تهران به عنوان كلانشهري كه مقيم فرهنگ هاي مختلف بومي است، در زمينه در برگيري سبك ها و شيوه هاي عزاداري براي عاشوراي حسيني هم نقش خود را به خوبي ايفا كرده است. در اين كلانشهر اصطلاح هيأت عزاداران اردبيل، شمال، جنوب، خراساني ها و ... هيچ گاه اصطلاحي ناآشنا نبوده و نيز شيوه هاي عزاداري پراكنده اي همچون تشت گذاري و شاه حسين، واحسين كه هر يك در دل جغرافيايي خاص و فرهنگي بومي رشد كرده و به تكامل رسيده اند.
راستي تاكنون به اين موضوع فكر كرده ايد كه آيا در پايتخت بزرگي همچون تهران با آن همه هيأت مذهبي كه هر يك نماينده گوشه اي از جغرافياي فرهنگي كشورمان هستند، نيازمند مديريتي قوي براي تلطيف فضا، حمايت و ساماندهي هستيم يا خير؟
اين نياز شهرداري تهران را به تكاپو واداشته و مسئوليت حمايت، ساماندهي و الگوسازي صحيح عزاداري دسته جات و هيأت هاي مختلف شهر را بر عهده سازمان فرهنگي هنري شهرداري در همكاري مستقيم با سازمان تبليغات اسلامي نهاده است.
قدم اول حمايت مالي
قاعدتاً  اولين گام براي رسيدن به نتيجه در زمينه سامان دادن به مراسم عزاداري هيأت ها، حمايت مالي از آنهاست. اين شكل از حمايت اگر چه اندك، از دو مجرا مي تواند به سامان بخشي كمك كند:
۱ - ارائه اعتبار براي جبران نيازها
۲ - هدايت در خريد به واسطه تشكيل بازارچه اي براي پررنگ كردن جنبه هاي مثبت.
همانگونه كه اشاره شد، سازمان فرهنگي هنري شهرداري تهران در راستاي دستيابي به اهداف ياد شده، نمايشگاهي را تحت عنوان عطر سيب در سالن بزرگ شبستان مصلاي
امام خميني(ره) برپا كرده كه با ارائه كارت اعتباري به هيأت هاي عزاداري شهر از آنها حمايت كرده و همزمان به ارائه محصولات مورد نياز در غرفه هاي نمايشگاه مي پردازد.
سيدضياءالدين قدسي پور -مشاور اجرايي سازمان فرهنگي هنري شهرداري تهران و مسئول نمايشگاه عطر سيب- تعداد مراجعه كنندگان را در ظهر دومين روز برپايي نمايشگاه 2500 نماينده برآورد كرده و مي گويد: 
براي مساجد و حسينيه ها 200 هزار تومان، براي هيأت هاي مستمر 150 هزار تومان و براي هيأت هاي موردي 100 هزار تومان در نظر گرفته ايم. البته ما فقط هيأت هاي شهر تهران را تحت پوشش قرار مي دهيم و نمايشگاه شامل حال شهرستان هاي حاشيه نمي شود.
امسال كه سومين سال برگزاري نمايشگاه عطر سيب است يك ميليارد و پانصد ميليون تومان به عنوان اعتبار براي حمايت از هيأت هاي مذهبي در نظر گرفته شده است. اما از نكات جالب اين كه در اين نمايشگاه گردش كار صرفاً به شكل نرم افزاري است و هيچ پول نقدي ميان مشتريان، فروشندگان و كاركنان نمايشگاه جابه جا نمي شود. نمايندگان هيأت ها هر كدام با معرفي نامه اي كه از سازمان تبليغات اسلامي دريافت كرده اند وارد نمايشگاه مي شوند، يك كارت اعتباري تحويل گرفته و بلافاصله به خريد مي پردازند. يكي از اين خريداران شيرزاد جمشيدي، باني هيأت ابوالفضل العباس شمالي هاست.
پيرمرد دو سال پيش سكته كرده و حالا با عصا راه مي رود، او توانايي پياده روي مدام و گشت زدن در بازارچه را ندارد، براي همين به اولين ستون شبستان تكيه زده، عصاي قهوه اي  اش را كنار پايش گذاشته و مراقب وسايلي است كه فرزندانش مي خرند و به او تحويل مي دهند:
سر و جانم فداي حسين(ع) زندگيم فداي حسين(ع) پيرمرد 30 هزار تومان هم از جيب روي 150 هزار تومان سازمان گذاشته و براي هيأت پارچه مشكي، پرچم، كتيبه و آبكش و كفگير خريده است.
به خودت مي گويي؛ چه چيزي باعث مي شود پيرمرد از امامزاده حسن با خانواده راه بيفتد به مصلاي امام بيايد تا پارچه مشكي بخرد. نذرش قبول.
رضامندي در چهره تمامي خريداران موج مي زند. آنها از يك سو موفق مي شوند تا نيازهاي مالي هيأت را برآورده كنند و از سوي ديگر ناخودآگاه در جريان مديريت مراسم سوگواري قرار مي گيرند؛ در نمايشگاه خبري از طبل و سنج و زنجير و علم و كتل نيست.
۶۴ غرفه اي كه فقط كتيبه  مي فروشند و يا وسايل مورد نياز در آشپزخانه. قدسي  پور در اين زمينه مي گويد:
اقلامي كه در نمايشگاه وجود دارد يا اقلام سرمايه اي هستند،يا اقلام فرهنگي. مثل لوازم و تجهيزات آشپزخانه و آبدارخانه، سيستم هاي صوتي، موتور برق ، وسايل گرمايشي، فرش و موكت، برنج و ظروف يك بار مصرف، لوازم الكتريكي، پارچه، پرچم، كتيبه، نرم افزارهاي قرآني، لوح هاي صوتي و تصويري و ... بنابراين خبري از علم و سنج و طبل و زنجير نيست كه اميدواريم از اين طريق گامي در جهت ساماندهي و فرهنگ سازي عزاداري حسيني برداشته باشيم.
قدم دوم الگوسازي
سازمان فرهنگي هنري شهرداري تهران چه در اين نمايشگاه و چه خارج از برنامه و اعتبار نمايشگاه سعي دارد با پياده كردن برنامه هاي مدون ديگري گامي جدي در راستاي فرهنگ سازي، نزديك كردن هيأت هاي مختلفي كه هر كدام در دل بخشي از جغرافياي بزرگ فرهنگي رشد كرده اند به يكديگر و در عين حال تقويت عناصر خاص و برجسته ويژگي هاي فرهنگي و ... بردارد.
قدسي پور مي گويد: امسال با همكاري سازمان تبليغات اسلامي و سازمان فرهنگي هنري شهرداري 4 هزار مبلغ روحاني به هيأت ها جهت سخنراني اعزام خواهند شد، نمايشگاه از نهضت حسيني تا انقلاب خميني  هم كه در همين مصلاي حضرت امام از 13 بهمن تا 22 بهمن برگزار مي شود باز در راستاي فرهنگ سازي است. ما در نمايشگاه خارج از اعتبار اصلي هدايايي را هم تحت عنوان بسته هاي فرهنگي در نظر گرفته ايم كه اين هدايا شامل نرم افزارهاي قرآني مخصوص نوجوانان و جوانان است، همچنين كتبي كه در برگيرنده فتاوا و نظرات علما و مراجع عظام در مورد فرهنگ صحيح عزاداري و اشاعه فرهنگ حسيني و بيان ويژگي هاي قيام امام حسين(ع) است به صورت رايگان بين بازديدكنندگان توزيع مي شود.
سياه پوش كردن بازار
شايد اصلي ترين برنامه سازمان فرهنگي هنري در جهت ترويج و اشاعه فرهنگ صحيح عزاداري در مراسم سياه پوش كردن بازار تبلور پيدا كند؛ اين سازمان امسال مراسم عزاداري منطقه بازار و سياه پوش كردن اين منطقه از شهر را برعهده گرفته كه طي آن دستجات و هيأت ها با نظم خاصي از پاچنار وارد بازار شده در امامزاده زيد به عزاداري پرداخته و در نهايت از كوچه هاي شمالي بازار خارج خواهند شد.
مراسم عزاداري به طور همزمان در راسته دوخته فروش ها از طريق دوربين مدار بسته براي جمعيت زنان پخش و در انتها CD همان مراسم ميان عزاداران توزيع خواهد شد.
دكتر علي عسگري - رئيس سازمان فرهنگي هنري شهرداري تهران - در زمينه سامان بخشيدن به هيأت هاي مذهبي و كمك به قرار گرفتن آنها در مسيري فرهنگي مي گويد: قيام و حركت امام حسين(ع) زمينه را براي تحول فرهنگي ايجاد كرده و دردهاي فرهنگي را درمان مي كند. وي با گلايه از برخي سويه هاي نامطلوب عنوان مي كند: در مراسم عزاداري حسيني به دليل مشاركت هدفدار مردمي زمينه براي تأثيرگذاري مطلوب فراهم مي شود و تأثيرگذارترين اتفاق فرهنگي در كشور محرم است. بنابراين شهرداري وظيفه دارد كه زمينه را براي اين اتفاق فرهنگي ايجاد و مساعد كند.
عسگري اعتقاد دارد در كنار اهداي اقلام و تجهيزات به هيأت و مساجد بايد به سمت و سوي فرهنگي حركت كرد. لذا در نمايشگاه امسال مباحث فرهنگي بر ديگر اهداف غلبه دارد و سعي شده كه كمك ها ماندگار و سويه هاي فرهنگي آن حفظ شود. وي همچنين معتقد است جريان محرم و عاشورا نبايد به جرياني دولتي و حكومتي تبديل شود: تبديل شدن به جريان دولتي، مهمترين آفت براي محرم است، هر چند كه جريان دولت با مردم و هدف اين حركت با هم همسو است با اين همه توفيق محرم در مردمي بودن آن است و نمايشگاه امسال نيز سعي دارد جريان مردمي تقويت و بر بار فرهنگي آن افزوده شود.
همانطور كه عنوان شد امسال به دليل همزمان شدن دهه فجر و محرم، نمايشگاه ديگري تحت عنوان از نهضت حسيني تا انقلاب خميني در مصلاي بزرگ امام برگزار شده كه سعي دارد در راستاي فرهنگ سازي براي سوگواري حسيني گام هاي مهمي بردارد. جواد آشتياني- مدير كل روابط عمومي سازمان فرهنگي هنري شهرداري تهران -در اين زمينه مي گويد:  بايد سعي كنيم فرهنگ صحيح عزاداري را ترويج كنيم، از بدعت هاي نادرست فاصله بگيريم، در حفظ شعائر اسلامي و مذهبي تلاش كنيم و از خرافه جويي بپرهيزيم. اين نمايشگاه بزرگ با رويكردي بديع و با پرهيز از كليشه به زبان هنر پيام خود را به مخاطبان عرضه خواهد كرد و رسالت سازمان نيز همين است كه با ابزارهاي فرهنگي و بهره گيري از هنر، به مخاطبان خوراك فرهنگي مذهبي ارائه كند.
در اين نمايشگاه مخاطبان با تركيبي از موسيقي، نور، صدا و ليزر، افكت هاي تصويري، انيميشن، تئاتر سايه، پرده خواني و تعزيه خواني روبه رو خواهند شد. موزه عبرت يكي از بخش هاي جذاب و تأثيرگذار اين نمايشگاه است كه در كنار آن تونل تاريخ انقلاب اسلامي با بهره گيري از كارهاي گرافيكي و تصويري، سير تحولات انقلاب را به مخاطبان جوان نشان مي دهد.
گشتي در نمايشگاه
نمايشگاه عطر سيب داراي 64 غرفه بوده كه به عنوان نماينده يا توليد كننده اقلام به صورت مناقصه اي و با تأييد شهرداري تهران به ارائه محصولات مي پردازد. به عبارت ديگر، هر يك از فروشندگان با شرط بالا بودن كيفيت محصولات و پايين بودن قيمت توانسته ا ند وارد نمايشگاه شوند. در اين ميان وجود برخي غرفه ها بسيار جالب توجه است. از جمله غرفه اي كه كپسول هاي اطفاي حريق را مي فروشد. اين غرفه كه در طبقه فوقاني و در ابتداي ورودي جا دارد حتي در صورت آن كه موفق به فروش چنداني نشود مي تواند در زمينه تلنگر زدن به ذهن بازديدكنندگان كارايي فوق العاده اي داشته باشد. خاطره تلخ مسجد ارك ناخودآگاه تداعي شده و به مسئولين و بانيان هيأت ها اين موضوع را گوشزد مي كند كه بايد مسأله امنيت جاني عزاداران را در مقابل حوادث جدي گرفت.از جمله زيبايي و جاذبه نمايشگاه مي توان به گلدوزي هايي اشاره كرد كه غرفه ها را از حالت توزيع كننده صرف بيرون آورده و به عنوان توليد كننده معرفي مي كند. بسياري از بازديدكنندگاني كه سفارش برخي شعارها را براي گلدوزي روي پارچه هاي مشكي دارند و يا اسامي و شعارهاي گلدوزي شده را خريداري مي كنند، نام هيأت و سال تأسيس را در گوشه آن گلدوزي مي كنند و با لبخند رضايت از نمايشگاه خارج مي شوند.در همان طبقه فوقاني و زير گچ بري هاي زيبا و خيره كننده شبستان در كنار غرفه هاي نمايشگاه مي توانيد مجموعه مديريتي را هم در دسترس ببينيد. اين موضوع نوعي آرامش براي نمايندگان هيأت ها به همراه دارد. چرا كه در صورت بروز كوچكترين اختلال، مي توانند وارد بخش مديريت شده و با دايره حراست، مديريت اجرايي، روابط عمومي و ... موضوع را در ميان بگذارند.
اكثر بازديدكنندگان از گسترش فضاي نمايشگاه امسال رضايت دارند و نيز قاعده مند شدن امور نمايشگاه را بسيار مثبت ارزيابي مي كنند. چنانچه قدسي پور مسئول نمايشگاه نيز اعتراف مي كند: سال گذشته حجم بالايي از سفارشات خارج از سيستم قانوني داشتيم كه برايمان مشكل ساز شده بود اما امسال صرفاً  به تأييديه معتبر سازمان تبليغات اسلامي پاسخ مي دهيم و هيچ سفارشي را از هيچ منبعي نمي پذيريم از طرف ديگر اعتبار امسال ما بسيار كمتر از سال گذشته است و اگر بخواهيم به سفارشات پاسخ مثبت بدهيم قطعاً  نخواهيم توانست حمايت درستي از هيأت هايي كه داراي مجوز و تأييديه هستند داشته باشيم. از جمله نكات مثبت نمايشگاه امسال بنا به اظهار نظر بازديدكنندگان و نيز مسئولين نمايشگاه حمايت ويژه از هيأت عزاداري دانش آموزي و دانشجويي است.

هانيه ورشوچي- وقتي ساعت 12 شب همسايه شما تصميم مي گيرد تمرين آواز كند ويا به بچه اش آخرين متدهاي فوتبال را بياموزد، آنوقت است كه به ياد فرهنگ آپارتمان نشيني مي افتيد. فرهنگي كه چه بسا هيچ كدام از ما آن را نياموخته باشيم . مطلب پيش رو قسمت دوم گزارشي است در مورد فرهنگ آپارتمان نشيني كه بخش نخستين آن ديروز در همين صفحه به چاپ رسيد.
دكتر استيفاء مي گويد: ناهمگوني افراد با يكديگر در شهر تنش هاي اجتماعي زياد ايجاد مي كند. در واقع زندگي در ارتفاع الزام مي نمايد تا افراد در يك واحد مسكوني حق و حقوق يكديگر را رعايت كنند .
مقوله تربيت شهروندي از اهميتي دو چندان برخوردار است، چه بسا در سايه  دارا بودن شهرونداني مناسب و فرهيخته كه از دانش و نگرش لازم براي اين تربيت در يك جامعه مدني برخوردار باشند، توان تحقق شعارها در عرصه داخلي و بين المللي در اين خصوص به دست خواهد آمد. وي در خصوص فرهيخته شدن مردم جامعه و فرهنگ آپارتمان نشيني مي گويد: بسيار ديده شده است در مجتمع هاي آپارتماني كار به مجتمع هاي قضايي مي كشد و اين موارد تنش ها را زياد و باعث عدم اعتماد متقابل و نارضايتي كامل از زندگي شهري مي شود. در اين موارد بهتر است مؤسسات متولي تنظيم امور شهرها، تصميماتي را اتخاذ كنند و با تصوير كشيدن زندگي مدرن، به مردم آگاهي بخشند. در واقع با اين عمل افراد زيستن در ساختمان هاي بلند را مي آموزند چه بسا كه اين امر باعث مي شود شمار پرونده هاي مراجعه شده در خصوص دعواهاي آپارتماني در دادگا ه ها كمتر شود. در واقع به نوعي با  آموزش، هم به كيفيت زندگي و هم به كيفيت كار سازمان ها و نهادهاي اجتماعي افزوده مي شود .
دكتر استيفاء تصريح مي كند: زماني كه جامعه از صلح و صفاي منطقي برخوردار باشد، شهروند ملزم مي شود زندگي شهري را رعايت كند و جامعه ما شهري تر خواهد شد و در چنين شرايطي روز به روز افراد در مي يابند به حق و حقوق يكديگر تجاوز نكنند، ادب اجتماعي را رعايت كنند و با ايجاد جامعه مدني در تحقق فرهنگ شهروندي اقدام نمايند . وي در خصوص وظيفه مسئولان مي گويد: مسئولان علاوه بر تدارك برنامه هاي آموزشي از جمله آموزش در مدارس و آموزش نظام رفتاري از طريق رسانه هاي جمعي، در بهبود حقوق شهروندي كمك كنند و همچنين با احداث درست شهرها و برنامه ريزي زندگي شهري، تسهيلات ويژه اي در اختيار ساختمان هاي مسكوني قرار دهند؛ از جمله احداث پارك و برگزاري كارگاه هاي آموزشي در اين خصوص كمك شايان توجهي در اين امر مي كند .
خبرگزاري موج در راستاي آموزش مسائل شهري گزارش داده است كه طرح شهرسازان جوان با هدف آشنايي كودكان و نوجوانان با مسائل شهري در منطقه 10 تهران اجرا مي شود. در اين طرح نوجوانان با چگونگي نگهداري از خدمات عمومي، بوستان ها، فضاي سبز و طرح بازيافت و تفكيك زباله از مبداء آشنا مي شوند تا به عنوان شهرسازان آينده اين شهر بتوانند فرهنگ شهرنشيني و شهرسازي را آموزش دهند.
اين گزارش مي افزايد: در اين طرح پيشنهاد شده است كه واحدهاي درسي نيز تحت عنوان آشنايي با مسائل شهري و زيرساخت هاي شهري و خدمات عمومي با عنوان آموزش در مواد درسي دانش آموزان گنجانده شود. اين طرح در حال حاضر به صورت چهره به چهره در مدارس منطقه۱۰ توسط كارشناسان در حال اجرا است.
همچنين در گزارشي از باشگاه خبرنگاران جوان آمده است: واحد آموزش شهروندي، شهردار باقرشهر كتاب آموزش شهروندي را منتشر كرده و هدف از تدوين و گردآوري اين كتاب را تغيير نگرش شهرنشيني در آموزش رفتارهاي شهروندي اعلام كرده است.
اين طرح ها نشان دهنده پيشرفت نظام آموزشي كشور است. وليكن با گذشت يك قرن از استقرار نظام آموزش و پرورش بايد به رسالت خويش كه گسترش و تعمق ارزش هاي انساني در سطح جامعه است توجه كند زيرا انسان ها زماني كه زندگي در كلانشهر را انتخاب مي كنند بايد خود را با ويژگي هاي زندگي شهري هماهنگ سازند. جريان انطباق بين ويژگي هاي زندگي شهري و فرد از طريق تحريكات عصبي و بعضاً شديد صورت مي گيرد كه شهرنشين بايد خود را با آن تطبيق دهد. در حالي كه در روستا جريان زندگي يكنواخت و براساس عادت صورت مي گيرد و به طور مستمر و مداوم از عوامل مختلفي چون منظرها، صداهاي گوناگون و بوهاي مختلف عملاً بمباران مي شود و براي اينكه فرد خود را با اين پديده در زندگي شهري هماهنگ كند، بايد دست به انتخاب جداسازي بزند كه اين موارد همگي ملزم به آموزش است.
در واقع در جريان صنعتي شدن و به دنبال آن شهري شدن، تغيير مؤثري در نهادهاي اجتماعي نظير ازدواج، خانواده ها، مذهب، گذراندن اوقات فراغت و از همه مهمتر در انفجار جمعيت، آلودگي محيط زيست، سيل مهاجران روستايي و... گذاشته است. در اين روند آموزش صحيح مي تواند به طور چشمگيري رفاه و سطح زندگي بشر را بالا ببرد و از لحاظ علمي برنامه درسي ويژه و مجزايي براي تربيت شهروندي تدوين شود كه اهداف آن عبارتند از: فراهم سازي مبناي لازم براي رشد روحي و رواني دانش آموز، افزايش مسئوليت پذيري شخصي، افزايش آگاهي از قوانين و مقررات اجتماعي و تقويت غرور ملي در سطح جامعه و تقويت مبناي خانواده. به اين ترتيب مي توان تبلور اصالت تجدد را در حركت سازمان پيچيده جامعه يافت. از اين رو انعطاف پذيري فرهنگي و انطباق فرهنگي شهروندان موجبات رشد و توسعه را فراهم مي آورند.

رواج و گسترش توليدات موسيقي غيرمذهبي (چه كلاسيك و سنتي و چه پاپ) در ايران پس از جنگ و استقبالي كه عموم جوانان (اعم از مذهبي ها و غير آن ها) از اين جريان نشان دادند، تقليد و كپي برداري از محصولات موسيقي مذكور را به عنوان يك گزينه مطلوب و در عين حال سهل الوصول براي مداحان انقلابي جوان درآورد. انقلابي بودن مداحان مذكور، به اين عمل نه چندان متعارف مشروعيت بخشيد و در نتيجه، به تدريج تقليد در آهنگ به عنوان يك روش معمول در مداحي ها، رايج شد.
۲ - جايگزيني سن به جاي منبر
اين كه امروزه در مجالس مذهبي، به اقتضاي پوشش دادن محيطي وسيع تر و مخاطباني بيشتر، ديگر منبر پاسخگو نيست و مجلس بايد بالاجبار سن داشته باشد، امري است كه سابقه اش به تأسيس مهديه تهران مي رسد. فعال تر شدن مهديه در سال هاي اخير، به عنوان محل محوري برگزاري برنامه هاي هيأت رزمندگان اسلام (گسترده ترين هيأت انقلابي دوران صلح)، با در نظر گرفتن پوشش وسيع رسانه اي، اين پديده را به عنوان الگويي مطلوب براي ديگر هيأت ها (خصوصاً هيأت هاي انقلابي و پاپ) مطرح كرده و رواج داده است. وجود سن در مجالس مذهبي، البته اقتضائاتي هم دارد؛ از جمله آن كه روي سن، مداح، چون در معرض ديد همگان است، بخواهد و نخواهد ديگر خودش نيست و در حقيقت بايد نقش بازي كند.
۳ - ظهور كالاهاي فرهنگي
يكي از شاخصه هاي هيأت هاي امروزي، ظهور كالاهاي فرهنگي در آنهاست. جلد نوار كاست، پوستر، برچسب، جلد سي دي، فيلم، سي دي و نوار كاست عمده ترين اين كالاها محسوب مي شوند. هيأتهاي انقلابي دوران صلح، اولين هيأت هايي بودند كه كالاهاي فرهنگي در آنها رواج يافت. اين كالاها دو كاركرد عمده براي هيأتهاي مذهبي به ارمغان مي آوردند: اول، كاركرد تبليغاتي- رسانه  اي و دوم، هويت نمايي.
۴ - پيدايش و تثبيت الگوهاي تبليغاتي گسترده و عمومي
به تبع اضمحلال نسبي محوريت محله ها در شكل گيري هيأتهاي مذهبي و عمومي شدن هيأتها، جذب مخاطب نامعين، در دستور كار اغلب هيأتها (خصوصاً هيأتهاي امروزي و نوپديد) قرار گرفت. هيأتهاي انقلابي دوران صلح، اولين هيأتهايي بودند كه نياز به تبليغات گسترده و عمومي را احساس كردند و به شيوه هاي تبليغي جديد (نظير تبليغات شهري، بيلبورد، تراكت بزرگ، پوستر و...) و تبليغات رسانه اي (نظير سفارش پخش كليپ و تيزرهاي تبليغي از صدا و سيما) روي آوردند. به تدريج، اين الگوي تبليغي جديد، با اثبات قابليتها و كارآمدي اش توانست الگوهاي سنتي را منسوخ كرده و جايگاه خود را به عنوان الگوي اصلي و عمومي تثبيت نمايد.
يكي از مشخصه هاي ادبيات هيأت هاي انقلابي دوران صلح، كاربرد فراوان واژه هاي ادبيات عرفاني و عاشقانه است؛ واژه هايي چون: عشق ، مي ، ساقي باده ، ساغر ، خال لب و از اين قبيل.
ب. درون مايه
صرف نظر از مفاهيم دروني مشترك بين همه گونه هاي هيأت هاي مذهبي، در هيأت هاي انقلابي اين دوران، به چند درون مايه منحصر به خود و شاخص برمي خوريم؛ از جمله:
۱ - نوستالژي دوران دفاع مقدس
لااقل تا چند سالي پس از قبول قطعنامه و به طور مشخص در دوره اي كه هيأت هاي انقلابي صرفاً براي خود (رزمندگان سابق، انقلابيون) تشكيل مي شدند و هنوز رسالت براي ديگران (نسل جوان و نوجوان) را عهده دار نشده بودند، پاي ثابت همه هيأت هاي انقلابي، يادآوري و ذكر خاطرات دوران دفاع مقدس و شهداست. در اين ادبيات جديد و نوستالژيك، از جنگ هشت ساله، به عنوان برهه اي استثنايي و غيرقابل تكرار كه اينك تمام شده است و از جبهه ها به عنوان قطعه هايي از بهشت روي زمين ، و از شهدا به عنوان وصال يافتگان و از رزمندگان (اعضاي هيأت) به عنوان جاماندگان از كاروان كه لياقت و توفيق شهادت را نداشتند و محكوم به ادامه دادن اين روزمرگي آلوده شده اند و بنابراين مستوجب سرزنش هستند، تعبير مي شود.
۲ - گلايه از اوضاع زمانه و كمرنگ شدن ارزش ها
يكي از مشخصات اجتماعي اين دوره، فضاي فرهنگي- اجتماعي جديدي بود كه متأثر از سياست هاي اقتصادي دولت سازندگي در راستاي توسعه و رفاه، در جامعه حاكم شده بود. فضاي جديدي كه ارزش هاي جديدي را هم با خود به ارمغان آورده بود و سبك زندگي جديدي را هم اقتضا مي كرد. نمودهاي اين سبك جديد زندگي به گونه اي بود كه در ظاهر امر با برخي هنجارهاي ديني و انقلابي تعارضاتي مي يافت و به تدريج فراگيرشدن مظاهر اين تعارضات خشم و اعتراض نيروهاي انقلابي را در پي داشت. خصوصاً كه از اين تغييرات، به خيانت به آرمان هاي امام و شهدا و پايمال كردن خون شهدا تعبير مي شد. هيأت هاي انقلابي اين دوران، خصوصاً چند مورد مشخص و محوري، محل بروز و نمود اين اعتراض بودند كه دامنه آن در موارد بسيار اشعار و نوحه ها را هم در بر مي گرفت.
۳ - رگه هايي از غلو
هرچند به صورت رقيق و كمتر ملموس، اما در ادبيات هيأت هاي انقلابي دوران صلح مي توان رگه هايي از اشعار غلو آميز و اغراق گونه درباره اهل بيت (عليهم السلام) را مشاهده كرد. مسأله اي كه البته با توجيه مداحان انقلابي سرشناس، به اشارات مراتب بالاي عشق و عرفان و اسرار مگوي عرفا و اهل شهود تعبير شده و به اصطلاح بدان مشروعيت بخشيده مي شد.
ادامه دارد...