مهدي شهري
اشاره: بالاخره خياط هم در كوزه افتاد،معمولاً اغلب كساني كه اخبار را در رسانه ملي در معرض ديد مردم قرار مي دهند از اين كه خود خبرساز شوند طفره مي روند. با اين حال نگاه گزارشگران، نويسندگان و گويندگان اخبار به جشنواره خبر و برنامه هاي سياسي رسانه ملي متفاوت است. چرا كه از اين پس آنها براي ارائه و تهيه اخبار مطلوب جايزه خواهند گرفت.
اين جشنواره كه به همت معاونت سياسي صدا و سيما برگزار شد، با همراهي رئيس مجلس شوراي اسلامي، رئيس سازمان صدا و سيما و دست اندركاران جشنواره فجر توانست آثار برتر را به مخاطبان عرصه خبر معرفي كند. به باور «عزت الله ضرغامي» ، رسانه ملي، بايد بيش از گذشته در جامعه اعتمادسازي كند. زيرا كه وظيفه رسانه ملي در اين زمان بيش از پيش دشوارتر است. گزارشي در زمينه شكل گيري و برگزاري چهارمين جشنواره خبر و برنامه هاي سياسي تهيه شده كه مي خوانيد:
چهارمين جشنواره خبر و برنامه هاي سياسي سازمان صدا و سيما با انتخاب آثار برتر و برگزيدگان حوزه هاي خبري رسانه ملي با حضور جمعي از دست اندركاران جشنواره، خبرنگاران، گويندگان، گزارشگران، رئيس مجلس شوراي اسلامي و رئيس سازمان صدا و سيما به كار خود پايان داد.
اين جشنواره كه چهارمين دوره برگزاري خود را تجربه مي كرد توانست جايگاه خوبي را در بين دست اندركاران خبري رسانه ملي براي خود ايجاد كند. اگر همين روند برگزاري جشنواره دنبال شود مطمئناً مي توان به چشم انداز آينده آن اميدوار بود. امروزه براي گزارشگران، نويسندگان، گويندگان و ساير افراد حرفه اي خبر و برنامه سياسي در حوزه صدا و سيما كسب امتياز از اين جشنواره نوعي رقابت را در بين آنان رقم زده است.
حسين حمزه لو، مسئول كميته پخش اخبار سيما در زمينه شيوه ارزيابي آثار مي گويد: در جشنواره چهارم خبر و برنامه هاي سياسي در پخش اخبار تلويزيوني، ۷۵ اثر از اداره كل پخش اخبار سيما، شبكه خبر و مراكز استان ها به صورت اخبار كوتاه مدت، ميان مدت مشروح به دبيرخانه جشنواره ارسال شد كه با حضور ۷ نفر از پيشكسوتان و افراد با تجربه عرصه خبر ارزيابي، انتخاب و داوري شد.
وي در ادامه مي افزايد: در بخش انتخاب آثار، مهمترين موضوع، نوع سردبيري اخبار بود، چون سردبير نقش اساسي در بستن مجموعه خبري ايفا مي كند. در مرحله دوم گوينده و نحوه اجراي خبر ارزيابي شد و سپس كارگرداني مجموعه خبري و نحوه و نگارش خبر از لحاظ ادبيات فارسي مورد توجه هيأت نظارت و ارزيابي قرار گرفت. تعداد گزارش ها در يك بسته خبري و كيفيت آن در يك مجموعه خبري تلويزيوني ارزيابي مي شود. مهمترين بخش در اين زمينه جذابيت مجموعه براي مخاطب و ديگري تصويري بودن مجموعه است، چون در خبر تلويزيون تصوير از اهميت ويژه اي برخوردار است و اگر سردبير منبع تصويري مناسبي ندارد حتماً بايد از كار گرافيكي براي خبر استفاده كند تا خبر بيشتر به سمت تصويري برود.
در زمينه گزارش هاي خبري تعداد ۲۶۵ گزارش خبري و ويژه خبري به كميته انتخاب آثار ارسال شده بود كه از اين تعداد حدود ۴۰ گزارش به علت زمان بالا و منطبق نبودن با فراخوان چهارمين جشنواره خبر از داوري معاف شدند. درنهايت، كميته داوري گزارش هاي خبري، حدود ۲۲۵ گزارش را بررسي و داوري كردند.
«نصرالهي» مسئول كميته داوري گزارش هاي خبري نيز در زمينه ارزيابي آثار جشنواره معتقد است: آثاري كه در بخش گزارش به جشنواره رسيد در مجموع، آثار متنوع و در قياس با سالهاي قبل داراي كيفيت خوبي بود. به طور كلي روند كارها مثبت و اميدواركننده است. اما اين به آن مفهوم نيست كه گزارش ها بدون عيب و ايراد است. همكاران بايد بدانند در عصر ارتباطات و كثرت رسانه ها و رقابت، خطرناك ترين تفكر براي اصحاب خبر، حفظ وضع موجود و قانع بودن به شرايط خود است.
وي در ادامه با اشاره به اشكالات محتوايي گزارش ها مي افزايد: بسياري از گزارش ها نسبت به سالهاي قبل از نظر سوژه يابي بسيار خوب بود، يعني سوژه هاي بديع، نو، جذاب و متناسب با نياز مخاطبان و سياست رسانه انتخاب شده بودند اما اغلب همكاران در پرداخت اين گونه سوژه ها موفق نبودند. برخي گزارش ها نيز از نظر پرداخت ضعف داشت، مشكل پلاتو و جملات طولاني نيز زياد بود، ضمناً برخي از گزارش ها نيز خوب شروع مي شد، اما تا پايان گزارش، محور اصلي تعقيب نمي شد و پايان ناموفقي داشت.
دكتر دهشيري، دبير جشنواره ضمن ارزيابي سه دوره برپايي جشنواره مي گويد:
چهارمين جشنواره خبر و برنامه هاي سياسي با بهره گيري از تجربيات ارزنده سه جشنواره پيشين با شعار رسانه ملي، اعتماد عمومي، همبستگي ملي با حضور هفتاد و پنج داور با تجربه و صاحبنظر در علوم ارتباطات و استفاده از تجربيات پيشكسوتان عرصه اطلاع رساني در حالي برگزار شد كه كيفيت آثار ارسالي به اين جشنواره به گونه اي قابل توجه رشد، اعتلا و ارتقاء يافته است و جشنواره توانسته است فرصتي مناسب را براي تشريح اهداف و سياستهاي رسانه، تبيين انتظارات مسئولان و داوران از خالقان آثار، ارزيابي عملكرد گذشته و بستري مطلوب را براي ارائه و شناخت توانمندي ها، بروز و پرورش خلاقيتها، ابتكار عمل و نوآوري حرفه اي، تقويت انگيزه ها و كنش هاي سازماني در فضاي رقابت - همكاري، تبادل افكار و انتقال تجربيات، خلق ايده هاي نو و بروز آراء و انديشه هاي نوين و خلاق در امر اطلاع رساني فراهم آورد و در الگوسازي و ارائه معيارهاي استاندارد و تعريف شده و عرضه شاخص هاي برتر تأثيرات مطلوبي بر جاي گذارد.
۹۵۶ اثر ارسالي به دبيرخانه جشنواره در دو مرحله انتخاب و داوري مورد ارزيابي قرار گرفت. در مرحله انتخاب، ۲۰۳ اثر به مرحله داوري راه يافت كه با توجه به رويكرد تشويقي جشنواره، از ميان اين ۲۰۳ اثر ۱۵۳ عنوان با توجه به طبقه بندي رتبه هاي خالقان آثار مورد تقدير قرار گرفت. اين آثار در ۶ كميته توليدات گرافيك و انيميشن، مقالات علمي و آثار مكتوب، پخش اخبار و تفاسير سيما، اخبار، گزارشها و تفاسير راديويي، گزارش هاي خبري تلويزيوني و برنامه هاي سياسي مورد ارزيابي قرار گرفت. اهتمام همكاران در ادارات كل حوزه سياسي به ارسال آثار و مشاركت آنان در ايجاد فضاي رقابت سالم و منطقي و نيز انگيزه خالقان آثار براي تعامل و همكاري سازنده، حاكي از قوام، ثبات و نهادينگي اين جشنواره در معاونت سياسي است.
دهشيري در زمينه تفاوت جشنواره خبر با ساير جشنواره هاي سازمان صدا و سيما مي افزايد:
اين جشنواره از جهاتي چند، متمايز از ساير جشنواره هاي سازمان قلمداد مي شود. اهتمام همزمان به آثار راديويي و تلويزيوني، ايجاد فضاي رقابت بين تهران و مراكز استانها و نيز فضاسازي براي خبرنگاران جوان براي ورود به عرصه رقابت با خبرنگاران حرفه اي حاكي از جامعيت و فراگيري اين جشنواره است. از جنبه اي ديگر، جشنواره چهارم تلاش كرده است به گونه اي كامل تر از جشنواره هاي پيشين عمل كند بهره گيري از داوران مقبول در عرصه درون سازماني و برون سازماني، گنجاندن خبر مكتوب در زمره آثار مورد ارزيابي، فعال سازي پايگاه اطلاع رساني جشنواره، اهتمام به برقراري ارتباط با دانشگاهها و مراكز علمي و نيز با مخاطبان مردمي و همچنين انتشار مقالات علمي جشنواره سوم خبر و برنامه هاي سياسي به عنوان اثري علمي و قابل بهره برداري براي دانشجويان علوم ارتباطات و دست اندركاران عرصه خبررساني و برنامه سازي در زمره تلاشهاي جشنواره چهارم محسوب مي شود.
همچنين اهتمام به داورمحوري در ارزيابي ها و عنايت به رعايت بي طرفي در اين فرآيند مورد تأكيد كميته هاي علمي اين جشنواره بوده است.
عليرغم امتيازات بر شمرده از سوي دبير جشنواره، هيأت داوران جشنواره براي غنابخشي به اين جشنواره در آينده پيشنهاداتي را مطرح كردند كه اميد است مدنظر دست اندركاران برگزار كننده جشنواره هاي آتي خبر و برنامه هاي سياسي قرار گيرد. هرچند كه معمولاً اين نوع بيانيه ها اغلب يك نوع موضع گيري فرهنگي است اما به نوبه خود مي تواند نتايج مطلوبي را براي كيفيت بخشي جشنواره در پي داشته باشد. هيأت داوران چهارمين جشنواره خبر و برنامه هاي سياسي با طرح نكاتي ، ارزيابي خود را از برگزاري چهارمين دوره جشنواره اعلام كردند. اين نكات عبارتند از:
* با عنايت به نوآوري هاي نافذ و مؤثر در عرصه هاي نرم افزاري و سخت افزاري خبر وبا هدف مشاركت فراگير بخش هاي مختلف حوزه سياسي در جشنواره، هيأت داوران لزوم تشكيل دبيرخانه فعال و دائمي جشنواره را بهره مندي از ديدگاه هاي صاحبنظران و متخصصان فن، تشكيل گروه هاي كارشناسي جهت مهندسي استانداردها، شاخص ها و معيارهاي توليد و پخش خبر و تعامل مؤثر داوران جشنواره با دست اندركاران عرصه خبررساني و برنامه سازي را مورد تأكيد قرار مي دهد.
* با تأكيد بر ضرورت سرعت بخشيدن به ارتقاي كيفي گزارش هاي خبري تلويزيوني از جمله پلاتوي مناسب، انسجام دروني گزارش، پرداخت قوي موضوع در قالب حرفه اي، بهره گيري از عبارات مختصر، گزيده و تأثيرگذار، كاربست ادبيات سياسي متناسب با محتواي گزارش، استفاده از گرافيك، افكت و تصاوير متنوع، تناسب لحن گزارشگر با محتواي گزارش، برقراري ارتباط غيركلامي با مخاطبان، دقت در انتخاب تصاوير به گونه اي كه هماهنگ با كلام و تقويت كننده آن باشد، سرعت در ريتم گزارش با توجه به تنوع مصاحبه شونده ها و رعايت اصول علمي و حرفه اي در دكوپاژ گزارش هاي خبري بر اين اعتقاد است كه با توجه به مسئوليت رسانه ملي و كثرت رسانه هاي رقيب، برنامه ريزي، جذب نيروهاي خلاق و ارتقاي آشنايي خبرنگاران با اصول حرفه اي گزارشگري از رهگذر برگزاري دوره هاي آموزشي مي تواند روند دستيابي به وضع مطلوب را تسريع بخشد.
* تحولات مثبت در عرصه برنامه سازي راديويي و تلويزيوني از جمله آثار برخوردار از ساختار پويانمايي و نمايشي و اهتمام برنامه سازان به بهره گيري از ساختار مناسب با توجه به آميختگي محتواي سياسي با زبان تصويري، بر ضرورت سرمايه گذاري مناسب در زمينه هاي مادي و معنوي از جمله نيروي انساني كارآمد و متخصص، تخصيص بودجه كافي براي برنامه سازي خلاق و توجه بيشتر به آموزش هاي پيوسته حرفه اي براي مهارت افزايي از رهگذر تشكيل كارگاه هاي آموزشي و برگزاري نشست هاي تخصصي براي ارتقاي كيفيت ساخت برنامه هاي سياسي در راديو و تلويزيون تأكيد مي كند.
* با تأكيد بر نقش برجسته راديو در عصر كنوني اطلاعات و ارتباطات و اهميت كاربرد اين وسيله ارتباطي در عرصه خبررساني در دو حوزه علمي و نظري، لزوم تناسب تعداد و مدت گزارش هاي صوتي و ارتباط مستقيم راديويي با تعداد خبرها و مدت هر بخش خبري، تخصصي شدن بخش هاي خبري متناسب با مأموريت ها و اهداف كلان شبكه هاي راديويي، اهتمام به ساير ارزش هاي خبري علاوه بر عنصر شهرت، توجه به فرم خبرها علاوه بر سخت خبرها، بهره گيري از قالب هاي گفت وگوهاي زنده راديويي، خبر و گزارش هاي خبري به جاي قالب هاي تفسير خبر و گزارش هاي ويژه خبري، تحقق توسعه متوازن در زمينه فراگيري پوشش خبري شبكه هاي سراسري راديويي را مورد توجه قرار مي دهد.
هادي زنوزي اصل، گوينده شبكه خبر درباره ارزيابي خود از جشنواره خبر بر اين باور است: اين جشنواره بايد انسجام بيشتري داشته باشد زيرا همان گونه كه شاهد بوديم در دوره هاي گذشته اين جشنواره بنا به ملاحظاتي در تاريخ معين برگزار نشد، در عين حال درباره گروه داوري به نظر مي رسد كه نبايد مردم و بينندگان را به عنوان مهم ترين داور فراموش كرد.
وي درباره ملاك هاي برتر گويندگي مي افزايد: سقفي براي دانش يك گوينده وجود ندارد، علاوه بر صدا و تصوير خوب و تسلط بر خبر كه طبعاً ويژگي هاي مهمي هستند دانش گوينده در زمينه هاي مختلف سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي اهميت ويژه اي دارد.
مژگان صارمي، گوينده شبكه خبر نيز با اشاره به برگزاري چهارمين جشنواره خبر معتقد است كه: داوران جشنواره بهتر است كه به يك نوار ارسالي اكتفا نكنند و كار گويندگان، تهيه كنندگان، سردبيران و دبيران را در طول سال بررسي كنند و معدل بگيرند، ملاك هاي انتخاب برترين ها اعلام شود تا همه بتوانند خود را به سطح برتر برسانند.
مهندس عزت الله ضرغامي، رئيس سازمان صدا و سيما ضمن تشكر از دست اندركاران جشنواره خبر گفت: اعتمادسازي در صدا و سيما، يك پروژه كوتاه مدت نيست بلكه يك راهبرد مستمر و طولاني است كه براي رسانه ملي به شكل امر حياتي جلوه مي كند به خصوص در دنياي امروزي ما در يك فضاي رقابتي سهمگين صاحبان رسانه ها قرار گرفته ايم بنابر اين بايد بيش از گذشته اعتمادسازي خود را نشان دهيم.
در اين شرايط، سانسور در واقع ندادن اطلاعات نيست بلكه جلوگيري از اطلاعات انبوه به مخاطبان است. گاهي آنقدر اطلاعات حجيم و انبوه است كه اطلاعات اصلي در آن گم مي شود و مخاطب توان تشخيص اطلاعات مفيد را ندارد.
وي در ادامه افزود: امروز دنيا لبريز از صدا و سرشار از تصوير است از اين رو در هياهوي عظيم صدا و تصوير، انسان واقعي براي انتخاب مسير مستقيم خود دچار بحران مي شود. به همين خاطر وظيفه رسانه ملي بسيار سنگين است اگر در اين مقطع بتوانيم اعتمادسازي را به طور صحيح در رسانه ملي محقق كنيم يك صداقت و مهرورزي ارزشمندي بين پيام رسان و پيام گيرنده ايجاد خواهد شد. وقتي رابطه شفاف، صميمي و مبتني بر مهر و صداقت بين صاحبان رسانه و گيرندگان پيام صورت گيرد ارتباط واقعي شكل مي گيرد.
دكتر غلامعلي حداد عادل رئيس مجلس شوراي اسلامي نيز با تأكيد بر اين نكته كه خبرنگاران، ارتش آگاهي بخش هستند گفت: حكومت هاي خودكامه اغلب از گردش آزاد خبري وحشت دارند، اما سياستمداراني كه صالح و به فساد آلوده نيستند چرا بايد نگران گردش آزاد خبر و اطلاع رساني باشند. آنها بايد تشويق كنند و حرمت خبرنگاران را حفظ كنند اما از سويي ديگر خبرنگاران نيز بايد حرمت حرفه خود را بشناسند و آن را حفظ كنند. هر شغلي براي خود اخلاقي دارد. اما در ميان مشاغل مختلف، سخن از اخلاق برخي از مشاغل بيشتر مطرح است مثلاً اخلاق پزشكي. اما آيا اخلاق خبرنگاري هم اهميت دارد؟
وي در ادامه افزود: خبرنگاري كه حرمت خبرنگاري را حفظ كند و حرمت قلم و آزادي را بداند مسلماً قابل احترام است مانند سرباز يا سرداري كه از يك كشور دفاع مي كند. خبرنگاراني كه اين حرمت ها را رعايت نمي كنند مطمئناً هم به جامعه و هم به خود و همكارانشان زيان مي رسانند. خبرنگاراني كه در تكاپوي غوغا و هياهو هستند را كم نديده ايد آنهايي كه اغلب درصدد ايجاد هياهو و غوغا بوده اند معمولاً از اعتبار اين شغل شريف كاسته اند. بنابر اين بهتر است كه براي حفظ جايگاه والاي خبرنگاري، اهل خبر از اخلاق حرفه اي خود دفاع كنند.
پس از سخنراني دكتر حداد عادل، برگزيدگان جشنواره خبر و برنامه هاي سياسي جوايز خود را دريافت كردند.