شنبه ۱۰ دي ۱۳۸۴
فرهنگ
Front Page

ايران در تمدن اسلامي
005547.jpg
اعراب سپاهيان يزدگرد سوم آخرين پادشاه امپراتوري ساساني را بيست سال پس از رحلت پيامبر اسلام در نبرد قادسيه شكست دادند. اين يكي از اساسي ترين لحظات تاريخ خاورميانه و جهان بود.
ظرف يك بعد ازظهر، قلب سرزمين ايران را سربازان مسلمان عرب فتح كردند. اين ديوانسالاري امپراتوري باستاني ساساني و نظام روحانيت زرتشتي آن فروپاشيد و اسلام براي هميشه جايگزين دين زرتشت به عنوان دين ايران شد.
پژواك برخورد ايران با اسلام در طول قرنها با طنين منحصر به فردي شنيده شده است. تمدنهاي باستاني بيزانس قبطي در سوريه، فلسطين و مصر زير بيرق آئين اسلام و زبان عربي فرو رفت. اما ايران با وجودي كه مسلمان شد، عرب نشد. سرزمين باستاني ايراني ها هويت منحصر به فرد فرهنگي و سياسي خود را حتي پس از پيروزي اعراب و نابودي امپراتوري ساساني حفظ كرد.
تأثير فرهنگ ايراني بر اسلام يا تهذيب عجم يكي از ادبي ترين، زيبايي شناس ترين و پيشتازترين جوامع را در تمدن اسلامي خلق كرد. فارسي زبان دربار امپراتوري مغول در هند بود و هنوز سرود ملي پاكستان به فارسي سره است. ادب و زبان فارسي تا پيش از نادرشاه بر فرهنگ مناطق شهري افغانستان مسلط بود. نادرشاه پادشاه ايران بود كه تخت طاووس مشهور را از دهلي دوران مغول به يغما برد. مناطق شيعه نشين جهان عرب- جنوب لبنان، بصره و نجف و خليج فاس- با فرهنگ، دين و تاريخ ايران پيوند مي خورند. تهذيب عجم اسلام را به آسياي مركزي، هند و آذربايجان برد. در پايان هزاره اول هجري، سه ابرقدرت جهان اسلام تركيه عماني، ايران صفوي و هند مغولي بودند. اين سه امپراتوري با فرهنگ ايراني عجين بودند. عربي زبان دين و قانون در هر سه دربار بود، اما فارسي زبان شعر، ادبيات، ديپلماسي و زيبايي شناسي بود. پس چرا زبان فارسي از پيروزي اعراب جان سالم به در برد، در حالي كه آرامي يا قبطي نتوانستند؟ فارسي ميانه به شكلي تكامل يافت كه شبيه تاريخچه زبان انگليسي پس از پيروزي نورمانهاست يعني زماني كه اين زبان واژگان فراواني را از فرانسوي قرض گرفت اما جوهره بنيادي خود را حفظ كرد.
ايران ساساني بر خلاف مصر يا سوريه، نقطه كانوني حكومت امپراتوري قدرتمندي بود، نه استاني در امپراتوري رومي بيرانس. در واقع شاهان ساساني- اردشير، بهرام و شاپور- نسلها با امپراتوري روم جنگيدند و آن را شكست دادند. از اين رو براي فرهنگ ايراني سخت نبود كه از پيروزي اعراب جان سالم به در برد. هرچه باشد، مصر، عراق و سوريه از آن شعر حماسي ملي برخوردار نبودند كه ميراث حافظ، سعدي و فردوسي را تعريف مي كند. افتخار ايران به گذشته باستاني تا به امروز دست نخورده مانده است. من دوستان ايراني با اسم اردشير، مهرداد و خسرو دارم. اما دوستان عرب با اسم حمورابي، ايمن هوتپ، رامسس، سنارديپ يا بطلميوس ندارم.
در عرصه سياست عرب، امپراتوري عباسي محسوس ترين تركيب سنت باامپراتوري ايران باستان بود. ابومسلم كه به اسلام گرويده بود، رهبري جنگاوران خراساني را بر عهده داشت كه مروان دوم آخرين خليفه اموي را برانداختند و اشرافيت عرب سوريه را در خلافت دمشق نابود كردند.
ابوجعفر منصور دومين خليفه عباسي بغداد را بر جايگاه قلعه باستاني ايراني تيسفون، بر كناره رود دجله بنا نهاد. حكومت امپراتوري ديوانسالاري وي در سيطره نخبگان ايراني بود كه امور كشوري و لشگري امپراتوري عباسي را تا قرنها اداره كردند. قدرتمندترين وزير هارون الرشيد جعفر برمكي ايراني بود. مأمون عليه امين در خراسان شوريد و امام هشتم شيعه را به جانشيني خود منصوب كرد تا ايرانيان را آرام كند. هزار و يك شب را يك ايراني نوشت و زماني كه خلافت بغداد را تهاجم مغول از هم پاشيد، براي نخستين بار از زمان فتح ايران به دست اعراب، شاهزادگان كوچك سلسله هاي ايراني را از هرات تا آذربايجان تأسيس كردند. از شبكه هاي ارتباطي باستاني كورش (كه منصور خليفه آن را با نام بريد براي اداره پست و اطلاعات خود اقتباس كرد) تا شطرنج تأثير فرهنگ ايراني بر جوامع اسلامي همواره دگرگوني آفرين بوده است، نه سطحي. حتي الهيات اروپاي مسيحي ريشه در ايران باستان دارد. اهريمن خداي شر و تاريكي در زرتشتي نمونه اوليه شيطان و مفيستوفلس است.
دوگانگي بين ايراني ها و اعراب در چهارده قرن پس از قادسيه از بين نرفته است. محمدرضا شاه (كه سلسله آن از پهلوي يعني يك زبان باستاني ايراني نام گرفته بود) كوشيد خاندان نوخاسته خود را به پادشاهان افسانه اي ايران مانند كورش، داريوش و خشايار پيوند دهد. در واقع مراسم پر زرق و برق جشن ۲۵۰۰ سال سلطنت ايراني در تخت جمشيد فقط باعث تسريع انقلاب سال ۱۳۵۷ شد.
ايران معاصر آميزه اي از اقوام كرد، ترك، بلوچ، قشقايي و عرب است كه در پيرامون كشور ساكن هستند. پانزده قرن پس از نبرد قادسيه، ايران هنوز بر آينده جنگ و صلح در خاورميانه تأثيرگذار است، منطقه اي كه گسل ستيز تمدنهاست كه روزگاري جهان اسلام را دو پاره كرده بود. ايران از دوره باستان تا به حال، جايگاه بازي شطرنج راهبردي شرق و غرب در طول قرنها بوده است.
نوشته: متين خالد- منبع: روزنامه خليج تايمز
مترجم: وحيدرضا نعيمي

پيام مديريت
مديريت در كلام حضرت علي عليه السلام
به گزينش و ترجمه: پروين قائمي

* با مردم به انصاف رفتار كنيد و در كار خود شكيبا باشيد و بدانيد كه شما خزانه دار و وكيل مردم هستيد. مردم را به خشم نياوريد و آنها را از چيزهايي كه دارند، محروم نكنيد و وسايل كارشان را از آنها نگيريد، در نصيحت به خود و خوش رفتاري با رعيت كوشا باشيد و دين خدا را گسترش دهيد.
* هرگز از رأفت و بخشش نسبت به زيردستان پشيمان نشويد و از مجازات ديگران احساس خرسندي نكنيد. شما صاحب قدرت هستيد، بنابر اين در ابراز خشم عجله نكنيد. هنگامي كه مديريت، شما را خودپسند مي كند، عظمت خداوند را به ياد بياوريد و ببينيد كه در مقابل او چقدر ناتوان هستيد.
* با زيردستان عادلانه رفتار كنيد و نگذاريد نزديكان شما به آنها ظلم كنند كه اگر چنين باشد، در عقوبت آن ظلم شريك هستيد.
* براي رفاه چند تن و چند گروه خواص، رفاه و رضايت جمع را از بين نبريد، زيرا خواص بيش از همه دردسر درست مي كنند و كمتر از همه به مديران و رهبران ياري مي رسانند. آنها پيوسته ناراضي هستند و شكركردن را نمي دانند.
* كساني را كه عيوب ديگران را نزد شما فاش مي كنند، از خود دور كنيد.
* هرگز با آدم هاي بخيل و كساني كه شما را از فقر مي ترسانند و از بخشش  باز مي دارند، مشورت نكنيد. همچنين مشورت با آدم هاي ترسو، انسان را از انجام كارهاي بزرگ باز مي دارد. بخل، ترس و حرص، از صفاتي هستند كه ترديد نسبت به خداوند را در دل انسان  پديد مي آورند.
* هرگز كساني را كه نزد اشرار و رؤساي فاسد، صاحب مقام و در كارهاي ستمگرانه آنها شريك بوده اند، به همكاري با خود دعوت نكنيد. از كساني براي كمك دعوت كنيد كه نسبت به شما وفادارند و توقع دريافت مزدگزاف ندارند.
 * همكار خوب كسي است كه حقيقت را هر قدر هم كه تلخ باشد و بداند كه شما از شنيدن آن دل آزرده مي شويد، بگويد و ترسي نداشته باشد.
* از كساني كه مدح و ستايش شما را مي كنند، بپرهيزيد كه با ايجاد غرور، هلاكت شما را باعث مي شوند.
* رفتار خود را با نيكوكار و بدكار بر اساس عمل آنها تنظيم كنيد. رفتار يكسان با هر دو گروه، موجب تقويت بدكاري مي شود.
* هنگامي كه فردي با رنج و زحمت، كاري شايسته انجام مي دهد، آن را به نيكي جبران كن تا افراد به انجام كارهاي برجسته تشويق شوند و فداكاري كنند.
* كارمندان را از ميان خانواده هاي شريف و نجيب انتخاب كنيد، زيرا آنها به سبب تربيت خانوادگي، اهل مدارا، با ارباب رجوع هستند و چون متعلق به خانواده هاي محترمي هستند طمع به مال ديگران ندارند.
* معاش كارمندان خود را در حد معقول فراهم كنيد و سپس، خيانت هيچ كس را تحمل نكنيد.
* براي نظارت بر كارها، بازرسان امين و دقيقي را انتخاب كنيد و در صورت دريافت گزارش  از آنها، لحظه اي در مجازات فرد خاطي تعلل نكن.
* از كارمندان و زيردستان خود دوري نكنيد و با حسن معاشرت با آنها، پيوسته از نزديك در جريان امور باشيد.
* در مورد اجراي حق، دوري و نزديكي خاطي به شما، نبايد موجب تخفيف يا تشديد مجازات شود، بلكه برعكس، نزديكان شما بايد دست و دل پاك تر از ديگران باشند و در صورت خطا، به مجازات، شايسته تر از ديگرانند.
* در اجراي عهد و پيمان هاي خود صبور باشيد و دشواري راه، شما را خسته و منزوي نكند. پيوسته به وعده هايي كه مي دهيد عمل كنيد تا موجبات دلگرمي افراد را فراهم آوريد.

تازه ها

آفتاب تشيع
به كوشش: اميرحسن احمدي/ ناشر: سرزمين باران/ چاپ اول، ۱۳۸۴/ ۱۰۸ صفحه، رقعي/ ۶۵۰ تومان
اين  كتاب كه نگرشي بر زندگاني رئيس مذهب تشيع، حضرت امام جعفر صادق(ع) است در هشت فصل و شش موضوع، گردآوري شده است.
فصل اول شامل شش مقاله تحت عناوين خورشيد بقيع، فجر صادق معرفت، اوضاع سياست در عهد امام صادق(ع)،، روش بنيادين امام صادق(ع)، دانشگاه بزرگ و ميوه دل اولياست.
در فصل دوم نظريات علما راجع به امام صادق(ع) آمده است. فصل هاي سوم و چهارم به ترتيب اختصاص به داستان ها و شاگردان امام صادق(ع) دارد.
فصل پنجم و ششم به نقل برخوردهاي حكومت با امام صادق(ع) و احاديثي از اين معصوم پرداخته است.
فصل هفتم به معجزه ها و فصل هشتم نيز به شعرها و نثرهايي درباره رئيس مذهب تشيع اشاره شده است.
شماره جديد فصلنامه «فرهنگ عمومي»
چهل و يكمين شماره فصلنامه فرهنگي، اجتماعي «فرهنگ عمومي» ، ويژه نمازجمعه منتشر شد.
در اين شماره فصلنامه فرهنگ عمومي كه به موضوع جمعه و جماعت اختصاص دارد مطالب زير را مي خوانيم: گزيده اي از بيانات مقام معظم رهبري درباره نماز جمعه، روز جمعه و نماز جمعه، اهداف و كاركردهاي ويژه نماز جمعه در مقابله با تهاجم فرهنگي/ كاركرد فرهنگي امام جمعه، تشكيلات نهاد نماز جمعه، گزينش امام جمعه، نماز جمعه؛ ظرفيت ها و كاركردها، فرازهايي از ديدگاه هاي امام(ره)، راهكارهاي جذب مردم به نماز جمعه، امام جمعه و افكارعمومي/ سياست هاي مديريتي در نماز جمعه، يادكردي از شهداي محراب، گزارش فعاليت ستادهاي نماز جمعه، گزارشي از برخي مصلاهاي كشور.
فصلنامه فرهنگ عمومي به صاحب امتيازي دبيرخانه شوراي فرهنگ عمومي، مدير مسئولي دكتر محمدحسين ايماني و سردبيري دكتر ابوالحسن امين مقدسي، منتشر مي شود.
وسوسه هاي ممنوع
نويسنده: بهروز سام/ ناشر:  البرز/ چاپ اول، ۱۳۸۴/ ۲۸۰ صفحه، رقعي/ ۲۲۰۰ تومان.
بوي خوش نسترن
نويسنده: صديقه احمدي/ ناشر: البرز/ چاپ اول، ۱۳۸۴/ ۳۴۴ صفحه، رقعي/ ۲۸۰۰ تومان.
خشت اول
نويسنده: فريده شجاعي/ ناشر: البرز/ چاپ اول، ۱۳۸۴/ ۴۸۰ صفحه، رقعي/ ۳۹۰۰ تومان.
آن سوي صوفيگري
نويسنده: احمد باقريان ساروي/ ناشر: بوستان كتاب قم/ چاپ اول، ۱۳۸۴/ ۳۱۲ صفحه، رقعي/ ۲۸۰۰ تومان.
صوفيگري، مشربي است كه با ادعاي تهذيب دل و صاف و صيقلي كردن قلب، در ميان فرقه هاي اسلامي سربرآورده و به علل و عواملي با اين ادعاي حق،برخي از آنها به راه باطل رفتند و با اتخاذ شيوه هاي نامناسب و غيرشرعي، آموزه هاي ديني را زير پا نهاد و در خصوص تعاليم اسلام، به پندارهاي ناصواب دچار گشت.
اين كتاب در شش فصل، همه جنبه هاي اين مشرب را بررسي و موارد لغزش آنها را به تفصيل آورده است.

غارتگران از حبس نمي ترسند

محوطه باستاني جندي شاپور در جنوب غرب ايران (استان خوزستان) قرار گرفته كه در گذشته پايتخت سلسله ساسانيان بوده است. به گفته باستان شناسان، محوطه جندي شاپور محل پادشاهي شاپور اول بوده كه در جنگ با روميان باستان والرين امپراتور روم را در ۱۷۰۰ سال پيش شكست داده است. اين محوطه در دوره ساسانيان دانشكده پزشكي و از قوي ترين مراكز علمي جهان بوده كه در علوم فلسفه و ستاره شناسي نيز شهرت داشته است.
امروزه با چشمان غيرمسلح نيز، مي توان افرادي را ديد كه بر روي تپه هاي خاكي در محوطه اي گسترده به جستجوي آثار فرهنگي مي پردازند. اما براي باستان شناسان، اين تپه هاي اقماري كوچك گوياي گنجينه اي نهفته از فرهنگ گذشته ايران است كه امروزه به وسيله غارتگران و انجام فعاليت هاي عمراني و كشاورزي تهديد شده است.
سازمان ميراث فرهنگي در ايران به كمك افراد محلي و مراجع قانوني در صدد برخورد با مجرمين به منظور نجات تپه ها و زمين هاي اطراف آنها برآمدند. باستان شناسان در گفت وگو با افراد محلي در منطقه ، بار ديگر تأكيد كردند هرگونه خرابي آثار فرهنگي توسط بوميان منطقه از سوي بخش حقوقي ميراث فرهنگي مجازات حبس را در پي خواهد داشت.
از سوي ميراث فرهنگي، در اين محوطه هرگونه كشت و زرع قدغن شده است و در اين ميان چند تن از كشاورزان منطقه نيز در تخريب حدود ۳۰۰ هكتار از سايت هاي مهم باستاني مجرم شناخته شده و در پي آن تعدادي از اين افراد به مجازات حبس محكوم شدند.
در همين ارتباط، سازمان ميراث فرهنگي برنامه اي مدون را به منظور خريداري زمين هاي كشاورزي كه در حريم محوطه هاي باستاني قرار گرفته، تهيه كرده است.
با توجه به موارد مطرح شده بسياري از كشاورزان كشت و زرع را در زمين ها متوقف كردند و با تحقيقاتي كه مأموران انجام دادند، مشخص شد كه بسياري از مصنوعاتي كه در زمين ها پيدا شده، توسط دلالان خريداري و در خارج از كشور به فروش رفته است.
در پي مصاحبه با چند تن از مجرمان كه با دستگاههاي فلزياب اقدام به جستجو و حفاري در سايت ها مي كردند، آنان اتهامات وارده را انكار كرده و اظهار داشتند كه اگر استفاده از اين دستگاهها ممنوع است، پس چرا آگهي هاي فروش اين نوع دستگاه ها به وفور در شهرها و روستاها ديده مي شود؟
اين حفاران تپه ها را مورد هجوم قرار داده و در گودال ها ظروف سفالي  را شكسته و از بين مي بردند، آنها پس از مدتي به ساخت نمونه هاي تقلبي از روي سكه هاي اصل پرداختند.
در پايان بايد به اين مطلب توجه كرد كه استان خوزستان با قدمت ۷۰۰۰ ساله خود، از قديمي  ترين مناطق فرهنگي جهان محسوب مي شود، از اين رو در اين زمان نيازمند توجه بيشتري است.
سپيده ميرحسيني

|  اقتصاد  |    اجتماعي  |   انديشه  |   سياست  |   سينما  |   فرهنگ   |
|  ورزش  |

|   صفحه اول   |   آرشيو   |   بازگشت   |