|
گفت وگو با معاون فرهنگي و پيشگيري سازمان بهزيستي تهران
متادون، درمان يا داروي جايگزين
|
|
|
فخرالسادات كهنداني
با وجود انواع روش هاي رايج و مرسوم در خصوص درمان اعتياد به نظر مي رسد تنوع درماني از يك سو مي تواند نويدبخش بهبود افرادي باشد كه درگير با اين مسأله اند و از سويي ديگر اين پرسش را در ذهن متبلوركند كه كدام يك از اين روش ها توانسته است پاسخگوي نياز افراد بيمار باشد؟
در همين زمينه و به بهانه قطع سهميه متادون مراكز بازتواني بهزيستي گفت وگويي با خانم دكتر نوعپرست معاون امور فرهنگي و پيشگيري سازمان بهزيستي استان تهران انجام داده ايم كه در ادامه از نظرتان مي گذرد.
* از چه روشهايي براي درمان معتادان در مراكز وابسته به بهزيستي استفاده مي شود؟
- مراكز دولتي تحت پوشش سازمان بهزيستي در مناطق شهرستان ري (شهيد خوئيني ها، احياء تندرستي) شفق، شهرستان تهران (شهيد ملت دوست، شهيد فاميلي، شهيد ذوالفقاري) مركز درمان مدار يا T.C، شهرستان كرج (اميد سبز) و اسلامشهر در حال فعاليت هستند. همچنين مراكز خصوصي درماني سرپايي و بستري با مجوز رسمي از اين سازمان مشغول به فعاليت مي باشند. در اين مراكز از روش هاي دارويي كلونيدين استفاده مي شود و نيز متادون كه به كارگيري اين گونه روش هاي علمي از بيماري به بيمار ديگر متغير است. اما تأكيد ما بر اهميت روش هاي بازتواني دارويي و غيردارويي و درمان نگهدارنده دارويي پس از سم زدايي است كه شامل گروه درماني، ناتركسون و... مي باشد. فرد بيمار بنابه ميل خود و داوطلبانه و با توجه به دوز مصرف به اين مراكز مراجعه مي كند و از روش هاي درماني اين مراكز با نظر تيم درمان، تحت درمان قرار مي گيرد. ما اعتقاد داريم همه بيماران نياز به مصرف جهت ترك به متادون ندارند و بسياري از آنها حتي بدون دارو تنها با شركت در جلسات خودياري اقدام به ترك مي نمايند.
* اشاره به روش درماني با متادون داشتيد، شيوه درماني اين دارو به چه نحو است؟
- در كشور ما به ۲ روش از متادون استفاده مي شود، روش اول نگهدارنده است كه اين روش براي درمان افراد تزريقي و يا بيماراني كه بازگشت مكرر به مصرف دوباره مواد دارند و يا به هيچ روش درماني ديگري پاسخ مناسبي نمي دهند به كار برده مي شود. از آن جايي كه متادون يك داروي اگونيستي (اثري مشابه داروهاي مخدر) است و به روي گيرنده هاي مربوط به مواد مخدر اثر مي گذارد كه به شكل خوراكي به جاي مصرف مواد استفاده مي كند و مي تواند ميزان بروز و ابتلاء به ايدز در معتادان تزريقي را كاهش دهد.
* طول درمان با روش نگهدارنده متادون چقدر است؟
- اين روش تا ۲ سال به طول مي انجامد و مواردي تا آخر عمر نياز به مصرف آن دارند. منظور از به كارگيري روش درماني متادون اين است كه بتوان يك فرد مبتلا به مصرف مواد مخدر را از سمت الگوها و رفتارهاي پرخطر نظير تزريق به الگوهاي كم خطرتر سوق داد و البته اين فرد در طول درمان مي تواند فعاليت و كاركردهاي اجتماعي خود را مثل هر فرد سالمي دنبال كند.
* روش دوم درمان با متادون چگونه است؟
- روش دوم سم زدايي است كه به روش كوتاه مدت اطلاق مي شود و ميانگين دوره آن معمولاً يك ماه مي باشد. در پي آن پس از دفع ماده مخدر در بدن و بازتواني دارويي و غيردارويي شروع مي شود. لازم به ذكر است كه هر دو اين روش ها در كتب تخصصي- علمي مورد تأييد مي باشند.
* هدف از بكاربردن اين شيوه درماني با توجه به اين كه ساير شيوه هاي ديگر درماني در كشور موجود است چيست؟
- سازمان بهزيستي (دفتر پيشگيري و درمان اعتياد) معتقد است براي يك فردي كه نياز به درمان دارد بايد انواع روش هاي سم زدايي در جامعه موجود باشد تا بنابه ميل خود اقدام به درمان نمايد. متادون يكي از داروهايي است كه جهت سم زاديي و درمان فرد معتاد تجويز مي شود و شرايط تدريجي ترك را فراهم كند. اما تجويز اين شيوه درماني در مراكز بسته به مجهزبودن به يك گروه درماني- تخصصي در امر ترك شامل، مددكار، روان شناس، پزشك، روان پزشك، پرستار و آزمايشگاه دارد.
متأسفانه برخي از مراكز به ويژه مطب هاي خصوصي فاقد اين گروه تخصصي هستند. عامل مهم پس از سم زدايي درمان هاي غيردارويي است و فرد بيمار به طور همزمان به لحاظ جسمي و رواني بايستي تحت نظر باشد و از آن جا كه بعد رواني اين بيماري از اهميت بيشتري برخوردار است در اين خصوص مراكز اينچنيني در جهت دادن بيمار به سمت درمان هاي غيردارويي بسيار ضعيف و كمرنگ عمل مي كنند و شايد به اين نكته توجه ندارند كه درمان دارويي صرفاً براي قطع مصرف است نه ترك آن! چرا كه قطع مصرف حتي بدون دارو براي بيمار ميسر است اما ترك آن از ابعاد ذهني و رواني مدت زمان زيادي را دربر مي گيرد.
* چنين به نظر مي رسد كه مهم ترين روش در درمان اعتياد پس از دوره سم زدايي، درمان هاي غيردارويي است آيا اين موضوع در خصوص متادون هم صدق مي كند؟
- ما (دفتر پيشگيري از اعتياد سازمان بهزيستي) معتقديم كه متادون تنها روش ترك اعتياد نيست بلكه اين سازمان براساس استفاده از منابع علمي و تخصصي معتقد به استفاده از ساير روش ها مي باشد و براي هر كدام از روش ها ارزش خاصي قائل است براي مثال، مركز T.C يا اجتماع درمان مدار يكي از مراكز بازپروري و بازتواني معتادان است كه بيماران پس از طي دوره سم زدايي در مراكز درماني به اين مركز ارجاع داده مي شوند. اغلب اين بيماران به لحاظ آمادگي ورود به جامعه و پذيرش خانواده آموزش لازم را مي بينند و وجود چنين مركزي نشانگر اهميت بهزيستي به مسأله درمان پس از دوره سم زدايي كه همان دوره هاي درماني غيردارويي مي باشد.
* متولي تصميم گيري در بكارگيري روش درماني با متادون كدام سازمان است؟
- وزارت بهداشت، طبق ماده ۲۶ مالي دولت سازمان بهزيستي مي تواند به مراكز غيردولتي مجوز دهد، متادون از طريق وزارت بهداشت به مسئول فني مراكز داده مي شود. آنچه كه اخيراً اتفاق افتاده اين است كه همكاران ما در وزارت بهداشت در سخنراني هاي متعدد بسيار گفته اند كه متادون از طريق بهزيستي به بازار سياه مي رود و همين امر موجب محدوديت بازار متادون مي شود و سؤال ما اين است كه آيا ديگر داروهايي كه در بازار سياه وجود دارند از طريق مراكز خصوصي بهزيستي وارد بازار سياه شده است؟ در حالي كه عملكرد يك يا دو مركز در راستاي پخش مواد دارويي در بازار سياه نمي بايستي موجب حذف سهميه براي بقيه مراكز گردد و چرا اين نوع نگاه هاي ظريف متوجه روش هاي درماني كه در برخي مطب هاي خصوصي و يا بعضي مراكز با وجود نداشتن نيروهاي متخصص كه بدان اشاره شد، به كار درمان اعتياد مي پردازند و يا كپسول هاي دست سازي كه به واسطه عطاري ها و داروخانه هاي گياهي كه مورد استفاده بيماران قرار مي گيرد و با توجه به اين كه اينگونه رويكردهاي درماني پاسخ درستي به مردم نمي دهند، چگونه مي خواهيم با اين گونه روش ها اعتماد مردم را براي شروع يك درمان از طريق متادون جلب كنيم.
* از سخنان شما چنين نتيجه گرفته مي شود كه چندان با روش هاي جاري استفاده از متادون براي درمان موافق نيستيد؟
- توجه داشته باشيد كه در سازمان بهزيستي معتقد به پرهيز كامل است نه صرفاً به دوره درمان نگهدارنده براي همه افراد مبتلا. بسياري از افرادي كه در انجمن هاي تولد دوباره و NA حتي T.C داراي سابقه هاي مصرف طولاني و تزريقي بودند توانسته اند به طور موفق ترك كنند و حتي نيازي براي تجويز داروي متادون نداشتند اما تعداد معدودي بايد از اين شرايط استفاده كنند.
* اما استنباط من از سخنان شما اين است كه معتقد به داروهاي نگهدارنده هستيد ولي شكل آن با آنچه كه وزارت بهداشت در نظر دارد متفاوت است؟
- دقيقاً. صبحت من بدان معنا نيست كه ما همانند وزارت بهداشت معتقد به داروي نگهدارنده نيستيم بلكه اعتقاد داريم مي توانيم از آن به عنوان بازوي كاهش آسيب استفاده كنيم. دوره سم زدايي كوتاه مدت با تشخيص پزشك بايستي دوره اش ادامه پيدا كند و دوره طولاني مدت آن ويژه افرادي است كه عوارض پرخطر و يا جزء كارتون خوابها هستند.
* از چه طريق متادون را دريافت مي كنيد؟
- ازطريق وزارت بهداشت كه آن را در اختيار بهزيستي قرار مي دهد. همان طور كه در قبل اشاره كردم با توجه به حيطه اختيارات سازمان بهزيستي مطابق ماده ۲۶ قانون تنظيم بخشي از مقررات مالي دولت، ارايه مجوز مراكز غيردولتي اعتياد و نظارت بر عملكردشان از جمله وظايف سازمان بهزيستي محسوب مي شود. متأسفانه وزارت بهداشت با هدف جلوگيري از پخش متادون به بازار سياه در صدد قطع سهميه متادون مراكز درمان و بازتواني دولتي و غيردولتي تحت نظارت سازمان بهزيستي است. طبق بخشنامه اي كه اخيراً از طرف اين وزارتخانه به ما ابلاغ شده است منوط به اين كه كلينيك هاي خصوصي و دولتي درمان اعتياد كه از سازمان بهزيستي كشور مجوز اخذ نموده اند موظفند تا حداكثر ۶ ماه پس از ابلاغ اين آيين نامه نسبت به اخذ پروانه راه اندازي مركز و مجوز واحد از دانشگاه علوم پزشكي اقدام نمايند و چنانچه به هر دليلي در زمان مقرر (۶ ماه) راه اندازي واحد ميسر نگردد معاونت درمان دانشگاه مربوطه موظف به ساماندهي بيماراني كه تحت درمان نگهدارنده با داروي آگونيست افيوني بوده مي باشد.
اين ماده ۳۴ در بخشنامه مذكور يعني اين كه مركز درماني اعتياد كه از طرف سازمان بهزيستي مجوز گرفته بعد از اين بايستي از وزارت بهداشت مجوز بگيرد! و اين در حالي است كه به لحاظ قانوني يك مركز نمي تواند ۲ پروانه تأسيس براي يك نوع فعاليت داشته باشد.
* به نظر مي رسد بايستي اين پرسش را از وزارت بهداشت كرد كه با توجه به اين كه متخصصان اعتياد معتقدند شيوه درماني قطعي وجود ندارد، چگونه مي توان اطمينان داشت اين شيوه درمان صددرصد پاسخگو است در حالي كه شيوه هاي۱۲قدم كه بهزيستي هم بدان اعتقاد دارد بدون هرگونه استفاده از دارو موفق به درمان مي شوند؟
- آنچه كه شما بدان اشاره كرديد ضرورت اين نكته را خاطرنشان مي سازد كه ما هم اكنون داراي ۳ مركز D.I.C با همكاري سازمان بهزيستي و NGOها در بعضي نقاط شهر تهران مي باشيم كه تنها در يكي از آنها متادون تجويز مي شود و ۲ مركز ديگر با گروه هاي خودياري NGOها و مراكز درماني و بازتواني و مركز T.C و ارجاع به كلينيك هاي رفتاري تحت نظارت دانشگاه هاي علوم پزشكي به افراد بيمار متقاضي كمك و ياري مي رسانند.
استنباط من از مجموع سخنان شما اين است كه وزارت بهداشت به دليل اين كه الگوي متادون را وارد بازار كرده بايستي نظارت مستقيم بر نحوه ورود و خروج آن داشته باشد تا بازار سياه به وجود نيايد! ديگر اين كه دوره هاي كارگاهي آموزشي دراين خصوص براي درمانگران و متخصصان امر اعتياد گذاشته شود. سازمان بهزيستي معتقد است متادون تنها دارويي نيست كه به بازار سياه راه پيدا كرده است ولي در مراكز بازتواني اعتياد يكي از داروهايي است كه در مراحل سم زدايي و يا درمان جايگزين به منظور كاهش عوارض سود مصرف مواد خصوصاً پيشگيري از توسعه HIV تجويز مي شود و همچنين براي معتادي با رفتار پرخطر و ارايه يكي از راه هايي كه مي تواند جايگزين خوبي براي ترك مواد مخدر باشد!
* خانم دكتر نوعپرست در پايان مي توانيد شرحي از عملكرد سال گذشته دفتر پيشگيري از اعتياد در خصوص مراكز درماني و بازتواني اعتياد ارايه دهيد.
- درسال گذشته تعداد ۱۴۵۶۳ معتاد با مراجعه به مراكز بازتواني بهزيستي مورد درمان قرار گرفته اند كه از اين تعداد ۹۳۶۵ نفر در مراكز غيردولتي و ۵۰۲۸ نفر در مراكز دولتي بهزيستي مورد معالجه و بازتواني قرار گرفته اند و از خدمات مددكاري، روان شناسي، پزشكي و روان پزشكي بهره مند شده اند.
درسال ۸۳ تعداد ۱۴۵۶۳ معتاد با توجه به سال هاي گذشته ۷۶درصد رشد داشته است. بهزيستي استان تهران با حداقل امكانات در خدمات رساني به اقشار آسيب پذير و خانواده هايشان تلاش مي كند و از جمله اهداف حائز اهميت اين سازمان كمك به معتادان خياباني از طريق كمك رساني سيار و ايجاد مراكز گذري مي باشد. در پايان بايد عرض كنم تعداد ۲۴۱۰ نفر معتاد از يارانه درماني سازمان بهره مند شدند.
|
