي شود؟
از يورو 3 گذشته و يورو 4 مد نظر است، ضمن اينكه دارند براي يورو 5 بسترسازي مي كنند.
هر چقدر پيشرفته تر باشد، آلاينده ها كمتر است ديگر؟
بله، آلاينده هايي كه از اگزوز خودرو خارج مي شود كنترل شده تر است.
الان وضيعت پيكان از نظر استاندارد آلايندگي چطور است؟
به مرز يورو 1 رسيده. دو ماه و نيم ديگر چنانچه خودرويي با يورو 2 منطبق نباشد، شماره گذاري نخواهد شد.
تفاوت چقدر است؟
يورو 1 با 04/15ECE حدود 50 درصد فرق دارد و يورو 2 با يورو 1 حدود 25 درصد و يورو 3، 10 درصد از يورو 2 پيشرفته تر است.
خورويي هست كه استانداردهاي يورو 2 را داشته باشد؟
بله، هيونداورنا، مزدا، زانتيا و همين طور ماكسيما به راحتي يورو 2 را دارا هستند. بعضي از ميني بوس هاي گاز سوز ما حتي به مرز يورو 4 هم رسيده اند. بيشترين دغدغه ما مربوط مي شود به خودروهايي كه سابقه توليد زياد دارند و از فن آوري روز به دورند، مثل پيكان، RD ، پرايد و. PK اينها از نسل امروزي خوروها به شمار نمي آيند.
در بخش حمل و نقل عمومي و سوخت وسايل اين حوزه چقدر پيشرفت كرده ايد؟
تلاش براي افزودن 2 هزار اتوبوس گازسوز به ناوگان اتوبوسراني و تبديل 4 هزار اتوبوس ديزلي به گاز طبيعي سوز ادامه دارد. توسعه شبكه مترو نيز مد نظر ما قرار دارد و همين طور گاز سوز كردن تاكسي ها.
شركت واحد تمايل زيادي به استفاده از اتوبوس هاي گاز سوز ندارد...
سال 79 نزديك به 100 اتوبوس گازسوز شدند. الباقي اتوبوس هايي بودند با سوخت گازوئيل و عمري بالاي 17 سال. الان نزديك به 1300 اتوبوس گازسوز در شبكه حمل و نقل وجود دارد. گرچه هنوز 2 هزار اتوبوس گاز طبيعي سوز مورد نظر به ناوگان اضافه نشده ولي اين كار بايد انجام شود. عموما با ورود يك فن آوري جديد، مقاومتي كاذب به وجود مي آيد. خب، براي مديريت شركت واحد آموزش گسترده پرسنل تعميراتي و پشتيباني شايد دشوار باشد. بحث ايجاد جايگاه هاي سوخت رساني و انبارهاي قطعات يدكي نيز مطرح است. در مجموع شايد گزينه راحت، نداشتن اتوبوس هاي گازسوز براي مديريت شركت واحد قابل قبول تر باشد ولي از نظر ما منافع عامه مردم ارجحيت دارد.
الان اتوبوس هاي ديزلي چه سوختي مصرف مي كنند؟
گازوئيل كم گوگرد. اين گازوئيل صرفا در اختيار اتوبوسراني و ميني بوسراني قرار مي گيرد و فقط براي مرحله گذر است. اتوبوس ها و ميني بوس ها بايد گازسوز شوند. گازوئيل كم گوگرد نسبت به گازوئيل معمولي كيفيت بسيار بالاتري دارد و 15 برابر كمتر باعث آلودگي مي شود. گوگرد باعث ايجاد دوده درهواي تهران مي شود كه همان ذرات معلق است و رنگ تيره اي كه مشهود است به همين خاطر است. در گازطبيعي ولي گوگردي نيست، گاز طبيعي ارزش حرارتي بالايي دارد و به خاطر اين كه پايين ترين ميزان كربن را دارد، منوكسيد كربن كمي توليد مي كند ونسبت به هر سوخت ديگري ارجحيت دارد. كشور ما دومين ذخيره گاز طبيعي را داراست و فراواني اين سوخت هم مي تواند موردتوجه قرار گيرد.
جايگاه هاي سوخت گازطبيعي به اندازه كافي وجود دارد؟
در اوايل به عنوان يك مانع مطرح بود چون احداث آنها كند پيش مي رفت، اما حالا وضعيت مطلوب شده و در جاده ها نظير محور تهران -تبريز، تهران -اصفهان و تهران- شيراز جايگاه هايي احداث شده و تا پايان برنامه چهارم اجازه تردد اتوبوس هاي ديزلي داده نخواهد شد. استفاده از CNG سياست ماست.
ميني بوس ها چطور؟
گازسوز كردنشان؟
بله.
الان 100 دستگاه اتوبوس ديزلي به گازسوز تبديل شده اند و تا آخر سال اين رقم به 300 دستگاه مي رسد. ميني بوس هاي ساخت داخل ما البته سازگار با استانداردهاي پيشرفته هستند و مشكلي نيست ولي ميني بوس هاي كهنه بايد جمع آوري و اسقاط شوند.
چه تعداد هستند؟
حدود 800 دستگاه كه جمع آوري آنها از 7 ماه پيش شروع شده.
تاكسي ها چطور؟ چه تعداد تاكسي گازسوز در سطح شهر تردد مي كنند؟
حدود 5 هزارتا.
كل تاكسي ها چقدر است؟
40هزارتا. الباقي از سوخت LPGگاز مايع استفاده مي كنند كه تا پايان سال 84 بايدCNG سوز شوند. ما در مقايسه با آغاز برنامه پيشرفت زيادي داشته ايم. هنگامي كه برنامه شروع شد فقط 100 دستگاه گازسوز وجود داشت اما حالا اين رقم به 20هزار دستگاه رسيده.
در كل كشور؟
بله. كه عمدتا در بخش عمومي است و تا پايان برنامه چهارم بايد به 500 هزار دستگاه برسد. بيش از 80 درصد حمل ونقل ها بايد به وسيله حمل ونقل عمومي تامين شود. الان 40 درصد جابه جايي ها به وسيله حمل ونقل خصوصي صورت مي گيرد و اين رقم بايد كاهش پيدا كند. توسعه مترو اهميت زيادي دارد، برنامه هاي خطوط 3 و 4 مترو خوب پيش مي رود و ما از توسعه حمل ونقل عمومي حمايت مي كنيم.
الان تعداد خودروهاي در حال تردد در تهران چقدر است؟
بيش از 5/2 ميليون.
وسايل حمل ونقل عمومي چه تعدادي را تشكيل مي دهند؟
40هزار تاكسي، 5هزار اتوبوس، نزديك به 25 هزار دستگاه ميني بوس و همين تعداد اتوبوس، كاميون و كاميونت، نزديك به 7 هزار خودرو تحت پوشش آژانس ها كه اگر راهي ها و مسافربري هاي نيمه وقت را هم در نظر بگيريم حدود 80 هزار تا...
جمع اينها به 200 هزار خودرو هم نمي رسد...
بله، درست است.
شما اصرار زيادي به گازسوز كردن خودروهاي عمومي داريد، در حالي كه تعدادشان يك دهم تعداد خودروهاي خصوصي نيست، چرا روي گاز سوز كردن خودروهاي شخصي تاكيد نمي كنيد؟
ميزان آلاينده ها نسبت به هر كيلومتر پيمايش محاسبه مي شود. پيمايش يك خودروي عمومي روزانه نزديك به 300 كيلومتر است در حالي كه يك خودروي شخصي نزديك به 43 كيلومتر پيمايش دارد. بنابراين خودروهاي عمومي 7 برابر بيشتر از خودروهاي شخصي در حال تردد هستند.
موتورسيكلت ها چطور؟
بله، نبايد سهم موتورسيكلت ها را از ياد برد. 600 هزار دستگاه موتورسيكلت موجود اگر منطبق با استاندارد آلايندگي نباشند، آلودگي بسياري ايجاد مي كنند. هر كدام از موتورها 3 الي 4برابر خودروها منبع ايجاد آلودگي هستند. موتورسيكلت ها تاسال 83 تحت استاندارد آلايندگي قرار نداشتند ولي از سال 83 كنترل آنها آغاز شد و در صورتي كه شركت هاي توليدكننده اقدام به رعايت آنها نكنند از شماره گذاري محصولاتشان جلوگيري خواهد شد. همانطور كه اين كار در چند مورد صورت گرفته است.
از رده خارج كردن خودروهاي فرسوده يكي از محورهاي طرح جامع است. چه تعداد خودروي فرسوده از رده خارج شده؟
تا حالا حدود 10 هزار تا و پيش بيني مي شود تا پايان سال، 20 هزار خودروي فرسوده جمع آوري شود.
برنامه شما تا پايان برنامه چهارم، جمع آوري چه تعداد خودروي فرسوده است؟
۲ ميليون.
فكر مي كنيد اجرا شود؟
بايد اجرا شود.
خودروهاي مستعمل چطور؟
تعمير خودروها از جمله برنامه هاي مورد حمايت سازمان محيط زيست است. اوايل 50درصد هزينه تعمير موتورها به مالكان آنها پرداخت مي شد. مبلغ 50هزار تومان و 100 هزار تومان به آنها كمك شد. ضمن اينكه بهينه سازي موتورها و تبديل موتورهاي كاربراتوري به انژكتوري مدنظر ما قرار داشت. براي خودروهاي شخصي بحث رسوب زدايي هم مطرح بود. رسوبات موتورها مانع از تكميل مراحل احتراق مي شد كه محيط زيست به طور رايگان به 400 هزار دستگاه سرويس داد.
اين برنامه از كي شروع شده؟
يكسالي است كه اجرا مي شود.
در بحث سوخت هم مهمترين هدف شما ترغيب مالكان خودروها به استفاده از CNG است؟
ابتدا حذف كامل سرب و عرضه بنزين بدون سرب مد نظرمان بود كه زودتر از زمان پيش بيني شده محقق شد.
كي پيش بيني كرده بوديد؟
ما پيش بيني مي كرديم تا سال 83 محقق شود ولي در 29 دي 79 در تهران و در كل كشور عرضه بنزين بدون سرب صورت گرفت، اما عرضه گاز طبيعي ديرتر از برنامه پيش بيني شده صورت گرفته است.
الان چند جايگاه سوخت طبيعي در تهران وجود دارد؟
۲۷ جايگاه.
كفاف خودروها را مي دهد؟
چند برابر ظرفيت است.
البته قرار شده 7 جايگاه هم امروز به بهره برداري برسد، تعدا مراكز معاينه فني خودرو چطور؟ آنها كفاف خودروها را مي دهند؟
هم اكنون 6 مركز وجود دارد كه جوابگو نيست و مركز هفتمي هم در حال احداث است. اين 6 مركز ظرف مدت 2 سال ايجاد شده. در سال 81 تعداد 180 خودرو براي معاينه فني به مراكز رفتند و رايگان معاينه شدند، تنظيم موتور صورت گرفت، شمع ها تعويض شد و ...
و ايست سنج ها؟
حدود 5 هزار ايست سنج در شبكه شهري نصب شده. پاركومترها از اين جهت داراي اهميت هستند كه مي توان از طريق آنها مدت زمان توقف خودروها را محاسبه و كنترل كرد. توقف خودروها در برخي از مراكز باعث كند شدن تردد خودروها مي شود و از اين جهت قابل بررسي در زمينه آلودگي هواست.
پس چراغ هاي هوشمند تقاطع ها را هم مي توان در همين دسته طبقه بندي كرد...
بله، ما پيش بيني 150 چراغ هوشمند را كرده بوديم ولي الان تعدادشان بيش از 300 چراغ است. اين چراغ ها متناسب با حجم ترافيك، زمان تردد و توقف خودروها را معين مي كنند.
و آموزش؟
روز هواي پاك يكي از برنامه هاي آموزشي است. تهيه و پخش تيزر يكي ديگر از برنامه هاست. آموزش بدون اطلاع رساني فايده اي ندارد. همين روزنامه شما روزانه يك صفحه را به محيط زيست اختصاص مي دهد كه جاي تقدير دارد. نحوه سوخت گيري و استفاده از سوخت مناسب جزو برنامه هاي آموزشي سازمان است كه بخشي از آنها اجرا شده. من مي خواهم بگويم در بخش آموزش سقفي وجود ندارد و هر چقدر كار انجام شود باز هم كافي نيست.
ولي به نظر مي رسد همه كارهايي كه انجام داديد و در 7 محور امور را پيش برديد، باز هم كافي نباشد. آلودگي هواي چند روز پيش كه از خاطرتان نرفته...
در اوقات معمولي مشكلي نيست، اگر پديده خاص جوي پيش نيايد. آلودگي شديد هواي چند روز پيش كه شاهد آن بوديد به خاطر پديده وارونگي هوا بود كه آلاينده ها را متمركز كرد و شرايط را به مرز هشدار و اضطرار رساند.
تعداد روزهاي هواي پاك تهران در سال 83 چقدر بوده؟
آمار دقيقي ندارم الان به شما بدهم.
در مقايسه با سال 82 چطور؟
۴۰ درصد بيشتر پاك بوده. تعداد وسايل نقليه در سال 83 نسبت به سال 76 قابل مقايسه نيست و افزايش خودروها نشان مي دهد كه كار دشواري در پيش داريم. نسبت به همين پارسال كه هواي پاك 40 درصد بيشتر شده، بايد به افزايش خودروها نيز توجه داشت. آن وقت مي توان گفت اين دستاورد كمي نيست. الان اكسيد گوگرد و اكسيد سرب در هواي تهران وجود ندارد و آلاينده هاي هواي تهران، منوكسيدكربن و ذرات معلق هستند كه 85 درصد آنها توسط وسايل نقليه به وجود مي آيند و انتشار مي يابند.
گفتيد كه تا پايان برنامه چهارم بايد به هدفتان برسيد. اميدواريد كه در سال 89 ميزان آلاينده ها برابر سال 79 باشد؟
بله، چرا كه نه؟ اگر كارهايي كه ذكر شد انجام شود، مشكلي نيست و اين كارها حتما انجام خواهد شد.
مهمترين فعاليت هايي كه بايد صورت بگيرد چيست؟
تمامي خودروهاي جديد بايد از استانداردهاي روز آلايندگي برخوردار باشند. تمامي خودروهاي مستعمل بايد در مراكز معاينه فني مورد كنترل قرار گيرند. شبكه حمل و نقل عمومي بايد به 80 درصد افزايش يابد.
الان چند درصد است؟
۶۰ درصد... بايد از سوخت هاي سازگار با محيط زيست بهره گرفته شود كه مهمترين آن سوخت جايگزين،CNG يا همان گاز طبيعي فشرده است.
اين 4 راهكاري كه گفتيد مربوط مي شود به مراحل اجرايي همان 7 محور.
دقيقا.
الان سال 83 است. آخرهاي سال 83... چقدر پيشرفت كرده ايد؟
در يك كلام ما در نيمه راه هستيم و نيمه دوم را در پيش داريم...
آسان تر است يا سخت تر؟
بهتر است بگويم پرتلاش تر ...
وقت اضافه چطور؟ داريد؟
ان شاءالله كه خير...
