Hamshahri Newspaper

فاطمه مشهدي رستم
زندگي مشترك افقي است روشن و جلوه گاهي زيبا براي تولدي دوباره .مشروط بر آن كه وجوه ضروري اين اشتراك، يعني توانايي ها و مهارت هاي خاص و سازنده، در تفكر، بينش و عملكرد انسان رؤيت و ملاحظه شود. زيرا اين مهارت ها و توانايي هاي انسان است كه در وقت لزوم، به ياري او مي آيد تا مشكلات، اختلافات و نقاط ضعف و كاستي هاي زندگي مشتركش را برطرف نمايد. حال چنانچه زندگي مشتركي كه براساس پيوندي مقدس از سوي زن و مرد، صورت پذيرفته، با عدم توانايي ها و مهارت هاي هر دو نفر و يا حتي يكي از آنها روبه رو شود، به طور مسلم، ادامه اين زندگي با تلخ كامي، ناراحتي و تنش و رنجش، همراه خواهد شد. بنابراين بايد در نظر داشته باشيم بقا و تداوم و شيريني يك زندگي مشترك، هميشه در گرو توانايي ها و مهارتهاي خاصي است كه در حقيقت تضمين كننده اي قابل اطمينان براي خوشبختي زوجين به حساب مي آيند.
به همين لحاظ در نوشتاري كه پيش رو داريد سعي شده است تا به صورت اجمال به راهكارهاي مهم و اساسي، پيرامون برخي از توانايي ها و مهارت هاي لازم براي ايجاد و برقراري يك زندگي مشترك ايده آل پرداخته شود.
مهارت در خودآگاهي
آگاهي از خود و خصوصيات مختلف خود، به انسان كمك مي كند با توانايي ها و ضعف ها و ساير خصوصيات خود آشنا شود. همچنين در صورت برخورد با طرف مقابل و تشكيل زندگي مشترك بهتر و عميق تر با مسائل روبه رو شود. اين خودآگاهي به شخص نشان مي دهد كه چگونه مي تواند احساسات خود را بشناسد، از وجود آنها آگاه شده و به وقت لزوم كنترلشان نمايد تا منجر به هرگونه خلاف و ناراحتي نگردد.
خودآگاهي، موجب شناخت نياز افراد و يافتن راه مناسب براي مقابله با آنها مي شود. همچنين اهداف زندگي را مشخص تر و واقع بينانه تر نشان داده، ارزش واقعي افراد و مسائل پيرامونشان را نمايان مي سازد.
خودآگاهي فرآيند سالم هويت يابي را براي انسان سهل تر نموده و به زندگي او، آرامش بخشيده و احساس رضايت منديش را رونق مي بخشد.
خودآگاهي تضمين كننده استحكام وجود فرد در هنگام بزرگسالي است و باعث پرورش روابط زن و شوهر كه روبه رو شدن آنان با مشكلات و حل مناسب آنها مي شود.
به جز موارد فوق خودآگاهي شناخت و تنظيم احساسات- اهداف و برنامه زندگي- تفريحات و سرگرمي ها- توانايي ها- ضعف ها- ارزش ها- مسئوليت ها- شناخت فرهنگ- مذهب علائق- آرزوها و استعدادها را به دنبال دارد.
كشف و درك و شناخت مهارت ها و توانايي هاي خود، به اين دليل مهم است كه فرد قبل از ازدواجش بداند چه هدفي دارد تا براي ازدواج خود براساس هدف اصلي زندگيش، برنامه ريزي نمايد. به عنوان مثال، فردي كه هدفش رسيدن به درجات عاليه كمال و معنويات است، اگر با فردي ازدواج كند كه هدفش رسيدن به يك زندگي تجملي و سراسر ماديات است، به طور قطع پس از ازدواج، دچار مشكلات فراواني در زندگي مشترك خواهد شد. امتياز ديگري كه براي خودآگاهي مي توان منظور نمود آن است كه موجبي قدرتمند براي شناخت و تشخيص تفاوت هاي بين خود و ديگران است. در اين ميان، بايد گفت، شناخت تفاوت هاي ميان زن و مرد، يكي از مهمترين بخشهاي مربوط به مهارت خودآگاهي است.
شناخت تفاوت هاي ميان زنان و مردان
در يك بعد كلي مي توان گفت انسانها، تفاوتهاي بسياري با يكديگر دارند كه دلايلشان نيز متنوع و متعدد است. اما تفاوتهاي بين زن و مرد، تفاوتهاي عمده اي است. برخي از اين تفاوتها، ريشه در عوامل فيزيولوژيكي و زيستي دارند و بعضي، نشأت گرفته از عوامل فرهنگي و اجتماعي هستند. بيشترين اين تفاوتها را كه معمولاً شديد و قابل تعمق است، مي توان در ازدواج و زندگي مشترك به وضوح احساس كرد از جمله اين كه:
۱- ديدگاه زنان و مردان نسبت به ارتباط و مسائل جنسي كاملاً متفاوت است
اين تفاوت كه در واقع ريشه زيستي دارد، مهمترين اختلاف آنان در ارتباط با رابطه جنسي است. اين رابطه در زنان با عواطف مثبت و احساسات گره خورده است در حالي كه ارتباط جنسي در مردها، بيشتر جنبه هاي فيزيولوژيك دارد و بيشتر ارضاي يك غريزه به حساب مي آِيد. ديگر آن كه جنبه هاي عاطفي اين احساس در مردها، بسيار كمتر از آن احساسي است كه در زنها وجود دارد. اين تفاوت ها و يا عدم آگاهي از آنها، گاهي موجب سوء تفاهم و بر هم خوردن روابط ميان مرد و همسرش مي شود.
۲- استقلال براي مردان اهميت بسياري دارد
استقلال مردها از موارد قابل توجه در زندگي مشترك است. چون آنها مايلند و مي خواهند تا در مورد مسائل مالي و معاملات و ساير موارد مشابه، مستقل عمل كنند. مخالفت همسر و يا عدم توجه به اين نكته، مي تواند به وجود آورنده مشكلات و موانعي در زندگي مشترك باشد زيرا تصور مرد بر آن مي شود كه به احساس استقلالش، لطمه خورده است. مانند زماني كه زن سعي دارد تا شوهر خود را از لحاظ مالي تأمين كند. يا اين كه نان آور نخست در خانواده باشد. يا وقتي شوهر بيكار بشود و از نظر مالي دچار مشكل، آن وقت زن كمك مالي و اداره زندگي را پررنگ بكند و به طور مرتب آن را يادآوري و يا به قول معروف به رخ شوهر بكشد.
۳- زنان مي خواهند مورد حمايت باشند و به اين حمايت اهميت مي دهند
چنانچه زن حس كند از طرف همسرش، مورد بي توجهي و بي مسئوليتي قرار گرفته، به شدت آزرده شده و واكنش هاي عاطفي شديد نشان مي دهد. زيرا آنچه براي زنها اهميت دارد، آن است كه حس كنند همسرشان به آنان احترام مي گذارد و به سلامت و تأمين و عقيده آنان اهميت مي دهد.
۴- مديريت خانه براي مردها بسيار مهم است
با مراجعه به فرهنگهاي مختلف موجود در جوامع گوناگون، خواهيم ديد كه مرد، به عنوان قدرت اول خانواده، شناخته شده است كه البته اين مسأله را بايد جداي از تبعيض هاي جنسي ميان زن و مرد، به حساب آورد. در خانواده هايي كه زن بدون نظر خواهي و مشورت همسرش درباره مسائل خانوادگي تصميمي اتخاذ مي نمايد، يا اين كه قدرت اول خانواده است، معمولاً مشكلات گوناگون زيادي مشاهده مي شود كه آسيب ديدگي احساس مرد از خود را مي توان يكي از اين ناراحتيها دانست. ضمناً آنچه دانستنش در اينجا ضروري است، اين است كه قدرت اول را به مرد دادن و يا اصولاً اين كه مرد، قدرت اول خانواده بايد باشد بدان معنا نيست كه مرد، در يك نقش ديكتاتوري ظاهر شود بلكه منظور از اين مسأله، مديريتي است كه بايد بر عهده مرد قرار بگيرد.
۵- صبحت كردن و ارتباطات اجتماعي براي زنان مهم است
زنها با دور هم جمع شدن و صحبت كردن، بسياري از نگراني ها، استرس ها و ناراحتي هاي خود را تعديل كرده و تخليه مي نمايند. تمايل به ارتباطات اجتماعي و حرف زدن در زنان بيشتر از مردان است. به همين دليل چنانچه درك و آگاهي زن و مرد، نسبت به اين خصوصيت ضعيف باشد، به طور مطمئن آنان را دچار سوء تفاهمات جدي در زندگي مشترك خواهد نمود.
۶- نگاه مردان به مسائل، كلي تر است
مردها معمولاً وارد جزييات و نكات ظريف نمي شوند. در حالي كه زنها به عمق مسائل و اجزاء ريز در ارتباطات و ديگر موارد، توجه زيادي دارند. معمولاً اين خصوصيات زن و مرد، موجب مي شود زن تصور كند مرد درباره بسياري از مسائل بي دقت و بدون توجه است و مرد نيز همسرش را فردي حساس و ريزبين بداند كه هميشه ذهن خود را براي موارد و مسائل پيش پا افتاده و كم اهميت، درگير ومشغول مي سازد.
استقلال مردها از موارد قابل توجه در زندگي مشترك است. چون آنها مايلند و مي خواهند تا در مورد مسائل مالي و معاملات و ساير موارد مشابه، مستقل عمل كنند. مخالفت همسر و يا عدم توجه به اين نكته، مي تواند بوجود آورنده مشكلات و موانعي در زندگي مشترك باشد
۷- جذابيت هاي جسمي و آراستگي براي مردها بسيار اهميت دارد
مردها، بيش از زنها، تحت تأثير جذابيت هاي جسمي و آراستگي زن، قرار مي گيرند كه اين مورد نيز يكي ديگر از تفاوتهاي مهم ميان مردها و زنهاست.
۸- زنها عاطفي تر از مردها هستند
يكي ديگر از تفاوتهاي عمده بين زن و مرد، عاطفي تر بودن زنان است و اين انتظاري است كه زنها، از مردها نيز دارند ! به عنوان مثال، زني كه همواره تاريخ دقيق مواردي مانند روز ازدواج تاريخ تولد، مكان آشنايي و ... را به ياد دارد و چه بسا به مناسبت آنها، براي همسر خود، هديه هايي هم تهيه كند وقتي با شوهري روبه رو مي شود كه نسبت به اين مسائل بي اعتنا، يا فراموشكار است، نخستين احساسش آن است كه همسرش نسبت به او بي علاقه و بي اهميت است بايد دانست ادامه چنين تفكرات منفي و برخوردهاي احساسي در مدت زماني اندك، موجب بروز سوء تفاهمات و دلسردي از زندگي مشترك را فراهم مي آورد. لذا آگاهي از اين نكات ضمن آن كه از ناراحتي هاي بسياري جلوگيري مي كند، احساس مهارت در زندگي مشترك را در شخص رشد داده و او را به موفقيت مي ر ساند.
مهارت در همدلي با افراد
همدلي با افراد مهارت خاصي مي خواهد. همدلي به برقراري ارتباط عميق و صميمي به انسان ها كمك بسياري مي كند. گاهي اوقات افراد به اشتباه، تصور مي كنند تفاهم به اين معناست كه ما با فرد مقابل، كاملاً همفكر و هم عقيده باشيم در حالي كه بايد گفت چنين تصوري از پايه و اساس اشتباه است، زيرا هيچ گاه نمي توان دو انسان را يافت كه به طور كامل شبيه يكديگر باشند. اختلاف و تفاوت در ديدگاه ها، سليقه ها، آرزوها، عقايد و علايق، همه و همه، امري طبيعي و كاملاً عادي است. اما آنچه اين اختلاف و تفاوت را مي تواند براي ما، قابل درك و فهم سازد، همان مسأله همدلي است كه به واسطه آن، بسياري از مشكلات ارتباطي خود با ديگران خاصه شريك زندگيمان را مي توانيم برطرف سازيم.
اصول مهارت همدلي
۱- صحبت هاي ديگران را خوب گوش كنيد. هنگامي كه كسي صحبت مي كند، كار ديگري انجام ندهيد. خوب گوش كردن يا به عبارت ديگر، گوش كردن فعال، پايه و اساس هر نوع ارتباط سالمي است. نمي توان هم كتاب خواند و هم به صحبت هاي طرف مقابل گوش داد. چون بين شنيدن و گوش دادن، تفاوت زيادي وجود دارد. همچنين، توجه كنيد كه هنگام صحبت كردن طرف مقابل، به صورت او نگاه كنيد تا مطمئن باشد نسبت به صحبت هايش، هر چند معمولي و عادي، دقت، حرمت و حساسيت لازم را قايليد. حتي گاه با اظهار كلماتي چون بله! عجب! خوب! فهميدم! پس اين طور! به او نشان دهيد كه كاملاً به صحبت هايش و آنچه كه مي گويد، توجه داريد و براي اين توجه، تمركز كافي داشته باشيد.
۲- با احساس و عواطف طرف مقابل تان همراه و هماهنگ شويد.
هنگام همدلي، سعي كنيد طرف مقابل خود را درك كنيد. آن هم به طور حقيقي و دور از هر گونه تظاهر و تصنعي رياكارانه يا از روي اجبار! بلكه از روي عاطفه و احساس هماهنگ با طرف مقابل. مثلاً هيچ وقت نمي توان با فردي كه با صدا و حالتي حزن آلود، در باره مسأله يا موضوع ناراحت كننده اي سخن مي گويد، با لحني شاد و سرشار از سرخوشي سخن گفت. البته عكس اين مثال نيز صادق است.
۳- به احساسات و هيجان هاي طرف مقابل تان توجه داشته باشيد.
بيشتر اوقات، فردي كه از شرايط و مسايل خود، سخن مي گويد و به شرح مشكلات يا درددل هايش مي پردازد، قبل از آن كه به دنبال راه چاره يا پند و اندرز و يا راهنمايي، باشد، نياز دارد تا مخاطب او، متوجه احساس و حالت و هيجان او شود و موقعيت هاي احساسي او را درك كند. شما بايد با توجهي كه نسبت به احساس و هيجان او مي كنيد، اين خواسته را براي وي به اثبات برسانيد.
۴- خود را به جاي طرف مقابل بگذاريد.
تنها در اين صورت است كه مي توانيد از دريچه چشم وي، به مشكلات نگاه كنيد و احساسات و موقعيتش را دريابيد تا بتوانيد همدلي لازم را درباره اش داشته باشيد.
۵- در همدلي با طرف مقابل، از جمله هاي قاطع استفاده نكنيد.
معمولاً شدت ناراحتي و هيجان در فرد نيازمند به همدلي، به حدي است كه موجبات آزردگي و آسيب پذيري را در او، مستعد مي سازد. بنابر اين بايد مراقب بود تا با چنين فردي، با كلمه ها و جمله هاي قاطع و برنده، صحبت نكنيم. چه بسا كه در تشخيص احساس و معاني سخنان وي استفاده كرده باشيم آن وقت به دليل قطعيت نظر و صحبتي كه داشته ايم، نه تنها همراه و همدل او نبوده ايم، بلكه به نوعي وي را آزرده خاطر و منزجر نيز كرده ايم.
مهارت حل اختلاف
اين مهارت نيز، همانند بقيه مهارت ها، براي ازدواج و تشكيل زندگي مشترك و اصولاً برقراري ارتباط درست با ديگران ضروري و واجب است. آنچه مسلم است، بروز اختلاف و تفاوت بين افراد، امري كاملاً عادي و طبيعي است. منتها مهم تر و طبيعي تر، آن است كه نسبت به حل اين اختلافات، اشراف داشته باشيم و بتوانيم اختلاف يا سوء تفاهمات خود يا ديگران را به گونه اي حل كنيم كه رضايت همه، فراهم آيد و اين رضايت حاصل نخواهد شد، مگر با كسب مهارت در حل اختلافات.
اصول مهارت حل اختلاف
۱- صحبت كنيد. اما بدون پرخاش و توهين و تندي.
حل اختلاف، در زمان عصبانيت، حاصلي جز تخريب بيشتر، نخواهد داشت. پس بهتر آن است كه هميشه بعد از آرام شدن محيط و افراد، اقدام شود.
۲- منفي سخن نگوييد.
اگر براي وصل كردن، قدم جلو مي گذاريم، بايد دقت كنيم، از به كار بردن سخنان نوميد كننده و تحريك كننده و در مجموع منفي، خودداري نمائيم.
۳- در اولين قدم اختلاف، آن را حل كنيد.
به محض احساس اختلاف يا سوء تفاهم، درصدد حل آن برآييد. چون اگر شامل مرور زمان شود، تبديل به كينه و رنجش مي شود. به خاطر داشته باشيم، صحبت و بازگو كردن ناراحتي ها و سوءتفاهمات، كمك مؤثري براي رهايي از غم و اندوه بوده و حل اختلافات را نيز سهل تر مي نمايد.
۴- از طرف مقابل خود، يا طرفين اختلاف، درخواست كنيد تا خيلي سريع، وقت مناسبي را با هماهنگي يكديگر، براي حل اختلاف، اختصاص داده يا بدهند.
۵- احساس شرم و گناه و خجالت را براي طرف مقابل به وجود نياوريد.
چنانچه ما با طرف مقابل خود، دچار مشكلي شده ايم و يا براي حل اختلاف ديگران، مي خواهيم اقدام نمائيم، هرگز نبايد به گونه اي صحبت كنيم كه ديگري يا ديگران را دچار احساس خجالت، گناه يا شرمندگي كنيم. طعنه و كنايه را نيز مي بايد از لحن و كلاممان حذف نمائيم.
۶- نظر و عقيده خود را بيان كنيد.
ناراحتي خود را عنوان كنيد و درباره اش سخن بگوييد بدون آن كه قضاوت يا سرزنش كنيد و حكمي صادر نماييد.
۷- ديگري يا ديگران نيز حق دارند.
به طرف مقابل خود يا ديگراني كه با يكديگر دچار اختلاف شده اند، اجازه كافي بدهيد تا از ناراحتي ها و مشكلاتشان صحبت كنند. تخليه رواني فرد را براي طرح يا پذيرش مسايل متفاوت و سپس حل مشكلات، آماده تر مي نمايد.
۸- عذرخواهي مشكل نيست.
در زمان حل اختلاف، چنانچه فرد متوجه اشتباه خود بشود، بهتر است فوري با يك جمله، كه حاكي از ندامت و عذرخواهي اوست، مساله را ختم به خير كند. عذر خواهي نه تنها فرد را كوچك نمي كند، بلكه ديگران را متوجه انعطاف و دقت نظر او نيز مي سازد. حال چنانچه لزومي به عذرخواهي هيچ كسي مشاهده نشد، توافق و به قول معروف، كنار آمدن با هم، مسيري تازه، براي رفع سوء تفاهمات و برقراري ارتباطات جديد خواهد بود.
۹- هربار، فقط يك موضوع را مطرح كنيد.
براي هر مشكل، يك جلسه مشخص را اختصاص دهيد. چرا كه در صورت صحبت و طرح همه ناراحتي ها و مشكلات در يك جلسه، نه تنها راه حلي حاصل نخواهد شد، بلكه به لحاظ يادآوري و تداعي و يا درهم پيچيدگي ناراحتي ها، دامنه اختلافات وسعت بيشتري خواهد گرفت.
لازم به يادآوري است كه مهارت حل اختلاف، در روابط خانوادگي، خاصه ارتباط ميان زن ها و شوهرها، اهميت بسياري دارد. ضمناً بايد در نظر داشت كه در اين روابط، حفظ احترام ادب و حرمت و همكاري و تعادل براي همگان امري لازم و واجب است.
مهارت تصميم گيري
تصميم گيري نياز به مهارت دارد.
انسان ها به صورت هاي مختلفي، تصميم گيري مي كنند. حال اين تصميم در باره معامله اي باشد يا اشتغال به كاري و يا انجام عملي و يا ازدواجي.
انواع تصميم گيري
۱- تصميم گيري احساسي؛ كه تصميم براساس يك احساس خاص(عشق، خشم، كينه، حسادت و كمك و...) گرفته مي شود.
۲- تصميم گيري اجتنابي؛ تصميمي كه فرد به دليل ترس و نگراني كه دارد، سعي مي كند تا آنجا كه مي تواند، آن را به تعويق اندازد. اين گونه اتخاذ تصميم، امكان آن را به وجود مي آورد كه فرد، فرصت هاي مناسب زندگي خويش را از دست بدهد.
۳- تصميم گيري اخلاقي؛ تصميمي است كه فرد، براي انجام آن به دلايل اخلاقي تكيه مي كند. به عنوان مثال: ادامه دادن به يك زندگي مشترك مملو از تنش و پر تشنج، به دليل وجود فرزند.
۴- تصميم گيري تكانشي؛ اين نوع تصميم گيري، بسيار سريع و بدون توجه به عاقبت كار و يا ارزيابي و توجه به موقعيت ها و شرايط صورت مي گيرد. مثلاً فردي، فرد مقابل خود را براي كاري كه در نظر دارد ترغيب به عجله مي كند و قدرت تفكر يك عمل درست را از او مي گيرد.
۵- تصميم گيري مطيعانه؛ سبك تصميم گيري مطيعانه، مي تواند صدمه زيادي به موضوع تصميم و يا به عنوان مثال، به ازدواج فرد، وارد كند. در تصميم گيري مطيعانه، ديگران براي يك يا دو نفر يا موضوعي، تصميم مي گيرند بدون آن كه، فرد يا افراد يا موضوعي كه تصميم بر روي آن اجرا مي شود، نقشي در اين تصميم گيري داشته باشند. نمونه اين تصميم گيري را مي توان در ازدواج هاي سنتي مشاهده كرد.
۶- تصميم گيري عقلاني؛ سالم ترين تصميم ها، تصميمي است كه براساس تفكر، بررسي و مطالعه، ارزيابي و تحقيق صورت بگيرد. تصميم گيري عقلاني، براساس واقعيات است و معمولاً خطا و اشتباه، در آن به ندرت ديده مي شود.
اصول تصميم گيري عقلاني
تصميم گيري عقلاني نيز مانند بقيه مهارت ها، داراي اصول مهارتي است كه به ترتيب ذيل مي باشد:
۱- مواجه شدن با يك تصميم: زماني است كه فرد متوجه مي شود بايد تصميم بگيرد. بنابر اين روي آن تمركز كرده و ضمن روشن كردن موضوع تصميم، اطلاعات مورد نياز را جمع آوري مي نمايد.
۲- حق انتخاب و بررسي مورد تصميم براساس اطلاعات: با راه حل ها و اطلاعاتي كه فرد به دست آورده، اين حق را مي يابد تا دست به تصميمي درست براي انتخاب ازدواج يا انجام كار مورد نظرش بزند.
۳- ارزيابي پيامدهاي پيش بيني شده حق انتخاب: فرد پيامدهاي متفاوت از انتخاب ها را مورد بررسي و ارزيابي قرار مي دهد تا معقول ترين آنها را انتخاب كند.
۴- تعهد به تصميم: نسبت به تصميمي كه گرفته مي شود بايد پايبند بود و به آن اعتقاد داشت.
۵- برنامه ريزي براي انجام تصميم: حتي تصميم عقلاني نيز نياز به برنامه ريزي دقيق دارد.
۶- اجرا يا انجام تصميم: در اين مرحله، فرد به صورت عملي وارد مراحل برنامه ريزي شده مي شود. به عنوان مثال، تصميم به ازدواج كه مراحلي همچون خواستگاري، نامزدي، خريد و غيره دارد.
۷- ارزيابي پيامدهاي واقعي اجرا يا انجام تصميم: فرد به بررسي و ارزيابي تصميمي مي پردازد كه يا ناموفق بوده يا آن موفقيت لازمي را كه فكر مي كرده نداشته است. در اينجا فرد مراحلي را كه از سر گذرانده، مورد بررسي قرار مي دهد تا براي برنامه آينده اش، شروع به برنامه ريزي كند.