بازبيني موتور، ترمزها ،چرخ ها و يافتن نواقص موجود در ماشين از عمده ترين فعاليت هاي مركز معاينه فني خودرو است، ترس از ماندن در صف طولا ني، سالن را خلوت تر از ظرفيت واقعي آن كرده است. عكس ها : گلناز بهشتي

آزاده بهشتي 
صف عريض و طويلي تشكيل داده اند، پشت سر هم، بعضي ها هم خارج از صف اما مهم اين است كه ايستاده اند. جالب تر اينكه ايستايي و سكون آنها هم مثل حركتشان ضرر دارد، ترافيك را مي گوييم. صف عريض و طويل ماشين ها، اتوبوس ها، ميني بوس ها و ... يكي مي گويد همه آنها مثل هم هستند، خيابان را شلوغ مي كنند و آلودگي هوا را بيشتر، حال يكي بيشتر يا يكي كمتر .چه فرق مي كند؟ مهم آلوده كردن است كه مي كنند، اما فرق مي كند و او نمي داند. آن دسته كه بيشتر آلودگي ايجاد مي كنند به خاطر سوخت ناقص و فرسودگي خودرو و تنظيم نبودن موتور، دودشان غليظ تر و سياه تر است و طبعا سهم بيشتري در خفگي روزمره ما دارند.
هم اكنون يك ميليون و 600 هزار دستگاه خودرو فرسوده با عمر بيش از 20 سال دركشور وجود دارد كه هزينه مصرف بالاي سوخت اين خودروها در ايران بيش از يك ميليارد دلار است. اقتصاد كشور در سالهاي اخير با يك شوك قوي روبه رو بوده است. در سال 83 فقط در تهران روزانه 13 ميليون ليتر بنزين مصرف شده است كه هر سال نيز 8 درصد به آن افزوده شده و بهتر است بدانيد كه اين روند منجر به افزايش آلودگي هوا مي شود.
بسياري از خودروهاي ساخت داخل به دليل انرژي بري بالا، فرسوده صفر كيلومتر هستند، زيرا وقتي يك خودرو با تكنولوژي قديمي توليد مي شود مصرف سوخت بالاتر و افزايش انتشار آلاينده هاي زيست محيطي را به همراه دارد.
كارشناسان معتقدند، مصرف انرژي كشور در بخش حمل و نقل سالانه بيش از 7 ميليارد دلار است كه ساماندهي مصرف سوخت در اين بخش تاثير بسزايي در كاهش هزينه ها و مصرف سوخت، كاهش آلاينده هاي زيست محيطي و آلودگي هوا خواهد داشت.
حالا مي فهميم قصه تنظيم موتور خودرو و معاينه فني از كجا آب مي خورد.
سالن يكهزار متري، ضلع شمالي پاركينگ بيهقي 
اتوبان خلوت تر از صبح و بعدازظهر است و اين خاصيت يك روز سرد زمستاني است. اتوبان رسالت، پاركينگ بيهقي و كارواش هايي كه سر راهمان است را فراموش مي كنيم و يك راست مي رسيم به نقطه اصلي. سالن يكهزار متري معاينه فني خودرو كه اين روزها  اهميتش چند برابر شده است، سالني كاملا مكانيزه. ياد يك هفته قبل مي افتيم كه پديده وارونگي هوا و انبوه اتومبيل هايي كه شهر را به پاركينگ تبديل كردند هواي تهران را به حالت بحراني فرو برد. به حرف هاي سرمهندس ناظر سالن كه معاينه فني خودرو را براي همه ماشين ها، سالي يك بار ضروري مي داند فكر مي كنم و اينكه ماشين ها با اين كار و تنها با پرداخت 5 هزار و 200 تومان اين امكان را فراهم مي كنند تا ايمني هوا و آسمان در سطح مطلوب قرار گيرد و به لحاظ زيست محيطي آسيب كمتري به شهر وارد شود. به پشت سالن مي رويم، جايي كه معاينه فني خودرو از آنجا آغاز مي شود. در ابتدايي ترين مرحله معاينه فني خودرو، كارشناسان عالي راهنمايي و رانندگي وضعيت حقوقي ماشين را از نظر استاندارد بدنه، دزدي نبودن و اصالت قطعات مورد بررسي قرار مي  دهند و در كنار آنها كارشناسان عالي تصادفات وضعيت بدنه و سلامت آن را مشخص مي كنند تا ماشين از لحاظ شكل ظاهري يا همان ويژوال چك - شامل وضعيت چراغ ها، لاستيك ها، شيشه ها، آيينه، كمربند ايمني، بوق خودرو و صداي اگزوز - استاندارد باشد.
در سالن 1000 متري بيهقي 6 خط معاينه فني خودرو، وظيفه كليدي را برعهده دارند. در اين قسمت موتور و اجزاي دروني در 4 مرحله بازبيني و نقايص فني به راننده اعلام مي شود
دوباره به سالن اصلي برمي گرديم .جايي كه 6 خط معاينه فني خودرو، وظيفه كليدي را برعهده دارند. در اين قسمت موتور و اجزاي دروني در 4 مرحله بازبيني و نقايص فني به راننده اعلام مي شود. درمرحله اول موتور وگازهاي خروجي از آن در زمان حركت بررسي مي شود. با نمونه برداري از گازهايي كه از ماشين خارج مي شوند و مطابقت آن با استانداردهاي جهاني يكي از اصلي ترين وظايف معاينه فني خودرو - كاهش آلودگي هوا - به انجام مي رسد. در اين استانداردها هيدروكربن خام كه سرطان زا است با 500 ذره در ميليون ذره ppm و منواكسيد كربن كه از احتراق ناقص موتور خودرو توليد مي شود 5 درصد است.
در دومين مرحله شدت نور چراغ هاي جلو و زاويه تابش توسط دستگاه آبي رنگي سنجيده مي شود تا در زمان رانندگي در شب مشكلي ايجاد نكند.
مرحله سوم نيز از اهميت خاصي برخوردار است كه در آن به وسيله سه آزمون متفاوت، ايمني چرخ ها و ترمزها بررسي مي شود. بعد از قرار قرار گرفتن ماشين روي يك غلتك، همراستايي چرخ ها و زواياي آنها توسط دستگاه اعلام مي شود. تنظيم نبودن چرخ ها باعث افزايش مصرف سوخت شده و ايمني ماشين در زمان رانندگي را كاهش مي دهد. بعد از آن با اعمال فشار از دستگاه به ماشين آزمونگر تعليق، كمك فنرهاي ماشين را از نظر درستي يا خراب بودن بررسي مي كند.
سالم بودن كمك فنرها در ماشين نقش موثري در راحتي سرنشينان، كنترل خودرو و استهلاك دارد. در بخش پاياني مرحله آزمونگر ترمز خودرو، نيروي ترمزگيري چرخ هاي عقب و جلو را از لحاظ ترمزگيري تا زماني كه ماشين مي ايستد بررسي مي كند. در مرحله چهارم چاله سرويس قرار دارد كه با قرار گرفتن ماشين روي آن اين امكان را فراهم مي كند تا زير خودرو به طور كامل بررسي شود تا در صورتي كه نقاطي تغيير شكل داده، ساييده و پوسيده شده است، مشاهده كرده و براي رفع نقص به مالك اعلام شود.
آمار ها چه مي گويند؟
دستگاه هاي تمام اتوماتيك موجود در سالن معاينه فني خودرو ساخت سال 2002 در كشور آلمان است و امكان معاينه 15 ماشين در هر ساعت را دارد. اين در حالي است كه تنها 20 درصد ظرفيت اين مراكز 6گانه مورد استفاده قرار مي گيرد.
با وجود حجم انبوه خودروهاي آلاينده، استقبالي از سوي صاحبان اين قبيل خودروها براي معاينه فني وسيله نقليه شان در اين مراكز وجود ندارد.
آمار ستاد مركزي معاينه فني خودروهاي تهران نشان مي دهد طي يك هفته تنها 4هزار و 800 دستگاه خودرو به مراكز معاينه فني خودرو در سطح تهران مراجعه كرده اند به طوري كه اين آمار ها نشان مي دهد از 12/10/83 تا 17/10/83 ، 79 درصد از ظرفيت اين مراكز خالي بوده است.
۶ مركز بيهقي، سراج، الغدير، شكوفه، نيايش و آبشناسان در مناطق مختلف تهران در مجموع، ظرفيت پذيرش 22 هزار و 815 دستگاه خودرو را براي معاينه فني دارند، در صورتي كه در طول يك هفته تنها 4 هزار و 800 دستگاه خودرو به اين مراكز مراجعه كرده اند.
براساس آمار هاي اين ستاد، بيهقي با ظرفيت 989 دستگاه خودرو، سراج،۹۱۴ الغدير،۶۶۸ شكوفه 540، نيايش 1028 و آبشناسان با 661 دستگاه خودرو در مجموع 21 درصد از ظرفيت 100 درصدي اين مراكز را پر كرده اند.
جالب است بدانيد براساس آمار هاي موجود در اين مراكز، 96 درصد خودروهاي مراجعه كننده موفق به اخذ معاينه فني خودرو مي شوند، اين در حالي است كه تنها 45درصد خودروها در مراجعه اول به اين مراكز قبول شده و بيش از 50 درصد خودروها به دليل اشكال در سيستم آلاينده شان در مرحله اول رد مي شوند.
اين آمار ها نشان مي دهد 61 درصد خودروها در مرحله اول معاينه فني به دليل بالا بودن ميزان آلاينده ها و تنظيم نبودن سوخت رد مي شوند. در 6 ماه اول امسال از تعداد 62هزار مورد خودرويي كه در مرحله اول معاينه فني رد شدند، 51 درصد شان به دليل استاندارد نبودن ميزان آلاينده ها بوده است كه از تعداد خودروهاي مردودي تعداد 57 هزار مورد در مراكز معاينه فني، رفع نقص شده و پس از تاييد سلامت خودرو مجوز لازم را اخذ كرده اند.
اطلاع رساني كرديم، مردم نمي آيند
طبق آمار هاي موجود و براساس تست هايي كه در مراكز معاينه فني خودرو صورت گرفته 70 درصد آلودگي تهران ناشي از تردد خودروهاست. اين اولين جمله اي است كه محمدرضا اميرصفت، مديرعامل مركز معاينه فني خودرو مي گويد. او آلودگي ناشي از احتراق سوخت در موتور ماشين را اتفاقي طبيعي مي داند كه بالا رفتن آن از حد مجاز باعث آلودگي هوا و فرو رفتن در شرايط بحراني مي شود. وي مي گويد: زماني كه ميزان آلايندگي خودروها بعد از سنجش توسط دستگاه ها بيش از حد مجاز باشد بايد نسبت به رفع نقص اقدام كنند. مثل هميشه موضوع معاينه فني خودرو به بحث فرهنگ و فرهنگسازي كشيده مي شود، مساله اي كه در هر موضوعي نقش پايه اي و كليدي بازي مي كند. امير صفت به تيزرهاي تبليغاتي تلويزيوني و بيلبوردهاي نصب شده در خيابان ها اشاره مي كند كه در جهت معرفي مركز و آشنايي فرآيند كار و نيروهاي انساني متخصص كه در اين مركز كار مي كنند، مورد استفاده قرار گرفته است. وي مي گويد: هنوز تصور مردم اين است كه ساعت ها معطل خواهند شد، در حالي كه اين كار كمتر از 30 دقيقه طول مي كشد و هزينه آن هم باتوجه به يارانه شهرداري چندان نيست. بر اساس مصوبه هيات وزيران همه خودروها به جز خودروهاي مدل 81 و 82 بايد با مراجعه به يكي از مراكز معاينه فني خودرو كارت و بر چسب معاينه فني يكساله براي خودروهاي شخصي و سه ماهه براي خودروهاي دولتي دريافت كنند، شهرداري تهران نيز به منظور اجراي برنامه سالم سازي محيط زيست و براي معاينه فني خودرو در اين شهر يارانه اي را به اين كار اختصاص داد و بر همين اساس هزينه مراجعه در مرحله اول 5200 تومان و در صورت رفع نقص و معاينه دوباره 1500 تومان است.
امير صفت از تسهيلات ويژه اين سازمان براي تشويق مردم به مراجعه به اين مراكز در حالي صحبت مي كند كه تنها چند هفته بيشتر از راه اندازي پايگاه اطلاع رساني معاينه فني خودرو نگذشته است. به همين خاطر شهروندان قبل از مراجعه مي توانند به منظور آگاهي از وضعيت و موقعيت جغرافيايي مراكز، مدارك مورد نياز، مبلغ پرداختي و اطلاعات كامل از روش هاي ارايه خدمات، به آدرس اينترنتي www.mayenhfanni مراجعه كنند.
از سوي ديگر امير صفت از تعيين وقت قبلي معاينه فني خودرو مي گويد:با تاسيس مركز اطلاع رساني در ستاد معاينه فني خودرو، متقاضيان مي توانند براي تسهيل در كار و جلوگيري از اتلاف وقت با شماره تلفن هاي 4-4824471 تماس گرفته و روز و ساعت مراجعه خود به هر يك از مراكز را با وقت قبلي تعيين كنند.
توسعه معاينه فني خودرو
با وجود اينكه معاينه فني خودرو چندان مورد اقبال عمومي قرار نگرفته است، اما مديرعامل اين سازمان از آغاز عمليات كلنگ زني و احداث مركز جديد معاينه فني در محدوده منطقه 14 شهرداري تهران با اعتباري بالغ بر 400 ميليون تومان تا پايان سال جاري مي گويد. امير صفت مي گويد: سازمان محيط زيست مجوز 8 خط معاينه فني خودرو را صادر كرده كه با احتساب هر مركز 4 خط، در صدد تامين بودجه لازم از اعتبارهاي شهرداري براي احداث يك مركز جديد معاينه فني علاوه بر مركز فوق هستيم و در صورت نبود مشكل اين دو مركز سال 84 به بهره برداري مي رسند.
شهرداري تهران نيز از طريق تشويق بخش خصوصي به مشاركت در راه اندازي مراكز جديد معاينه فني خودرو، نسبت به توسعه اينگونه مراكز اقدام خواهد كرد.
از سوي ديگر امير صفت از داير شدن كلينيك هاي خودرو در مراكز معاينه فني براي ارايه مشاوره به دارندگان يا خريداران خودرو در آينده نزديك خبر داد : در حال حاضر اين طرح به طور مشترك از سوي متخصصان مركز معاينه فني خودرو و كارشناسان شركت كنترل كيفيت هوا در حال بررسي است كه پس از اقدامات كارشناسي بيشتر، عمليات اجرايي آن آغاز خواهد شد.
داير شدن اين كلينيك ها در كنار مراكز معاينه فني خودرو موجب مي شود تا فردي كه به مراكز معاينه فني خودرو مراجعه مي كند، غير از حداقل هاي قانوني كه بايد در اين مراكز از نظر بازديد روي خودروي وي انجام شود، يك مشاوره فني جامع تري نيز علاوه بر بازبيني دراختيارش قرار گيرد.
معاينه فني موتور الزامي نيست!
در مراكز انجام معاينه فني، بخشي هم مجهز به تست معاينه فني ويژه موتور سيكلت ها در نظر گرفته شده است، اما اين امر مانند خودروهاي سواري به صورت اجباري اعمال نشده است، با اين وجود تعدادكمي از دارندگان موتورسيكلت براي انجام معاينه فني به اين مراكز مراجعه كرده اند.
يك كارشناس آلودگي هوا در مركز تحقيقات سازمان حفاظت از محيط زيست معتقد است: در حال حاضر طرح اجباري شدن اعمال معاينه فني براي موتورسيكلت ها در دست است، منتهي تاريخ مشخص جهت اجراي جدي آن وجود ندارد، در حالي كه تحقق اين امر به صورت داوطلبانه موفق نخواهد بود.

چند روز بيشتر از زمان آلودگي هواي تهران كه باعث تعطيلي مدارس شد نگذشته بود كه ملائكه استاد دانشكده هوا و فضا دانشگاه صنعتي شريف، طرحي را با عنوان مدل تونل باد براي بهبود وضعيت هواي تهران پيشنهاد داد.
او گفت: مشكل اساسي، نبودن نگرش سيستمي است. يعني ما به لحاظ يكسري سوابق تاريخي وقتي به معضلي بر مي خوريم هميشه آن را به صورت محلي مي نگريم و بعد سعي مي كنيم بر اساس دانشمان راه حل هايي ارايه دهيم كه متاسفانه هميشه برد محلي دارند.
ملائكه ضمن اينكه تعطيلي مدارس را در مبارزه با آلودگي هواي تهران، يك اقدام فوق العاده غير اصولي خواند، گفت: بايد پرسيد بقيه چه مي شوند؟ بقيه مردم در خانه بمانند، چون هواي خانه بهتر از بيرون است؟
او مي گويد: شهر تهران به عنوان يك سيستم به سمتي مي رود كه تفكر حاكم براي حفظ اين سيستم همزمان با آن رشد نكرده است. دليل آن هم اين است كه يك مجموعه از سيستم هاي ناهمگون را در مقابل هم گذاشته اند كه اين هم خود به خود ايجاد نشده است. پس براي رفع اين مشكل تشخيص اينكه اين سيستم چگونه كار مي كند ضروري است، چون هر گونه راه حل ارايه شده در غير اين صورت مقطعي است.
اين استاد دانشگاه در ادامه تصريح كرد: وقتي ما راجع به نفس كشيدن در داخل شهر حرف مي زنيم راجع به لايه اي از هوا صحبت مي كنيم كه در ارتفاعات پايين و بسيار نزديك به شهر قرار دارد كه اصطلاحا به آن لايه مرزي مي گويند.
ملائكه در خصوص راه حل علمي براي رفع مشكل آلودگي هوا مي گويد: توصيه من اين بود كه اگر واقعا قرار است مشكل اين شهر به صورت علمي حل شود، نياز به مدل تونل باد يا به عبارتي تونل دود است.
وي در خصوص نحوه عملي كردن اين طرح مي گويد: اين مدل نياز به تعدادي افراد قابل دارد كه با ساخت ماكت چوبي و فضاي سبز بتوانند پستي و بلندي هاي تهران  را مدل كنند، بتوانند كارخانه ها را به عنوان سر چشمه هايي كه ايجاد آلودگي مي كنند و همچنين خانه ها و ساختمان هايي را كه وجود دارند مدل كنند. وي در ادامه گفت: اين مدل بايد طوري ساخته شود كه قابل گسترش باشد. يعني بايد بشود با اين مدل بازي كرد. ما بايد تشخيص دهيم كجاها كارخانه بسازيم و كجاها نسازيم. مدل بايد براي اين شهر و به تبع آن شهرهايي كه دارند پشت سرش مي آيند مثل تبريز، اصفهان، مشهد و ... ساخته شود و بعد مطالعه شود كه اين چشمه هاي دود كه دارند روي لايه مرزي شهر جريان هاي نامطلوب ايجاد مي كنند، به چه سمتي منحرف شوند.
ملائكه در خصوص مكان هايي كه در تهران نبايد به هيچ عنوان كارخانه ساخته شود گفت: يك بررسي ساده در مورد وضعيت كلي تهران از روي جريان هوا نشان مي دهد كه به هيچ وجه نبايد در غرب تهران كارخانه يا سرچشمه دود ايجاد كرد. براي اينكه آن جريان كاملا از روي شهر رد مي شود يعني اگر ما مي خواستيم طرح جامعي براي شهر تهران ايجاد كنيم، قاعدتا بايستي كاري مي كرديم كه كارخانه ها به سمت شرق تهران مي رفتند و بر عكس در غرب تهران بايد فضايي ايجاد مي كرديم كه اجازه دهد هوا روي اين شهر جريان پيدا كند.
اين استاد دانشگاه همچنين گفت: كافي است هوا كمي سرد شود. لايه هاي سرد در بالا قرار مي گيرد و هواي گرم زير مي ماند و راه فرار ندارد. چون لايه دود گرم است بايد به سمت بالا برود، ولي وقتي لايه هواي سرد روي سرش قرار مي گيرد راه فراري ندارد، جز اينكه به اين مسير ادامه دهد.
مسير را كه ادامه مي دهد به كوه  هاي شرق تهران بر مي خورد و حالت سكون مي گيرد.
وي گفت: ما به يك سرچشمه مكش نياز داريم كه هوايي را كه در مسير موازات كوه هاي البرز مي رود به سمت جنوب شرقي تهران منحرف كنيم. اين قطعا بايد در ابعادي باشد كه انرژي كافي داشته باشد تا اين هوا را منحرف كند. به همين دليل توصيه كرده بوديم كه اين پروژه نياز به مكانيابي دارد و بايد جايي باشد تا مشكلي پيش نيايد و مي تواند حول و حوش درياچه نمك باشد. ملائكه در خصوص هزينه اي كه بايد صرف ساخت اين تونل شود مي گويد: چون مدل تونل دود است و با سرعت كم كار مي كند و در فضاي مناسب بايد استفاده شود، قاعدتا وقتي كه ساخته شود نياز به صرف انرژي زياد ندارد.
كافي است يك تونل معمولي باشد كه از يك طرفش دود بيايد و از طرف ديگرش خارج شود.
ملائكه در خصوص ابعاد مدل مي گويد: ساخت اين مدل هر چه زودتر بايد شروع شود. بايد مدلي باشد كه پايدار بماند. ابعاد مدل قطعا به نگرش ما به آينده باز مي گردد. وقتي اين مدل را كنار هم با ابعاد متفاوت در مساحت مشخص از زمين قرار دهيم از يك طرفش مي توان توسط دستگاه هاي دود ساز كه زياد هم تكنولوژي پيچيده اي ندارد، دودهايي با رنگ ها و غلظت هاي متفاوت وارد و جريان آن را مطالبه كرد.
به گفته اين استاد دانشگاه گرچه مدل كردن اين فضاهاي طبيعي به دقت مهندسي نياز دارد، ولي به تكنولوژي پيچيده اي نيازمند است. وي مي گويد: كار ما اين است كه تشخيص دهيم اين مسير در كجاها بايد باشد و كجاها بايد مكش ايجاد كرد.

ليلا درخشان
آسمان آبي حق من است،هواي پاك را خواهيم ساخت. سهم من از آينده چيست؟ براي كودكان خود  آسمان آبي بسازيم و...
در ذهنتان كنار اين شعارها عكس چندين كودك با چهره اي معصومانه را تصور كنيد. بعد اين دو را تبديل به پوستر يا پلاكارد يا بيلبوردي كنيد و در سطح شهر بياوريد در كنار اتوبان ها، روي در و ديوار ، درون روزنامه و ... ببريد چند نهال را هم در  آن سوي شهر در حال كاشتن تصور كنيد... اين سهم ما از هواي پاك است كه در روز 29 دي ماه يادآوري مي شود.
مدتهاست كه ابر سياهي مثل بختك بر كل تهران سايه افكنده است.
طرح كمربند سبز
مهندس علي محمدمختاري رئيس سازمان پارك ها و فضاي سبز تهران مي گويد:سازمان فضاي سبز براي تلطيف هوا دو اقدام مهم انجام داده كه يكي طرح توسعه كمربند سبز پيرامون تهران است. اين طرح كه در همه كلانشهرها بايد در دستور كارشان قرار گيرد، علاوه بر اينكه از گسترش بي رويه شهر جلوگيري مي كند و مي تواند فضاي سبز مورد نياز را تامين كند،  در حقيقت كار يك فيلتر را انجام مي  دهد. او مي گويد:سال گذشته ما حدود 6هزار و 300هكتار در طرح كمربند سبز توسعه داشتيم و امسال 7هزارهكتار كه بخش عمده اش در دامنه البرز قرارگرفته است.
ريه هاي شهر
يك هكتار جنگل مي  تواند هر دفعه تا 48 تن گرد و غبار هوا را بر شاخ و برگ خود رسوب دهد. پس از هر باران كه شاخ و برگ هاي درختان شسته مي شوند، جنگل مجددا مي تواند همين مقدار را در خود رسوب دهد، به اين ترتيب سالانه هزاران تن گرد و غبار در جنگل رسوب كرده و از مضرات آن براي موجودات زنده كاسته مي شود. باتوجه به اينكه جريان هوا در جنگل ها آرامتر است، بسياري از ذرات درشت نمي توانند به وسيله باد حمل شوند، بنابراين در مناطق جنگلي رسوب كرده و از آلودگي هوا مي كاهند.مختاري در خصوص ميزان جنگلكاري در تهران مي گويد:ما هم اكنون حدود 36 هزار هكتار جنگلكاري انجام داده ايم. ظرف دو سال گذشته چيزي نزديك به 13هزار هكتار توسعه جنگلكاري داشته ايم، يعني 6 برابر توسعه نسبت به سال 81 .
او مي گويد: دامنه جنوبي البرز در ارتفاعات بالاي 1800، نياز به آبياري ندارد، ما آنجا راحت توانسته ايم جنگلكاري كنيم.
در اين طرح بيش از 130 هزار اصله نهال شامل سرو نقره اي ، اقاقيا، كاج تهران و... كاشته مي شود.
علاوه بر كمربند سبز، پارك ها هم در مبارزه با آلودگي هواي تهران نقش بسيار مهمي دارند. مختاري در اين خصوص مي گويد: كار ديگري كه در بخش توسعه فضاي سبز انجام داده ايم احداث پارك هاي محله اي، منطقه اي و فرامنطقه اي است. پارك هاي محله اي پارك هايي با مساحت كم و كاربري مثبت است كه به علت دسترسي راحت از سفرهاي درون شهري كه مي تواند اثر مثبتي برآلودگي هوا و كاهش ترافيك داشته باشند، بسيار مفيد است. پارك هاي منطقه اي، پارك هايي با امكانات گسترده تر است و ما در برنامه 5 ساله برنامه ريزي مي كنيم كه براي منطقه اي كه ممكن است آلودگي اش بيش از حد باشد و در مركز شهر قرار داشته باشد، چقدر مساحت مورد نياز را زيرپوشش ببريم و فضاي سبز مورد نياز آن پارك را تامين كنيم و در ضمن محلي براي اوقات فراغت مردم باشد. او در خصوص پارك هاي فرا منطقه اي مي گويد: امكاناتي كه در اين پارك طراحي شده براي مراكز مناطق تهران قابليت استفاده دارد.
پارك 60 هكتاري جنگلي ابريشم كه در قسمت جنوب شرقي تهران است و پارك پليس با مساحت 42 هكتار در شمال شرق تهران و باغ وحش بزرگ تهران در شمال غرب از پارك هاي فرامنطقه اي تهران هستند.
ما اعتبار هنگفتي مي خواهيم كه زمين مورد نيازمان را تامين كنيم. ممكن است در يك منطقه بيش از 30 متر سرانه فضاي سبز داشته باشيم. در يك منطقه زير 3 متر و اين زير 3 متربيشتر در مناطقي است كه بافت فشرده مسكوني دارند و شهرداري در آنجا زمين ندارد
بدنه هاي سبز و با نشاط
تا چشم كار مي كند سبزه و درخت است كه با آبپاش هاي ثقلي آبياري مي شوند و آرامش را به ارمغان مي آورند و بوي علف سر تا سر منطقه را فرا مي گيرد. اينجا بزرگراه مدرس است بزرگراهي كه گرچه هميشه ترافيك سنگيني دارد، اما فضاي سبز اطرافش كمي ماندن در اين اتوبان را قابل تحمل مي كند ضمن اينكه بالاخره درصدي، آلودگي هوا را كم مي كند.
نتايج حاصل از يك مطالعه تحقيقاتي در كشورهاي بزرگ مي گويد آن دسته از كودكاني كه نزديك خيابان ها يا بزرگراه هاي پرتردد زندگي مي كنند به مراتب بيش از سايرين در معرض خطرابتلا به سرطان به خصوص سرطان خون قرار دارند كه دليل اصلي آن تاثير هيدروكربن هاي حلقوي است كه احتراق در خودروها منبع عمده انتشار اين آلاينده ها است.
مهندس مختاري مي گويد: علاوه بر بزرگراه مدرس، بزرگراه هاي ديگري مثل يادگار امام يا بزرگراه هاي ديگري را براي ايجاد فضاي سبز در بدنه آنها مدنظر قرار داده ايم كه تا جايي كه امكانات اجازه دهد اين اتفاق خواهد افتاد.
مختاري مي گويد: بيش از 90 درصد از آبياري هاي فضاي سبز ما از طريق آب غيرشرب چاه ها و قنات ها صورت مي  گيرد. يكي از پروژه هاي مهمي كه در دستور كار شهرداري است، تهيه نقشه و اجرايي كردن طرح جامع آب خام فضاي سبز شهر تهران براي مناطق 22گانه است.
او در خصوص اعتبار اين طرح مي گويد: اجراي كامل اين طرح اعتبار بالايي حدود 500 ميليارد تومان هزينه مي خواهد، بنابراين ما مراحل اجراي طرح را اولويت بندي مي كنيم. مختاري در خصوص نحوه آبياري فضاي سبز بدنه بزرگراه مدرس مي گويد: فواره هايي كه در بزرگراه مدرس هستند به صورت ثقلي بوده و از پمپ انرژي، استفاده نمي شود، بلكه آب هاي جاري كه هدر رفته اند را در يك منبع رسوبگير در خيابان فرشته، ميدان تختي جمع و در يك منبع گذاشته ايم و در بدنه بزرگراه مدرس با طول 9 كيلومتر لوله گذاري كرده ايم. لوله هايي با قطر 5/3 ميليمتر تا ميدان هفت تير گذاشته ايم و زوم به زوم فلكه كه باز مي شود اين فواره ها تاشعاع 300 متر كار مي كنند.
سرانه فضاي سبز
به گفته مختاري براساس طرح تفصيلي، سرانه فضاي سبز هر تهراني بايد 9 متر باشد، در حالي كه الان حدود 5/6 تا 7 متر است.او در خصوص علت اين اختلاف مي گويد: مشكلي كه ما داريم مشكل زمين و ارزش افزوده آن است. ما اعتبار هنگفتي مي خواهيم كه زمين مورد نيازمان را تامين كنيم. ممكن است در يك منطقه بيش از 30 متر سرانه فضاي سبز داشته باشيم. در يك منطقه زير 3 متر و اين زير 3 متربيشتر در مناطقي است كه بافت فشرده مسكوني دارند و شهرداري در آنجا زمين ندارد. البته با برنامه ريزي كه ظرف دوسال گذشته شده، زمين هاي بافت هاي فرسوده تملك  شده و فضاي سبز ايجاد مي شود.
تاكنون بارها صداي لرزاني از آن سوي تلفن خبرقطع درختان را داده است. با اين وضعيت آلودگي هوا كه هر درختي براي ما حكم يك ناجي را دارد از مختاري در خصوص نظارت بر فضاي سبز مي  پرسيم، مي گويد: ما بيش از 400 كارشناس در مناطق 22گانه، شهر تهران داريم كه همگي در زمينه فضاي سبز فعاليت دارند كه اين تعداد به استثناي كارشناس هاي ديگري است كه در بخش خصوصي همكاري مي كنند.
مختاري در خصوص نحوه رسيدگي اين كارشناسان به فضاي سبز مي گويد: در ستاد ما حدود 300 كارشناس با گرايش هاي مختلف در سطح ليسانس و بالاتر هستند كه اينها روزانه بر فضاي سبز مناطق 22گانه نظارت دارند و گزارش هاي لازم هر روز عصر داده مي شود واين گزارش ها تهيه و به مناطق 22گانه ابلاغ مي شود.بنابراين براساس لوايح قانوني اگر درجايي اعلام شود فضاي سبزي عمدا تخريب مي شود، اين محل و مكان به نفع عموم توسط شهرداري تملك مي شود.
جابه جايي درختان با استفاده از دستگاه 
مسلما تا همين چند سال پيش وقتي درختي در مسير طرح قرار مي  گرفت، برداشتن آن درخت و انتقال آن به محل ديگر به رويايي بيش شباهت نداشت، اما فضاي سبز با تهيه ماشين آلات مخصوص انتقال درختان قصد دارد تا در صورت قرار گرفتن درختي در مسير طرح، با جابه جايي درخت به مكان ديگري بدون اينكه ذره اي آسيب به آن درخت وارد شود، آن را حفظ كند.مختاري در مورد درختاني كه مشكل جابه جايي دارند مي گويد: وقتي به ناچار اجازه قطع درختي داده شود، هزينه اين درخت از بخش خصوصي گرفته و در يك حساب جداگانه واريز شده و براي احداث فضاي سبز از آن در منطقه اي كه درخت كم شده استفاده مي شود.
درخت به جاي چمن 
وقتي پا به بوستان ها مي گذاريم ضمن اينكه از چمن ها و گل و گياه و  هارموني رنگ ها و سرسبزي اش لذت مي بريم در دل مي گوييم كه اي كاش به جاي اين چمن ها كه چندان در تصفيه هوا نقش ندارند و سالانه هزينه كاشت مجدد به دوش شهرداري مي گذارند از درختان بيشتري استفاده مي شد.مختاري مي گويد: ما در بخش طرح كمربند سبز بدون استثنا از هر گونه گياهي، درخت و گياهان مثمر و غيرمثمر و گياهان سازگار و ماندگار با شرايط اقليمي شهر تهران استفاده كرده ايم. شهرداري تهران در دستور كارش قرار داده و قرار است كه به جاي استفاده از گياهان و فضاي سبزي كه كوتاه مدت هستند از گونه هاي گياهي ماندگار استفاده شود.او مي گويد: به عنوان مثال در شرق و غرب تهران مساحت قابل توجهي را زير پوشش درخت زيتون برده ايم. در شرق و غرب و جنوب تهران از درختان زيتون، گردو و توت و انبه و بادام كوهي استفاده كرده ايم.

تهران پيش از آنكه پايتخت كشور پهناوري به نام ايران باشد، يك شهر است؛ يكي از 5 شهر بزرگ كه خاصيت گستردگي و وسعت آن در كنار ماهيت پايتخت بودن، به دامن زدن به مشكلات اين شهر كمك قابل توجهي   كرده است و حقوق شهروندي كه به خاطر اين سهل انگاري ها، ناديده گرفته مي  شود.نبودن مديريت واحد شهري را بگذاريد كنار تمام اين دلايل تا برسيم به معضل بزرگتري كه از اين ضعف ناشي مي  شود و آن هم آلودگي هواي شهر و ترافيك است. هميشه شوراي شهر در تيررس تمام اين مشكلات قرار گرفته و حل بخش بزرگي از آن خواسته و ناخواسته به دوش اعضاي آن قرار  گرفته است. اما در اين ميان نمي  توان از اختلاف واعمال نظرهاي وزارت كشور چشمپوشي كرد.خسرو دانشجو، يكي از اعضاي كميته ترافيك شوراي اسلامي شهر تهران، حل معضلآلودگي هوا را مانند ترافيك نيازمند كمك سازمان هاي ديگر مي  داند.
او مي  گويد: تا وقتي مصرف سوخت با ميزان غيراستاندارد ادامه داشته باشد، وضعيت به همين روال خواهد بود.استفاده بهينه از سوخت فسيلي در كشور به نسبت سطح جهاني بسيار پايين است، مانند استفاده از بنزين استاندارد و خيلي چيزهاي ديگر. دانشجو ادامه مي  دهد: مصرف بنزين در كشور در هر 100 كيلومتر 2 برابر اتفاقي است كه در همين كيلومتر در كشورهاي ديگر مي  افتد.او حريم را به عنوان يك كمربند سبز براي تهران مي  داند و در مورد فضاي سبزي كه طبق نظرات مسوولان وزارت كشور و با احداث شهرهاي جديد در حال از بين رفتن است، مي  گويد: زماني كه وزارت كشور برخوردهاي اينچنيني دارد، شوراي شهر به تنهايي چگونه بايد با اين معضل برخورد كند و از پس آن برآيد؟
عضو كميته ترافيك شوراي شهر تهران به  آلودگي چند هفته اخير تهران اشاره كرده و ادامه مي  دهد: مسوولان نه تنها به شورا براي حل اين مشكل كمك نكرده، بلكه سنگ اندازي هم مي  كنند.او به تبعات حضور دولت در تهران و افزايش بار ترافيك به خاطر مسافرت هاي روزانه از شهرهاي ديگر تاكيد كرده و مي  گويد: كارشناسان معتقدند بايد بخشي از فعاليت هاي دولت از تهران خارج شود و دولت نه تنها اين كار را نكرده و هزينه حضور خود را پرداخت نمي  كند، بلكه با تحميل هزينه هاي اضافه به شهر، علاوه بر آن، مشكلاتي را ايجاد مي  كند.خسرو دانشجو به درآمدهاي ناشي از توليد خودرو اشاره كرده و مي  افزايد: درآمد اين كار نصيب دولت مي  شود اما همين دولت خود را مكلف به پرداخت ريالي براي گسترش فضاي سبز، گسترش حمل و نقل عمومي و سرمايه گذاري براي كاهش آلودگي هوا نمي  داند.
او معتقد است با اين روند، شوراي شهر تهران و شهرداري نمي  توانند براي حل معضلات راه حل مناسبي پيدا كنند. ما از دولت و مسوولان انتظار داريم در مقابل كارهاي كارشناسي و علمي مخالفت نكنند.عضو كميته ترافيك شوراي شهر تهران با طرح اين سوال كه چرا بايد استاندارد مصرف سوخت در كشور پايين باشد و خودروسازان دولت بر اين استاندارد غلط پافشاري كنند مي    گويد: تبعات اين موضوع آلودگي هوا و تعطيلي مدارس است.دانشجو پيشنهاد شورا براي مقابله با معضل آلودگي هوا را ايجاد يك نظم در رفت و آمدها دانسته و مي  افزايد: براي تغيير ساعات كار ادارات، بانك ها و مدارس، با مقاومت مسوولان مواجه هستيم در حالي كه اين طرح، پراكندگي ساعات اوج ترافيك در تمام ساعات روز را به دنبال دارد و اين امكان را فراهم مي  سازد تا از معابر، بزرگراه ها و خيابان ها بهترين استفاده را كنيم. اگر بنا باشد مخالفت ها ادامه داشته باشد، چه انتظاري مي  توان داشت؟

اولين لكه چركين كي روي دل آسمان تهران سر باز كرد؟ آن سياهي چطور مثل قطره جوهر نشت كرد و منتشر شد؟ كه حالا آخرين روز دي ماه را به خاطر حداكثر آلودگي، روز هواي پاك صدا مي كنند.
جست وجو به قصد يافتن اولين نشانه هاي آلودگي هواي تهران در قدم اول با ثبت يك تاريخ وحضور واقعه اي جهاني گره مي خورد. جنگ جهاني دوم، رونق ورود اتومبيل به تهران، آشوب و سرگيجه بشري كه تا ابد در حافظه تاريخي نقش بسته است و سال 1321 خورشيدي، تكه تكه هاي پازلي آشفته است كه براي دسترسي به سرنخ آلودگي هواي تهران با آن رو به روييم. اما قصه را بايد از نقطه مشخصي شروع كرد و همين ابتدا گفت كه متهم ناپيداست. آلايندگي وسايط موتوري، حجم انبوه و حيرتآور آلودگي هر پرواز هواپيمايي جت در مقايسه با آلايندگي يك دستگاه اتومبيل، محصور بودن تهران ميان كوه ها، كاهش تدريجي بارندگي سالانه،  افزايش تدريجي دماي هوا از 60 سال پيش تا امروز و بسياي عناصر ديگر، همه در كنار هم و با همدستي يكديگر توانستند دل آسمان تهران را سياه كنند و رنگ آبي را به خاكستري تيره تغيير دهند.
اما بايد قصه را از نقطه مشخصي شروع كرد.
متهم رديف اول؛ گلوله هاي نامرئي افزايش دما
ابتداي حكايت ما با نام ايستگاه هواشناسي مهرآباد پيوند خورده است؛ ايستگاهي كه جزو حوزه اقليمي غرب تهران است. اين ايستگاه هواشناسي در زمان جنگ جهاني دوم كه پيش بيني وضع هوا به عنوان ضرورت پرواز هواپيماها تشخيص داده شده بود، تاسيس شد. در واقع شروع راه اندازي آن بنا به گفته مسوولان و متصديانش به سال 1942 ميلادي بر مي گردد و بايد گفت كه از آن زمان تا امروز هيچ جابه جايي و تغييري در تاسيسات آن صورت نگرفته است. تاسيسات اطراف ايستگاه شامل تاسيسات فرودگاه، برج مراقبت، تاسيسات اداري فرودگاه، سوله، اتاق گاز ئيدروژن و... است كه براي خنثي كردن تاثيرات آنها فاصله استاندارد از ايستگاه رعايت شده و تا شعاع 30متري اطراف هيچ مانع تاثيرگذاري وجود ندارد.
امابراي بازسازي اولين نشانه هاي آلودگي هواي تهران بايد به سراغ داده هاي علمي رفت، اطلاعاتي كه علمي است و پژوهشي و مربوط به سال 1340.
اطلاعاتي كه در اين ايستگاه وجود دارند با تعابير ميانگين روزانه دما، رطوبت نسبي، ميانگين روزانه دماهاي حداقل و حداكثر، مجموع بارش روزانه و ماهانه،  تعداد روزهاي باراني در هر ماه يا مجموع ساعات آفتابي تعريف شده اند. همين جا نمي توانيم اعتراف نكنيم كه دلمان مي خواهد ميان روزهاي باراني 50سال پيش در خيابان هاي خلوت و پاييزي تهران پرسه بزنيم و چيزي در مايه هاي حسرت و دور شدن بنويسيم اما شايد با مرور برخي تعابير علمي بشود از نو  آسمان دور دست تهران قديم را ترسيم كرد و دانست كه چه بر سر اين شهر آمده است.
حالا آسمان خاكستري است و مردم شهر به كمك ماسك ها مي توانند در استخر زهرآگين آلودگي هواي شهر شنا كنند.بايد به خاطر آورد كه تهران غمگين نبود، آسمانش آبي بود
دماي ميانگين سالانه در تهران از سال 1340 تا حدود 30سال بعد در حدود يك درجه سانتيگراد و در سطح معنادار 01/0 افزايش نشان داده است. يعني دما با آهنگ۰۳‎/۰ سانتيگراد در هر سال افزايش يافته است. در توضيح چرايي اين روند عوامل گوناگوني نقش دارند. مي شود گفت كه به طور كلي درباره آهنگ افزايش دماي متوسط سالانه و ارتباط آن با تاثير شهرنشيني در تهران احتمالا گسترش بي برنامه شهر و افزايش سريع جمعيت و وسعت طي مدت زماني كوتاه ، تغيير پوشش گياهي و كمبود ناگهاني آن در سطح شهر نسبت به پيرامون ، افزايش سطوح نفوذ ناپذير و تيره رنگ و مواد به كار رفته در شهر و ساختمان هاي بلند متعدد و شكل هندسي آنها كه رطوبت و گرما را به دام مي اندازند، گرماي مصنوعي آزاد شده به داخل اتمسفر شهر در نتيجه مصرف سوخت و فعاليت هاي متراكم انساني، استفاده ا ز گرم كننده ها، گسترش روز به روز وسايل حمل و نقل و صنايع، تراكم رفت و آمدها و مسافرت ها در افزايش دماي شهر مشاركت داشته اند. همه اين عوامل را با آب و هواي نيمه خشك تهران جمع كنيد تا باقي جمله ها منطقي به نظر برسند. نمونه هاي گفته شده مثل گلوله هايي است كه از دهانه يك مسلسل مدرن بي امان شليك مي شود و دور تا دور هدف چنبره مي زند و حلقه محاصره را تنگ مي كند. تنها يك تفاوت وجود دارد شليك هاي اين مسلسل بي سر و صدا بوده و صدايش پس از گذر 40۵۰، سال در آمده است. مصرف بالاي آب در فصول گرم سال، فعاليت هاي صنايع ريز و درشت و مسافرت هاي بيشمار روزانه در واقع گلوله هايي بوده اند سر به زير و متعارف و معمولي كه همگي در شليك كردنشان سهيم بود ه ايم. اما مگر مي شد يا مي شود كه مسافرت نرفت، از گرم كننده ها و وسايل گازسوز استفاده نكرد، با اسب و درشكه به مسافرت رفت يا تقصير را به گردن ساختمان هاي بلند و اشكال هندسي بي قاعده آنها انداخت. گفتيم كه نبايد به دنبال يك مقصر واحد گشت. آخرتهران و كوچه هاي خلوت و خيابان هاي خاكي اش بالاخره بايد همگام با عقربه هاي ثانيه شمار پيش مي آمدند و به قرن حاضر مي رسيدند. نمي شد كه همه چيز را جادو كرد و به خواب عميقي فرستاد و مثلا تهران براي ابد بدون پمپ بنزين مي ماند يا هرگز رنگ هواپيماها را به خود نمي ديد.
از پنجره پژوهش 
پنجره ديگري كه مي توان از آن به گذشته نظر انداخت و چكيده يك پژوهش را نظاره كرد ،چارچوبي است كه از مقايسه روند دما و رطوبت با توسعه مساحت و جمعيت شهري شكل مي گيرد.
براي مقايسه تاثير شهرنشيني و روند افزايش جمعيت و مساحت با روند ميانگين دما طي دوره 1340 به بعد با 5 دوره 7 ساله تقسيم بندي شده است كه در هر دوره 7 ساله ميزان افزايش يا كاهش روند دما و رطوبت با ميزان تغييرات جمعيت و مساحت مقايسه شده است.
اولين دوره 7 ساله 1346-1340 است، در اين دوره ميانگين سالانه دما يك روند بسيار اندك كاهشي دارد كه در حدود 03/0درجه سانتيگراد است، ملاحظه مي شود كه طي اين دوره جمعيت و مساحت تقريبا دو برابر شده است، اما دما نه تنها روندي افزايشي را نشان نمي دهد، حتي كاهش بسيار اندكي را دارد. در 7 سال دوم يعني 1353-1347، دماي ميانگين سالانه روند كاهشي در حدود يك درجه سانتيگراد و در سطح معنادار 39/0 را نشان مي دهد. اين دوره نيز بين سرشماري هاي سال 1355 - 1345 واقع مي شود. در اين دوره نيز جمعيت تقريبا 7/1برابر و مساحت بيش از 2 برابر شده است. شايد بتوان دليل اين كاهش را جايگزيني سطوح مصنوعي و موادي مانند بتن،  آسفالت و ... را به جاي پوشش گياهي و خاك دانست كه سبب مي شود تبخير كمتري از سطح زمين صورت بگيرد و همچنين سرعت جذب تابش و بازتابش از زمين نسبت به گذشته متفاوت باشد. در بررسي روند 7 ساله، رطوبت نيز 7 سال اول۲‎/۰ افزايش و 7 سال دوم 91/0 گرم بر متر مكعب كاهش نشان مي دهد.
در واقع با دقيق شدن به داده هاي آماري پژوهشي آمده مي توان دوباره به يك نتيجه تلخ رسيد. توسعه بدون برنامه ريزي و سرعت سرسام آور و شتابناك به سوي شهري شدن بدون وفاداري به بنيادهاي علمي و پيش بيني افق آينده سبب شد كه غول آلودگي، مسلسل به دست بخزد و جلو بيايد و آسمان آبي تهران را تصاحب كند.
حالا آسمان خاكستري است و مردم شهر به كمك ماسك ها مي توانند در استخر زهرآگين آلودگي هواي شهر شنا كنند و زندگي بگذرانند. البته نبايد ناديده گرفت كه در سياهترين روزها، بشر به اميد زنده است و همواره راهي وجود دارد، راهي كه بايد به دشواري و تحمل رنج، پيدايش كرد و سرخوشي پوك گذشته را به ياد آورد و از نو شروع كرد. بايد به خاطر آورد كه تهران غمگين نبود. آسمانش آبي بود و مردمش سادگي را زندگي مي كردند. شايد بايد به گذشته نگاه كرد و افق روبه رو را با تلاش ساخت. در هر حال به راه باديه رفتن به از نشستن باطل.