اينكه دود مصرف بالاي آب شهرنشينان به چشم كشاورزان حاشيه نشين برود اصلا زيبا نيست، اما واقعيتي است كه در هنگام كمبود آب شرب در تهران اتفاق مي افتد و گريزي هم نيست
شايد در حالت عادي، افزايش 12 درصدي مصرف آب شهروندان تهراني در هفته اي كه گذشت نسبت به مدت مشابه در سال گذشته واقعه عجيبي نباشد، اما وقتي شرايط آب و هوايي اين روزهاي تهران را با گرماي كشنده همين ايام در سال 83 مقايسه كنيم، درمي يابيم كه اين افزايش مصرف نه تنها عادي نيست، بلكه بسيار نگران كننده و غير معمول است.
سير صعودي آمار مصرف آب شهروندان تهراني از نخستين روزهاي پايان تعطيلات نوروزي تا به امروز حكايت از رويه اي دارد كه احتمالا به كمبود آب در بسياري از مناطق تهران منجر مي شود. افزايش ميزان مصرف از 16 ميليون و 843 هزار و 922 متر مكعب در دوره زماني 15/1/84 تا 21/1/84 به 18 ميليون و 358 هزار و 892 متر مكعب در فاصله 5/2/84 لغايت 11/2/84، اگر به همين منوال ادامه پيدا كند قطعا از مرز 12 درصد رشد مصرف نيز خواهد گذشت. اين در حالي است كه به گفته معاونت بهره برداري شركت آب و فاضلاب تهران، رشد مصرف آب پايتخت سالانه تنها 3 درصد است. قاسمي اين ميزان را براي شرايط «ترسالي» عنوان مي كند به شرطي كه مردم نيز رفتار عادي خود را دنبال كنند. اما اين رفتار عادي به چه معناست؟
مصرف بهينه
برآوردها نشان مي دهد كه نياز آب شهر تهران در ساعت پيك مصرف 45 متر مكعب در ثانيه است، در حالي كه تامين آب پايتخت در شبكه در حال حاضر 35 متر مكعب در ثانيه است و 10 متر مكعب باقي مانده بايد از طريق مانور و بالانس در شبكه تامين شود.
حال اگر قرار باشد شهروندان نسبت به مصرف بهينه آب توجه نكنند و از رفتار عادي كه به ادعاي واحد ارتباطات مردمي شركت آب و فاضلاب، همان صرفه جويي و مصرف درست معنا مي دهد فاصله بگيرند، ديگر مشخص نيست كه بتوان از طريق مانور و بالانس در شبكه به جبران كمبود آب پرداخت.
از سوي ديگر نبايد از مجموع تلفات آب هدررفته در شبكه نيز غافل شد. معاونت بهره برداري شركت آب و فاضلاب تهران با اشاره به اينكه سيستم طراحي شبكه آب تهران يكي از بهترين شبكه ها در ميان پايتخت كشورهاي جهان است، مي گويد: «در حال حاضر مجموع تلفات آب فيزيكي و غير فيزيكي شبكه آب تهران و آبهاي به حساب نيامده 29 درصد بوده و 12 درصد پرت آب نيز از نشت و هدرروي آب در لوله هاست.»
تامين مهمتر از توزيع
تصور اينكه دود مصرف بالاي شهرنشينان به چشم كشاورزان حاشيه نشين برود، اصلا تصور زيبايي نيست، اما واقعيتي است كه در هنگام كمبود آب شرب در شهري به عظمت تهران اتفاق مي افتد و گريزي هم از آن نيست. مديرعامل آب منطقه اي تهران ضمن تاييد اين مطلب مي گويد: «به هر حال اگر مصرف آب شرب از حد طبيعي بالاتر برود، چاره اي جز كم كردن سهم آب كشاورزي نيست و اين رويه موجب كاهش كشت و كمبود محصول در بلندمدت مي شود.»
مهندس تقي زاده روند فعلي مصرف را هشداردهنده عنوان مي كند و مي گويد: «براي خود ما هم اين سوال پيش آمده كه چطور مصرف آب به يكباره حدود 10 درصد افزايش پيدا كرده و اين موضوع در حال بررسي است.»
اما آيا برداشت از آب كشاورزي جوابگوي كمبود آب شرب شهر خواهد بود؟ تقي زاده پاسخ اين سوال را با افسوس مي دهد: «نه آب كشاورزي قادر به جبران افزايش مصرف آب تا اين حد است و نه شبكه توان مانور و بالانس ميزان كمبود را دارد و اين بدين معناست كه در صورت پايدار بودن سير صعودي مصرف، چاره اي جز قطع آب و جيره بندي آن وجود ندارد، مگر اينكه مردم و سازمان هاي دولتي درست مصرف كنند و بهينه.»
شايد ارقام اشتباه باشد
وضعيت قرمز آب تهران قبل از آنكه شهروندان را به هراس بيندازد، مسئولان را به تكاپو انداخته است. اگر يادتان باشد مهندس قاسم زاده از بررسي موضوع افزايش شديد مصرف آب در سطح مديريت كلان خبر داده بود. مديرعامل آب منطقه اي تهران با اشاره به اينكه رقم صحيح افزايش مصرف نسبت به مدت مشابه سال قبل 7/9 درصد است نه 12 درصد، مي گويد: «در مورد علل رشد مصرف 4 فرضيه وجود دارد؛ اول اينكه احتمال دارد ميزان خروجي شهروندان تهراني در 15 روز تعطيلات نوروزي امسال نسبت به سال گذشته كمتر بوده يا ورودي مسافران نسبت به پارسال از رشد بيشتري برخوردار بوده كه همين مي تواند عاملي براي افزايش نشان دادن مصرف آب تهران باشد.»
قاسمي عامل دوم را احتمال اندازه گيري اشتباه ميزان مصرف عنوان مي كند: «اگر اينگونه باشد، اندازه گيري پايان ارديبهشت اين را نشان خواهد داد.»
وي از كاهش 70 درصدي بارندگي در فروردين ماه امسال نسبت به سال قبل و گرماي بي سابقه اين ايام در مقايسه با فروردين ماه 83 به عنوان عامل ديگري براي افزايش مصرف نام مي برد و مي افزايد: «در فرضيه چهارم، احتمال اين است كه طرح تثبيت قيمت ها باعث بالا رفتن مصرف آب در سال جديد شده باشد. يعني ثابت ماندن تعرفه آب، افزايش مصرف و استفاده بي اندازه شهروندان را به دنبال داشته باشد.»
به هر حال به نظر مي رسد غير از فرضيه دوم كه اندازه گيري اشتباه را دليل افزايش ناگهاني مصرف آب عنوان مي كند، هر كدام از عوامل ياد شده كه دليل واقعي اين اتفاق باشد در اصل قضيه خللي وارد نمي كند و هيچ چيز جز مصرف درست و بهينه نمي تواند شرايط را به حالت عادي برگرداند. اما اگر اشتباه در اندازه گيري موجب ارائه آمار غلط از سوي شركت آب وفاضلاب استان تهران شده باشد، بايد به حسن مصرف شهروندان تهراني باليد كه قدردان آب، اين نعمت الهي هستند.