ابراهيم اصلاني
وقتي قرار است موضوعي مورد بي توجهي يا كم توجهي واقع شود، همه در اين باره به اتفاق نظر مي رسند. وضعيت آموزش و پرورش، مصداقي از اين مورد است. طبق توافقي اعلام نشده، آموزش و پرورش به صورت سوژه اي حاشيه اي درآمده است و آن قدر سوژه و مسأله مهم در جامعه وجود دارد كه كمتر نوبت به آموزش و پرورش مي رسد. علي رغم وجود مخاطب هيجده ميليون نفري از آموزش و پرورش اعم از دانش آموزان و معلمان و البته به اضافه والدين و ديگراني كه به نوعي با آن در ارتباط هستند، مسايل بنيادي آموزش و پرورش، به عنوان مسايل اساسي جامعه مورد توجهي در خور قرار نمي گيرند.
رسانه هاي جمعي هم به تبعيت از وضع موجود، كمتر به مسايل آموزش و پرورش مي پردازند. پرداختن به مسايل آموزش و پرورش در رسانه ها از چند حالت خارج نيست:
۱- وجه سياسي موضوع- زماني كه وزير آموزش و پرورش استيضاح يا تهديد به استيضاح شود، يكي از مديران ارشد تغيير كند، اعتصابي رخ دهد، اعتراضي صورت گيرد و خلاصه آن كه، سوژه اي براي سياست بازان پيدا شود.
۲- تغييرات كلي نظام آموزشي- به طور معمول، تغييرات جزيي در روند نظام آموزشي چندان به چشم نمي آيند، مگر آن كه انگشت روي موضوع حساسي گذاشته شود. تغييرات كلي نظام آموزشي به لحاظ آن كه تعداد بيشتري از مردم را درگير مي كند، بيشتر هم مورد توجه قرار مي گيرد.
۳- ايام قبل از شروع سال تحصيلي- شايد مسايل آموزش و پرورش هيچ زماني به اندازه ايام قبل از شروع سال تحصيلي، سروصدا به پا نكند. مسايل ثبت نام، خريد كتب درسي و لوازم التحرير، مشكلات فضاهاي آموزشي استيجاري، انتخاب رشته دانش آموزان متوسطه، شهريه هاي مدارس غيرانتفاعي، كمك هاي مردمي و ساير هزينه هاي آغاز سال تحصيلي و مسايل مشابه ديگر، هر كدام به نوعي، سوژه اي مي شوند تا اسم آموزش و پرورش بيشتر به ميان آيد.
۴- مقاله ها و برنامه هاي آموزشي- همه روزه چه در روزنامه ها و چه در صدا و سيما، توصيه ها و راهكارهاي زيادي در خصوص مسايل آموزش فرزندان و نحوه مواجهه والدين با اين گونه مسايل ارائه مي شود. اين، يكي از پرمشتري ترين مقوله هاي رسانه اي است. در زمينه مقاله هاي آموزشي، دو شيوه وجود دارد: يا صاحب نظران و كارشناسان ايراني خود دست به قلم مي شوند و مطالبي را مي نويسند و يا با استفاده از منابع خارجي كه اكثراً از سايت هاي اينترنتي گرفته مي شوند، مطالبي ترجمه شده و به چاپ مي ر سند. كثرت استفاده از مقاله هاي اينترنتي  در روزنامه ها و مجلات، با عنايت به تفاوت هاي فرهنگي، جاي تأمل و تعجب دارد. در برنامه هاي آموزشي صدا و سيما و به خصوص تلويزيون، در قالب فيلم، ميزگرد، پرسش و پاسخ تلفني و غيره، به مسايل آموزشي و روش هاي مواجهه با مشكلات پرداخته مي شود.
جايگاه آموزش و پرورش
در بين روزنامه ها، تنها روزنامه اي كه به طور مستمر به موضوع آموزش و پرورش پرداخته، همشهري است. همشهري در يك و نيم دهه اخير، در همه زمينه هاي آموزش و پرورش، اعم از موارد ياد شده و همچنين مسايل بنيادي، ديدگاه هاي صاحب نظران را منتقل كرده است. روزنامه هاي ديگري بوده و هستند كه نيم نگاهي هم به مسايل آموزش و پرورش داشته اند، اما اين نگاه، جدي و مداوم نبوده است. روزنامه هايي هستند كه صفحه اي را به آموزش و پرورش اختصاص داده اند، اما چنين صفحاتي، بيشتر با مقاله هاي آموزشي و عمدتاً مطالبي نه چندان جدي پر مي شوند. گاهي هم هفته نامه هايي با موضوع اصلي آموزش و پرورش، پا به عرصه نهاده اند كه بيشتر جنبه صنفي و سياسي داشته و مورد اقبال نبوده اند. مجله هايي هم به طور خاص وارد حوزه آموزش و پرورش شده اند كه دوام نياورده اند. به غير از فصلنامه تعليم و تربيت آموزش و پرورش كه پژوهشي است و انتشار آن نيز نامرتب است و بعضي ديگر از مجله هاي تخصصي كه در درون آموزش و پرورش چاپ مي شوند، به دلايل زيادي، مجله هاي ديگري كه مي توانند به صورت تخصصي به نقد و تحليل مسايل آموزش و پرورش بپردازند، وجود ندارند. شايد يك دليل اصلي عدم رونق مجله هاي تخصصي آموزش و پرورش و حتي عدم پا گرفتن صفحاتي جدي در روزنامه ها براي آموزش و پرورش، كم توجهي و عدم استقبال فرهنگيان از موضوع است. مقوله هاي معيشتي و رفاهي آن قدر در بين معلمان عموميت دارند كه كمتر كسي به مسايل بنيادي آموزش و پرورش فكر مي كند. البته معلمان بدون آن كه خود متوجه باشند، از ناحيه كم توجهي به مسايل بنيادي آموزش و پرورش و به جاي آن، تمركز بر مسايل معيشتي، ضررهاي بيشتري را متحمل خواهند شد.
گاهي فصلنامه ها و مجله هاي تخصصي هم وجود دارند كه در حوزه دانشگاه ها چاپ و منتشر مي شوند. اين مجله ها از گستردگي و تأثيرگذاري لازم برخوردار نيستند و مخاطب بسيار محدودي دارند.
در هر حال، به نظر مي رسد پا گرفتن نشريه يا نشريه هايي تخصصي و بنيادي در حوزه آموزش و پرورش، قبل از هر چيز وابسته به نياز و تقاضاي فرهنگيان دارد. در مرحله بعد، حضور چنين نشريه هايي، با رفع انسداد مديريتي در آموزش و پرورش مرتبطند. تا زماني كه در آموزش و پرورش وضعيتي ايجاد نشود كه چشم هايي براي ديدن و گوش هايي براي شنيدن وجود داشته باشند، گفتن و ناليدن و نقد كردن، ره به جايي نخواهند برد.
آموزش و پرورش در تلويزيون
تغيير روند محسوسي در برنامه هاي تلويزيوني در باره آموزش و پرورش ديده نمي شود. ديگر حتي از برنامه هايي چون سيماي مدرسه، باز باران و غيره خبري نيست. ظاهراً تلويزيون، رسالت اقتصادي خود را از رسالت فرهنگي جدي تر گرفته است. ورود تلويزيون به حيطه كنكور و اخيراً تحصيلات تكميلي، بيانگر آن است كه نمي خواهد از اين آشفته باز بي نصيب بماند. گزينه دو و سنجش سه، بر مبناي چه اهداف و سياست هايي شكل گرفته اند؟ گزينه دو قرار بود فرصتي براي آموزش هاي برابر ايجاد كند و با ارايه آموزش هاي كنكوري از طريق تلويزيون، باعث ايجاد زمينه هاي عدالت آموزشي شود اما گزينه دو الان در چه وضعيتي قرار دارد و از كجا به كجا رسيده است؟  ظاهراً اوضاع به قدري براي تلويزيون مطلوب بود كه برادري به نام سنجش سه، براي گزينه دو به وجود آورده است.
اگر روزنامه ها و مجله ها محدوديت هايي براي جذب مخاطب و فرهنگ سازي دارند، تلويزيون از بهترين موقعيت برخوردار است. تلويزيون اگر نخواهد صرفاً دنباله رو وضع موجود باشد و اگر بخواهد به رسالت فرهنگي خود عمل كند، مي تواند تأثيرگذاري بسزايي بر نگرش ها و رفتارهاي مردم داشته باشد. تلويزيون نه تنها كاري به مسايل بنيادي آموزش و پرورش ندارد، در ساير مسايل هم، با ساده ترين و سهل الوصول ترين روش ها عمل مي كند. برنامه هاي آموزش خانواده آكنده از سخنراني ها و بحث هاي مفصل است. تلويزيون به قدري كه براي آموزش آشپزي، ابتكار به خرج مي دهد و وقت و هزينه صرف مي كند براي مسايل مرتبط با آموزش و پرورش تلاشي نمي كند.
از اينها كه بگذريم، تلويزيون در برنامه هايي كه دارد هيچ گاه نظام مند و منسجم عمل نمي كند. اگر در گذشته، گهگاه شاهد برنامه هايي نسبتاً هدفمند و تأثيرگذار در حوزه آموزش و پرورش بوديم در حال حاضر، از آن مختصر هم خبري نيست. كدام برنامه تلويزيوني در حوزه آموزش و پرورش را سراغ داريد كه بين مردم و صاحب نظران معروف باشد؟
از صدا سيما انتظار مي رود علاوه بر راديو، از طريق امكانات ويژه و بي نظير تلويزيون، در حوزه آموزش و پرورش، به مسايلي از اين قبيل بپردازد:
- بررسي و تحليل بنيادهاي تربيت.
- اصلاح و تغيير نگرش هاي نادرست آموزشي.
- توسعه مهارت هاي زندگي.
- ايجاد زمينه براي روش ها و موضوع هاي نوين آموزشي.
- آموزش هاي خانواده بر مبناي شرايط و واقعيت هاي فرهنگي.
برنامه سازي در هريك از زمينه هاي ياد شده مي تواند مخاطبين خاص خود در سطوح مختلف را داشته باشد.

شكوفه مروي- سبزوار
در دنياي امروز، پژوهش هاي بسياري در زمينه فعاليت هاي گوناگون انساني، به قصد تحقق هر چه بهتر هدف هاي پيش بيني شده و دستيابي به بهره وري بيشتر انجام شده است. در اين پژوهش ها، عوامل شكل دهنده به فضاهاي آموزشي، همچون اندازه، تناسب، نور و رنگ نيز مورد بررسي قرار گرفته اند كه ايجاد محيط مناسب، به تمام اين عوامل بستگي دارد. آنچه در ادامه مي آيد، گوشه اي از نتايج اين پژوهش هاست كه به اختصار آورده مي شود.
***
مدرسه نقش بسيار مهمي در شكوفايي و باروري خلاقيت دانش آموزان دارد و مي تواند با داشتن فضايي مناسب، قدرت انديشه و مهارت هاي ذهني دانش آموزان را چنان تقويت كند كه به راحتي بتوانند، براي دست يافتن به راه حل هاي مناسب و واقع بينانه، به خلق ايده هاي نو بپردازند. در واقع، مدرسه مي تواند يادگيري را به يك فعاليت پر نشاط تبديل كند. براي اين كه مدرسه به چنين فضايي تبديل شود، راه هاي زياد و در عين حال ساده اي وجود دارند.
يكي از مهم ترين نكات در به وجود آوردن فضاي آموزشي مناسب، توجه به ديدگاه دانش آموزان و شرايط سني آنهاست؛ زيرا انسان ها در شرايط سني متفاوت، درك هاي متفاوتي از زيبايي دارند. مثلاً دانش آموزان دوره ابتدايي از يك نقاشي زيباي كودكانه، بيش از يك تابلوي خط يا نقاشي لذت مي برند و دانش آموزان دوره دبيرستان، سر در ورودي زيبا را بيشتر از نقاشي روي ديوار دوست دارند.
نكته مهم ديگر، توجه به جنسيت دانش آموزان است، زيرا جنسيت در كيفيت لذت بردن خود از آثار زيبا اثر مي گذارد. توجه به شرايط فرهنگي، اقليمي و بومي دانش آموزان نيز در رسيدن به اين هدف بسيار مؤثر است. معماري مدرسه هم بايد با بافت بومي منطقه هماهنگي و تجانس داشته باشد تا زيبا جلوه كند. لذتي كه دانش آموزان مناطق گرمسير و خشك از تماشاي يك تابلوي زيبا از درختان سرسبز يا درياي متلاطم كه روي ديوار مدرسه نصب شده است، مي برند، شايد بيشتر از لذتي باشد كه دانش آموزان مناطق شمالي كشور از ديدن همين تابلو مي برند؛ زيرا اين تابلو براي گروه اول غير تكراري و ابتكاري است و براي گروه دوم كه هر لحظه شاهد چنين منظره هاي زيبايي هستند، تكراري و احتمالاً غير جذاب است.
زيبايي در فضاي فيزيكي مدرسه مي تواند در تمامي عناصر و مكان هاي مدرسه، از جمله در ورودي، راهروها و ديوارهاي حياط تجلي يابد. در ورودي مدرسه، مكاني است كه دانش آموزان حداقل روزي دو بار از آن مي گذرند. بنابراين طرح، جنس، رنگ و اندازه آن در حالات روحي دانش آموزان تأثير مي گذارد. در زيبا با رنگ مناسب (گرم و شاد)، همراه با سردر جذاب، دانش آموزان را به داخل مدرسه فرامي خواند. حتي از مسافت دور آنان را جذب مي كند. خمودگي و خستگي آنان را كاهش مي دهد.در راهرو مدرسه نيز كه مكان عبور دانش آموزان است، مي توان با نصب آينه، آكواريوم يا تابلوهاي نقاشي و هنري خود دانش آموزان، زمينه را براي پرورش استعدادهاي آنان فراهم كرد.
حياط مدرسه به عنوان بخشي از فضاي فيزيكي مدرسه، نقشي قابل توجه در فرايند يادگيري دانش آموزان دارد. دانش آموزان پس از يك جلسه فعاليت فكري، در زنگ تفريح دقايقي از كلاس خارج مي شوند و به حياط مدرسه مي آيند تا رفع خستگي كنند و دوباره به كلاس بازگردند.
صاحب نظران تعليم و تربيت معتقدند كه براي گسترش فرهنگ مطالعه و تحقيق و حفظ و صيانت از فرهنگ اسلامي و ملي و براي دستيابي به توسعه فرهنگي، بايد آموزش هاي لازم در اين زمينه را از دوران كودكي و از مدرسه آغاز كرد؛ زيرا مدرسه دريچه  ورود به دنياي توسعه و پيشرفت و تعالي است. راه اندازي كتابخانه اي با تزئينات ساده و زيبا كه حاوي كتاب هاي متنوع و مورد علاقه دانش آموزان باشد، مي تواند آنان را به مطالعه علاقه مند كند و فرهنگ كتابخواني را بين آنها رواج دهد. براي گرايش دانش آموزان به عبادت جمعي نيز مي توان از رنگ آميزي و طراحي هاي زيبا در نمازخانه استفاده كرد.

سنگ اندازان غار كبود
چاپ جديد رمان «سنگ اندازان غار كبود» نوشته «داوود غفارزادگان» از مجموعه  كتابهاي طلايي، كاري از واحد كودك و نوجوان دفتر ادبيات انقلاب اسلامي توسط انتشارات سوره مهر به بازار كتاب عرضه شد.
داوود غفارزادگان حدود دو دهه است كه در حوزه ادبيات كودك و نوجوان و بزرگسال قلم مي زند. از جمله آثار وي مي توان به پرواز درناها، آواز نيمه شب، ما سه نفر هستيم، دختران دلريز، فال خون و.. اشاره كرد. غفارزادگان به خاطر نگارش كتاب سنگ اندازان غار كبود به عنوان نويسنده برگزيده جشنواره بزرگ برگزيدگان ادبيات كودك و نوجوان(۱۳۵۸-۱۳۷۸) انتخاب شد.
اين كتاب كه براي رده سني نوجوان نوشته شده، به موفقيت هاي مهمي نايل شده است از جمله: ديپلم افتخار ششمين جشنواره كتاب نوجوان كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان، كتاب برگزيده سروش نوجوان و كتاب برگزيده جشنواره شهيد غني پور.كتاب در ۲۲۲ صفحه، به شمارگان ۳۳۰۰ نسخه و با قيمت ۲۰۰۰ تومان به نوجوانان عزيز تقديم مي شود.
تخيل آفريننده
اگر چه زندگي سختي ها و تلخي هاي خود را دارد، اما دليل نمي شود كه منفي انديش باشيم. منفي انديشي زندگي را تباه مي كند. در مقابل آن پديده اي به نام تخيل آفريننده وجود دارد كه با بهره گيري از آن مي توان به نحو شايسته از قواي ذهني بهره جست. تخيل آفريننده يعني ايجاد خودباوري كامل، ايجاد روحيه ذهني پويا و مثبت و نيز يافتن استعداد آفرينندگي و كشف و شهود در خويش.
در كتاب تخيل آفريننده اثر مشترك دكتر ركس جانسون و دكتر ديويد سويندلي با موضوعاتي همچون معناي زندگي، شيوه هاي كاركرد ذهن، پويايي ذهني، روش هاي ريشه كني انديشه هاي منفي، تصديق هاي اثباتي ذهني و خلق اعتماد به نفس در خويش، آشنا خواهيد شد. اين كتاب توسط انتشارات پيك بهار در ۱۰۴ صفحه و با ترجمه دكتر يحيي شمس چاپ شده است.
به فرزندان خود روش فكر كردن بياموزيد
دكتر ادوارد دبونو را بنيانگذار آموزش تفكر جانبي در جهان مي دانند. اين استاد بزرگ تا كنون در ده ها كشور به تدريس پرداخته و كتاب هايش به ۳۳ زبان برگردانده شده است. وي از سال ۱۹۶۵ تا كنون به طور مشخص براي سلسله انديشه كار مي كند.
كتاب به فرزندان خود روش فكر كردن را بياموزيد، نوشته دكتر دبونو به موضوعاتي نظير رابطه سن و توانايي و رفتارهاي  فكري، طبيعت انديشه،  شيوه هاي آموزش انديشه ورزي به نوجوانان، اصول تفكر و انواع تمرين ها و بازي هاي فكري براي اين دوره سني پرداخته است.
اين كتاب توسط انتشارات پيك بهار و با ترجمه دكتر عبدالله رياضي استاديار دانشگاه در ۳۱۸ صفحه منتشر شده است.
چگونه فرزنداني خوش رفتار داشته باشيم
يكي از مشكلات مبتلابه والدين اين است كه چگونه فرزندي خوش رفتار داشته باشند. رسيدن به پاسخ براي اين پرسش به ظاهر ساده منوط به آگاهي از موضوعات بسيار متنوع و اساسي است.
در كتاب چگونه فرزنداني خوش رفتار داشته باشيم، دكتر سال سيوير در ۳۴ فصل به اين موضوع پاسخ داده است.كتاب مذكور توسط انتشارات پيك بهار و با ترجمه مهدي قراچه داغي در ۲۷۸ صفحه منتشر شده است.