Hamshahri Newspaper

بهزاد صديقي
زماني كه قرار است نمايشي به روي صحنه برود يا نمايش هايي در جشنواره تئاتر به اجرا درآيند، اولين نكته اي كه مورد توجه كارگردان و گروه اجرايي قرار مي گيرد، ايده و متن نمايش يا نمايشنامه است. از همين جا نخستين فعاليت هاي جنيني متن يا نمايشنامه آغاز مي شود و سپس با پرورش نمايشنامه نويس، كارگردان و گروه اجرايي طي مدت زمان نسبتاً طولاني به تكامل مي رسد و آماده اجرا مي شود. بنابراين نمايشنامه همان طور كه همه اهل فن معتقدند، پايه و اساس درام محسوب مي گردد و توجه اساسي و مستمر به آن سبب تقويت نمايشي مي شود كه روي صحنه مي روند. تاكنون نيز در جشنواره هاي تئاتر كشور ما نمايشنامه نويسان زيادي شركت كرده اند و هر يك با افكار، عقايد و سلايق مختلف و خاص خويش كوشيده اند اثر خوبي را در پيش روي مخاطب قرار دهند، حال آنكه آثار آنان واقعاً «خوب» بوده يا خير، قضاوت نهايي به عهده تماشاگران و مخاطبان آنهاست. اينكه نمايشنامه نويسي چقدر به مخاطب بومي، ملي و ميهني، جهاني يا خاص مي انديشد بستگي به هدف نويسنده و كارگردان آن اثر دارد كه چگونه و به چه معيار و سليقه اي احساس نزديكي و آشنايي مي كند و چگونه و به چه سان آن اثر را مورد پرداخت اصولي و حرفه اي قرار مي دهد. در بيست و سومين جشنواره بين المللي تئاتر فجر نمايشنامه هاي زيادي مورد توجه كارگردانان قرار گرفته است. تعداد زيادي از آنها توسط كارگردانان شناخته شده و حرفه اي و تعداد ديگري توسط گروه ها و كارگردانان جوان و كوچك و تعدادي نيز توسط خود كارگردانان همان اثر تمرين و به اجرا درآمده اند. پيش از اين جشنواره بين المللي تئاتر فجر به شكل رقابتي برگزار مي شد و به همين دليل، تعداد زيادي از گروه ها و كارگردانان با نمايشنامه هاي منتخب خود در بخش مسابقه كه در واقع از مهمترين بخش هاي جشنواره نيز به حساب مي آيد، شركت مي كردند اما امسال جشنواره به شكل غيررقابتي برگزار مي شود و در نتيجه هيچ گروهي يا هيچ نمايشنامه و نمايشي با گروه يا نمايش و نمايشنامه ديگر مقايسه نشده و مورد قضاوت و داوري هيأت داوران قرار نمي گيرد. از اين رو نمايشنامه هاي برتر تنها توسط تماشاگران و البته كانون ملي منتقدان تئاتر جمهوري اسلامي ايران كه سابقه اي پانزده ساله در تئاتر كشور و جايگاه بين المللي داشته و وابسته به كانون جهاني منتقدان است، مورد داوري و ارزيابي قرار مي گيرد.
در دوره بيست و سوم جشنواره فجر در مجموع ۹۵ نمايشنامه نويس ايراني و خارجي شركت كردند كه به غير از ۱۵ نمايشنامه نويس كه نمايش هايشان در بخش نمايشنامه خواني مورد خوانش قرار مي گيرند، بقيه توسط كارگردانان ايراني و خارجي به اجرا درآمده اند. از تعداد ۱۸ نمايشنامه نويس خارجي سه نمايشنامه از ساموئل بكت با نام هاي «آخر بازي» ، «در انتظار گودو» ، «والوتريا» و دو نمايشنامه «رؤيا در نيمه شب تابستان» با دو اجراي مختلف توسط دو كارگردان و «ژوليوس سزار» با يك اجراي اقتباسي شركت كرده اند. در ميان نمايشنامه نويسان خارجي آثار نمايشنامه نويسان مطرح جهان، اغلب توسط كارگردانان ايراني به مرحله اجرا رسيده اند كه از ميان آنها مي توان به نمايشنامه «چشم اندازي از پل» نوشته آرتور ميلر، «سانتا كروز» نوشته ماكس فريش، «مرغ دريايي»، «خرس» ، «خواستگاري» نوشته آنتون چخوف، «مرد اتفاقي» نوشته ياسمينا رضا و آثار شكسپير و بكت اشاره كرد.
تعدادكل نمايشنامه نويسان ايراني اين دوره از جشنواره ۷۷ نمايشنامه نويس است كه از ميان آن ۱۵ نمايشنامه نويس در بخش نمايشنامه نويسي شركت كرده و چيستا يثربي با سه نمايشنامه «دو مرغ آخر عشق» ، «زني كه تابستان گذشته رسيد» و «يك شب ديگر هم بمان سيلويا» ، نغمه ثميني با دو نمايشنامه «شب مويه ها» و «لوئيس سزار به روايت كابوس» ، حميدرضا نعيمي با سه نمايشنامه «آژاكس» ، «داستان هاي كارور» و «هفت طبقه» ، آتيلا پسياني با دو نمايشنامه «خواتين پنج قلعه» و «تلخ عين عسل» و حسن باستاني با دو نمايشنامه «اژدها چهرك» و «آسمان» حضور دارند.
از اين تعداد همچنين شش نمايشنامه نويس زن نمايشنامه هاي ۹ كارگردان را نوشته اند. يثربي و ثميني كه پيش از اين به آنها اشاره شد در مجموع پنج نمايشنامه را نوشته اند و زهره مجابي نمايشنامه «رؤيا» ، نرگس اميني نمايشنامه «چراغ ها را خاموش نكنيد» ، طلا معتضدي نمايشنامه «بكش تا اونجا كه نفس داري بكش» ، سميرا سينايي نمايشنامه «كاغذبازي» ، ساغر مختاري، نمايشنامه «تعطيلات زمستاني» براي گروه هاي خود به نگارش درآورده و آماده كرده اند. نمايش هاي «بليت براي بهشت» از فرانسه و «الان كجايي» كار گروهي از كانادا و اثري است كه آثار آنان به صورت گروهي نوشته و اجرا شده اند. در اين دوره همچنين چند نمايشنامه نويس در بخش صحنه اي اولين تجربه هاي نمايشنامه نويسي خود را در معرض ديد مخاطب قرار دادند و توسط كارگردانان مختلف به اجرا درآوردند. از ميان آنها مي توان به نمايشنامه «كاغذ بازي» نوشته سميرا سينايي، «بكش تا آنجا كه نفس داري بكش» نوشته طلا معتضدي، «دينگ ما رو» نوشته مهدي ساكي، «چراغ ها را خاموش نكنيد» نوشته نرگس اميني و «مهاجران» نوشته حميد پورآذري اشاره كرد.
گروه هاي خارجي نيز توسط كشورهاي آلمان، ارمنستان، انگلستان، اسكاتلند، كانادا، فرانسه، ژاپن، كويت، فلسطين و هلند تجربه هاي جديد خود را به تماشاگران ايراني معرفي مي كنند و نمايشنامه نويساني همچون دكتر قطب الدين صادقي، داوود فتحعلي بيگي، دكتر فرهاد ناظر زاده كرماني، عليرضا كوشك جلالي و... از جمله نمايشنامه نويسان ديگري هستند كه به ترتيب نمايشنامه هايشان يا توسط خود يا ديگر كارگردانان به روي صحنه آمدند.
برخلاف دوره هاي قبل جشنواره تئاتر فجر كه حتماً آثاري از نمايشنامه نويسان مطرح يا پيشكسوت يا مجرب به اجرا درمي آمد، در اين دوره هيچ نمايشنامه نويس پيشكسوتي حضور ندارد و تنها نمايشنامه دعوت نوشته غلامحسين ساعدي توسط ميترا خواجه ييان در بخش مرور، به روي صحنه مي رود.
در بخش نمايشنامه خواني اين دوره از جشنواره، ۱۵ نمايشنامه توسط كانون نمايشنامه نويسان ايران به جشنواره پيشنهاد شده و با حمايت خانه تئاتر در تالار گفت وگوي خانه هنرمندان ايران نمايشنامه خواني مي شوند. در اين بخش نمايشنامه هاي «صداي بي دليل باد» نوشته امين بهروزي، «تلفن بي موقع» نوشته بهزاد صديقي، «تعطيلات زمستاني» نوشته ساغر مختاري، «وقتي كه شب فرا مي رسد» نوشته بابك والي، «ساندويچ دم ظهر» نوشته علي محمدرحيمي، «شاهزاده عشق» نوشته سوسن رحيمي، «افسانه» نوشته محمدعلي بخشنده، «آسمان براي ما نخواهد گريست» نوشته حسن باستاني، «حركت با شماست آقاي مر كوشيو» ، از رضا قاسمي، «شبنمي نشسته بر شانه دريا» و «ميترا» نوشته عبدالله حسيني، «آنتيك» نوشته رضا جابر انصاري، «عروسك» نوشته بابك صفي خاني، «وقتي علاءالدين چراغ جادو داشت» نوشته شارمين ميمندي نژاد، «كل ووي» نوشته حميد صفايي خوانش مي شوند. اين نمايشنامه ها هر روز در دو سانس ۱۴ و ۱۵ توسط نقش خوانان، به خوانش در مي آيند.
در اين بخش، تنها نمايشنامه «حركت با شماست آقاي مر كوشيو» نوشته رضا قاسمي به عنوان نمايشنامه نويس مجرب و قديمي مورد خوانش قرار مي گيرد و البته اغلب اين نمايشنامه نويسان نيز عضو كانون نمايشنامه نويسان ايران هستند.
حال بايد منتظر ماند و ديد كداميك از نمايشنامه هاي ايراني كه در بخش اصلي جشنواره اجرا مي شوند، بيشترين مخاطب را متوجه خود خواهد كرد و كداميك از نمايشنامه نويسان ما به عنوان نمايشنامه نويس برگزيده توسط كانون ملي منتقدان تئاتر كشور معرفي و انتخاب مي شوند.