|
ز نان در انقلاب
آنها هم از نظاره به منظره آمدند
مسووليت هاي نظامي پس از انقلاب، خواهر طاهره را بيشتر در اذهان ماندگار ساخت. برخي از دوستان نزديك وي مي گويند: اگر سرعت عمل او درتسخير پادگان قزوين نبود، شايد سرنوشت انقلاب به شكل ديگري رقم مي خورد
سهيلا بيگلرخاني
زماني كه براي ادامه مبارزه به لبنان رفت، هر 8 فرزند خود را به دنيا آورده بود. مادر 35 ساله، فرزندانش را به پدر سپرد و راهي شد تا شايد علاوه بر گذراندن دوره هاي چريكي، مدتي از دستگيري ها و آزار و اذيت ساواك در امان باشد. مرضيه حديده چي سال 1353 پس از تحمل يك سال زندان و شكنجه هاي طاقت فرساي ساواك در حالي از زندان آزاد شد كه كسي اميدي به زنده ماندنش نداشت، در عين حال و در كنار آزادي او، دخترش رضوانه همچنان دربند ماند. او در كتاب خاطراتش مي نويسد: برخي شب ها صداي ضجه دخترم كه شكنجه مي شد، تا صبح توي گوشم بود.
مرضيه حديده چي تنها زني نيست كه در مبارزات انقلاب نقش موثر داشته، اما شايد سرنوشت وي از بسياري جهات با بقيه زنان انقلاب متفاوت باشد. اين بانوي همداني سال هاي 53 تا 57 با گروه روحانيت مبارز خارج از كشور زير نظر شهيد محمد منتظري به انجام عمليات و ماموريت هاي متفاوت مشغول بود. او در اين سال ها در كشورهاي مختلفي مانند عربستان، انگلستان، فرانسه، عراق، لبنان و سوريه تردد مي كرد. جالب است بدانيد كه حديده چي آموزش هاي رزمي و چريكي را در پايگاه هاي نظامي واقع در مرز لبنان و سوريه ديد. اما نام مستعار طاهره دباغ شايد معروف تر از اسم مرضيه حديده چي باشد. كسي كه به سبب نوع فعاليتش در خارج از كشور به نام هايي چون خواهر دباغ، خواهرزينت احمدي نيلي و خواهر طاهره شناخته مي شد. خواهر طاهره سال 1357 همراه امام وارد پاريس شد و تا پيروزي انقلاب مسووليت هاي بيت امام را در پاريس به عهده گرفت. زندگي وي پس از پيروزي انقلاب نيز كم هيجان تر و كم تحرك تر از سال هاي پيش از انقلاب نبود. نه تنها به اين دليل كه به عنوان تنها زن هيات ايراني، به نمايندگي از امام پيام ايشان را به گورباچف ابلاغ كرد، بلكه مسووليت هاي نظامي پس از انقلاب، خواهر طاهره را بيشتر در اذهان ماندگار ساخت. برخي از دوستان نزديك وي مي گويند: اگر سرعت عمل او درتسخير پادگان قزوين و انتقال زرهي اين پادگان به همدان نبود، شايد سرنوشت انقلاب به شكل ديگري رقم مي خورد.
نظاميان پادگان همدان روزهاي اول انقلاب زني را كه به عنوان فرمانده سپاه همدان پا به پادگان گذاشته بود، خوب به خاطر دارند. زني كه چنين مي نمود كه حتي به لحاظ مهارت هاي رزمي نيز قابليت فرماندهي را دارد. وي سپس مسووليت بسيج خواهران اين شهر را به عهده گرفت. اما مجلس كه تشكيل شد و نظام استقرار يافت، گويي دوره بازنشستگي حديده چي نيز به لحاظ فعاليت هاي نظامي و شبه نظامي فرارسيد. وي دو دوره نمايندگي مردم تهران و يك دوره نمايندگي مردم همدان را در مجلس به عهده گرفت. پس از اتمام دوره نمايندگي در مجلس پنجم، كم كم خود را بازنشسته كرد و در حال حاضر قائم مقام جمعيت زنان جمهوري اسلامي است. وي در كتاب خاطرات سياحت شرق خود به خاطره اي در سفر به شوروي سابق و ملاقات باگورباچف اشاره مي كند: گورباچف وقت رفتن مثل زمان شروع با همه شروع به دست دادن كرد. به من كه رسيد، دستش را دراز كرد. آقاي جوادي آملي و سايرين مرا نگاه مي كردند. ديدم اگر توي ذوق گورباچف بزنم خيلي بد است. چادر را روي دستم انداختم و با او دست دادم. اين دست دادن من براي گورباچف، امپراتوري آن زمان دنياي شرق خيلي سخت آمد. به همين دليل گفت: من دستم را براي دست دادن دراز نكردم، بلكه دستم را به سوي اين مادر انقلاب دراز كردم كه بگويم ما همسايه هاي خوبي هستيم. ما دست بي اسلحه مان را به سوي شما دراز مي كنيم، شما هم مردهايتان را تشويق كنيد دست بدون سلاحشان را به سوي ما دراز كنند.
حضور زنان در سطوح بالا و تصميم ساز در سالهاي اول انقلاب، گرچه با شروع جنگ به تدريج به پشت صحنه و شايد حاشيه كشيده شد، اما شكي نيست كه فضا براي فعاليت آنها كه مي خواستند، وجود داشت. از جمله بانويي كه برخي استفاده واژه رجال سياسي در ماده هاي مربوط به انتخاب نماينده و رئيس جمهوري را به جاي واژه مردان سياسي حاصل تلاش او مي دانند.
منيره علي
منيره علي معروف به گرجي به مجلس خبرگان قانون اساسي راه يافت و پس از اتمام دوره مجلس خبرگان قانون اساسي و سپس كناره گيري از مشاغل دولتي، در حال حاضر در آستانه 74 سالگي در حوزه علميه خديجه كبري در تهران به تدريس فقه، تفسير، احكام و اخلاق مشغول است و در مركز تربيت معلم شهيد رجايي، مدرس درس عرفان امام است.
مجالس وعظ و خطابه وي در سال 56، 57 و 58 معروف است؛ مجالسي كه با تاثير از دكتر شريعتي، زنان و گاهي مردان را آماده مبارزه مي كرد. گرجي از جمله واعظاني بود كه پا به عرصه مبارزه فرهنگي گذاشت، گرچه انتخاب وي به عنوان تنها زن مجلس خبرگان قانون اساسي، اعتراض برخي از منتخبان اين مجلس را برانگيخت. آنان تهديد كردند: اين زن بايد برود وگرنه ما مجلس را ترك مي كنيم. و او پاسخ داد: من بر مسووليتي كه مردم به من واگذار كرده اند، استوارم؛ هركس نمي تواند حضور يك زن را تحمل كند، برود.
منيره گرجي همچنين نخستين سازمان غير دولتي در حوزه تخصصي زنان را با عنوان موسسه مطالعات و تحقيقات زنان، تاسيس كرده است.
معصومه ابتكار
از نسل اول انقلاب كه بگذريم، جداي از زناني كه به واسطه حضور در كنار همسر و شهادت همسر در انقلاب نقش آفريني كردند، ميان نسل دومي ها هم نام هايي به چشم مي خورد كه بدون اتكا به نام همسر ماندگار شدند.
فكر نمي كردم پيوستن من به دانشجويان پيرو خط امام در زمان اشغال سفارت، چه تاثيري روي زندگي و آينده ام بگذارد.
معصومه ابتكار، تازه پا به دانشگاه گذاشته بود، سال اول. 16 آبان درست 3 روز پس از تسخير سفارت پيشين آمريكا، يكي از دانشجويان مستقر در سفارت از اين دختر 19 ساله دعوت مي كند براي ترجمه و امور روابط عمومي به آنان ملحق شود. ابتكار چند سالي به همراه خانواده اش در آمريكا زندگي كرده و به زبان انگليسي مانند زبان فارسي مسلط است. اين ويژگي، وي را كه آن روزها به خواهر مري معروف بود، به سفارت اشغال شده كشاند و سپس زمينه ساز حضور سياسي و مديريتي او در نظام جمهوري اسلامي شد. روزهاي اشغال حتي زندگي خانوادگي ابتكار را نيز رقم زد.محمد دانشجويي بود چهار سال بزرگتر از من، آن روزها هيچ كدام فكر نمي كرديم بعدها با هم ازدواج خواهيم كرد.
ابتكار نخستين زني بود كه پس از انقلاب با عنوان معاون رئيس جمهوري وارد كابينه شد.
زهرا شجاعي
روزي كه قرار بود امام وارد ايران شود، دوازدهم بهمن، كميته اي براي استقبال اوليه از ايشان در فرودگاه شكل گرفت. كميته، نمايندگاني از اقشار مختلف مردم را براي حضور در سالن فرودگاه سالني كه در حال حاضر خراب شده است انتخاب كرد. از ميان دانشجويان نيز 150 نفر انتخاب شدند، از هر دانشكده اي يك خانم و يك آقا. من هم به عنوان نماينده خانم دانشكده خودمان براي استقبال انتخاب شدم و مهندس علاقه مندان از ميان آقايان.
اين گفته هاي زهرا شجاعي، رئيس سازمان امور مشاركت زنان است. وي از زنان نسل دوم انقلاب به شمار مي رود؛ زناني كه در سال هاي اوليه انقلاب به عرصه مبارزات پاگذاشتند.
دانشجويان و دانش آموزان چون از نظر سني از همه كوچكتر بودند، به بالكن برده شدند، اتفاقا بالكن مشرف به سالن بود. اول قرآن توسط دكتر محمد اصفهاني واعظي كه آن موقع 8-7 ساله بود، قرائت شد و بعد پيام دانشجويان. آنگاه سرود خميني اي امام را دانشجويان و دانش آموزان اجرا كردند. بعد از استقرار امام نيز من به عنوان خبرنگار در اطراف محل اقامت امام حضور داشتم. فرم هايي به ما داده بودند كه هر اتفاقي در آن حوالي مي افتاد، در آن فرم ها يادداشت مي كرديم. يك شب هم به اتفاق چند دانشجو، توانستيم با امام ملاقات خصوصي داشته باشيم.
اندرزگو
در ميان زنان نسل اول بيشتر مي توان زناني را كه دوشادوش همسرانشان فعاليت هاي شبه نظامي داشته اند، سراغ گرفت. همسر شهيداندرزگو عضو موثر فدائيان اسلام، شاخه نظامي موتلفه از زناني است كه به واسطه همسر، مبارزه نظامي با رژيم شاهنشاهي را در پيش گرفت. ماجراي اين زوج در قالب فيلم سينمايي نيز به نمايش درآمده است. حضور همسر اندرزگو در عمليات حمل اسلحه از افغانستان به ايران آنقدر ضروري بود كه شايد بدون وي مردي نمي توانست از عهده اين عمليات برآيد. چه، زن در هيبت يك زن باردار، اسلحه ها را زير لباسش به ايران حمل كرد. يكي ديگر از اعضاي فعال شاخه نظامي موتلفه، مريم بهروزي است.
مريم بهروزي
بهروزي، پس از انقلاب 4 دوره نماينده مجلس بود. وي پيش از انقلاب همراه بقيه اعضاي شاخه نظامي در عمليات آن زمان شركت مي كرد. تبحر بهروزي در تيراندازي، او را ميان همرزمانش معروف كرده است. با اين حال او توانست از خطراتي كه ديگر همرزمانش مانند اندرزگو را به شهادت رساند، جان سالم به در ببرد.
به قول يكي از زنان مبارز نسل دومي، بيشترين بار مبارزات انقلاب بر دوش مبارزان فرهنگي بود تا نظامي.
لولا چي
در كنار زنان مبارز، بودند زناني كه وظيفه انعكاس مبارزات انقلاب را، آن هم در شرايط آن زمان به عهده گرفتند. لولاچي، خبرنگار بازنشسته صدا و سيما نيز توانست نظر مساعد دانشجويان پيرو خط امام را جلب كند و براي تهيه گزارشي وارد سفارت اشغال شده شود. من نخستين خبرنگار صدا و سيما بودم كه وارد سفارت شدم. خود او معتقد است، شايد زن بودنش براي موفقيت در اين زمينه به كمكش آمده است.
زهره كاظمي
زهره كاظمي معروف به زهرا رهنورد از زناني است كه در زمينه مبارزه فرهنگي فعال بود. وي هرچند با نام همسرش ميرحسين موسوي، نخست وزير سابق جمهوري اسلامي ايران شناخته شده تر است، اما پيش از انقلاب مبارزات فرهنگي خود را شروع كرد.
انتشار مقالاتي نظير پيام حجاب زن مسلمان، طلوع زن مسلمان، موضع گيري طبقات اجتماعي در قرآن و ... پيش از انقلاب، شروع مبارزه وي به شمار مي رود. وي در حال حاضر رياست دانشگاه الزهرا س را به عهده دارد.
طالقاني ها
زنان خانواده طالقاني همانند مردان اين خانواده، حضور موثر در مبارزات پيش از انقلاب داشتند. گو اينكه اين حضور در ميان خواهران طالقاني به يك اندازه نيست. پدرم مي گفت: تو بيش از كارهاي سياسي به كارهاي اجتماعي علاقه مندي، در حالي كه خواهرت بيشتر مناسب كارهاي سياسي است. اين گفته وحيده طالقاني است، در مقايسه فعاليت هاي خود با خواهرش اعظم.
و ديگران
نام هاي ديگري نيز در تاريخ انقلاب به ثبت رسيده اند؛ نام هايي چون فاطمه راكعي فعال سياسي، زهره صفايي مجتهده، مرضيه وحيد دستگردي فعال سياسي، فاطمه تندگويان فعال سياسي، شهلا حبيبي اولين مشاور رئيس جمهوري، الهه كولايي استاد دانشگاه و ... زناني كه هركدام به اقتضاي شرايط و درخور توانايي هاي فرهنگي، اجتماعي، سياسي و نظامي حضوري فعال در عرصه انقلاب داشته اند؛ زناني كه شايد بدون حضور آنان سرنوشت انقلاب آن چيزي نبود كه اكنون هست.
|
