الهام اناري
امروزه كمتر كسي براي آشنايان خود نامه مي نويسد و به صورت مكاتبه اي با آنها احوالپرسي مي كند. فن آوري هاي نوين عصر ارتباطات، ارتباط با ديگران را سهل و ممتنع كرده است. برقراري ارتباط همراه با صدا و تصوير شيرين است، اما آنهايي كه در زمان هاي نه چندان دور با نامه نگاري احوالات نزديكان و دوستان را جويا مي شدند، مي دانند كه حلاوت ارتباط مكاتبه اي چيز ديگري است.
نمي توان گفت فرهنگ مكاتبه و نياز پستي مردم از بين رفته است، چون جوامع امروزي هنوز جايگزين مناسبي براي پست نيافته اند.
آمار ترافيك پستي در كشورمان حكايت از روند صعودي جا به جايي مرسوله در شبكه پستي دارد.
پست ايران با شناسايي و جذب بازارهاي جديدي كه از آنها به عنوان مشتريان كلان ياد مي شود، حركت ها و اقدامات نويني را آغاز كرده كه البته كشورهاي توسعه يافته پيشگام آن بوده اند. پست ايران امروزه به مراتب از مبادله صرف پيام هاي ميان فردي فراتر رفته و با تبيين و ترويج فرهنگ مكاتبه براي سازمان هاي دولتي و خصوصي كه با مردم سروكار بسيار دارند، به سمت زيربنايي كردن فعاليت پست در كل جامعه پرداخته است.
در واقع اين درست است كه همه ما به مراتب كمتر از گذشته براي هم نامه مي نويسيم، ولي همه ما به گونه اي سازمان يافته ناگزير شده ايم براي ثبت نام در آزمون ها، ارسال مدارك و گرفتن دفترچه آماده به خدمت، مدارك راهنمايي و رانندگي (خدمات خودرويي) و هزاران كار ضروري مورد نياز خود از پست و خدمات پستي استفاده كنيم. بنابراين كاهش نامه هاي ميان فردي به معناي كاهش مكاتبه در سطح جامعه نيست.
آنچه روي داده، بيشتر جا به جايي در نحوه ارتباطات ميان فردي مردم است. اتفاقا رويكردي كلان و واقع نگر به نقش و جايگاه پست در زندگي جمعي امروز بيانگر آن است كه جامعه به سمت گسترش فرهنگ مكاتبه به جاي مراجعه حركت مي كند و اين رويداد كاملا منطبق با جهت گيري ها و برنامه ريزي هاي كلان كشور و شبكه پستي است. ديگر كمتر سازماني است كه امور و فعاليت هاي خود در بخش ارتباط با مردم را بدون بهره گيري از اين شبكه گسترده و بهم پيوسته اي كه تا اعماق روستاها نيز كشيده شده است، انجام دهد. ثبت نام ميليون ها داوطلب كنكور در هر سال و توزيع دفترچه ها و جمع آوري مدارك آنها، ارائه انواع خدمات خودرويي با هماهنگي نيروي انتظامي، ثبت نام مشمولان آماده به خدمت سربازي، ثبت نام آزمون هاي استخدامي، صدور كارت ملي، توزيع انواع قبوض تلفن، برق، گاز، آب، عوارض و ... و هزاران كار ريز و درشت كه هر كدام از بار ترافيكي و تردد درون شهري و بين شهري مردم كاسته و تسهيلات لازم براي ارتباط مردم با سازمان ها را فراهم مي كند، نمونه هايي از گسترش فرهنگ مكاتبه در جامعه است. نقش و اهميت اين امر وقتي نمود بيشتري پيدا مي كند كه فرض كنيم اين چند صد ميليون ترافيك (يعني مكاتبه) هم بر تعداد مراجعات و رفت  وآمد درون شهري و ميان شهري مردم افزوده شود. بي ترديد، افزايش فرهنگ مكاتبه، رويه ها و امور سازمان يافته، كاهش تردد، ترافيك و آلودگي هاي زيست محيطي، صرفه جويي در زمان، هزينه و منابع ملي و شخصي است. شناخت و استفاده درست مردم، سازمان ها، وزارتخانه ها و همه بخش هاي جامعه از امكانات و توانمندي هاي شبكه پستي، زمينه ساز گسترش و نهادينه شدن فرهنگ مكاتبه به جاي مراجعات غيرضروري و مضر است.
روزانه چند ميليون سفر درون شهري در تهران انجام مي شود كه بخش عمده آن غيرضروري است.
نامه رساني وظيفه پست است، در حالي كه برخي سازمان هاي دولتي به صورت موازي همين كار را انجام داده و هزينه اي مضاعف به دولت تحميل مي كنند.
گذشته از خدماتي كه پست در قالب توزيع قبوض آب، برق، گاز و تلفن براي مردم انجام مي دهد، ارائه سرويس هاي پست پيشتاز، پست مستقيم، مرسولات دو قبضه، امانات پستي، پيك ويژه و پست تصويري نيز در برنامه كار اين اداره قرار دارد.
ارائه هر يك از خدمات در تمامي دفاتر پستي و با تعرفه هاي مشخص به مشتريان صورت مي گيرد.

يكي از قديمي ترين اسناد و مدارك پستي دنيا، يك ورق پاپيروس مربوط به سال 255 قبل از ميلاد مسيح است كه در ناحيه هيبه مصر پيدا شده. پست و پيك هاي قديم مصري فقط در خدمت فراعنه و حكام مصر بوده و مردم عادي هيچ گاه از آن استفاده اي نكرده اند. پست قديم مصر، با تمام كشور حتي نقاط بسيار دور جنوب مصر و سرزمين نوبيا ارتباط داشته، پيك هاي پست مصر راهپيمايي هاي دور و درازي را با پاي پياده انجام مي دادند.
پست در ايران
پست در ايران باستان توسط كورش هخامنشي، حكمروا و پادشاه امپراتوري پارس (ايران) در 530 سال قبل از ميلاد مسيح ايجاد شد. هرودوت، مورخ يونان باستان (از 425 تا 484 ق.م) در كتاب هاي تاريخي خود، شرح مفصل و واضحي از اين سيستم بيان كرده كه هيچ روشي سريع تر از روش پارسيان در ارسال پيام ها نبود. روش پارسيان بدين صورت بود كه آنها ايستگاه هاي مختلفي را در نظر گرفته و در آن افراد سواركار با اسب منتظر رسيدن پيام بودند، فواصل ايستگاه ها طوري در نظر گرفته شده بود كه از نظر زماني يك روز با يكديگر فاصله داشتند، ضمنا ايستگاه هاي مخصوصي براي مواقع برف و باران و سرما هم در نظر گرفته بودند و اين پيام ها با حداكثر سرعت ممكن به مقصد مي رسيد؛ برف و سرما و باران و تاريكي شب هيچ كدام مانعي براي ارسال پيام نبود.
اولين پيك، پيام و بسته ها را تحويل دومين نفر مي داد و به همين ترتيب پيام ها تحويل سواركارها و... مي شد.
اين روند در طول تاريخ ادامه داشت تا اينكه اميركبير در سالهاي اول صدارت خود همراه با ساير اصلاحاتي كه در همه زمينه هاي سياسي، اجتماعي، مالي و قضائي مملكت ايجاد كرد، از آنجايي كه به دست آوردن اخبار ايالات و ولايات برايش اهميت زيادي داشت، براي ايجاد پست و چاپارخانه نيز دستوراتي صادر كرد و براي اولين بار در ايران ايجاد پست منظم براي عموم مردم و وضع مقررات قانوني براي آن صورت گرفت.
اميركبير مسئوليت چاپارخانه را به ميرزاشفيع خان چاپارچي باشي واگذار كرد و او سالهاي سال به اين سمت مشغول بود. در سال 1290، ناصرالدين شاه همراه جمعي راهي اروپا شدند و او در كشور اتريش از پادشاه وقت آن كشور، درخواست كمك براي اداره امور پست كرد و شخصي كه از كارمندان عالي رتبه آن كشور بود، به نام گوستاو ريه براي پايه ريزي پست جديد ايران انتخاب و اعزام شد.
تشكيل وزارت پست
به فرمان ناصرالدين شاه، اداره پست در سال 1297 به وزارت پست تبديل و اداره آن به ميرزاعليخان امين الملك واگذار شد. او نخستين وزير پست بود كه براي ادارت تابعه، ساعت كار معين و براي كاركنان، حقوق بازنشستگي تعيين كرد. در آن زمان پست هفته اي چهار روز و روزي 4 ساعت كار مي كرد و اداره پست اهميت و موقعيت خاصي پيدا كرده بود.
ايران، يكي از پيشگامان عرضه خدمات پستي در جهان است. سابقه فعاليت هاي پستي در ايران به هزاران سال پيش بازمي گردد.
تجربه طولاني و درك و شناخت روزافزون از خدمات پستي موجب شد تا با هدف فراهم آوردن تسهيلات لازم جهت استفاده عموم از خدمات پستي در ارتباطات داخلي وخارجي، اعمال سياست جامع در زمينه برنامه ريزي، تاسيس، تجهيز، گسترش و بهره برداري واحدهاي پستي و همچنين تامين و تعميم خدمات پستي در سراسر كشور توسط شركت پست صورت بگيرد.
- بررسي و مطالعه در جهت شناخت هرچه بيشتر نيازهاي پستي جامعه و تامين آنها
- تهيه و تنظيم برنامه هاي جامع به منظور انجام خدمات پستي در سراسر كشور
- تاسيس، تجهيز و گسترش واحدهاي پستي و بهره برداري از آنها
- تهيه طرح و انتشار تمبر و اوراق بهادار پستي براي مصارف جاري و يادبود
- صدور مجوز استفاده از دستگاه هاي نمابر
- صدور اجازه استفاده از ماشين هاي نقش تمبر در امور پستي
- واگذاري صندوق هاي پستي شخصي و ايجاد پست رستانت در مراكز پستي
- توزيع روزنامه و نشريات دوره اي
- بررسي، تنظيم و حفظ رابطه با اتحاديه هاي جهاني و منطقه اي پست
- شركت در مجامع و اتحاديه هاي جهاني و منطقه اي پست
مجموعه وظايف و خدماتي است كه شركت پست به مشتريان خود ارائه مي دهد.

پست الكترونيك (E-mail) از جمله خدمات پستي است كه به استفاده كنندگان اجازه مي دهد در عرض چند ثانيه پيام هاي خود را از طريق شبكه جهاني اينترنت دريافت يا ارسال كند.
سرويس پست صوتي
پست صوتي اين امكان را مي دهد كه بدون محدويت هاي زماني و مكاني پيغام ارسال كنيد. اگر شما، شماره صندوق  پست صوتي شخص مورد نظر خود را بدانيد، مي توانيد از طريق خط تلفن براي او پيام ارسال كنيد.
براي استفاده از اين سرويس بايد پس از تنظيم و ارائه مدارك مورد نياز و پرداخت حق اشتراك، مدارك را به امور مشتركان مركز خدمات ماشيني ارسال كنيد تا شركت پست پس از بررسي مدارك شما و قبول عضويت، شماره صندوق پست صوتي را به شما اعلام كند. براي استفاده از سرويس  پست صوتي، نيازي به تلفن شخصي و تجهيزات ديگر نيست.
پست پيشتاز
پست پيشتاز يا EMS، سريع ترين سرويس پستي است كه با استفاده از ابزار فيزيكي (غيرالكترونيك) صورت مي گيرد و مشتريان با مراجعه به تمامي دفاتر پستي مي توانند از آن استفاده كنند.
مرسولات عادي
مرسولات عادي يا متعارف، آنهايي هستند كه فرستندگان، آنها را مستقيما داخل صندوق هاي نصب شده در معابر انداخته يا به واحدهاي پستي مي سپارند و در مقابل تحويل آنها رسيدي از پست دريافت نمي كنند. اينگونه مرسولات پس از انجام عمليات پستي، بدون ثبت در اسناد مربوطه، به نشاني گيرندگان توزيع مي شوند.
مرسولات ثبتي
مرسولات ثبتي، مرسولاتي هستند كه فرستنده هنگام تحويل به پست، رسيد آنها را دريافت مي كند و در هنگام تحويل به گيرنده نيز از او رسيد (امضا) دريافت خواهد شد. ادارات پست، هنگام پيگيري يا درخواست فرستندگان، ملزم به پاسخگويي در مورد مرسولات ثبتي هستند و در صورت بروز ضايعه يا گم شدن اينگونه مرسوله ها، ادارات پستي خسارت فرستنده را تامين و غرامت مرسوله را پرداخت مي كنند.
نامه هوايي (ايروگرام)
نامه هوايي، كاغذي است به رنگ آبي كم رنگ كه پس از تا خوردن و چسباندن لبه هاي آن، شكل يك پاكت نامه مستطيل را به خود مي گيرد و معمولا واژه PARAVION و AEROGRAMME روي آن به چاپ رسيده است. اين پاكت ها جزو اوراق بهادار محسوب مي شوند و در سمت راست فوقاني آنها، كرايه پستي به صورت تمبر ثابت  چاپي نقش شده است.
نكته مهم اينجاست كه قراردادن هر نوع شيء يا برگ اضافي در داخل اين پاكت ها ممنوع است و فرستنده براي نگارش پيغام خود بايد از پشت برگه ها استفاده كند. در مقابل، پاكت هايي كه كناره هاي آنها رنگي است و منحصرا براي مرسولات هوايي استفاده مي شود، پاكت هاي هوايي نام دارد و قرار دادن نامه يا شي ء درون آن بلامانع است.
بسته كوچك
مرسولاتي كه ارسال و تحويل آنها، تحت نظارت گمرك صورت مي گيرد و حاوي اشيايي از قبيل هديه، سوغات يا نمونه كالا باشد، بسته كوچك نام دارد؛ البته در سرويس پستي داخله، به جز در نقاط مرزي، جا به جايي اين مرسولات نياز به تشريفات گمركي ندارد. حداكثر وزن بسته هاي كوچك، 2 كيلوگرم است.
پست سفارشي دو قبضه
اگر فرستنده بخواهد در قبال تحويل مرسوله سفارشي خود به گيرنده، علاوه بر اخذ رسيد در دفتر نامه رسان، از گيرنده نيز قبض رسيد براي او ارسال شود، از اين پست استفاده مي كند.
پست اكسپرس
مرسولات اكسپرس يا توزيع ويژه مرسولاتي هستند كه به محض رسيدن به مقصد، خارج از نوبت و با سرعت به گيرندگان تحويل داده مي شوند. اين مرسولات در دفتر پستي ثبت نمي شوند و قابل پيگيري نيستند و پست در مقابل ايمني اين مرسولات مسئوليتي فراتر از ساير مرسولات عادي ندارد، بلكه تنها سرعت آنها را تضمين مي كند.
پست سفارشي
مرسولات پستي سفارشي در دفتر ثبت مي شوند و به فرستند گان آنها قبض داده مي شود. پست در قبال آسيب ديدن يا مفقود شدن مرسولات سفارشي مسئول و موظف به پرداخت غرامت است، اما مسئوليتي در مورد سرعت ارسال يا توزيع آنها ندارد.
كوپن رپنس بين المللي
كوپن رپنس نوعي برگه ارزش برابري تمبر بين المللي است كه فقط در باجه هاي پستي به فروش مي رسد. متقاضيان مي توانند با مراجعه به باجه هاي پستي اين برگه ها را خريداري و براي مخاطبان خود در كشور هاي ديگر ارسال كنند. فرد دريافت كننده، هنگامي كه اين برگه ها را در كشور خود به پست تحويل دهد، به ازاي هر كوپن، يك تمبرنامه عادي هوايي، بدون پرداخت وجه، دريافت مي  كند.
ارسال امانت به خارج از كشور
- حتي المقدر نشاني گيرنده به حروف بزرگ و خوانا حتي المقدور تايپ شده، روي كاغذ هاي خودچسب دار روي كارتن، در محل مناسبي نصب يا نوشته شود.
- نشاني فرستنده با قيد كلمه IRAN و نام شهرستان به لاتين و بقيه نشاني به فارسي خوانا در محل مخصوص به همراه كد پستي درج شود.
- سقف ارزش كالا هاي ساخت خارج با حفظ جنبه غيرتجاري براي ارسال به خارج حداكثر 80 دلار است.
- ارسال تمامي كالاهاي ساخت داخل بدون سقف ارزش، با رعايت جنبه غيرتجاري به استثناي كالاهايي كه شرعا و قانونا ممنوع الصدور هستند يا توسط كشور مقصد ممنوع اعلام شده، مجاز است.

در ارسال مراسله پستي خود دقت كنيد، درج نشاني دقيق و كامل گيرنده و فرستنده و الصاق تمبر در محل هاي مشخص صورت   گيرد؛ كدپستي را حتما قيد كنيد و از قراردادن اشيا در داخل پاكت ها جدا خودداري كنيد. وجه نقد و ساير اوراق بهادار را در پاكت نگذاريد و براي ارسال آنها حتما از سرويس هاي بيمه پستي استفاده كنيد. اگر مقصد نامه خارج از كشور است، به غير از نام كشور ايران و شهر مبدا  كه مي بايست به زبان انگليسي درج شود  (به عنوان مثال Iran Tehran) لازم است باقي نشاني را به زبان فارسي درج كنيد؛ نشانه هارا با خودنويس يا روان نويس ننويسيد، زيرا جوهر آن با كوچكترين رطوبتي پخش شده و نشاني، خوانايي خود را از دست مي دهد. پاكت نامه را تا نكنيد، زيرا اين كار مانع از حركت پاكت نامه در دستگاه هاي مكانيزه پست مي شود. در پاكت هاي پستي را با چسب نواري نچسبانيد؛ براي چسباندن در پاكت ها، تنها از چسب مايع استفاده كنيد.
مدت  زمان رسيدن به مقصد
اگر نشاني  مقصد به طور دقيق، همراه با كد پستي روي پاكت نامه درج شده باشد، زمان تحويل نامه هاي عادي درون شهري 48 24 ساعت و بين شهري 72 48 ساعت خواهد شد؛ البته اين مدت به زمان تحويل نامه به پست يا انداختن نامه در صندوق بستگي دارد.
پيگيري مرسولات در صورت مفقودي
در باجه ها و دفاتر پستي، فرم هايي موجود است كه فرم مطالبه نامه نام دارد. فرستنده با مراجعه به دفتر پستي كه مرسوله را از آنجا پست كرده، مي تواند اين فرم را پر كرده و به همراه قبض سفارشي مرسوله به مسئول پست تحويل دهد تا پيگيري هاي لازم انجام شود.
ممنوعيت هاي پستي
محدوديت ارسال كالا از طريق پست به خارج از كشور، شامل كالاهايي است كه جزو ممنوعات پستي محسوب مي شود. ارسال فرش دستباف به هر اندازه، اشياي عتيقه، آثار هنري خطي اصيل، كالاهاي اساسي نظير دارو و مواد غذايي، مواد مخدر و روانگردان، مواد منفجره، مواد قابل اشتعال، مواد راديواكتيو و خطرناك، اشياي منافي عفت، حيوانات زنده به جز زنبور عسل، زالو، كرم ابريشم و انگل ها، اشيايي كه ورود يا به جريان اندازي آنها در كشور مقصد ممنوع است، اشيايي كه به لحاظ ماهيت يا بسته بندي خطراتي براي كاركنان پست ايجاد كند، مداركي با جنبه مكاتباتي ماليه و شخصي مبادله شده بين افرادي به جز فرستنده و گيرنده يا اشخاصي كه با آنها زندگي مي كنند.
سقف ارزش  كالاها
ارسال كالاهاي داخلي، به استثناي كالاهايي كه شرعا يا قانونا ممنوع است، با رعايت جنبه غيرتجاري بدون سقف ارزش (نامحدود) از لحاظ قيمت بلا مانع است، اما حداكثر ميزان كالا هاي خارجي قابل ارسال از طريق پست، 80 دلار در نظر گرفته شده است.
نحوه ارسال اسكناس، طلا و سنگ هاي قيمتي
براي ارسال اسكناس، طلا و سنگ هاي قيمتي، فرستنده جهت اطمينان، ارزش مرسوله يا امانت خود را در زمان تحويل به پست اظهار كرده و آن را بيمه مي كند. چنين مرسولاتي كه مرسولات يا امانت با ارزش اظهار شده نام دارند، مي بايست با لاك و مهر، سيم و سرب يا در صورت اقتضا، نوارهاي چسب دار يا ساير علائم مشابه به وسيله فرستنده ممهور شوند.