پنجشنبه ۳ شهريور ۱۳۸۴
فرهنگ
Front Page

ارزشيابي توصيفي از طراحي تا اجرا
000198.jpg
زهرا حصارباني
در دهه هفتاد هجري شمسي، كيفيت آموزش، تحت تأثير شرايط جهاني و همچنين چالش هاي پيش روي نظام آموزشي، يكي از مسائل اساسي نظام آموزشي شد و ضروري مي نمود تصميم گيرندگان و سياست گذاران نظام در مواجهه با اين مسأله، به دو سؤال اساسي پاسخگو باشند و براي آنها چاره جويي كنند:
۱- چگونه دانش آموزان بهتر ياد مي گيرند؟ (اين سؤال به بهبود كيفيت جريان يادگيري در مدرسه توجه دارد.)
۲- چگونه معلمان مي توانند بهتر آموزش دهند؟( اين سؤال به بهبود كيفيت جريان ياددهي نظر دارد.) يكي از محورهاي اساسي رشته پيوند بين اين دو مسأله، يعني يادگيري- ياددهي، نظام ارزشيابي تحصيلي است. شواهد بسياري در دست بود كه نشان مي داد، ارزشيابي تحصيلي يكي از عوامل مؤثر در بهبود كيفيت اين دو باشد. پژوهشها هم نشان از وجود چنين تأثيري دارد.
از سوي ديگر نارضايتي از نظام ارزشيابي موجود، در محافل تربيتي كاملاً شايع شده بود. بر اين اساس نگاه تصميم گيرندگان، متوجه اين حوزه و ايجاد اصلاحات در آن شد. آغاز اين توجه در طرح دو نوبتي كردن امتحانات و برجسته كردن نقش ارزشيابي مستمر بود. در همايش مهندسي اصلاحات در آموزش و پرورش توجهي به اين زمينه شد و يك مقاله نيز در اين خصوص ارائه گرديد. تشكيل دفتر ارزشيابي تحصيلي و تربيتي در معاونت آموزش عمومي نيز، شاهد ديگري بر اين مدعاست كه ارزشيابي تحصيلي به موضوعي قابل توجه براي تصميم گيرندگان و سياست گذاران تبديل شده بود.پيرو اين توجه ويژه، شوراي عالي آموزش و پرورش طي رأي صادره در جلسه ۶۷۴ مورخ ۲/۵/۸۱ به دفتر ارزشيابي تحصيلي و تربيتي(۱) مأموريت داد تا در خصوص تبديل مقياس كمي (۲۰-۰) به مقياس كيفي، مطالعاتي انجام داده، گزارش آن را به شورا ارائه دهد. دفتر ارزشيابي تحصيلي بعد از مطالعات و بررسي هاي به عمل آمده، طرحي را تحت عنوان ارزشيابي توصيفي تهيه و به شوراي عالي ارائه كرد. اين طرح با هدف افزايش كيفيت فرآيند ياددهي- يادگيري، كاهش اعتبار آزمونهاي پاياني و افزايش بهداشت رواني محيط ياددهي- يادگيري، همراه با ايجاد تغييرات زير در نظام موجود ارزشيابي تحصيلي، تهيه شد.
* تغيير مقياس فاصله اي (۲۰-۰) به مقياس ترتيبي؛
* تغيير ساختار كارنامه و تبديل آن به كارنامه توصيفي تحت عنوان گزارش پيشرفت تحصيلي؛
* تغيير و تنوع بخشي به ابزارها و روشهاي جمع آوري اطلاعات از وضعيت تحصيلي دانش آموز، مانند: پوشه كار، آزمونهاي عملكردي، چك ليست، برگ ثبت مشاهدات و...
* تغيير در رويكرد كلي ارزشيابي از ارزشيابي پاياني به ارزشيابي تكويني و فرآيندي؛
* تغيير در مرجع تصميم گيرنده در ارتقاي دانش آموزان كه در اين طرح به جاي امتحانات پاياني، معلم و شوراي مدرسه، مرجع صاحب صلاحيت تصميم گيري تعيين شد.طرح ارزشيابي توصيفي در سال ۸۲-۸۱ به صورت پيش آزمايشي در ۲۵ كلاس در ۵ استان (سيستان و بلوچستان، اصفهان، زنجان، شهر تهران و آذربايجان شرقي) اجرا شد. بعد از نقد و بررسي تجربه پيش آزمايشي و اصلاح و اعمال تغييرات لازم، طرح براي اجراي آزمايشي در سال ۸۳-۸۲ آماده شد.در تاريخ ۱۲/۶/۸۲ كميسيون معين شوراي عالي آموزش و پرورش دستور العمل ارزشيابي توصيفي دانش آموزان را تصويب كرد. اين دستور العمل براي اجراي آزمايشي در كل كشور (۱۰۰ مدرسه و ۲۰۰ كلاس پايه اول ابتدايي) در نظر گرفته شد و بعد از تهيه مقدمات لازم، در شهريور ماه ۸۲ دوره توجيهي براي مجريان طرح كه شامل معلمان، مديران مدارس، كارشناسان مسئول در استان ها، مدير گروه ابتدايي استان و ناظر علمي طرح در استان بود، در اردوگاه شهيد باهنر تهران برگزار شد. بعد از اجراي دوره و شروع سال تحصيلي ۸۳-۸۲ بنابه درخواست دفتر ارزشيابي تحصيلي، گروه پشتيباني طرح ارزشيابي توصيفي در استانهاي مجري، شكل گرفت كه اعضاي اين گروه عبارتند از:
- معاون آموزش عمومي سازمان؛
- معاون پشتيباني سازمان؛
- مدير گروه ابتدايي سازمان؛
- كارشناس مسئول ارزشيابي دوره عمومي سازمان؛
- ناظر علمي طرح در استان؛
- نماينده معلمان.
اين گروه با تشكيل جلسات منظم، ضمن بررسي روند اجراي طرح، حمايتهاي لازم را براي اجراي با كيفيت طرح به عمل آوردند. همچنين در دفتر ارزشيابي، ستاد مركزي طرح، تشكيل شد كه در آن سه كميته علمي آموزشي، توانمند سازي و نظارت، وظايفي را به عهده گرفتند.
در آذرماه ۸۲ كارگاه آموزشي ارزشيابي توصيفي به صورت قطبي براي معلمان مجري طرح، در پنج استان (آذربايجان شرقي، قزوين، كرمانشاه، خراسان و فارس) برگزار گرديد. در اين كارگاه معلمان مجري طرح، به صورت كارگاهي با مهارتهاي مشاهده و ارزشيابي عملكردي و تهيه پوشه كار، آشنا شدند. در راستاي غني سازي مهارتهاي معلمان، برنامه هاي نظارتي و بازديد از مدارس مجري طرح انجام گرفت. گروه هاي متعدد بازديدكننده از مدارس مجري طرح در سراسر كشور بازديد مي كنند. يكي از نيروهاي محوري طرح، ناظران علمي استانها هستند. ناظران علمي، علاوه بر شركت در جلسات گروه پشتيباني، با سركشي به مدارس، مشكلات و مسائل اجرايي طرح را بررسي مي كنند و در صورت نياز، رهنمودهاي لازم را به معلمان ارائه مي دهند. براي بررسي عميق تر روند اجرايي طرح، همايش ناظرين علمي در شهر يزد در تاريخ سوم و چهارم اسفند ماه ۸۲ برگزار گرديد. ناظرين علمي استان، طي نشست دو روزه خود با تشكيل سه كميته كاري با عنوانهاي آينده طرح، مشكلات اجرايي طرح، مباني نظري طرح، طرح ارزشيابي توصيفي را نقد و بررسي كردند. اين نشست در سال ۸۳ با شعار آرامش مسافر كوچك سفر يادگيري با ارزشيابي توصيفي در شهر قم تكرار شد.در جهت تقويت و اشاعه طرح ارزشيابي توصيفي و با عنايت به ضرورت اهتمام به رويكردهاي جديد ارزشيابي در فرآيند آموزش و كاهش ضررها و زيانهاي ناشي از ارزشيابي هاي سنتي، دفتر ارزشيابي تحصيلي و تربيتي اقدام به تهيه دو فيلم با عناوين «روي يك خط»  و «سفيد مثل گچ» كرد كه پس از تهيه و تكثير به كليه استانها ارسال شد.شوراي عالي آموزش و پرورش به پيشنهاد دفتر ارزشيابي تحصيلي و تأييد پژوهشكده تعليم وتربيت در مصوبه ۷۱۰ خود مجوز اجراي سه ساله طرح را صادر كرد. بر اين اساس اين طرح تا پايان سال تحصيلي ۸۵-۱۳۸۴ اجرا خواهد شد.به دنبال اين مصوبه دوره هاي آموزشي تكميل و مقدماتي براي مجريان جديد و قديم طرح در استانها برگزار شد و با ورود تعداد ۳۰۰ كلاس پايه اول به طرح، تعداد كلاس هاي مجري طرح به ۵۰۰ افزايش يافت و طبق برنامه پيش بيني شده ۵۰۰ كلاس ديگر در سال ۸۵-،۸۴ به طرح افزوده مي شود.به همين منظور براي تقويت و بهبود عملكرد نيروهاي مجري طرح ارزشيابي توصيفي با هماهنگي دفتر آموزش و ارتقاء مهارتهاي حرفه اي و تربيت معلم دوره هاي آموزشي ديگري در نظر گرفته شد كه در تابستان سال ۸۴ برگزار مي شود.
اين دوره ها عبارتنداز:
۱- دوره تربيت مدرس ارزشيابي توصيفي: اين دوره براي تربيت نيروهاي مجرب به منظور آموزش مجريان طرح در استانها برنامه ريزي شده است.
۲- دوره مقدماتي ارزشيابي توصيفي: اين دوره با توجه به افزايش تعداد كلاس هاي مجري طرح در سال ۸۵-۸۴ براي معلميني كه به اين طرح مي پيوندند در نظر گرفته شده است.
۳- دوره تكميلي: اين دوره براي افزايش دانش و مهارت معلمان مجري طرح در نظر گرفته شده است.
۴- دوره آشنايي با ارزشيابي توصيفي:  براي آشنايي كارشناسان و مديران مدارس با ارزشيابي توصيفي.
در زمينه ارزيابي از عملكرد كلي طرح به منظور به دست آوردن نقاط قوت و ضعف اجراي آن، دفتر ارزشيابي تحصيلي و تربيتي اقدام به جمع آوري گزارش ناظران طرح و نظريات معلمان، مديران، والدين و كليه دست اندركاران كرد. اين گزارش نشان مي دهد كه به طور كلي طرح ارزشيابي كيفي- توصيفي با توجه به ويژگي هاي آن از جمله: توجه به ويژگي هاي اجتماعي- عاطفي، توجه به عملكرد واقعي، افزايش علاقه به يادگيري، توجه به ارزشيابي مستمر و فرآيندي، تعامل بيشتر اولياء با مدارس در زمينه امور تحصيلي دانش آموز، ارائه بازخوردهاي پيوسته به دانش آموز و اولياء براي بهبود عملكرد دانش آموز- تقويت ارتباط عاطفي بين معلم و شاگرد، از بين رفتن حس حسادت و رقابت كاذب، افزايش استقلال دانش آموز، حذف استرس و دلهره در دانش آموزان و اولياء براي كسب نمره هاي بالا، حذف اضطراب امتحان، شكوفايي خلاقيت و تفكر خلاق و سرانجام توجه به اهداف و معيارهاي تعليم و تربيت و برنامه هاي درسي دانش آموزان در ارزشيابي آنها كه در مقايسه با ويژگي هاي الگوهاي رايج ارزشيابي پيشرفت تحصيلي كه محور اصلي آنها بر مقايسه دانش آموزان با توزيع نرمال كلاس درس و وضعيت ديگر دانش آموزان است و با خود هيجانها و اضطرابهاي كاذب و غفلت از اهداف و معيارهاي اصلي برنامه ها و مواد درسي را به همراه دارد، با استقبال و توجه روبه رو شده، به عنوان يك طرح ضروري و مهم تلقي و خوانده شده است.در گزارش، به مواردي نيز به عنوان نقاط ضعف طرح اشاره شده است. از جمله: وقت گير بودن و افزايش حجم كاري معلمان در مدرسه و خانه به دليل تنوع ابزارها و عدم تناسب با حجم كتاب درسي، بالا بودن تعداد دانش آموزان كلاس، كمبود امكانات و تجهيزات متناسب با حجم فعاليت معلمان، اظهار نظرهاي منفي و غيركارشناسي از سوي برخي از معلمان.در عين حال مشاهدات و نظريات نشان مي دهد كه اجراي آزمايشي طرح ارزشيابي كيفي- توصيفي در صورت توجه به ابعادي چون اطلاع رساني و ترويج آموزش هاي مستمر و تهيه كتابچه ها و راهنماهاي آموزشي، تأمين اعتبار و پشتيباني مناسب مالي و اجرايي طرح و توجه به انگيزه هاي مالي معلمان و دست اندركاران، بهبود ابزارها و آسان سازي و تكميل گزارش پيشرفت تحصيلي و... مي تواند در سال هاي آينده و در كلاس هاي بالاتر به تدريج به يك الگوي جايگزين تبديل شود.از آنجا كه نتايج و آثار طرح هاي آزمايشي خصوصاً مرتبط با حوزه تعليم و تربيت را نمي توان در يك دوره كوتاه مدت مورد مطالعه و بررسي قرار داد، با تصويب مجوز اجراي سه ساله طرح به وسيله شوراي عالي آموزش و پرورش پژوهشكده تعليم و تربيت موظف شد ارزيابي از طرح ارزشيابي توصيفي را به عهده بگيرد.اميد است با عنايت به اصول حاكم بر ارزشيابي پيشرفت تحصيلي و اهداف تفصيلي طرح ارزشيابي توصيفي كه بنيان آن بر شكوفا ساختن استعدادهاي طبيعي دانش آموزان و آزادي و انتخاب است، به نتايج قابل توجهي در زمينه اجراي اين طرح برسيم.
۱- اين دفتر بعد از مدت كوتاهي در تغيير و تحول ساختار وزارت آموزش و پرورش حذف شد و وظايف آن به دفاتر آموزش ابتدايي و آموزش راهنمايي واگذار شد.

بازار فرهنگ

مباني و روش هاي نقد متن حديث از ديدگاه انديشوران شيعه
نويسنده: داود معماري/ تهيه: دفتر تبليغات اسلامي شعبه خراسان/ ناشر: بوستان كتاب قم/ چاپ اول، ۱۳۸۴/ ۴۳۹ صفحه، وزيري/ ۴۲۵۰ تومان.
نخستين فصل اين پژوهش به بيان كليات و تبيين طرح تحقيق مي پردازد. دومين فصل، پيشينه نقد متن حديث در ميان انديشوران شيعه و مباني و ملاك هاي گوناگون آنان را در اين زمينه بيان مي كند. محدثان و مؤلفان كتب حديث، دانشمندان علم رجال، درايه و فقه الحديث و انديشوران علوم نقلي، يعني تاريخ و سيره معصومين(ع)، اخلاق، كلام، تفسير و فقه، جملگي همتي والا و سهمي بسزا در اين داشته اند.
سومين فصل، به تفصيل نمونه هاي متعدد و متنوع نقد متن حديث را از لابه لاي آثار انديشوران شيعه، ارايه مي دهد و روش هاي آنان را در نقد متون گوناگون روايي اعم از عقيدتي، تاريخي، اخلاقي و فقهي، عيناً به تصوير مي كشد.
تبيين اصل صدور حديث و كشف روايات جعلي و ساختگي، تبيين و كشف جهت و مورد صدور حديث و كشف دلالت الفاظ و عبارات حديث، مهم ترين مراحل نقد متن است.
جايگاه سياسي عالم ديني در دو مكتب اخباري و اصولي
نويسنده: سيد محسن آل سيد غفور/ تهيه: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي، پژوهشكده علوم و انديشه سياسي اسلام/ ناشر: بوستان كتاب قم/ چاپ اول، ۱۳۸۴/ ۳۱۱ صفحه، وزيري/ ۲۲۰۰ تومان.
براي بررسي صحيح انديشه سياسي شيعه و شناخت جايگاه عالم ديني در آن، بايد دو گرايش مهم فقهي اخباري و اصولي و چگونگي افول اخباري گري را مطالعه كرد. مكتب اصولي بنابر مباني معرفتي خود در خصوص اجتهاد و تقليد، به عالم ديني اقتدار اجتماعي- سياسي خاصي مي بخشد، اما اخباريون با حرام شمردن اجتهاد و تقليد، چنين توان و قوه اي را از فقه و عالم ديني سلب مي كند. پژوهش حاضر در چهار فصل انديشه هاي اصولي و اخباري و تأثير آن را بر جايگاه سياسي عالم ديني بررسي كرده است. عقل و نقل، سير تاريخي، مباني معرفتي و اختيارات عالم ديني در دو مكتب اخباري و اصولي.
پادشاه است حسين(ع)
گردآورنده: عبدالرضا موسوي/ ناشر: سوره مهر (حوزه هنري سازمان تبليغات اسلامي)/ چاپ اول، ۱۳۸۴/ ۲۴۰ صفحه، رقعي/ ۲۰۰۰ تومان.
شاه است حسين، پادشاه است حسين
دين است حسين، دين پناه است حسين
سرداد و نداد دست در دست يزيد
حقا كه بناي لا اله است حسين
مجموعه حاضر در بردارنده نمونه هايي است از مناقب و مراثي حضرت امام حسين(ع) كه به قلم شاعران هند به ويژه در اواخر دوره تيموريان در اين سرزمين رقم يافته است. البته شاعران اين دفتر را نبايد تنها شاعران و نوحه سرايان ارادتمند به حسين بن علي(ع) و خاندانش در هند به شمار آورد و ضمناً مجموعه حاضر را نيز نبايد بعضاً همه آن چيزي تصور كرد كه شاعران صاحب ترجمه و آثار در اين دفتر پيرامون واقعه كربلا و يا در منقبت امام حسين(ع) سروده اند.

نكته ها
سه داستانك آسماني

000192.jpg
به انتخاب و ترجمه: پروين قائمي
(۱)
دختر كوچولو اصرار عجيبي داشت كه با برادرش كه تازه به دنيا آمده بود، براي چند دقيقه تنها بماند. پدر و مادر كه درباره حسادت بچه ها قصه هاي هولناكي را شنيده بودند، مي ترسيدند او را با نوزاد تنها بگذارند، اما دختر كوچولو روي حرفش ايستاده بود و دست از اصرار برنمي داشت. سرانجام آنها پذيرفتند كه دخترك فقط براي دو دقيقه نزد نوزاد برود و آنها از لاي در اتاق مراقبش باشند. دختر كوچولو به نوزاد نزديك شد، بوسه اي بر گونه او زد و سپس دهانش را نزديك گوش او برد و گفت:
- كوچولو! از فرشته ها چه خبر؟ خيلي وقته قيافه شون يادم رفته!
(۲)
دختر كوچولو همين كه با مادرش از كليسا برگشت، يكراست به سراغ كاغذ نقاشي و مداد رنگي هايش رفت و با عجله شروع كرد به نقاشي كردن. مادر پرسيد:
- با اين عجله داري چه مي كشي؟
دختر كوچولو گفت:
- دارم عكس خدا رو مي كشم.
مادر با تعجب گفت:
- عكس خدا رو؟ كسي تا به حال خدا رو نديده و نمي  دونه چه شكلي يه!
دختر كوچولو گفت:
من كه عكسشو بكشم، همه مي فهمن چه شكلي يه!
000195.jpg
(۳)
پسر كوچولو، سرش را بالا گرفت و گريه كرد. ستاره از آسمان چشمكي زد و پرسيد:
- پسر كوچولو واسه چي گريه مي كني؟
پسر كوچولو جواب داد:
- واسه اين كه هر چه قدر هم دستمو دراز كنم، بهت نمي رسه.
ستاره چشمكي زد و گفت:
- پسر كوچولو! اگه من توي دلت نبودم، حتي نمي تونستي منو ببيني!

|  ادبيات  |   اقتصاد  |    اجتماعي  |   انديشه  |   فرهنگ   |   موسيقي  |
|  ورزش  |

|   صفحه اول   |   آرشيو   |   بازگشت   |