جهانگير كوثري
ورزش پس از آن كه رشدي شتابان را در قرن كنوني پشت سرگذاشت، در سي سال گذشته بدل به پديده اي داراي اهميت جهاني شد. تحليلگران و مدافعان ورزش، رهبران سياسي، پژوهشگران، روزنامه نگاران و مديران، آن را جنبه مهمي از فرهنگ و تمدن معاصر عرصه اي براي فعاليت اجتماعي كه في نفسه ارزشمند است، عاملي عمده در استراتژي سياسي و نيرويي با اهميت درجه اول در قلمرو اقتصاد دانسته اند. به طور خلاصه ورزش اكنون پديده اي دانسته مي شود كه در شكل دادن به دوران ما ، بس مؤثر بوده است. مدافعان پرشورتر يا احساساتي تر ورزش تا آنجا پيش مي روند كه ورزش را مخرج مشترك تمام بشريت، شكل تعالي يافته رقابت سرمايه دارانه، در دسترس ترين شكل تجربه جمعي يا حتي، به گفته پي ير دو گوبرتن، پدر بازيهاي نوين المپيك، «فروزان ترين شعله اي كه در قلب انسانها مشتعل است» مي نامند.
ورزش كه در عين حال يك فن، يك فعاليت ايام فراغت، يك نهاد و يك اسطوره است، مفهومي است داراي ابعاد گوناگون، كه گر چه تا اندازه اي غيرمنطقي مي نمايد، اما پژوهشگراني را از عرصه هاي گوناگون جذب رشته علمي جديدي به نام «علم ورزش» كرده است.تعاريف بسياري كه از آن به دست داده شده غالباً در هر دو معناي اين واژه يك سويه و ناقص است و به مجادله اي ( كه اكثراً تصنعي يا معناشناختي است) بر سر وجه تمايز ميان ورزش و بازي، حركات بدن، فعاليت جسمي، آموزش و تربيت بدن انجاميده است. يونسكو هم در برنامه خود و هم در منشور بين المللي اي كه در اين باره انتشار يافت مفهوم كلي واحدي را كه تربيت بدني و ورزش را در برمي گيرد به كار مي برد. در جامعه ما نيز ورزش در حال نهادينه شدن است و به نحو فزاينده اي رشد كرده است. برنامه هاي كلان ورزش از نگاه مديران و مسئولان، مي تواند راهبردهاي اصولي آنها را در كليت جامعه به كار برد. محمدرضا يزداني خرم رئيس موفق فدراسيون واليبال و مصطفي آجرلو رئيس باشگاه پاس كه هر دو جزو موفق ترين مديران ورزش به حساب مي آيند به سؤالات ما پاسخ مي دهند. در اين شماره نظرات و طرح هاي محمدرضا يزداني خرم را مي خوانيم و نظرات ومصطفي آجرلو را به دليل حجم زياد روز پنج شنبه مطالعه خواهيد كرد.
* ورزش و تربيت بدني را چگونه مي توان نهادينه كرد؟
- نگاه به ورزش و مقوله تربيت بدني در دنيا متفاوت است. به عنوان مثال در گذشته و حتي حال نگاهي كه كشورها به ورزش دارند فرق مي كند، هميشه در شرق ورزش به دولت وابسته بود و اين دولت بود كه با مشخص كردن شرح وظايف هر يك از نهادهايي چون مدارس، باشگاهها و دانشگاهها به اهداف خود در زمينه ورزش قهرماني و همگاني جامه عمل مي پوشيد. اما نوع نگاه در كشورهاي غربي كاملاً متفاوت بود و اين شركت هاي تجاري، مؤسسات اقتصادي و كارخانجات هستند كه به عنوان بخش خصوصي با تأسيس باشگاههاي قدرتمند به كمك دولت مي شتابند و نقشي پر رنگ در تعميم و گسترش ورزش در همه ابعاد چون ورزش قهرماني و همگاني ايفا مي كنند.
در كشورمان هم با مطالعاتي كه صورت گرفت وظيفه نهادينه كردن هم بر دوش بخش دولتي و هم بخش خصوصي گذاشته شده است كه هر كدام از دستگاههاي سازمان ورزش، آموزش و پرورش و دانشگاهها و باشگاهها بخشي از كار را بر عهده گرفته اند. از اهميت ورزش همين بس كه مقام معظم رهبري و مراجع تقليد ورزش را براي بزرگسالان امري واجب و براي جوانان و نوجوانان امري لازم دانسته اند. وجود چنين نگاهي با توجه به اهميتي كه دولت و مجلس هم به پديده ورزش مي دهند، دست مسئولان اجرايي را باز مي گذارد تا در برنامه ريزي دستگاه ورزش، همكاري و تعامل بيشتري با سازمان تربيت بدني و دستگاههاي مرتبط با ورزش از خود نشان دهند. اعتقاد من اين است كه ورزش را هم بايد در سبد خانوار گنجاند و تمام اقشار مردم اين امكان را پيدا كنند كه بتوانند از امكاناتي كه توسط شهرداريها، نهادهاي مختلف و تربيت بدني در سطح كشور مهيا مي شود استفاده نمايند. صرف بودجه در ورزش را نمي توان هزينه نام نهاد بلكه نوعي سرمايه گذاري در جهت تأمين سلامتي و نشاط در جامعه است كه اسمش سرمايه گذاري است و به همان نسبت از هزينه دارو و درمان مي كاهد.
* توسعه ورزش در شهرهاي كلان كشور و شهرهاي كوچك و روستاها چگونه و از چه راهي بايد صورت گيرد؟
- در يك سيستم قوي و مطالعه شده، روش كار براي هر يك از بخش هاي ياد شده معلوم و مشخص است و هر يك از بخش ها در ارتباط با هم در زمينه توسعه پيش خواهند رفت و نوع نيازها هم به طور طبيعي در روستا و شهر فرق مي كند.
پاسخ اين سؤال به طور شفاف در طرح جامع ورزش و قانون برنامه چهارم توسعه آمده است و ديدگاه عملي به توسعه، اجرا كردن قانون و برنامه هاي جامع ورزشي است. همانطور كه مي دانيد يكي از مشخصات «توسعه» فراگير بودن آن است و بنابراين توسعه ورزش وابسته به توسعه هماهنگي همه بخشهاي جامعه است نظير: توسعه اقتصاد، صنعت، علم، بهداشت، فرهنگ و... رويكرد من به توسعه ورزش نه بطور صرف سخت افزاري و نه فقط نرم افزاري بلكه «انسان محور» خواهد بود در نهضت صدر اسلام هم كه غور كنيم مي بينيم حضرت رسول (ص) براي توسعه اسلام سرمايه گذاري انساني كردند اول انسانها را به بلوغ و دانايي رساندند و بلافاصله ابزار و برنامه ها را به پشتوانه انسانهاي آگاه و ارزشمند به اجرا در آوردند.
در توسعه ورزش كشور هم چاره اي جز توسعه و تكريم انسانهاي دست اندركار و مستعد و علاقمند به ورزش نداريم همانطور كه مي دانيد «انسان سالم محور توسعه پايدار» است فقط كافي است مدير ورزش احساس كرامت نكند، مربي تيم احساس ارزش و آگاهي نداشته باشد هر اندازه كه سالن و تجهيزات فراوان و مدرن هم داشته باشيم اتفاقي نخواهد افتاد. حالا در گنبدكاووس استعداد واليبال داريم در شمال خراسان استعداد كشتي و جودو، در جنوب استعداد فوتبال، در لرستان و ايلام استعداد دو و ميداني و خيلي شهرها و روستاهاي ديگر آدمهاي مستعد داريم بايد آدم هاي كارشناس، عالم و پخته برداشت تا اين استعدادها را تشخيص وپرورش دهند.با مديراني آموزش ديده وبي دغدغه در صحنه در استانها ، شهرستانها و روستاها مي توان امور را اداره كرد و منتظر ترقي و توسعه ورزش بود.
* ورزش قهرماني با چه راهكارهايي به معيارهاي جهاني دست مي يابد و نگاه عمومي به ورزش قهرماني را در چه قالبي تعريف مي كنيد؟
- مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي در جمله اي معروف در جمع ورزشكاران ورزش قهرماني و همگاني را به زيبايي براي دست اندركاران تربيت بدني تبيين كردند. ايشان قله كوه را به ورزش قهرماني و دامنه كوه را به ورزش همگاني تشبيه كردند و فرمودند هميشه دامنه به قله نگاه مي كند.
اگر قله در شرايط ايده آلي باشد، دامنه هم در پناه قله شرايط خوبي خواهد داشت. براي موفقيت در ورزش قهرماني و همگاني بايد پيگير شيوه هاي متداول و رايج در جهان بود. در اين زمينه هم بايد توقعات را با ميزان سرمايه گذاري متناسب نمود و مطابق سرمايه گذاري توقع نتيجه داشت. با توجه به استعدادهاي موجود در پايگاههاي قهرماني و ارتباط منطقي ميان فدراسيون ها، هيأت ها، ادارات كل تربيت بدني، باشگاهها و از همه مهم تر نقش تأثير گذار رسانه هاي گروهي مي توان در اين زمينه گام هاي ارزنده اي برداشت. با كمك گرفتن از علم و تحقيقات و پژوهش از سوي مراكز آموزشي و تبديل كردن تئوري ها به عمل در آكادمي ملي المپيك و استفاده از تمام ظرفيت ها مي توان شتاب بيشتري به ورزش قهرماني بخشيد. در ورزش امروز جهان نقش بدنسازي، آناليز، تغذيه، فيزيوتراپي و پارامترهاي علمي ديگر را نمي توان در كسب موفقيت ورزشكاران ناديده گرفت. ورزش قهرماني بطور كل در كشور ما در مرحله گذار است و خيز مناسبي را برداشته اما در برخي رشته هاي ورزشي جهت مناسبي به خود نگرفته است. از طرفي در بين مديران و دست اندركاران «ورزش قهرماني» يا تعريف نشده و يا نارسا و پراكنده در اذهان شكل گرفته و همين موضوع باعث انحراف از مسير اصلي و يا موجب حركت ضعيف آن شده است. طرح جامع همانطور كه از اسمش پيداست، طرحي است كه مي بايد به شكل سنجيده همه جوانب امر چه در فعال كردن ورزش در شهرها و چه روستا را در برگيرد، اما اينكه طرح جامع براي جامعه متمركز شهري قابل اجراست يا خير؟ از نظر من جواب مثبت است. بالاخره براي اجراي هر هدفي و عملي مي بايست يك طرح نظري پشتوانه آن باشد و طرح جامع از نظر اينجانب به عنواني يكي از پشتوانه هاي ورزش به حساب مي آيد.
طراحان طرح جامع زحمت زيادي كشيدند. بودجه زيادي صرف اين پروژه ملي شد. براي عملي شدن طرح حضور مديران طراح در كنار مديران اجرايي ضروري است. اجراي آن سالها طول مي كشد و بايد صبوري به خرج داد و همكاري دستگاههاي اجرايي هم مي تواند در تسريع عملي شدن طرح نقش مهمي ايفا كنند.
* فقدان هاي آموزشي در ورزش را چگونه مي توان جبران نمود؟
- نمي توان فقدان آموزش را بيان كرد، بلكه بهتر است بگوييم كمبودها و نقايص آموزشي در ورزش به چشم مي خورد. با اعتقاد به اين جمله كار را مي بايست به كاردان سپرد، پيداست مسئوليت رفع كمبودهاي آموزشي در ورزش كشور به عهده نهادهاي آموزش از جمله آموزش و پرورش، وزارت علوم، وزارت بهداشت و رسانه ها مي باشد كه مهم ترين آنها صدا و سيماست، با اين وصف كميته هاي آموزش در دل فدراسيون هاي ورزشي مي توانند با سرمايه گذاري كافي در جذب و بكارگيري نيروهاي متخصص و علمي در هر رشته وارد عمل شوند و از وجود آنان در تقويت بعد آموزشي ورزش نهايت بهره را ببرند.
* پيرامون ابعاد اهميت ورزش عمومي و قهرماني (اجتماعي، سياسي، امنيتي، اقتصادي و بهداشتي) و راهكارهاي توسعه ورزش همگاني چه بر نامه هايي را مي توان لحاظ كرد؟
ورزش مهم ترين و مؤثرترين اهرم قوي در مبارزه با اعتياد و بزهكاري و پركردن اوقات فراغت نوجوانان، جوانان و كليه آحاد جامعه است. اهميت اين موضوع را خوشبختانه مسئولان درك كرده اند ولي بايد بدانيم كه براي رسيدن به جامعه اي مطلوب بايد مطابق توقعات بودجه اي لازم را در اختيار دستگاههاي ذي ربط قرار دهيم و در كنار آن از آموزش مديران ورزش در سطوح مختلف مديريتي غافل نباشيم. به طور مثال ورزش ايران همواره از كمبود منابع مالي در رنج بود و ديديم كه چگونه مسئولان با درك به موقع اين مشكل يا تصويب طرح ابداعي بند (چ) تبصره ۷قانون بودجه به كمك ورزش كشور آمدند .اما در خصوص توسعه ورزش همگاني در كشورمان بايد عرض كنم گامهاي خوبي برداشته شده است، ولي كافي به نظر نمي رسد. يكي از ارزشهاي نظام حكومتي اسلام توجه به كرامت و مقام انسان هاست. ورزش براي همه مردم يكي از آن راههايي است كه مي تواند مبين ارزشي بودن تلاش هاي مسئولين جامعه باشد.
* نقش ورزش و اخلاق به ويژه ورزش قهرماني را در جامعه چگونه ارزيابي مي كنيد؟
- آمارها و نظرسنجي هاي گرفته شده حاكي از آن است كه جوانان و نوجوانان در فعاليت هاي اجتماعي و روزمره خود، سخت تحت تأثير دو قشر جامعه هستند. يكي ورزشكاران و ديگري هنرمندان. بنابراين در صورتي كه اين دو قشر رعايت مسائل اخلاقي و ارزش هاي پهلواني را نمايند، جامعه مي تواند در شرايط دلپذيري قرار گيرد. بسترسازي فرهنگي در اين زمينه به خصوص در منابع آموزشي مي تواند بر بهبود و اصلاح امور كمك كند. در جا افتادن اين اصول همه نقش دارند. از خانواده گرفته تا مدرسه تا دانشگاه و خود دستگاه ورزش از كميته ملي المپيك تا سازمان تربيت بدني.
* اهميت ورزش در سلامت جامعه از نظر آسيب هاي اجتماعي و سلامت جسماني انسانها را چگونه مي توان در برنامه كلان تبيين كرد؟
- ورزش همانطور كه در سطور بالا ياد شد، از مهم ترين و شايد ضروري ترين نياز انسان در جوامع امروزي به شمار مي رود و همانطور كه در برنامه هاي مختلف دولت ها پيش بيني همه ضروريات را مي نمايند، ورزش هم از اين قاعده مستثني نيست. كشوري در زمينه تضمين سلامتي و نشاط جامعه خود موفق تر است كه بتواند در برنامه ريزي كلان خود بهترين امكانات و بودجه را در اختيار ورزش قرار دهد. نقش ورزش در سالم سازي روح و روان جامعه امروزه بر كسي پوشيده نيست و بايد حتي در اين زمينه و براي رسيدن به رشد مطلوب از كشورهاي صاحب ورزش الگوبرداري كرد.
*براي يكپارچگي برنامه هاي ورزشي در ارگانهاي مختلف چه راهكارهايي را ارائه مي دهيد؟
- يكي از مشكلات اساسي ورزش ايران در چند دهه گذشته به نبود پكپارچگي در برنامه هاي ورزشي كشور بر مي گردد كه هر ارگان و نهادي به شكل سليقه اي و موازي كاري سعي در كمك به رشد آن داشت كه برعكس به دليل تكراري بودن برنامه ها و هدفمند نبودن، نتيجه و سودي از حركت هاي پراكنده حاصل نمي شد.
طرح جامع و تفكر تدوين آن دقيقاً از اين مشكل سرچشمه گرفته است كه به قصد يكپارچگي برنامه هاي ورزشي در دستور كار سازمان تربيت بدني قرار گرفته است. با وجود ايرادات وارده به نظر مي رسد كه ورزش ايران براي آنكه بتواند از دايره تكرار و بي برنامگي خارج شود چاره اي جز اجراي آن و اصلاح اشتباهات در طول حركت آن ندارد.
* تطور ورزش در روند تحولات اجتماعي را چگونه مي بينيد؟ قرارگيري حوزه ها و روش هاي گسترش؟
- تحول در جوامع بشري امري اجتناب ناپذير بوده و هست بانگاهي به تحولات ورزش در پنجاه سال گذشته مي توان به راحتي آن را درك كرد و پذيرفت به طور مثال در اولين باري كه بازيهاي المپيك در لندن يا مونيخ برگزار شده چند رشته انگشت شمار با امكانات و تماشاگران و رسانه هاي آن زمان در مقايسه با امروز تعجب  انگيز است. همين تحولات و تغييرات را هم در عرصه صنعت، فرهنگ، فن آوري اطلاعات و خيلي بخشهاي ديگر شاهد هستيم، ظهور رشته هاي اسكيت، ورزشهاي هوايي و يا توسعه و گسترش بسياري از رشته هاي ورزشي را در دنيا مديون علم و صنعت هستيم و در مقابل نيز برخي حوزه هاي تربيتي، اجتماعي و حتي علمي و صنعتي نيز از تربيت بدني و ورزش بهره مند شده اند.
درست است كه امروز تحولات در جهان مرز و كشور نمي شناسد اما حكومتها هنوز اثر گذارند و با توجه به فرهنگ غني ايراني اسلامي مي توانيم با توجه به گونه گوني و كثرت رشته هاي ورزشي و مخاطبين علاقمندجوانان را به فعاليتهاي بدني و ورزش سوق دهيم.
محمدرضا يزداني خرم در يك نگاه
* ۳۴ سال تجربه مديريتي در عرصه هاي صنعتي، بازرگاني و ورزشي
* عضو هيأت مديره و مدير عامل پارس خودرو به مدت ۳ سال
* عضو هيأت مديره و قائم مقام شركت دخانيات به مدت ۵ سال
* مدير گروه خودرو و معاون بازرگاني سازمان سياحتي و تفريحي بنياد جانبازان انقلاب اسلامي
* ۱۶ سال مداوم به عنوان رئيس فدراسيون واليبال جمهوري اسلامي ايران از سال ۱۳۶۸ كه هم اكنون ادامه دارد.
* عضو هيأت رئيسه كنفدراسيون واليبال آسيا به مدت ۱۲ سال
* عضو كميته اجرايي كميته ملي المپيك ايران حدود ده سال