گزارشي از برنامه نقد كتاب «نتايج انقلاب ايران» ، اثر «نيكي آر. كدي» كه در ايام دهه فجر در فرهنگسراي بهمن برگزار شد
ائلدار محمدزاده صديق
فراز و نشيب روزهاي انقلاب اسلامي ايران را پشت سر گذارديم. انقلابي كه سرآغاز تحولي بزرگ است. تحولي فراتر از نام خويش و عظيم تر از عصر خويش. انقلابي كه در عصر فراموشي ارزش هاي والاي انساني و در دوران به اصطلاح شكوفايي اقتصادي ناشي از قيمت نفت كه براي پادشاه مستبد ايران، نام و آوازه اي كاذب، اما جهاني به ارمغان آورده بود تا او مستانه و مغرور «آواز تمدن بزرگ» را سر دهد، به وقوع پيوست. جريان تافنده و شتاباني كه اساس نظام شاهنشاهي را به چالش و مبارزه فراخواند و در اركان جاهليت مدرن شكاف ايجاد كرد.
بديهي است انقلابي كه چنين اثرات گسترده، بنياني و ماندگار در پي داشته است، داراي ويژگي هاي مخصوص به خودش است كه هم خودي ها و ياران انقلاب در پس شناخت آن هستند و هم غير خودي ها و دشمنان انقلاب. اينان در پي شناخت ويژگي هاي انقلاب هستند تا بتوانند پاسدار و تعميق دهنده انقلاب و ارزش هاي آن باشند و آنان در پي شناختند تا بتوانند راه هاي نفوذ در اين انقلاب را بيابند و با ايجاد انحراف در آن از تأثيراتش در امان مانند.
تأليف و نگارش كتاب هاي گوناگون داخلي و خارجي در اين زمينه وظيفه كارشناسان و ناقدان تاريخ معاصر و انقلاب اسلامي را به عنوان اصلاح كننده، راهنما و آشكار كننده حقايق، دو چندان كرده است تا با هوشياري و جزيي نگري، به آشكارسازي حقايق و در صورت لزوم به رسواسازي آنان كه با كلي نگري و قصه بافي سعي در تحريف تاريخ ملت سرافراز دارند، بپردازند.
كتاب «نتايج انقلاب ايران» كه به بررسي و نقد آن مي پردازيم، از طرف يكي از روزنامه نگاران سكولاريست آمريكايي درباره جامعه ايراني بعد از انقلاب اسلامي تأليف شده است. سكولاريسم در معناي مخالفت با شرعيات و موضوعات و مطالب ديني، تبليغ روح دنياداري، طرفداري از اصول دنيوي و مادي و غيرمعنوي و غيرمذهبي است. اين اصطلاح از ريشه سكولار به معني غيرروحاني و مخالف شرعيات است.
سكولاريست ها پيوسته قصد دارند كه خود و جامعه را دنيوي و غيرروحاني بكنند. از قيد مذهب و روحانيت برهانند، از عالم معنويات خارج شوند و دنيا پرستي پيشه كنند و به تمتع از دنيا و برخورداري از مواهب مادي بپردازند.
سكولاريست ها، گرچه وجود خدا را انكار نمي كنند و مذهب را نفي نمي كنند، اما به هر حال دوستدار حضور گسترده مذهب در جامعه نيستند و در مقابل بي دينان و غيرمذهبي ها عقيده به تساهل و تسامح دارند و دين را از حكومت جدا مي دانند.
كتاب «نتايج انقلاب ايران» در راستاي چنين تفكرات روشنفكري غيرديني به جامعه ايراني مي نگرد. زاويه ديد او به كشور ما با دلسوزي و ترحم به نيروهاي غير مذهبي، اعم از ملي گراها و چپگراها و فقط به اين خاطر است كه جامعه مذهبي ما همه آنان را كه دنياداري را تبليغ مي كردند منزوي كرده است نويسنده درقسمت هاي مختلف از كتابش، نويد مي دهد كه به اصطلاح خودش «فرايند مدرن سازي» در دين گسترش خواهد يافت و روز به روز شتاب خواهد گرفت و نظام حكومتي ايران به ضعف خواهد گراييد و غرب خواهد توانست دوباره به همه ابعاد زندگي مردم مسلمان ايران تسلط پيدا كند. وي در ص. ۱۳۵ از كتابش مي نويسد «تجربه گسستن از غرب، اين عقيده را كه گرايش به امپرياليست هاي غربي مسبب همه مشكلات است، تضعيف كرده است و حتي كساني كه داراي تحصيلات روحاني هستند، به طور فزاينده اي در جهت شك كردن در گفته و عملكرد روحانيون برجسته سياسي ميل مي كنند و اين اعتقاد را كه حكومت اسلامي مشكلات انساني و اجتماعي را حل كند، به شدت سست كرده است. شايد عقايد سكولار در ايران، از هر جاي ديگري قوي تر باشد.» (ص ۱۳۵ و ۱۳۶)
اين حرف ها كه به عنوان نتيجه گيري در صفحات پاياني كتاب آمده، نشان مي دهد كه نويسنده آمريكايي كتاب، با چشم پوشي از واقعيت هاي ايران، فعاليت گروه اندكي از سكولارهاي داخلي را در همه جهات زندگي ما ايرانيان دخالت مي دهد. در حالي كه مردم مسلمان ايران، همه ساله حداقل در ايام عزاداري و يا اعياد مذهبي در گروه هاي ميليوني براي سراسر جهان پيام مي فرستند و بارها ثابت كرده اند از حكومت ديني كه قرن ها در آرزوي آن بوده اند، دست بر نخواهند داشت.
در اينجا جا دارد، يادي از «علامه محمدتقي جعفري» نماييم و سخني از ايشان را در واقع جوابي براي نويسنده اين كتاب تلقي نماييم. علامه جعفري تبريزي در كتاب «حذف دين از زندگي» مي فرمايد: «اگر بپذيريم كه معمولاً سياست ها و سياستمداران همان طور كه همگان متوجه شده اند، به تنظيم و ترتيب متغيرها مي پردازند و انسان با داشتن نهادها و قواي ثابت نمي تواند در همان لباسي كه سياستمدار براي او دوخته است، خلاصه شود، لازم و ضروري است كه در هر زمان در همه جوامع، سياستمدار يا سياستمداران، با مقام معنوي و روحاني جامعه با كمال خلوص هماهنگ شده و جامعه را به سوي بهترين هدف ها توجيه كنند.» (ص ۷۶)
هرچند كه كتاب «نتايج انقلاب ايران» هرگز اثري كلاسيك به حساب نمي آيد، اما جاي دارد تا با بررسي آن سؤالي بي جواب نماند تا عده اي با داستان بافي، سعي در تحريف انقلاب مردم ايران ننمايند.
مسعود كرميان محقق و كارشناس حوزه انقلاب اسلامي در برنامه نقد اين كتاب كه در تالار مبارك فرهنگسراي بهمن برگزار شد، در معرفي نويسنده و آثار وي گفت: نيكي كدي استاد تاريخ در دانشگاه كاليفرنيا و ساكن ايالت لوس آنجلس آمريكا است. او متولد سال ۱۹۳۰ بوده و در سال ۱۹۵۵ دكتراي خود را در رشته تاريخ خاورميانه از دانشگاه كاليفرنيا اخذ كرده است. او كه بورسيه بنياد راكفلر بوده، بارها به ايران مسافرت داشته و ايران قبل انقلاب و نيز بعد از انقلاب را ديده است.
دكتر زرشناس: ساختار كتاب نتايج انقلاب ايران مبتني بر يك نقد واقعي نيست و داراي يك ساختار روايتي، گزارش گونه و ژورناليستي است. اين اثر ارزش تحقيقي و تحليلي چنداني ندارد و در مقايسه آثار ديگري كه ايرانيان داخلي و خارجي درخصوص انقلاب ايران نوشته اند، قابل تعمق نيست
در ابتداي نشست معاون فرهنگي فرهنگسراي انقلاب، با اشاره به علاقه مندي نويسنده كتاب به موضوعات ايران از جمله، سياست، تاريخ و اجتماع آن از دوره قاجار تا عصر حاضر، در باره آثار وي كه بيشتر در خصوص ايران و دنياي اسلام است، گفت: نخستين اثر وي در خصوص نهضت تنباكو در عصر ناصري است. وي تاكنون كتاب هاي مذهب و شورش، ريشه هاي انقلاب ايران با همكاري يان ريچارد، مجموعه مقالات «ايران- دين- سياست» ، ايران در دوران قاجار و برآمدن رضاخان، انقلاب ايران و جمهوري اسلامي، يك پاسخ سياسي به امپرياليسم و مكتوبات مذهبي و سياسي سيد جمال الدين اسد آبادي را به تحرير در آورده است كه تا كنون به فارسي ترجمه شده اند و كتاب هاي مناظره در خصوص انقلاب، انقلاب ايران و جهان اسلام، تشيع و اعتراض اجتماعي، مذهب و سياست در ايران، شيعه گري از آرامش تا به انقلاب و سؤالات درباره ايران، از تأليفات وي است كه به فارسي ترجمه نشده است.
اين كارشناس حوزه انقلاب اسلامي، با اشاره به اين كه نويسنده كتاب، هر چند به عوامل اقتصادي در تحليل از انقلابات تأكيد داشته است، ولي با پيروزي انقلاب اسلامي به بررسي نقش عوامل فرهنگي به ويژه تأثير فرهنگ شيعه در پيدايش انقلاب ايران پرداخته است، ادامه داد: او معتقد است در انقلاب اسلامي، عوامل فرهنگي در رشد ايدئولوژي انقلاب و تقويت زمينه هاي فكري ايدئولوژيك آن نقش بسزايي داشته است و پيوسته در آثار خود مي كوشد تا به ريشه هاي تفكر و نمادهاي اسلام شيعي طي دو قرن اخير و تأثيرات آن بر وقوع انقلاب اسلامي بپردازد و در همين حال بر نقش مهم جامعه سنتي به ويژه بر نقش علماي شيعه، نهاد مرجعيت، بازار، نهادهاي جامعه مدني جديد (جنبش هاي دانشجويي و كارگري) در شكل گيري انقلاب تأكيد دارد. وي ريشه هاي قدرت علماي شيعه را در موقعيت اجتماعي، سياسي آنان و همچنين استقلال مرجعيت شيعه از حاكمان سياسي و نظامي جامعه مي راند.
كدي، ضمن بررسي نقش ايدئولوژي، مذهب شيعه و رهبري در انقلاب ايران، محور تحليل خود از زمينه هاي اجتماعي انقلاب اسلامي را بر نقش مهم جامعه مدني جديد مانند تشكل هاي دانشجويي و اتحاديه هاي كارگران گذاشته و كمتر به جامعه مدني سنتي مركب از علماي شيعه، نهاد مرجعيت و بازار مي پردازد و سعي دارد تا نقش گروه اخير را كم رنگ تر كند.
وي با بررسي تاريخي قدرت و نقش علماي شيعه و نهاد مرجعيت در تاريخ اجتماعي سياسي ايران، معتقد است كه استقلال و قدرت علماي شيعه در مقايسه با همتايان سني خود پس از صفويه در ايران رو به فزوني گذاشته است.
او ادامه داد: از نظر كمدي، تمركز قدرت در ايران طي قرون ۱۸ و ۱۹ در مقايسه با دولت هاي عثماني و مصر به خارج بود. علماي بزرگ از حيطه قدرت دولت هاي ايران طي قرن ۱۹ و ۲۰ خارج بودند و استقلال اقتصادي آن ها به دليل استفاده از منابعي چون موقوفات و ماليات هاي اسلامي مانند خمس و ذكات و همچنين تعدد مرجعيت و نفي زمانداران دنيوي بوده است.
كدي در نظرات خود پيوندهاي ديرين اقشار جامعه با علما و نقش اين پيوند در جنبش هاي سياسي اين دو قرن را مورد تأكيد قرار مي دهد و معتقد است كه علي رغم نوسازي اقتصادي و اجتماعي در قرن بيستم بازار خصوصيات سنتي خود را در بسياري از موارد حفظ كرد و به عنوان كانون اصلي حركت هاي ضد رژيم باقي ماند.
نيكي كدي، در كتاب ايران و جهان اسلام به تشريح و تأثير انقلاب اسلامي ايران در جهان اسلام و كشورهاي مسلمان مي پردازد. وي ضمن توضيح مفهوم انقلاب و عوامل بروز آن در هر كشور، مي پرسد آيا تاريخ انقلابات را مي توان از پيش تعيين كرد يا اين كه بروز انقلاب در برهه اي از زمان اجتناب ناپذير است؟
كدي، در كتاب مذكور به بررسي و معرفي نهضت هاي اسلامي و مكاتب فكري مختلفي كه در كشورهاي مسلمان پس از پيروزي انقلاب اسلامي پديد آمده، پرداخته است، كدي ضمن بررسي ريشه هاي انقلاب ايران، سعي در پاسخگويي به اين سئوال دارد كه چرا در حلول تاريخ، ايران همواره كشوري انقلابي و مبارز بوده است. وي معتقد است كه فرهنگ و ايدئولوژي خاص ايران و موقعيت به خصوص اين كشور، سبب اين امر بوده است. وي در اين خصوص مقايسه اي تطبيقي از انقلاب ايران و ساير انقلاب هاي جهان ارايه مي دهد.
نويسنده مهم ترين اثر خود را در باره انقلاب بهمن ۱۳۵۷ را با عنوان ريشه هاي انقلاب به نشر رسانده و با اضافه كردن سه فصل جديد، مجدداً آن را با عنوان جديد «ايران مدرن، ريشه ها و نتايج انقلاب» به چاپ رسانده است و در ايران فقط همان سه فصل و با عنوان «نتايج انقلاب ايران» چاپ شده است. او در كتاب خود، وضعيت ايران را تا زمان حاضر مورد بررسي قرار داده است و به تحليل تغييرات سياسي، فرهنگي و اجتماعي نيم قرن اخير ايران مي پردازد و در فصول جديد وقايعي مانند جنگ ايران، عراق، جنگ خليج فارس مي پردازد. خانم كدي در حال حاضر ۷۵ ساله و ساكن لوس آنجلس است.
دكتر شهريار زرشناس، استاد دانشگاه و نويسنده حوزه انقلاب اسلامي نيز كه در برنامه نقد اين كتاب شركت داشت، گفت: كتاب نتايج انقلاب ايران كه در سال ۲۰۰۳ ميلادي منتشر شده، در واقع سه فصل پاياني كتاب ريشه هاي انقلاب ايران است كه در سال ۱۹۹۱ منتشر شده و كتاب جداگانه اي نيست. اين كتاب به ارزيابي دستاوردهاي انقلاب اسلامي ايران پرداخته است و مواردي را كه مدرنيسم ها از جمله توسعه اجتماعي، نقش زنان، حقوق كودكان، گسترش آزادي هاي اجتماعي و وضعيت اقتصادي را مبنا مي گيرند، مورد ارزيابي قرار داده است.
اين استاد دانشگاه با اشاره به اين كه نويسنده كتاب با معيارهاي استاندارد اقتصاد جهاني اين موارد را سنجيده است، به ديدگاه كاملاً سكولاريستي كتاب اشاره كرد و گفت: كتاب نظر مثبتي به جريان انقلاب و پديده انقلاب اسلامي در ايران ندارد و در بررسي حوادث بعد از خرداد ۷۶ هم بيشتر جانب سكولارها را مي گيرد و در پايان كتاب نيز اظهار مي كند كه چشم انداز انقلاب سكولار در ايران از هم اكنون تدريجاً ديده شده است. وي در تمام موارد كتاب، زماني كه سخن از روحانيون، شريعت و احكام اسلامي آورده مي شود، نظرات منفي ارائه داده و كاملاً از ديدگاه ليبرال دموكرات به بررسي كتاب پرداخته است. از آن طرف نيز، داراي اشتباهات تاريخي فراواني است و در ذكر حوادث و تاريخ ها نيز اشتباه كرده است و هر چند سعي دارد موضع گيري جانبدارانه اي نكند، اما برخوردها و شيوه نگارش كتاب كاملاً جانبدارانه و مغرضانه است. در حقيقت مي توان گفت كتاب از ديدگاه ليبرال دموكرات و از موضع سكولاريسم نوشته شده است.
دكتر شهريار زرشناس، با اشاره به اين كه كتاب يك گزارش تحليلي است و ارزش علمي و تئوريك چنداني نيز ندارد، ادامه داد: ساختار اثر مبتني بر يك نقد واقعي نيست و داراي يك ساختار روايتي، گزارش گونه و ژورناليستي است. درواقع يك گزارش تحليلي ژورناليستي است و از شخصي كه مدارج علمي و تحصيلات عاليه را يدك مي كشد، انتظار كار عميق تري بود. اين اثر ارزش تحقيقي و تحليلي چنداني ندارد و در مقايسه آثار ديگري كه ايرانيان داخلي و خارجي درخصوص انقلاب ايران نوشته اند، قابل تعمق نيست.
اين استاد دانشگاه با اشاره به اينكه نويسنده كتاب، ارزش انقلاب را به عنوان راهگشا در مقابل مدل سكولاريسم به شكل مدرن به هيچ رو درك نكرده است، گفت: نويسنده كتاب به ظرفيت انقلاب براي جايگزين سازي يك نظام شبه مدرن به جاي يك نظام انقلابي ديني به هيچ روي توجه نكرده و تمام هم و غم آن به اين معطوف بوده است كه آيا بالاخره از دل اين انقلاب، پروسه سكولاريزاسيون چگونه انجام خواهد شد و به تعبيري انقلاب اسلامي ايران را ادامه حكومت پهلوي عنوان كرده است و مي خواهد، بگويد چشم اندازي كه هم اكنون از اين انقلاب مي بينيم، در نهايت به سكولاريزم منتهي خواهد شد.
او در وجه داخلي، رويارويي انقلاب با جريان غرب زدگي را نديده است و در وجه خارجي، رسالت تاريخي آن را به عنوان اين كه انقلاب اسلامي ايران، يك حربه آغازيني براي جريان گشايش افقي معنوي و ديني در تاريخ جهان است، به هيچ رو لحاظ نكرده است و اين تعبير جامع و كاملي نيست.
در ادامه برنامه، مسعود كرميان درخصوص محتواي كتاب و تحريف هاي موجود در كتاب به بحث و بررسي پرداخت و گفت: مطالعات نويسنده كتاب ژورناليستي بوده و حتي در گردآوري مطالب آن، كمترين دقتي را نكرده است؛ به طوريكه در صفحه ۱۶ كتاب، مساحت كشور ايران را ۱/۵۰۰/۰۰۰ كيلومتر اعلام كرده، در حالي كه مساحت كشور ايران ۱۶۴۸۰۰۰ كيلومتر مربع است و يا در صفحه ۱۰۳ درخصوص توافق اوليه رويتر درخصوص احداث بانك ملي و ديگري حقوق جنبي استخراج و استفاده از منابع معدني، مي نويسد: «استخراج معدني به زودي متوقف شد و حقوق مدني به دولت ايران برگردانده شد، ليكن بانك مورد نظر تحت عنوان بانك سلطنتي پارس افتتاح شد.» و اين نشان دهنده اوج بي اطلاعي مؤلف است، زيرا امتيازي كه به رويتر داده شد، تأسيس بانك شاهي بود كه به عنوان بانك شاهنشاهي آغاز به كاركرد و تا سالهاي ۱۳۱۱ نيز به فعاليت خود ادامه داد. اين بانك سلطنتي پارس قطعاً از اختراعات خانم كدي است.
نويسنده در خصوص وقايع مشروطيت و به توپ بستن مجلس توسط محمد علي شاه در صفحه ۱۲۳ مي نويسد:
«بسياري از رهبران مشهور ملي و بخصوص كساني را كه افكار مترقي تري داشتند، دستگير و اعدام نمودند، خطيب راديكال جمال الدين اصفهاني، ملك المتكلمين و ميرزا جهانگيرخان سردبير روزنامه صوراسرافيل .نويسنده كتاب مي گويد كه دو نفر آخر پيوندهاي ازلي و بابي داشتند و همگي جزو كشته شدگان بودند، معلوم نيست كه مؤلف به استناد چه مدركي، چنين اتهامي را به اين دو شهيد بزرگوار مشروطيت منتسب مي كند، حال آن كه تاكنون حتي يك مدرك درخصوص منسوب بودن ملك المتكلمين و جهانگير خان صوراسرافيل به ازلي بودن و يا بابي بودن به دست نيامده است. كرميان ادامه داد: نويسنده در متن كتاب بارها و به طور عمدي از سيد جمال الدين اسد آبادي به عنوان افغاني ياد مي كند و اين نيازي به توضيح ندارد كه سيد جمال متعلق به روستاي ايراني و ترك زبان اسد آباد واقع در نزديكي همدان بوده است، ولي نويسنده كتاب به راحتي از كنار اين جعل تاريخي مي گذرد و حتي بر آن صحه مي گذارد.
در صفحه ۲۹۰ كتاب اشاره مي كند كه سيد عبدا... بهبهاني به نفع انگليس فعاليت مي كرد و از آنها پول دريافت مي كرد، ولي منبع خبري خود را بيان نمي كند كه از كجا به چنين سندي دست يافته است و مشاركت او را در انقلاب مشروطيت بخشي از سياست طرفداري از انگليس مي داند.
اين كارشناس حوزه انقلاب اسلامي با تعجب از علت سكوت مطلعين و محققان در خصوص موارد مطرح شده در اين كتاب ادامه داد: نويسنده كتاب درصفحه ۲۹۴ ادعا مي كند كه اقدامات رضاخان درخصوص كشف حجاب با استقبال نويسندگان مواجه شد، ولي نامي از آن نويسندگان خيالي نمي برد. در صفحه ۳۰۰ كتاب ادعا مي كند كه آيت الله كاشاني به سقوط دولت ملي دكتر مصدق كمك كرد، ولي باز هم از ارائه مداركي كه اين موضوع را تأييد كند، خودداري مي كند.
نويسنده كتاب در صفحه ۲۳ كتاب نتايج انقلاب ايران، بحث انگيز ترين و محوري ترين مسائل اجتماعي را مربوط به زنان مي داند و ادعا مي كند زناني كه از اصلاحات دوران پهلوي بهره مند بودند، هم اكنون از آن محروم شده اند، ولي نمي نويسد كدام اصلاحات در دوران پهلوي بوده است كه هم اكنون از خانم هاي محترم سلب شده است.
نيكي كدي آمريكايي در صفحه ۴۶ كتاب تحريف بزرگي مي كند و مي نويسد يك رزم ناو آمريكايي، هواپيماي مسافربري ايران را به اشتباه (تأكيد مي كند!)، مورد هدف قرار مي دهد و آن را سرنگون مي كند. هرچند كه خود در ادامه مي گويد با توجه به اطلاعات در دسترس، ناخدا با بي پروايي، هواپيما را مورد هدف قرار داده و سرنگون كرده است كه ۲۹۰ نفر سرنشين آن كشته شدند. كه باز هم در اينجا سعي مي كند كه با آوردن كلمه اشتباه، زمينه اي براي تبرئه اين جنايت بزرگ در ذهن خواننده ايجاد كند.
نويسنده كتاب در صفحه ۶۱ كتاب ماجراي انفجار مركز يهوديان در بوئنوس آيرس پايتخت آرژانتين را به پيش مي كشد و حال جالب است كه قاضي اين پرونده كه ايران را متهم كرد، هم اكنون به اتهام گرفتن رشوه از يهوديان به علت متهم كردن ايران در حال محاكمه است.
نويسنده در صفحه ،۱۴۱ محمدرضا پهلوي را آلت دست آمريكا نمي داند و تنها اعتقاد دارد كه او به جهت حفظ منافع ايران با آمريكا همراهي مي كرد، حال آن كه محمد رضا پهلوي و حتي نزديك ترين ياران وي، بارها در خاطرات خود بر سرسپردگي شان به آمريكا تأكيد كرده اند و شخصي مثل علم، اين موضوع را بارها در خاطرات خود آورده و به آن اصرار كرده است.
مرحوم عبدالهادي حائري يزدي، نوه دختري شيخ عبدالكريم حائري بنيانگزار حوزه علميه قم در كتاب خاطرات خود مي نويسد:« در يكي از روزهايي كه در دانشگاه لندن به مدرسه پژوهش هاي مشرقي و آفريقايي رفته بودم، ناگهان خانمي به نام مرا صدا زد و خود را نيكي كدي معرفي كرد و من يادم آمد اين همان استاد پرآوازه اي است كه به همان اندازه آوازه اش، مغزش تهي از دانش است و كارهايش را بيشتر از طريق استثمار دانشجويانش انجام مي دهد. ترجمه اسناد و نوشته هاي عربي، تركي، فارسي به انگليسي از جمله كارهاي بهره كشانه وي از دانشجويان است و گاه گاهي دم به تله داده است كه يك نمونه آن در مورد سيد جمال الدين اسد آبادي است كه مي نويسد: شيخ مرتضي انصاري، اجازه اجتهاد را هنگامي كه سيد جمال كودكي بيش نبود، به او داد. حال اينكه از لحاظ فاصله زماني، فاصله زيادي بين شيخ مرتضي انصاري و سيد جمال مي باشد. وانگهي شيخ مرتضي به پدر سيد جمال اجازه اجتهاد داد و نه به خود او،... و معلوم مي شود كه او درك اين را نداشته تا بفهمد معني اجازه اجتهاد چيست و با گذشتن از چه مراحلي به دست مي آيد تا جايي كه شيخ مرتضي انصاري آماده شود و آن را صادر كند، به هر حال من نقدي بر نوشته هاي ايشان ارائه كردم كه چاپ شد. نكته شگفتي برانگيز نامه خانم كدي و هشدار وي به مدير مجله چاپ كننده متن اينجانب اين بوده است كه نويسنده يك استاد رسمي و قطعي دانشگاه نيست و شغل وي در دانشگاه موقتي است. آشكار است كه اين خانم استاد پرآوازه، ولي تهي از دانش، حتي زحمت تحقيق به خود را نداد تا پيرامون من اندكي تحقيق كند،...»
دكتر شهريار زرشناس، استاد دانشگاه نيز در پاسخ به اين سؤال كه مستشرقين از پرداختن به ايران و انقلاب اسلامي، چه اهدافي را دنبال مي كنند، گفت: علت اين توجه را بايد در مسير همان حركت استيلاجويانه تمدن مدرن قرار داد كه درواقع تاريخ ما را به ماده اي براي صورت تفكري و تمدني خود تبديل مي سازد و اين مسأله نياز به آن دارد تا تاريخ ما را آن گونه كه خود مي بينند و مي خواهند بازخواني كنند و بنويسند، در اين راستا توجه آنها به ممالك شرقي و از جمله ممالك ما در راستاي همان سياست هاي استعماري در واقع موسوم به شرق شناسي قرار دارد. اما در خصوص انقلاب ايران، وسعت، ويژگي هاي خاص، پيچيدگي عملكرد، ميزان تأثيرگذاري، سرعت و نوآوري موجود در آن كه درواقع يك انقلاب ديني بود و با شعارها و شعائر سكولاريستي انجام نشد، از جمله دلايلي است كه اين توجه را به خود معطوف مي كنند.
زرشناس ادامه داد: وليكن در اين توجهات آنچه كه كمتر ديده مي شود، آن نگاه عميق و موشكافانه و يا نگاه غيرمغرضانه است. در اغلب موارد جامعه شناسان و سياستمداران غربي و روزنامه نگاراني كه به انقلاب ايران مي پردازند اين انقلاب را بر مبناي منشورات تمدن جديد تفسير مي كنند و مي خواهند به نوعي از داخل آن موازين و معيارهاي سكولاريستي خود را بيابند.
اين استاد دانشگاه با اشاره به اينكه، طرز تفكر اين چنيني؛ سبب عدم فهم و يا بد فهمي انقلاب ايران مي شود، گفت: چه در روند حركت انقلاب و چه در مسير تحولاتي كه در آن پيش مي آيد و چه در منطق نيروهاي محرك انقلاب و منطق نيروهايي كه درواقع اين انقلاب را ايجاد و هدايت كردند، به دليل وسعت و ميزان تأثيرگذاري و عمق آن توجهات غربي ها به اين انقلاب معطوف شده است و بعضاً درخصوص آن آثاري نيز مي نويسند كه خالي از غرض ورزي نيست و به نحوي بازخواني تحريف گرايانه تاريخ ايران است.
شهريار زرشناس درخصوص چرايي انقلاب اسلامي و نتايج انقلاب ايران گفت: انقلاب اسلامي ايران در جامعه اي رخ داد كه حدود ۱۵۰ سال و يا بيشتر تجربه غرب زدگي شبه مدرن را پشت سر گذارده بود. در اين تجربه غرب زدگي شبه مدرن درواقع براي جامعه ما لباسي دوخته شده بود كه اين لباس با آن سازگاري نداشت و اين جامعه هم سنخ سرشت زندگي مردم، قوميت، تاريخ و تمدن مردم ايران نبود، بنابراين نوعي تقابل بين سرشت تاريخي ما و آن فورماسيون غرب زدگي شبه مدرن كه اين ها براي ما ايجاد كرده بودند و آن را اعمال مي كردند، وجود داشت. اين تقابل نهايتاً خودش را براي انقلاب سال ۱۳۵۷ به صورت اعتراض عمده اي نشان داد كه مجموع نيروهاي باقي مانده از تمدن كلاسيك، نيروهاي سنت گرا در درون جامعه و مجموعه عناصر مربوط به انديشه ديني كه حول روحانيت شيعه جمع شده بودند با هم ائتلافي گسترده تشكيل دادند كه با نقد و اعتراض فورماسيون شبه مدرن حاكم را زير سؤال بردند.
وي ادامه داد: اين نقادي با پيروزي از لحاظ سياسي ودرهم شكستن استبداد سياسي غرب زده شبه مرده آغاز شد و فقط براي اينكه در حوزه هاي اقتصادي و اجتماعي تعميق يابد و به حوزه هاي فرهنگي گسترش يابد، سير تطوري طولاني و پرحادثه اي بعداز انقلاب سال ۵۷ آغاز شد كه هنوز هم ادامه دارد.
وي با اشاره به اينكه انقلاب اسلامي اعتراض بلندي بود كه عليه فورماسيون استبدادي غرب زدگي شبه مدرن انجام شد، گفت: انقلاب اسلامي ايران به لحاظ جهاني حلقه آغازيني بود كه گشايشگر افق تازه اي از تحولات تاريخي است كه سمت و سوي اين افق تاريخي، ديني است و سمت و سوي عبور از مرزهاي سكولار غربي را دنبال مي كند.
