يكشنبه ۱۱ بهمن ۱۳۸۳
نمايشنامه و نمايشنامه نويسان در بيست و سومين جشنواره بين المللي تئاتر فجر
نمايشنامه نويسان در تهران
در حوزه ادبيات، بخشي چون نمايشنامه دغدغه بسياري از نويسندگان است. حتي آنها كه در زمينه ادبيات به دريافت جوايز معتبري چون جايزه نوبل نائل آمده اند، تبحر و تخصص ويژه اي در امر نمايشنامه نويسي داشته اند. به اين جهت پرداختن به نمايشنامه نويسي ازجمله اركان عرصه ادبيات است. بيست و سومين جشنواره بين المللي تئاتر فجر زمينه اي براي ارايه تازه ترين نمايشنامه ها بود، به اين ترتيب كم و كيف نمايشنامه نويسان حاضر در جشنواره، موضوعي است كه مي تواند به بحث و بررسي گذاشته شود. آنچه مي خوانيد گزارشي است از موقعيت نمايشنامه ها و نمايشنامه  نويسان در جشنواره تئاتر فجر.
009570.jpg
بهزاد صديقي
زماني كه قرار است نمايشي به روي صحنه برود يا نمايش هايي در جشنواره تئاتر به اجرا درآيند، اولين نكته اي كه مورد توجه كارگردان و گروه اجرايي قرار مي گيرد، ايده و متن نمايش يا نمايشنامه است. از همين جا نخستين فعاليت هاي جنيني متن يا نمايشنامه آغاز مي شود و سپس با پرورش نمايشنامه نويس، كارگردان و گروه اجرايي طي مدت زمان نسبتاً طولاني به تكامل مي رسد و آماده اجرا مي شود. بنابراين نمايشنامه همان طور كه همه اهل فن معتقدند، پايه و اساس درام محسوب مي گردد و توجه اساسي و مستمر به آن سبب تقويت نمايشي مي شود كه روي صحنه مي روند. تاكنون نيز در جشنواره هاي تئاتر كشور ما نمايشنامه نويسان زيادي شركت كرده اند و هر يك با افكار، عقايد و سلايق مختلف و خاص خويش كوشيده اند اثر خوبي را در پيش روي مخاطب قرار دهند، حال آنكه آثار آنان واقعاً «خوب» بوده يا خير، قضاوت نهايي به عهده تماشاگران و مخاطبان آنهاست. اينكه نمايشنامه نويسي چقدر به مخاطب بومي، ملي و ميهني، جهاني يا خاص مي انديشد بستگي به هدف نويسنده و كارگردان آن اثر دارد كه چگونه و به چه معيار و سليقه اي احساس نزديكي و آشنايي مي كند و چگونه و به چه سان آن اثر را مورد پرداخت اصولي و حرفه اي قرار مي دهد. در بيست و سومين جشنواره بين المللي تئاتر فجر نمايشنامه هاي زيادي مورد توجه كارگردانان قرار گرفته است. تعداد زيادي از آنها توسط كارگردانان شناخته شده و حرفه اي و تعداد ديگري توسط گروه ها و كارگردانان جوان و كوچك و تعدادي نيز توسط خود كارگردانان همان اثر تمرين و به اجرا درآمده اند. پيش از اين جشنواره بين المللي تئاتر فجر به شكل رقابتي برگزار مي شد و به همين دليل، تعداد زيادي از گروه ها و كارگردانان با نمايشنامه هاي منتخب خود در بخش مسابقه كه در واقع از مهمترين بخش هاي جشنواره نيز به حساب مي آيد، شركت مي كردند اما امسال جشنواره به شكل غيررقابتي برگزار مي شود و در نتيجه هيچ گروهي يا هيچ نمايشنامه و نمايشي با گروه يا نمايش و نمايشنامه ديگر مقايسه نشده و مورد قضاوت و داوري هيأت داوران قرار نمي گيرد. از اين رو نمايشنامه هاي برتر تنها توسط تماشاگران و البته كانون ملي منتقدان تئاتر جمهوري اسلامي ايران كه سابقه اي پانزده ساله در تئاتر كشور و جايگاه بين المللي داشته و وابسته به كانون جهاني منتقدان است، مورد داوري و ارزيابي قرار مي گيرد.
در دوره بيست و سوم جشنواره فجر در مجموع ۹۵ نمايشنامه نويس ايراني و خارجي شركت كردند كه به غير از ۱۵ نمايشنامه نويس كه نمايش هايشان در بخش نمايشنامه خواني مورد خوانش قرار مي گيرند، بقيه توسط كارگردانان ايراني و خارجي به اجرا درآمده اند. از تعداد ۱۸ نمايشنامه نويس خارجي سه نمايشنامه از ساموئل بكت با نام هاي «آخر بازي» ، «در انتظار گودو» ، «والوتريا» و دو نمايشنامه «رؤيا در نيمه شب تابستان» با دو اجراي مختلف توسط دو كارگردان و «ژوليوس سزار» با يك اجراي اقتباسي شركت كرده اند. در ميان نمايشنامه نويسان خارجي آثار نمايشنامه نويسان مطرح جهان، اغلب توسط كارگردانان ايراني به مرحله اجرا رسيده اند كه از ميان آنها مي توان به نمايشنامه «چشم اندازي از پل» نوشته آرتور ميلر،  «سانتا كروز» نوشته ماكس فريش، «مرغ دريايي»، «خرس» ،  «خواستگاري» نوشته آنتون چخوف،  «مرد اتفاقي» نوشته ياسمينا رضا و آثار شكسپير و بكت اشاره كرد.
تعدادكل نمايشنامه نويسان ايراني اين دوره از جشنواره ۷۷ نمايشنامه نويس است كه از ميان آن ۱۵ نمايشنامه نويس در بخش نمايشنامه نويسي شركت كرده و چيستا يثربي با سه نمايشنامه «دو مرغ آخر عشق» ، «زني كه تابستان گذشته رسيد» و «يك شب ديگر هم بمان سيلويا» ، نغمه ثميني با دو نمايشنامه «شب مويه ها» و «لوئيس سزار به روايت كابوس» ،  حميدرضا نعيمي با سه نمايشنامه «آژاكس» ،  «داستان هاي كارور» و  «هفت طبقه» ،  آتيلا پسياني با دو نمايشنامه «خواتين پنج قلعه» و «تلخ عين عسل» و حسن باستاني با دو نمايشنامه «اژدها چهرك» و «آسمان» حضور دارند.
از اين تعداد همچنين شش نمايشنامه نويس زن نمايشنامه هاي ۹ كارگردان را نوشته اند. يثربي و ثميني كه پيش از اين به آنها اشاره شد در مجموع پنج نمايشنامه را نوشته اند و زهره مجابي نمايشنامه «رؤيا» ، نرگس اميني نمايشنامه «چراغ ها را خاموش نكنيد» ، طلا معتضدي نمايشنامه «بكش تا اونجا كه نفس داري بكش» ،  سميرا سينايي نمايشنامه «كاغذبازي» ، ساغر مختاري، نمايشنامه  «تعطيلات زمستاني» براي گروه هاي خود به نگارش درآورده و آماده كرده اند. نمايش هاي «بليت براي بهشت» از فرانسه و «الان كجايي» كار گروهي از كانادا و اثري است كه آثار آنان به صورت گروهي نوشته و اجرا شده اند. در اين دوره همچنين چند نمايشنامه نويس در بخش صحنه اي اولين تجربه هاي نمايشنامه نويسي خود را در معرض ديد مخاطب قرار دادند و توسط كارگردانان مختلف به اجرا درآوردند. از ميان آنها مي توان به نمايشنامه «كاغذ بازي» نوشته سميرا سينايي، «بكش تا آنجا كه نفس داري بكش» نوشته طلا معتضدي، «دينگ ما رو» نوشته مهدي ساكي، «چراغ ها را خاموش نكنيد» نوشته نرگس اميني و «مهاجران» نوشته حميد پورآذري اشاره كرد.
گروه هاي خارجي نيز توسط كشورهاي آلمان،  ارمنستان،  انگلستان، اسكاتلند، كانادا، فرانسه،  ژاپن، كويت، فلسطين و هلند تجربه هاي جديد خود را به تماشاگران ايراني معرفي مي كنند و نمايشنامه نويساني همچون دكتر قطب الدين صادقي، داوود فتحعلي بيگي، دكتر فرهاد ناظر زاده كرماني، عليرضا كوشك جلالي و... از جمله نمايشنامه نويسان ديگري هستند كه به ترتيب نمايشنامه هايشان يا توسط خود يا ديگر كارگردانان به روي صحنه آمدند.
برخلاف دوره هاي قبل جشنواره تئاتر فجر كه حتماً آثاري از نمايشنامه نويسان مطرح يا پيشكسوت يا مجرب به اجرا درمي آمد، در اين دوره هيچ نمايشنامه نويس پيشكسوتي حضور ندارد و تنها نمايشنامه دعوت نوشته غلامحسين ساعدي توسط ميترا خواجه ييان در بخش مرور، به روي صحنه مي رود.
در بخش نمايشنامه خواني اين دوره از جشنواره، ۱۵ نمايشنامه توسط كانون نمايشنامه نويسان ايران به جشنواره پيشنهاد شده و با حمايت خانه تئاتر در تالار گفت وگوي خانه هنرمندان ايران نمايشنامه خواني مي شوند. در اين بخش نمايشنامه هاي «صداي بي دليل باد» نوشته امين بهروزي، «تلفن بي موقع» نوشته بهزاد صديقي، «تعطيلات زمستاني» نوشته ساغر مختاري، «وقتي كه شب فرا مي رسد» نوشته بابك والي، «ساندويچ دم ظهر» نوشته علي محمدرحيمي، «شاهزاده عشق» نوشته سوسن رحيمي،  «افسانه» نوشته محمدعلي بخشنده، «آسمان براي ما نخواهد گريست» نوشته حسن باستاني،  «حركت با شماست آقاي مر كوشيو» ، از رضا قاسمي،  «شبنمي نشسته بر شانه دريا»  و  «ميترا» نوشته عبدالله حسيني، «آنتيك» نوشته رضا جابر انصاري، «عروسك» نوشته بابك صفي خاني، «وقتي علاءالدين چراغ جادو داشت» نوشته شارمين ميمندي نژاد، «كل ووي» نوشته حميد صفايي خوانش مي شوند. اين نمايشنامه ها هر روز در دو سانس ۱۴ و ۱۵ توسط نقش خوانان، به خوانش در مي آيند.
در اين بخش، تنها نمايشنامه «حركت با شماست آقاي مر كوشيو» نوشته رضا قاسمي به عنوان نمايشنامه نويس مجرب و قديمي مورد خوانش قرار مي گيرد و البته اغلب اين نمايشنامه نويسان نيز عضو كانون نمايشنامه نويسان ايران هستند.
حال بايد منتظر ماند و ديد كداميك از نمايشنامه هاي ايراني كه در بخش اصلي جشنواره اجرا مي شوند، بيشترين مخاطب را متوجه خود خواهد كرد و كداميك از نمايشنامه نويسان ما به عنوان نمايشنامه نويس برگزيده توسط كانون ملي منتقدان تئاتر كشور معرفي و انتخاب مي شوند.

رويداد انديشه
زنان نمايشنامه نويس حرف  هاي خود را دارند
009573.jpg
سال ،۱۹۹۸ عده اي از زنان نمايشنامه نويس جهان گرد هم آمدند تا درباره موضوعات مختلف مربوط به نمايشنامه نويسي و تئاتر به گفت وگو بپردازند. شهر «بوفالوي» ايالت «نيويورك» . فكر اصلي پيدايش اين كنفرانس از «كاتلين بتسكو» كه خود يك نمايشنامه نويس تمام عيار است، بود. «مركز بين المللي زنان نمايشنامه نويس»  در همان سال تأسيس شد كه در شهر بوفالوي نيويورك استقرار يافت. كانادا، استراليا، ايرلند و يونان پذيراي زنان نمايشنامه نويس در دوره هاي بعد بودند. ششمين كنفرانس: مانيل فيليپين. اين كنفرانس، همين چند روز قبل، شاهد تعداد زيادي از نمايشنامه نويسان زن بود. مالو چيكوب، مديريت جلسه را برعهده داشت. زنان درام نويس در اين كنفرانس درباره آثار، موقعيت شان در اجتماع و تئاتر به عنوان يك زن و ديدگاه هاي اجتماعي- سياسي و حرفه شان به بحث پرداختند. البته اينها محورهايي است كه در دوره هاي مختلف كنفرانس به آنها توجه شده است. اما در ششمين كنفرانس به طور اخص به توليد تئاتر در زمان جنگ يا آشفتگي سياسي- مرزهايي متغير، جنسيت و رابطه جنسي، عدالت، معنويت و سنت. به اين ترتيب مي توان گفت نمايشنامه نويسان مي توانند به موضوعاتي اشاره كنند كه هم عام باشد هم مخصوص زنان. بد نيست گزارش كوتاهي از گفته هاي سخنرانان در ششمين كنفرانس را با هم بخوانيم. هنرمنداني كه در اين همايش حرف زدند در دنياي نمايشنامه نويسي از اعتبار ويژه اي برخوردارند و اما حرف ها و سخن شركت كنندگان:
اولين سخنران آلن استوارت، سرپرست گروه «لاماما» بود كه بر لزوم حفظ روابط هنرمندان جهان با يكديگر تأكيد كرد و هشدار داد نويسندگان نبايد به كارگردان متكي باشند، بلكه بايد كاري كنند كه صداي نمايشنامه نويس از دل نمايش شنيده شود. او استفاده از موسيقي در نمايشنامه را توصيه كرد و توجه به مسائل عام و نه تنها زنان را به نمايشنامه نويسان توصيه كرد.«جسيكا هجدون» نويسنده معروف كه در فيليپين متولد شده است، در سخنراني خود به ارتباط با تماشاگر اشاره كرد.«ويرجينيا مورنكو» نيز از ۱۸ سال كار خود براي يونسكو گفت و اين كه به دليل خوش نيامدن دولت وقت از نوشته هايش در تبعيد به سر برده است.«مانگا»  نمايشنامه نويس هندي به ابراز اين نكته كه چگونه از كارش براي بيان موضوعات اجتماعي در هند همچون سوءاستفاده از زنان مي پردازد، پرداخت.وي معتقد است كه در هند به اجراي نمايش هاي سنتي بيشتر از متون ديگر بها داده مي شود. به دليل اين كه اين نوع نمايش ها، ريشه  هاي قبيله اي دارند، او گفت زنان نمي توانند خيلي از فرم هاي خاص سنتي را ايفا كرده يا در اجراي نمايش، شركت داشته باشند.«فايناآل آساي» اولين كارگردان زن تئاتر در مصر است. وي از جدالش با شرايط حاكم بر شناخته شدن به عنوان يك نمايشنامه نويس حرف زد.«بجا ميلوسويچ» يوگسلاويايي اطلاعات تكان دهنده اي از كوشش خود براي ادامه دادن به كار تئاتر را بخصوص در زمان بمباران ناتو در اختيار شركت كنندگان گذاشت. زندگي در منطقه جغرافيايي كه در طول يك قرن، پنج بار تغيير نام داده است به شكل گريزناپذيري با هويت و آشفتگي عمومي در خلال اغتشاشات داخلي همراه است. اولين اجرا «ميلوسويچ» اغتشاش بابلي براساس شعرهاي «برتولت برشت» شكل گرفت.

ادبيات
اقتصاد
اجتماعي
انديشه
سياست
علم
ورزش
|  ادبيات  |  اقتصاد  |   اجتماعي  |  انديشه  |  سياست  |  علم  |  ورزش  |  
|   صفحه اول   |   آرشيو   |   چاپ صفحه   |