تعداد دقيق گردشگران در دسترس نيست
آ مارها خاك مي خورد
مريم پاپي
بنابر آمارهاي جهاني، تعداد مسافران بين المللي كه در سال 1950 ميلادي حدود 20 ميليون نفر بود، در سال 2004 به 760 ميليون نفر رسيده و پيش بيني مي شود تا سال 2020، از 6/1 ميليارد نفر نيز بگذرد. اين تحولات نشان مي دهد كه روياهاي يكي- دو قرن پيش، اكنون به واقعيت پيوسته است. از همين روست كه شعار امسال روز جهاني گردشگري با اين مضمون به همه دنيا مخابره شده است: سفر و حمل و نقل، از تخيل ژول ورن تا واقعيت قرن 21 .
برگزاري روز جهاني گردشگري امسال با طرح مفاهيمي همراه شد كه براي نخستين بار عنوان مي شدند. جالب ترين طرح سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، انتخاب سيمرغ به عنوان نماد گردشگري ايران و انتخاب دوشيزه يا آقاي گردشگري بود كه اين طرح اخير با اعتراضاتي از سوي برخي سازمان ها و خبرگزاري ها روبه رو شد كه اين اقدام را مغاير با عرف و شرع كشور مي دانستند.
۲۷ سپتامبر همزمان با همه دنيا، در ايران نيز گرامي داشته مي شود، با اين تفاوت كه برنامه ها نيز با سهم اندك 7/0 درصدي از اقتصاد گردشگري و سهم 9/0 درصدي از گردشگران ورودي دنيا هماهنگي دارند.
موسسه روز جهاني گردشگري از كشورهاي عضو سازمان جهاني جهانگردي درخواست كرده كه در اين روز ورود گردشگران را به موزه ها، پارك هاي ملي و ساير اماكن عمومي رايگان اعلام كنند و علاوه بر اين، تورها و گردش هاي ويژه اي با وسايل نقليه عمومي براي مردم برگزار شود. در همين راستاست كه هتل هاي ايران، روز پنجم مهرماه با 50 درصد تخفيف از ميهمانان خود پذيرايي مي كنند. پيشنهاد به صدا در آمدن زنگ سفر در مدارس، انتشار كتابي براي سفر كودكان، پخش گفت وگوهاي خبري با موضوع گردشگري از صدا و سيما، تيزرهاي تبليغاتي و ... نيز ارائه مي شود.
گردشگران يا مسافران ورودي
ما هنوز نمي دانيم چه نوع گردشگراني به ايران وارد مي شوند، در حالي كه مديران تورهاي مسافرتي معتقدند كه اغلب افراد پير كه آرزو داشته اند روزي ايران را ببينند يا كساني كه در پي هيجان يك سفر خطرناك و عجيب هستند، به ايران سفر مي كنند.
اردشير اروجي، مدير كل دفتر برنامه ريزي، اطلاعات و آمار سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري مي گويد: ما مصرف كننده آمار هستيم. نيروي انتظامي آمار را تهيه مي كند. متاسفانه آنها آمار را بر اساس نوع گردشگران تفكيك نمي كنند. فقط رقم گردشگران ورودي و خروجي را داريم. آن هم پس از گذشت 6 ماه از سال آمار ارائه مي شود، چون آن را محرمانه تلقي مي كنند .
چند سالي است كه براي تسهيل ورود گردشگران خارجي به ايران، دفاتر نمايندگي وزارت امور خارجه در مناطق آزاد كشور رواديد صادر مي كنند، ولي معلوم نيست به چه دليل اين آمار نيز محرمانه تلقي شده و اجازه انتشار آن به مناطق آزاد داده نمي شود. شايد موفقيت اندك اين دفاتر در جذب گردشگران موجب شده كه تمايل چنداني براي انتشار اين آمار وجود نداشته باشد.
نبود آمار، وقتي كار ايران را در بهبود جايگاه خود در صنعت گردشگري جهان مشكل تر مي كند كه به برنامه ريزي اختصاصي ساير كشورها براي گردشگران داراي اهداف و مقاصد خاص توجه داشته باشيم. در اين شرايط ما هنوز حتي نمي دانيم چه تعداد از گردشگران خارجي براي جاذبه هاي اكوتوريستي و چه تعداد براي فرهنگ و تاريخ ايران، اين كشور را براي سفر خود انتخاب مي كنند.
اين در حالي است كه يكي از مهمترين موانعي كه براي ورود گردشگران خارجي عنوان مي شود، نبود آزادي هاي دلخواه است. اما حسن الماسي، مدير كل دفتر طرح هاي سرمايه گذاري و توسعه طرح هاي گردشگري، با اين نظر مخالف است. وي مي گويد: همه بحث، آزادي گردشگران نيست. ما هنوز حتي حداقل ها را براي گردشگران داخلي نداريم. خدمات خوب نداريم. در وهله اول بايد براي گردشگران داخلي امكانات فراهم كنيم. گردشگران خارجي هم، يكسري طبيعت گرد هستند و تعدادي هم به قصد ديدن مكان هاي فرهنگي - تاريخي به ايران مي آيند .
اين مقام مسئول گردشگري كشور ادامه مي دهد: ما براي جذب گردشگر بايد از مردم خودمان و كشورهاي همسايه شروع كنيم. بسياري از كشورهاي همسايه پوششي شبيه مردم ما دارند. اگر نيازهاي همسايگان خود را فراهم كنيم، آنوقت به بحث ساير كشورهايي كه گردشگران آنها خواهان آزادي بيشتري هستند، مي رسيم. در حال حاضر آنقدر كه در خصوص زيرساخت ها، تاسيسات گردشگري و ارائه خدمات مناسب (از لحاظ نوع و كيفيت) كمبود داريم، در خصوص آزادي هاي اجتماعي براي گردشگران مشكل خاصي وجود ندارد .
طرح هاي آينده ساز
فعاليت هاي افزايش جذب گردشگر كه تا كنون به موفقيت چنداني دست نيافته اند، به طور روز افزون در حال افزايش هستند. درخصوص برخي از اين طرح ها كه اهداف بلند مدت چهار ساله و بيش از آن تعريف شده، نبايد به اين زودي منتظر نتيجه بود، اما برنامه هاي كوتاه مدت تري از جمله جذب گردشگران مذهبي نيز حتي با تاسيس دفتري با عنوان بقاع متبركه و بناهاي مذهبي - تاريخي، راه به جايي نبرد.
حسن الماسي، مدير كل دفتر طرح هاي سرمايه گذاري و توسعه طرح هاي گردشگري، با طرح هايي كه عنوان مي كند، چشم انداز اميدوار كننده اي را براي آينده گردشگري به تصوير مي كشد. وي مي گويد: بعد از ادغام سازمان هاي ميراث فرهنگي و ايرانگردي و جهانگردي و تشكيل سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري به عنوان يك سازمان جديد، با ارتقاي سطح سازمان از معاونت وزارت به معاونت رياست جمهوري، پروژه هاي بزرگي را در زمينه صنعت گردشگري شروع كرديم .
ردپايي از مسافران نيست
وي با اين توضيح كه در فرآيند پروژه هاي گردشگري، ابتدا پروژه هايي كه تحت عنوان فرصت هاي سرمايه گذاري در صنعت گردشگري قرار مي گيرند، با پتانسيل هاي طبيعي و تاريخي مورد مطالعه قرار مي گيرند و پس از تهيه يك طرح جامع براي منطقه، قطب يا محور گردشگري، زيرساخت هاي موردنياز فراهم مي شود، ادامه مي دهد: زيرساخت هاي مورد نياز كه بيش از هر چيز بايد فراهم شوند، عبارتند از: آب، برق، راه، تلفن و... .ابتدا بايد پروژه هايي كه تحت عنوان فرصت هاي سرمايه گذاري محسوب مي شوند با پتانسيل هاي طبيعي و تاريخي مورد مطالعه قرار گيرد و پس از تهيه طرح جامع براي منطقه، قطب يا محور گردشگري، زيرساخت هاي مورد نياز فراهم شود. ورود سرمايه بخش خصوصي براي ما مهم است كه در صورت آماده شدن زيرساخت ها توجيه پيدا مي كند .
وي مي گويد: پس از فراهم شدن تاسيسات عمومي، سرمايه گذاران كه عمدتا از بخش خصوصي هستند دعوت به همكاري مي شوند. مهمترين پروژه سال 83 ايجاد ساحل پرورشي در سه استان گيلان، مازندران و گلستان بود. اين طرح حدود 700 كيلومتر ساحل درياي مازندران را شامل مي شود .
تا سال گذشته حدود 30 پروژه داشتيم كه مطالعات 10 پروژه از آنها شروع و مشاوران ساير پروژه ها هم مشخص شدند تا مطالعات آنها بزودي شروع شود. پروژه طبيعت گردي يا دماوند از جمله اين طرح هاست كه ژاپني ها در بخش مطالعاتي آن با ما همكاري مي كنند و پروژه هاي ارسباران، سبلان، درياچه اروميه، درياچه مهارلو(فارس) و درياچه گهر(لرستان) نيز از ديگر پروژه هاي اين بخش هستند. در سال 84 قصد داريم اين 30 پروژه را حداقل به 65 قطب، محور يا پروژه برسانيم. براي اين منظور امسال اعتباري معادل 5/8 ميليارد تومان درنظر گرفته شده است.
مديركل دفتر طرح هاي سرمايه گذاري و توسعه طرح هاي گردشگري مي گويد: مكان هايي كه جاذبه فرهنگي و تاريخي دارند و مي خواهيم كاربري آنها افرايش يابد در قالب طرح پرديسان مطرح است. سال گذشته 38 پروژه در اين طرح وجود داشت. از پروژه هاي سال گذشته 8 پروژه تكميل شده و 30 پروژه ديگر در حال اجرا بودند و امسال تصميم داريم آن را تا 100 پروژه توسعه دهيم .
وي ادامه مي دهد: علاوه بر اين، مطالعات حدود 75 منطقه نمونه گردشگري در سطح استاني، ملي و بين المللي شروع خواهد شد. براي اين مناطق امسال حدود 5/9 ميليارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده كه به تاييد سازمان مديريت و برنامه ريزي هم رسيده است .
الماسي مي افزايد: ايجاد اردوگاه ها و كمپينگ هاي اقامتي در 131 نقطه از كشور با ظرفيت 200 هزار واحد اقامتي و ايجاد حدود 200 واحد سرويس بهداشتي و مجتمع هاي خدماتي رفاهي بين راهي در قطب ها و محورهاي گردشگري از جمله برنامه هاي ماست. حداقل يك ميليارد تومان از اعتبار طرح هاي تملك دارايي به ايجاد سرويس هاي بهداشتي اختصاص مي يابد .
گردش گرانقيمت
افزايش مراكز اقامتي براي گردشگران با نگاهي به وضعيت هتل هاي موجود كشور، بخصوص آنهايي كه تابستان امسال در رقابت با خانه هاي اجاره اي بدون مسافر ماندند، براي بخش خصوصي به صرفه به نظر نمي رسد.
اما مدير كل دفتر طرح هاي سرمايه گذاري و توسعه طرح هاي گردشگري نظر ديگري دارد. وي معتقد است بايد زيرساخت هاي توسعه گردشگري را فراهم كرد تا سرمايه گذاري بخش خصوصي توجيه اقتصادي داشته باشد.
وي اظهار مي دارد: قيمت ها به ميزان عرضه محصولات نياز دارد. وقتي تعداد مراكز اقامتي كم است، يعني عرضه كم و تقاضاي زياد موجب بالا رفتن قيمت ها شده است. در بازار رقابت قيمت ها خودشان را تنظيم مي كنند و كيفيت خدمات آنها بالا مي رود. اگر برنامه ها تنظيم شده باشد هتل ها مسافر بيشتري خواهند پذيرفت و در اين افزايش خدمات، هزينه هايشان پايين تر مي آيد. از طرف ديگر مردم هم امكان استفاده از آنها را پيدا خواهند كرد .
مسئله ديگر بخش خصوصي در جذب گردشگر، ناتواني در رقابت با تورهايي است كه بنياد برگزار مي كند و از تخفيف هاي ويژه مراكز اقامتي بهره مند مي شود. الماسي براي برطرف شدن اين مشكل، راه حل زير را پيشنهاد مي كند: اگر ميزان سرمايه گذاري بالا برود، حمايت هاي تسهيلاتي اختصاص داده شود و دقت نظارت ها افزايش يابد، قطعا اينها در رقابت با يكديگر خودشان را تنظيم مي كنند.
هتل ها مي توانند از تسهيلات سرمايه گذاران از جمله وام هاي ارزانقيمت با بهره 8 درصد و تخفيف هاي مالياتي كه به آنها داده مي شود، استفاده كنند و قيمت تمام شده اتاق هايشان را پايين بياورند .
وي مي افزايد: براي انجام سفرهاي ارزانقيمت، دولت و مجلس سازمان هاي دولتي را مكلف كرده اند كه براي كارمندان اعتبار و بودجه اي را پيش بيني كنند تا بتوان حداقل يك هفته در سال آنها را به سفر فرستاد. اين تسهيلات به اين شكل در اختيار كارمندان قرار مي گيرد كه 30 درصد هزينه مراكز اقامتي را سازمان هاي مربوطه بپردازند، 30 درصد تخفيف داده شود و 30 درصد ديگر نيز توسط خود افراد پرداخت شود .
بنابر برنامه ريزي هاي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، براي رسيدن به سهم 5/1 درصدي از اقتصاد گردشگري و 2 درصدي از ورودي گردشگران دنيا، بايد حدود 30 هزار ميليارد تومان سرمايه گذاري كرد كه حداقل 5 هزار ميليارد تومان آن بايد توسط دولت و بقيه از سوي بخش خصوصي هزينه شود.
روز گردشگري امسال نيز مي گذرد و مي تواند فوايدي از اين دست به همراه داشته باشد كه برخي مسائل و مشكلات بخش گردشگري از سوي رسانه و مسئولان مجددا مطرح شود، ولي اگر ديدگاه حاكم بر بخش گردشگري ديدگاهي حرفه اي و علمي نباشد، نمي توان به آينده طرح ها و هزينه هايي كه امروز به عناوين مختلف صورت مي گيرد نيز اميدوار بود.
|