چاي ايراني قدرت رقابت با چاي تمام دنيا را دارد، به شرط آنكه بوته صحيح چاي كشت شود كه اين امر نيز در گرو اصلاح باغ هاي چاي كشور است
سام خسروي فرد
يك فنجان چاي داغ و دلچسب درپايان روزي كه شرايط كاري طاقت فرسايي را پشت سرگذاشته اي آنقدر لذتبخش است كه حتي نياز به استفاده از هيچگونه شيريني و قند به همراه آن نيست. رنگ شفاف ارغواني، عطر مطلوب و طعم دل انگيز ويژگي هايي است كه اين نوشيدني شرقي را حتي در كام غربي ها خوش مي نشاند. در ايران صنعت چاي سازي و كشت گياه اين آشاميدني، سابقه اي ديرينه دارد. آب و هواي مطلوب شمال، خاك حاصلخيز و رطوبت هوا سبب شده تا اين سرزمين براي كشت چاي مساعدشود، تا آنجا كه لاهيجان در گيلان به بزرگترين مركز كشت و توليد چاي تبديل شده است. همانطور كه گفته شد هيچكس در ايران منكر قدمت صنعت چاي سازي نيست، اما عدم توجه كافي به اين صنعت موجب شده است تا چالش ها و مشكلات بسياري متوجه آن شود. ورود چاي خارجي به كشور با كيفيت توليدي كه مي تواند مصرف كننده را به خريد آن ترغيب كند و بسته بندي هاي جذاب از يك سو و عدم توجه به وضعيت مزرعه و كارخانه هاي چاي از سوي ديگر سبب شده است تا به تدريج و در دراز مدت وضعيت صنعت چاي چنان رو به وخامت گذارد كه به مرز نابودي رسد و اعتراض گسترده چايكاران و صاحبان كارخانه هاي چاي را در پي داشته باشد. بهينه سازي وضعيت مزارع چاي سبب شد تا يارانه اي براي طرح اصلاح باغ هاي چاي اختصاص يابد، در حالي كه رئيس اتحاديه چايكاران اعلام كرد كه تنها 75 درصد يارانه  تخصيص يافته در سال 83 محقق شده است. اين در حالي است كه دولت به ازاي هر هكتار زمين 700 هزار تومان يارانه به مزارع چاي اختصاص داده بود.
افت كيفيت چاي ايراني و معضل توليد كنندگان
با افت كيفيت چاي ايراني و عدم استقبال براي خريد آن، يكي از بزرگترين مشكلات توليد كنندگان اين صنعت نمايان شد. معضل بدهكاري به بانك ها، فشار روزافزون وارد مي كرد و موجب شد تا صنعت چاي  بيش از هميشه با بحران مواجه شود.
به گفته جمعي از چايكاران لاهيجاني هزينه بالاي كشت چاي بويژه در بخش برداشت برگ سبز آن موجب شده است تا چايكاران دست به استقراض از بانك ها بزنند، در حالي كه درآمد حاصل از فروش برگ سبز چاي به كارخانه ها نه تنها براي آنها سودآور نيست، بلكه نمي تواند جبران ارقام سنگين استقراض آنها به بانك را بكند.
اين گروه از چايكاران اظهار داشته اند كه بانك ها به صورت يكجا اقدام به مطالبه اصل و فرع تسهيلات اعطايي به چايكاران كرده و از اين طريق آنان را بيشتر تحت فشار گذاشته اند.
قيمت خريد تضميني چاي
مشكلات چايكاران و طلب مساعدت از مجلس شوراي اسلامي توسط چايكاران موجب شد تا فصل نويني در رايزني هاي مجلس و دولت براي حل اين معضلات گشوده شود.
بدين ترتيب در صورت تصويب شوراي اقتصاد، دولت چاي را به دو گروه درجه يك و درجه 2 تقسيم بندي كرده و آن را به قيمت 290 و 180 تومان و به صورت تضميني از چايكاران خريداري مي كند.
انتخاب معيار درجه بندي براي چاي سبب شد تا در تعيين قيمت، مقوله كيفيت نيز مورد توجه خاص قرار گيرد.
بدين ترتيب شوراي اقتصاد در نخستين روزهاي سال 84 در مورد نحوه قيمت گذاري برگ سبز چاي و نيز خريد و توزيع چاي مخلوط داخلي و خارجي تصميم گيري كرد.
بر اساس تصميمات شوراي اقتصاد قيمت خريد چاي داخلي با كيفيت مطلوب با احتساب قيمت برگ سبز خريداري شده توسط كارخانه ها و هزينه هاي جانبي توسط كميته اي مركب از نمايندگان سازمان حمايت ازمصرف كنندگان و توليد كنندگان، سازمان مديريت و برنامه ريزي، سازمان چاي كشور و همچنين هماهنگي دستگاه مباشر تعيين مي شود.
چاي ايراني در بازارهاي جهاني
به گفته كارشناسان چاي ايراني هم اكنون در بازارهاي جهاني حدود 70 تا 82 سنت فروخته مي شود. علت قيمت ناچيز چاي ايران در بازارهاي جهاني از سوي اين كارشناسان كيفيت نامرغوب اين محصول عنوان شده است. بنابراين تنها راه حل براي دستيابي به جايگاه مناسب نه تنها در بازار جهاني، بلكه در بازارهاي داخلي نيز ارتقاي كيفيت و مرغوبيت چاي است كه از طريق بهينه سازي شرايط توليد صورت مي گيرد.
در واقع چاي ايراني قدرت رقابت با چاي تمام دنيا را دارد، به شرط آنكه بوته صحيح چاي كشت شود كه اين امر نيز در گرو اصلاح باغ هاي چاي كشور است.
كارشناسان بخش كشاورزي بر اين عقيده اند كه برگ چاي مرغوب، چايي است كه هفته اي يكبار چيده شود.
اختلاط چاي؛ راهكار ارتقاي كيفيت
با توجه به اينكه چاي داخلي مرغوب نيست بدين ترتيب مخلوط كردن آن با چاي خارجي به عنوان راهكاري براي ارتقاي كيفيت آن عنوان شد.
بدين ترتيب بايد ترتيبي براي واردات چاي به كشور اتخاذ شود. تعرفه واردات چاي عاملي است كه مي تواند واردات چاي و در واقع روند ارتقاي كيفيت چاي را دچار اشكال كند.
اما نمي توان به واسطه تعرفه هاي نامناسب مانع از واردات چاي شد. عدم واردات چاي سبب مي شود شرايط فروش چاي خارجي مهيا نباشد.
رئيس انجمن صنفي كارخانه هاي چاي شمال معتقد است در تاريخ صنعت چاي با اختلاط چاي داخلي و خارجي به اين صنعت خدمت شده است.
پيامدهاي نرخ تضميني خريد چاي
به اعتقاد رئيس هيات مديره اتحاديه چايكاران، نرخ تعيين شده چاي جوابگوي نيازهاي اين صنعت نيست. هزينه كارگران در فصل برداشت، هزينه گزافي را بر چايكاران تحميل مي كند.
چايكاران معتقدند كه نرخ هاي تعيين شده براي خريد برگ سبز چاي حتي پاسخگوي دستمزد كارگران نيست.
صنعت چاي نيازمند راه حل
آمار دقيقي از ميزان مصرف چاي در كشور وجود ندارد، اما به نظر مي رسد ميزان توليد چاي در كشور تنها پاسخگوي 50 درصد نياز است. با وجود آنكه مخلوط كردن چاي داخلي و خارجي به عنوان راهكار ارتقاي كيفيت چاي تلقي مي شود، اما بايد راهكاري علمي و بنيادي براي بهبود وضعيت صنعت چاي اتخاذ شود.
كارشناسان داخلي نسبت به موضوع چاي داخلي اشراف دارند، اما اين امر دليل بر آن نيست كه از تجربيات جهاني در خصوص صنعت چاي استفاده نشود. به هر حال امروزه كشورهاي زيادي به توليد چاي مبادرت ورزيده اند به ويژه در كشورهاي شرقي نمونه هاي كارشناسي بسياري وجود دارد كه بتوان از آنها استفاده كرد.
به هر ترتيب مطالعات كارشناسي با توجه به تجربيات موفق جهاني شايد بتواند وضعيت صنعت چاي را تا حدودي ارتقا بخشد.

مسعود يوسفي- اول: چاي ايراني را خيلي ها مي شناسند و طعم آن را حتي براي يك بار تجربه كرده اند و خيلي ها هم فقط اسمش را شنيده اند. خيلي ها وقتي از كنار بسته بندي هاي رنگارنگ چاي خارجي رد مي شوند، اصلا اين فكر را به ذهنشان راه نمي دهند كه چرا بايد چاي ايراني مصرف كرد و لذت نوشيدن چاي خارجي را با عطر و رنگ و طعم دلخواه از دست داد؟ در حالي كه هنوز باغ هاي سرسبز چاي ايران در شمال كشور پر از كشاورزاني است كه برگ هاي چاي را دستچين كرده و با هزار اميد و آرزو در كيسه هاي سنگين مي  ريزند و حتي خودشان هم مي دانند كه خريداري جز دولت(آن هم به بهايي واقعا ناچيز) ندارند.
دوم- مشكل از آنجا شروع مي شود كه يك كارگر هندي يا سريلانكايي در 10ساعت كاري خود در مزارع چاي، فقط 2كيلو برگ سبز برداشت مي كند و يك كارگر ايراني در همين مدت 20كيلو مي چيند، آنهم با ساقه و علف! وقتي كاشف السلطنه، بذر چاي را به زمين هاي حاصلخيز شمال آورد هيچ وقت فكر اين را نمي كرد كه مزارع لاهيجان آنقدر كهنه و بي خاصيت شوند كه حالا دسترنج كشاورزان در انبارها باد كند، در حالي كه مزارع قديمي ايران ديگر جوابگوي ذائقه مشكل پسند ايراني نيست. حتي اگر شعارهاي تبليغاتي از در و ديوار شهر بالا برود و حتي اگر بيلبوردهاي بزرگ شهر پرجمعيتي مثل تهران مردم را دعوت به نوشيدن چاي ايراني كند، مردم چاي با عطر و رنگ دلخواه و بسته بندي زيبا مي خواهند و چاي ايراني اينها را ندارد.
سوم- وقتي به يك باره دولت از اختلاط درصدي از چاي ايراني و خارجي وارداتي سر باز مي زند، اشتياق به مصرف چاي خارجي هم نزد مردم بيشتر مي شود. مردم مي پرسند چرا بايد چاي داخلي كمرنگ و بي بو را نوشيد و خود را از طعم گواراي چاي خارجي محروم كرد؟ شايد آنها حق داشته باشند و شايد به خاطر همين چاي ايراني كه روي دست كشاورزان مي ماند به صورت فله و در گوني هاي 50كيلويي راهي آنور آب مي شود تا پس از كمي فرآوري و اضافه كردن اسانس و بسته بندي زيبا دوباره به شكل قاچاق به ايران برگردد و نامهاي بزرگي مثل مريم، دوغزال، احمد، طلا و... فروشگاه ها و سوپر ماركت هاي شهرهاي ايران را تسخير كند. بي آنكه حتي يك نفر از خود بپرسد مگر هند و سريلانكا چقدر چاي توليد مي كنند كه علاوه بر بازار پرتقاضاي كشورهاي خود، صادرات عظيمي هم به كشورهاي همجوار دارند؟
چهارم- انگار در كشوري مثل ايران بايد اتفاق بزرگي رخ دهد تا چند نفر دست به كار شده و فكري براي آن بكنند. آن اتفاق خاص بالاخره براي فعالان صنعت چاي ايران رقم خورد. چاي ايراني در انبارهاي بزرگ بدون خريدار ماند و كارخانه هاي فرآوري آن - در بسياري از موارد- ورشكست شدند. در همين حال و روز اسفناك، طرح اصلاح ساختار چاي مطرح مي شود و نتايج آن در پيچ و خم اداري ناپيداست. با اينكه واردات چاي ممنوع است، اما مشخص نيست اين چاي خارجي موجود در بازار قاچاق است يا قانوني وارد شده؟ همه جا صحبت از قاچاقچيان چاي است و اينكه همه اين قاچاقچي ها را هم مي شناسند و هم نمي شناسند! در اين سو طرح تحقيق و تفحص از چاي توسط مجلس اجرا مي شود، اما چه سود كه حاصل اين همه وقت صرف كردن  همان فرمول تكراري قبلي است؛ ورشكستگي كارخانه ها، مايوس شدن كشاورزان و انبارهاي پر از چاي داخلي.
پنجم- چاي ايراني كه به گفته زارعان و دست اندركاران آن زمان هيچ مشكلي نداشت و به طور مساوي يا با درصدي خاص با چاي خارجي مخلوط مي شد و به بازار مي رفت، حالا در پيچ و خم نسخه هاي عجيب و غريب پيچيده شده نفس هاي سختي را مي كشد. كار به جايي رسيده كه حتي بازرگانان و تاجران واردكننده چاي هم براي خود راهكار و پيشنهاد داده و مي گويند كه باغ هاي چاي بايد اصلاح شود. در حالي كه سازمان چاي با آن دستگاه عريض و طويل خود منحل شده و انجمن هاي دفاع از حقوق چايكاران هم صدايشان به گوش كسي نمي رسد، چايكاران ترجيح مي دهند خانه نشين باشند تا اينكه مجبور به فروش برگ سبز برداشتي خود به بهاي مثلا هر كيلو 50 ريال(دقت كنيد فقط۵تومان، پولي كه در روزگار امروز حتي براي خريد يك عدد نان هم خيلي كم است!) شوند. با اين حال چاي همچنان نوشيدني اول مردم ايران است. هنوز بسياري از مردم نوع وارداتي آن را ترجيح مي دهند و نگاه مايوسانه كشاورز چايكار به آينده را كسي پاسخگونيست. الگوي مصرف جامعه ايراني در سالهاي اخير دستخوش تغيير شده است. اين واقعيتي است كه انكار نمي شود كرد. ذائقه مردم پس از تحولات سريع شهرنشيني سمت و سويي ديگر يافته و چاي هم به عنوان نوشيدني اصلي جامعه ايراني از اين قاعده مستثني نيست. اگر چاي خارجي در فروش خود گوي سبقت را از محصول مشابه داخلي مي ربايد؛ تنها به خاطر كيفيت نيست، بسته بندي زيبا، فرآوري مناسب و عطر و رنگ دلخواه نيز در آن دخيل است؛ فاكتور تاثيرگذاري كه در ايران فراموش شده است. اما به نظر مي رسد براي برنامه ريزي در اين مورد هنوز كمي زود است. چرا كه خانه از پاي بست ويران است. باغ هاي چاي ايران در شمال و شمال شرق كشور قديمي اند و نابارور. محصول اين باغ ها چيزي جز همان ساقه و علف هايي نيست كه كارگران مجبورند به عنوان چاي برداشت كنند. نوسازي باغ هاي چاي يك ريسك بزرگ است، اما چه كسي حاضر است دست به خطر زده و براي نوسازي مزارع چاي در نواحي حاصلخيز ايران آستين بالا بزند؟ هيچ كس حاضر به اين كار نيست.
از سوي ديگر با اينكه كارخانه هاي بزرگ فرآوري برگ سبز چاي در شمال كشور وجود دارد- و حتي كمتر از 3 ماه پيش يكي از آنها توسط وزيرجهادكشاورزي افتتاح شد- اما اعتبار از دست رفته چاي ايراني در ذائقه مردم به سختي باز مي گردد. اگرچه در اين باره تبليغات وسيعي در رسانه هاي پربيننده صورت مي گيرد، اما در خوشبينانه ترين حالت، پيش بيني بهترين نتيجه از اقدامات اخير كمي دور از ذهن است.
در اقتصاد رقابتي امروز، نوسازي صنايع يك اصل است. گام اول براي پيشرفت صنعت چاي نيز نوسازي مزارع و باغ هاي آسيب ديده و قديمي است و پس از آن بايد به فكر برنامه ريزي براي به دست  آوردن اعتبار چاي ايراني در جهان بود. طعم تلخ چاي ايراني گوارا خواهد شد اگر از همين امروز آغاز كنيم.

نرخ واقعي بنزين در ابهام
باوجود عدم افزايش قيمت بنزين توسط مجلس شوراي اسلامي طي 6ماهه نخست سال جاري و مصرف بي رويه در كشور، تامين بنزين مورد نياز در هاله اي از ابهام قرار مي گيرد. اين در حالي است كه طي دو ماهه اخير روزانه بيش از 63 ميليون ليتر بنزين در كشور مصرف شده است.
حجم زيادي از بنزين كه روزانه در كشور مصرف مي شود بويژه در پايتخت به واسطه وجود خودروهاي تك سرنشيني است كه در سطح شهر تردد مي كنند. از سوي ديگر ترددهاي غير ضروري در سطح شهر كه تعداد آنها هم كم نيست نيز به افزايش بي رويه مصرف بنزين در پايتخت كمك كرده است.
درست است كه كاهش ميزان استفاده از خودروي شخصي در شهر نيازمند بهينه سازي تسهيلات حمل و نقل شهري است، اما شايد واقعي كردن نرخ بنزين بتواند تا حدودي از ميزان مصرف به خصوص در شهرهاي بزرگ بكاهد.
كنترل قيمت فولاد
فروش محصولات فولاد و آلومينيوم و تاثير قيمت آن بر بازار آهن آلات و در نهايت صنعت انكارناپذير است. در عين حال اين محصول كه خود به عنوان مواد اوليه صنعتي به كار مي رود، نيازمند سنگ آهن به عنوان ماده اوليه است تا توليد شود. به همين دليل نرخ سنگ آهن مي تواند فضاي بازار فولاد را به شدت تغييردهد. تغيير وضعيت و افزايش قيمت فولاد ناخودآگاه تاثير منفي بر بازار صنعت خواهد گذاشت و وضعيت فعاليت هاي خدماتي و فني، مهندسي را به مخاطره مي افكند. از اين روي شركت ملي فولاد افزايش بيش از حد سنگ آهن را تحت كنترل درمي آورد.
ورود بانك مسكن به شبكه بانكداري الكترونيك
بانك مسكن در راستاي ارايه خدمات بانكداري الكترونيك، اقدام به راه اندازي پايانه هاي خودپرداز و خود دريافت كرده است.
در همين راستا طي هفته جاري اين بانك به صورت آزمايشي به سامانه شتاب خواهد پيوست تا امكانات بيشتري براي مشتريان خود براي دسترسي به وجه نقد فراهم كند.
بانك مسكن فعلا به صورت آزمايشي اقدام به صدور كارت براي دستگاه هاي خودپرداز كرده است و تاكنون تعداد كارت هاي اين دستگاه به 80 هزار عدد رسيده است.
پيش بيني شده 300 هزار كارت در سطح استان تهران براي دستگاه هاي خودپرداز بانك مسكن صادر شود. تاكنون 90 دستگاه خودپرداز بانك مسكن آماده بهره برداري شده و خدمات ارايه مي كنند.
بيمه سبز براي آسايش آبزي پروران
آبزي پروران از اين پس مي توانند با پوشش حمايتي بيمه سبز براي بيماري هاي آبزيان آرامش خاطر پيدا كنند. بيمه  سبز كه از سوي صندوق بيمه محصولات كشاورزي در اختيار آبزي پروران قرار گرفته عوامل خسارت زا مانند ريزش ديواره استخرهاي پرورش ميگو را نيز بدون افزايش در حق بيمه در بر خواهد گرفت.
همچنين سازمان دامپزشكي و صندوق بيمه محصولات كشاورزي در صورت استفاده آبزي پروران از بيمه سبز در شرايط بروز خسارت حتي اگر محصولات آنان مبتلا به بيماري باشد، غرامت پرداخت خواهند كرد.

واردات گوشت ممنوع
قانون بودجه سال 84 واردات گوشت را به هر شكل و از هر طريق ممنوع كرد. در حال حاضر كشور توانسته از لحاظ توليد گوشت به ركورد قابل توجهي دست يابد و بدين ترتيب از واردات گوشت بي نياز است. پيش از اين وزارت بازرگاني واردات گوشت قرمز را از طريق بخش خصوصي در سال 84 آزاد اعلام كرده بود.
تفاوت آب آشاميدني و معدني
مصرف آب معدني از دو سال پيش و پس از جيره بندي آب در تهران به شدت متداول شد، البته كيفيت آب آشاميدني نيز نمي توانست نظر مصرف كنندگان را به خوبي تامين كند.اين انتخاب از سوي مصرف كنندگان به اصطلاح آب معدني در حالي صورت گرفت كه آشنايي كافي نسبت به تفاوت آب آشاميدني و آب معدني وجود ندارد. آنچه در بسياري از بطري هاي آب به نام آب معدني شناخته مي شود، آب آشاميدني است كه البته روي بطري آن نيز درج شده است و به عنوان آب تصفيه شده در اختيار مصرف كنندگان قرار مي گيرد و فاقد منبع معدني است. بنابراين به مصرف كنندگان توصيه مي شود در هنگام خريد به تفاوت آب آشاميدني و آب معدني توجه كافي داشته باشند.
نياز به برنج وارداتي
توليد برنج ايراني در سال جاري 2/2 ميليون تن پيش بيني شده است. براساس گزارش كارشناسان فائو، ضريب تبديل شلتوك به برنج سفيد در ايران 65درصد است و بنابراين 2/2 ميليون تن برنج سفيد حاصل تبديل 5/3 ميليون تن شلتوك است. بنابراين گزارش باتوجه به كاهش جزئي ميزان ذخاير برنج در كشور امسال بايد۶۰۰ هزار تن برنج به كشور وارد شود. البته تجربه موفق خودكفايي گندم در كشور سبب شده است تا مسئولان بخش كشاورزي در كشور براي رسيدن به خودكفايي گندم ابراز تمايل كنند. از اين رو توليد برنج امسال دركشور افزايش مي يابد. البته ميزان برنج مورد نياز براي واردات كه توسط مقامات بخش كشاورزي اعلام شده تقريبا حدود نيمي از رقم گزارش اعلام شده توسط فائو است. طي سال۸۳ نيز دولت نياز كشور به واردات برنج را 300 هزار تن اعلام كرده بود كه اين رقم به بيش از 500 هزار تن در پايان سال 83 رسيد.
ممنوعيت صادرات خاويار
خاويار جزو موادخوراكي است كه در ايران از مرغوبيت بي بديلي برخوردار است، به همين دليل هم طرفداران بسياري در سراسر جهان دارد. بنابراين رويكرد صادراتي اين محصول از اهميت بسزايي برخوردار است. باتوجه به اينكه ميزان صيد قاچاق ماهيان خاوياري از دلايل عمده افت شديد صادرات خاويار به شمار مي رود، بنابراين در برنامه چهارم توسعه در راستاي جلوگيري از انقراض ماهيان خاوياري پرورش اين آبزيان به روش مداربسته صورت گرفته و صادرات خاويار طبيعي موكدا ممنوع خواهد شد .