سمانه بامشاد
راه اندازي شبكه هاي تلويزيوني فارسي زبان در آن سوي مرزها نشان از تلاش گسترده منتقدان نظام جمهوري اسلامي ايران در جذب مخاطبان جوان ايراني است.
از سويي ديگر متوليان رسانه ملي نيز براي شناساندن چهره نظام جمهوري اسلامي و مردم ايران در فراسوي مرزها، دست به شكل د هي سه شبكه تلويزيوني برون مرزي جام جم نموده اند كه در حوزه هاي آمريكا، اروپا و آسيا به پخش برنامه هاي متنوع و گاه تكراري مي پردازند.
در حالي كه بايد ديد سهم ما و آنها در جذب مخاطبان جوان ايراني تا چه حد است؟
در مورد توانايي جذب مخاطبان شبكه هاي برون مرزي ايراني و فارسي زبان منتقد نمي توان به درستي قضاوت كرد، اما عليرغم وجود دلايل متقن در جذب مخاطبان جوان ايراني توسط شبكه هاي فارسي زبان، متأسفانه شبكه هاي تلويزيوني داخلي، هنوز نتوانسته اند در جذب ذائقه  اين مخاطبان گسترده كاركرد مثبتي داشته باشند. نمي دانم شبكه تلويزيوني جام جم چگونه خواهد توانست نسل سوم ايرانيان خارج از كشور را جذب كند؟ در زمينه اهداف و روش هاي رسانه اي شبكه تلويزيوني جام جم ايران با دكتر سعيد فانيان مدير اين شبكه هاي برون مرزي گفتگويي انجام داده ايم كه مي خوانيد:
* شبكه جهاني جام از چه سالي راه اندازي شده است؟
- شبكه جام حدود نزديك به ۷ سال است كه شروع به كار كرده است. در اواخر سال ۷۶ شبكه جام جم اروپا شروع به كار كرد، سپس در اواخر سال ۷۸ شبكه جام جم آمريكا راه اندازي شد؛ همچنين در اوايل سال شبكه تلويزيوني ۸۱ جام جم آسيا شروع به كار كرد.
هم اينك سه كانال مجزاي اروپا، آمريكا و آسيا به پخش برنامه هاي تلويزيوني مي پردازند.
* محتواي برنامه هاي شبكه جام جم چيست؟
- مثل ساير شبكه هاي ملي تلويزيوني است، با اين تفاوت كه شبكه جام جم، يك شبكه برون مرزي است ولي تنظيم برنامه ها به تناسب موقعيت زماني مخاطبان ايراني برمي گردد و همين تناسبي كه شبكه هاي تلويزيوني ايراني براي برنامه هاي خود دارند، از قبيل برنامه هاي شبانگاهي، خبر، صبحگاهي و نظاير آنها. دليل اصلي سه كانال بودن شبكه جام جم نيز به اين موضوع برمي گردد، چرا كه هر كانالي به تناسب موقعيت زماني و ساعت پيك فعال مخاطب برنامه هاي خود را پخش مي كند. البته سه كانال تلويزيوني جام جم از نظر برنامه اي تفاوت هايي با هم دارند ولي اكثر برنامه هاي تلويزيوني آنها مشابه هم هستند. به جز اين كه تناسب زمان پخش آنها متفاوت است، بعضي برنامه هاي متفاوت هم صرفاً منطبق با موضوعات منطقه اي جهان پخش مي شود.
* تقسيم بندي موضوعي برنامه ها چگونه است؟
- برنامه هاي شبكه تلويزيوني جام جم از بخش هاي معارف، ورزشي، خانواده، سياسي، اجتماعي، اقتصادي، فرهنگ و ادب و جوان و فرهنگ و انديشه ديني، بين المللي تشكيل شده اند، هر چند كه بخشي از برنامه هاي آنها نيز از شبكه  داخلي تهيه مي شود، به خصوص مجموعه هاي تلويزيوني موفق و برنامه هاي مستند در همه ابعاد.
*آيا سياست هاي پخش موسيقي شبكه هاي جام جم همانند شبكه  هاي داخلي است؟
- سياستهاي پخش موسيقي در شبكه هاي جام جم نيز همانند شبكه هاي داخلي است، لذا بخش هاي سه گانه شبكه جام جم همان سياستهاي كلان صدا و سيما را دنبال مي كند، فقط تفاوت ما در نوع مخاطبان است، اگر ذائقه مخاطبان خارج از كشور را در نظر بگيريم، كمابيش مثل شبكه هاي تلويزيوني داخلي، به موسيقي سنتي و محلي توجه دارند.
*در بحث هاي كارشناسي در شبكه جام جم جهاني تفاوتي نسبت به شبكه هاي داخلي قائل هستيد؟
- سؤالات و ابهامات ايرانيان خارج از كشور، به طور طبيعي دسترسي نداشتن به منابع داخلي و تبليغاتي است، لذا تلاش مي كنيم كه با حضور كارشناسان ممتاز و مسئولين ذي ربط به اين پرسش ها پاسخ دهيم.
شبكه جهاني جام جم در مجموع در ارائه برنامه و جذب مخاطبان ايراني موفق بوده است. ما در برنامه هاي تلويزيوني اغلب از مسئولين علمي و معتبر حوزه علميه استفاده مي كنيم. همچنين علاوه بر برنامه هاي قضايي و گمركي مورد نياز ايرانيان خارج از كشور، اطلاعات روشن و مبسوطي در زمينه معارف اسلامي به آنها ارائه مي كنيم به همين دليل ارتباط خيلي خوبي داريم.
بنابر اين شبكه تلويزيوني جام جم نسبت به شبكه هاي تلويزيوني داخلي در بعد پاسخگويي مقداري متفاوت تر عمل كرده است.
* در شبكه  جهاني جام جم تاكنون چه كارهايي را براي جوانان انجام داده ايد؟
- با توجه به افكارسنجي هايي كه در محيط زندگي ايرانيان خارج از كشور انجام داديم و از طريق سايت اينترنتي شبكه تلويزيوني جام جم، درصد بالايي از بينندگان ما را جوانان تشكيل مي دهند، طبق آماري كه موجود است بالاتر از ۵۰درصد بيننده هاي ما را مخاطبان سنين تا ۳۰سال تشكيل مي دهند.
بنابراين شبكه تعامل خوبي با جوانان داشته و دارد. مخاطبان فعالي از جوانان داريم از اين رو برنامه هاي تلويزيوني با استقبال خوبي روبه رو است.
در زمينه برنامه هاي ورزشي، عمده جوانان از آن استقبال خوبي به عمل آورده اند لذا جوانان ايراني خارج از كشور تعامل خوبي با اين رسانه تبليغاتي كشور دارند.
ما بايد تلاش كنيم كه آنها را تحت پوشش قرار دهيم، برنامه ها و مسابقات متنوع تفريحي جزو خواسته جوانان است. ولي تلاش هاي بيشتري را در زمينه آموزش زبان فارسي براي مخاطبان جوان ايراني نياز داريم.
* آيا آماري از بينندگان جوان داخل كشور داريد؟
- مخاطبان بيشتر بينندگان خارج از كشور هستند لذا چون مخاطبان داخلي هدف ما نيستند لذا اولويت ارتباط را در برنامه ها به مخاطبان خارج از كشور مي دهيم، ولي جوانان داخل كشور نيز از طريق اينترنت و ماهواره مي توانند اين برنامه ها را ببينند. البته نكته ديگر اين كه برنامه هاي تلويزيوني شبكه هاي داخلي براي ايرانيان از نظر تنوع و محتوا كافي است.
*با وجود شبكه  ديگر فارسي زبان به نام جام جم، هيچ نگراني در اين زمينه نداريد؟
- شبكه  ما شبكه تلويزيوني فراگير برون مرزي است، لذا نگراني  از اين بابت نداريم و از طرفي رويكرد ما با يكديگر تفاوت دارد، و اين شبكه تلويزيوني توان رقابتي نسبت به ما ندارد لذا موضوع مورد توجه ما نيست. عليرغم اين مسئله تلاش مي كنيم خود شبكه جام جم را تقويت كنيم و مخاطبان فعال ايراني را بيشتر كنيم.
* چقدر از جوانان ايراني براي ايجاد برنامه ها كمك گرفته ايد؟
- بيشتر عناصر و عوامل پشت برنامه هاي تلويزيوني را خود جوانان تشكيل مي دهند. از سوي ديگر حضور مخاطبان در برنامه هاي تلويزيوني جام جم زياد است. به طوري كه ما بخشي به نام امور مخاطبان داريم كه نظرات و ديدگاه هاي مخاطبان را انعكاس مي دهد.

پايان چهل سرباز
تصويربرداري مجموعه تاريخي «چهل سرباز» به پايان رسيد. به گفته محمد نوري زاد- كارگردان، مدت يك هفته است كه تصويربرداري مجموعه تلويزيوني «چهل سرباز» با گرفتن صحنه هاي پاياني كه به مواجهه رستم و سهراب اختصاص دارد، در جنگل هاي شمال به پايان رسيده است. به گفته كارگردان تصويربرداري «چهل سرباز» ، قريب به ۱۹ ماه به طول انجاميده است و انتظار مي رود كه مراحل فني اين مجموعه نيز طي ۱۰ ماه انجام شود.
ابر مي بارد
اسماعيل عفيفه از ساخت فيلم تلويزيوني «ابر مي بارد» با موضوع دفاع مقدس خبر داد. وي افزود: پيش توليد «ابر مي بارد» از اوايل خرداد ماه ۸۳ آغاز مي شود. به گفته  وي، اين فيلم تلويزيوني متشكل از سه اپيزود است كه در هر اپيزود به يكي از مقاطع زندگي يك رزمنده پرداخته مي شود. قبل از اعزام به جبهه، در ميانه جنگ تحميلي و پس از جنگ، مقاطع مختلف از زندگي اين رزمنده است كه به منظور به تصوير كشيده شدن در فيلم تلويزيوني «ابر مي بارد» انتخاب شده اند. عفيفه كه هم اينك تهيه سريال «و خداوند عشق را آفريد» را به كارگرداني مسعود شامحمدي بر عهده دارد، فيلم تلويزيوني «ابر مي بارد» را در قالب ۹۰ دقيقه در شبكه دو سيما خواهد ساخت.
جايزه اي به خدا
«شكوفه هاي آسماني» و «نامه اي به خدا» كار مشتركي از ستاد اقامه نماز و گروه كودك و نوجوان شبكه دو سيما است كه توانست جايزه بخش ويژه جشنواره نماز و نيايش را به خود اختصاص دهد. بنابر اين گزارش، «شكوفه هاي آسماني» جشن تكليف ۱۲۵۰ دانش آموز دختر در روز عيد غديرخم بود كه در يك شهر بازي برگزار شد و سعي گروه كودك شبكه دو، بر اين بود تا خاطره خوش از اين جشن در ذهن بچه ها ايجاد كند. «نامه اي به خدا» هم مسابقه بزرگي بود كه در تاريخ خرداد ماه سال ۸۳ برگزار شده بود و مضمون آن نوشتن نامه اي به خداوند از طرف بچه ها و طرح صحبتهاي ايشان با خداوند بود كه در پايان جوايز ارزنده اي به برندگان اهدا شد.
وسترن ايراني
مجموعه تلويزيوني «مرواريد سرخ» به كارگرداني مسعود رسام از اين پس يكشنبه ها از شبكه تهران پخش مي شود. به گزارش ايسنا، اين مجموعه تلويزيوني در ۲۶ قسمت ۴۵ دقيقه اي يك قصه  ايراني به سبك وسترني را نشان مي دهد كه چندي است تيزر آن از شبكه تهران پخش مي شود. در اين مجموعه تلويزيوني، مهدي پاكدل، سحر ذكريا، پوپك گلدره، سام ملايم وند، يوسف تيموري، بهروز ميرلو و مهرداد ضيائي و فريبا نادري بازي دارند. اين مجموعه با مشاركت گروه فيلم و سريال شبكه تهران و مشاركت بانك كشاورزي است توسط مسعود رسام و مهران رسام تهيه شده است.
كلانتر ۲
خبر ساخت چهار فيلم تلويزيوني و چهار مجموعه تلويزيوني جديد از اهم اخبار تلويزيون در طول هفته گذشته بوده است. به گزارش ايسنا، تصويربرداري مجموعه تلويزيوني «حس سوم» كه به كارگرداني مهدي فخيم زاده از عيد سعيد قربان آغاز شده بود، همچنان در تهران ادامه دارد. فخيم زاده كه پيش از اين تجربه مجموعه پليسي ديگر به نام «خواب و بيدار» را در پرونده كاري خود دارد. «حس سوم» را در قالب ۲۰ قسمت براي شبكه دو سيما مي سازد و خود نيز در آن به ايفاي نقش پرداخته است.
مجموعه تلويزيوني «سقوط» نيز به كارگرداني سعيد اكبريان، هم اينك در مرحله تصويربرداري قرار دارد. اين مجموعه كه در گروه حماسه و دفاع شبكه اول سيما تهيه مي شود، به موضوع تحولات اجتماعي كشور عراق به هنگام سقوط صدام مي پردازد. در اين مجموعه تلويزيوني ۸ قسمتي، بهناز جعفري و محمد حاتمي به ايفاي نقش پرداخته اند.

اين روزها بازار مجموعه هاي تلويزيوني با آب و رنگ طنز در سيما داغ است. از «جايزه بزرگ» و «كمربندها را ببنديم» گرفته تا «پاورچين» و «نقطه چين» و احتمالاً «چين» هاي بعدي.
به راستي طنز چيست؟ اصولاً در تعريف طنز، به نوشته يا فيلمي مي گويند كه ظاهري فكاهي دارد، اما در واقع انتقادي است. با نگاهي به اين مجموعه هاي تلويزيوني مي بينيم، آنچه كه در لابه لاي اين «چين» هاي انتقادي خودنمايي مي كند، تمسخر و تحقير است كه با چاشني ناسزاگويي و كتك كاري «خوشمزه» تر شده است. يك پاي ثابت اين طنزها، اشكالات ظاهري افراد است مثلاً افرادي كه چاق هستند، شكم برآمده يا انحراف چشم دارند و پاي ثابت ديگر هم لهجه ها و نحوه تكلم شخصيت هاي بازي است. اين گونه خصوصيات ظاهري كه در واقع نمي تواند و نبايد در روابط انساني مداخله گر باشد. متاسفانه در اين برنامه هاي تلويزيوني به ابزار اصلي براي خنداندن مخاطبان مبدل شده اند. همه مي دانيم و شاهديم كه پس از پخش اين برنامه ها، كودكان ما براي جلب توجه بزرگترها و به اصطلاح «شيرين كاري» شكم خود را برآمده مي كنند و كلمات را با لحني كه از اين مجموعه هاي تلويزيوني آموخته اند، ادا مي نمايند و ما بزرگترها هم، با تشويق و ترغيب از اين رفتارها استقبال مي كنيم. بي جهت نيست كه نوجوانان آينده ما هم براي خودشيريني و جلب توجه هم كلاسي ها قدكوتاه آقاي دبير، بيني بزرگ ناظم و شيوه تكلم مدير را به باد ريشخند بگيرند.
در واقع اينگونه برنامه هاي تلويزيوني، اين مجوز را به افراد مي دهند كه براي خوشمزگي حق دارند كه ديگران را مورد تمسخر قرار دهند و اينگونه است كه تلاش شبانه روزي «سيما» براي تنوير افكار عمومي و تحكيم پايه هاي اخلاق در جامعه، نمره وارونه اي به بار خواهد آورد.
عليرغم برنامه هاي تلويزيوني، متاسفانه فرهنگ تحقير و تمسخر در جامعه ما بيداد مي كند. در خيابان، هر گاه راننده اي مطابق دلخواه ديگران رانندگي نكند، باران ناسزاهاي تمسخرآميز نثارش مي شود. در دبستان، كودكان ما، قيافه هم كلاسي، نحوه لباس پوشيدن يا حتي اسم و فاميل او را مورد تمسخر قرار مي دهند. در دبيرستان، هر دانش آموزي كه بتواند بهتر دبير و ناظم را تحقير كند، برگ برنده را از آن خود مي داند و خلاصه اينكه گاهي اين معضل فرهنگي همه جا حتي در محافل خانوادگي ما جلب توجه مي كند. نتيجه آنكه ترس از مسخره شدن آنچنان نا  امني رواني ايجاده كرده كه ما را از بسياري از حقوق طبيعي شهروندي محروم كرده است. حال رسالت «سيما» به عنوان مهمترين و پرطرفدارترين وسيله ارتباط جمعي چيست؟ پرواضح است كه نبايد وسيله اي براي ترويج و تحكيم اين فرهنگ غلط باشد. بسيار هنرمندانه است اگر بتوان لبخندي بر روي لبها نشاند و مهمتر از آن، خدمت بسيار بزرگي است اگر بتوان راه و رسم شاد بودن را به ديگران آموخت.
ياد بدهيم كه چگونه مي توان از زندگي و آنچه كه داريم لذت ببريم اما نه به قيمت تحقير ديگران و نه با بزرگنمايي ناداني، ناتواني يا نقائص ديگران. «سيما» بايد بياموزد كه اگر انساني مطابق الگوهاي ذهني ما نبود و يا مطابق روند معمول جامعه زندگي نكرد نبايد او را محكوم كرد. براي مثال به جاي آنكه در مجموعه هاي تلويزيوني با برچسب «ترشيده» گروهي را به جرمي نامعلوم با گنديدگي و تعفن قرين نمايد، بايد بياموزد كه اصولاً اين گونه برچسب زدن ها خلاف اصول انساني است و صرفاً نتيجه تفكراتي سطحي و نادرست است. وقت آن است كه مسئولين محترم، غبار پوسيدگي و انحطاط را از «سيماي» عزيز ما بزدايند و صد البته كه در اين راه دشوار لازم است از صاحبنظران جامعه شناس و روانشناس كمك بگيرند.
جاي آن است كه از مسئولين «صدا _ راديو پيام» تشكر كرد، چرا كه با پخش مطالبي اصولي و حساب شده سعي دارند به تفكر جامعه، سمت و سويي مثبت ببخشند.
دكتر شكوفه علايي