|
زنان در معرض خطر
خصوصيات سرطان ريه در خانم ها
|
|
|
ترجمه عبدالوهاب ياسري
آيا سرطان ريه در خانم ها فرق مي كند؟ بله يا خير؟
اخيراً، سرطان ريه توجه زيادي را به خود جلب كرده است. در آوريل 2005، خبر رسيد كه يكي از مشهورترين مجريان برنامه هاي تلويزيوني اي.بي.سي كه ميليون ها بيننده دارد، مبتلا به سرطان ريه است. وي، چهار ماه پس از تشخيص اين بيماري درگذشت. چند ماه بعد، سرطان ريه در يكي از هنرمندان مشهور در سن 44 سالگي، يعني۲۰ سال زودتر از سن متوسط آن، تشخيص داده شد.
همه ساله 165 هزار نفر در ايالات متحده به اين بيماري مبتلا مي شوند؛ بيماري مهلكي كه عوارض و مرگ و مير وحشتناكي را به دنبال دارد و بيشتر از هر سرطان ديگري جان انسان ها را مي گيرد. تلفات حاصل از سرطان ريه در زنان، بيشتر از مجموع سرطان هاي پستان، تخمدان و رحم است. سرطان ريه معمولاً همدردي زيادي را به خود جلب نمي كند، چون عموماً چنين فكر مي كنند كه بلايي است كه سيگاري ها خود بر سر خويش مي آورند. ولي، بايد گفت كه هيچ كس از اين بيماري در امان نيست. دو چهره اي كه صحبت از آنها كرديم، يكي سيگار را كنار گذاشته بود و ديگري اصلاً سيگاري نبود.
به ويژه، زماني كه سرطان به سراغ كسي مي آيد كه هنوز در دهه 40 زندگي به سر مي برد و تاكنون سيگار نكشيده، پرسش هاي مطرح را به ذهن مي آورد. چقدر بايد نگران مبتلا شدن خودمان باشيم؟ آيا ما- سيگاري يا غيرسيگاري- در مقابل اين بيماري آسيب پذيريم؟ آيا سرطان ريه در خانم ها طور ديگري رفتار مي كند؟ آيا لازم است همه خانم ها از اين لحاظ مورد بررسي قرار گيرند؟
مردان و زنان در برخي از عوامل خطر (كه مهمترين شان قرار گرفتن در معرض دود سيگار است) مشتركند، ولي در بين غير سيگاري ها، زنان بيشتر در معرض ابتلا به بيماري هستند.
پژوهشگران به اين نكته نيز پي برده اند كه زنان (به ويژه غيرسيگاري) به برخي درمان ها بهتر جواب مي دهند.
موضوعي ويژه بهداشت و سلامت بانوان
سرطان ريه تدريجاً به صورت نگراني خاص خانم ها درآمده است. زناني كه هرگز سيگار نكشيده اند، به اندازه مردان مشابه خويش دچار اين بيماري مي شوند؛ ولي اين ها تنها نيمي از زناني هستند كه به تازگي مبتلا به سرطان شده اند. مرگ و ميرهاي ناشي از سرطان ريه در مردان از سال 1990 رو به كاهش گذاشته اند، در حالي كه تعداد اين موارد در زنان افزايش يافته و تنها اخيراً به نوعي ثابت مانده است. اين تفاوت ها عمدتاً به اين خاطرند كه زنان بيشتري در سال هاي دهه هاي 1960 و 1970 (زماني كه بسياري از مردان تدريجاً سيگار را كنار مي گذاشتند) به دخانيات روي آوردند.
آنچه كه بسياري از كارشناسان را نگران كرده، اين است كه مصرف سيگار توسط خانم ها (حتي اكنون كه خطراتش آشكار شده) همچنان روبه افزايش است. يك دليلش اين است كه خانم ها فكر مي كنند سيگار به آنها كمك مي كند كه اضافه وزن خويش را كنترل كنند. دليل ديگر اين كه ترك كردن سيگار براي خانم ها دشوارتر از مردان است. نگراني ديگر اين است كه مصرف سيگار نزد دختران دبيرستاني روبه افزايش است.
سرطان ريه در خانم ها
برخي از عوامل خطر در زنان و مردان عبارتند از: سابقه خانوادگي، بيماري ريوي قبلي (مانند سل يا بيماري انسدادي مزمن ريه)، قرار گرفتن در معرض پنبه نسوز كوهي (كه مصارف صنعتي دارد)، دود سيگار ديگران، رادون (نوعي گاز طبيعي) و برخي مواد ديگر كه در هوا پراكنده اند. رژيم غذايي نيز مهم است؛ براي مثال، سرطان ريه با مصرف اندك ميوه، سبزي و غلات و مصرف زياد چربي و كلسترول همراه است. با اين حال، بزرگترين گناه متوجه سيگار است كه 90-85 درصد موارد بيماري را موجب مي شود.
علائم سرطان ريه
* سرفه اي كه با گذشت زمان برطرف نشده، حتي تشديد يابد
* درد سينه اي كه برطرف نشود
* خلط خونين
* تنگي نفس، خس خس سينه يا دورگه شدن صدا
* اشكال در بلع
* عفونت ريه و برونشيت
* تورم گردن يا صورت
* بي اشتهايي
* كاهش وزن
* خستگي
در چندين مطالعه، معلوم شده كه زنان سيگاري زودتر از مردان به سرطان ريه مبتلا مي شوند. قطعاً بسيار ضروري است كه خانم ها همچون مردان در معرض دود سيگار كمتري قرار گيرند، ولي هنوز نمي دانيم كه در برابر آثار ناشي از دود سيگار واقعاً آسيب پذيرتر از مردانند يا خير. نتايج به دست آمده از مطالعات، ضد و نقيضند. يك مشكل اين است كه پي بردن به سهم دود سيگار اطرافيان و ساير شرايط (اين كه عملاً تا چه اندازه و به چه عمقي دود سيگار وارد ريه ها مي شود) دشوار است. پژوهش ها نشان مي دهند كه از نظر بيولوژيك سرطان ريه در مردان و زنان يكسان نيست. شايع ترين نوع سرطان ريه در زنان، آدنوكارسينوم نام دارد.در مردان، كارسينوم سلول سنگفرشي است كه مكان نخست را به خود اختصاص مي دهد. اين نوع سرطان علائم بيشتري ايجاد مي كند و لذا تشخيص آن آسان تر است.
ژن ها و هورمون ها
برخي تفاوت ها در بروز بيماري ممكن است به دليل عوامل ژنتيكي يا هورموني (و احتمالاً هر دوي آنها) باشند. خانم ها، احتمالا، بيشتر از مردان دچار برخي جهش هاي ژنتيكي مي شوند، كه با خطر ابتلا به سرطان ريه همراهند. برخي از اين جهش ها، احتمالاً به صورتي ارثي منتقل مي شوند؛ ديگران، ممكن است حاصل قرار گرفتن- فعال يا غيرفعال- در معرض دود سيگار باشند.
مطالعات اوليه نشان مي دهند اوايل دوران يائسگي، كه سطح استروژن خون افزايش چشمگيري پيدا مي كند، با خطر كمتر ابتلا به سرطان ريه همراه است، در حالي كه استروژن درماني در دوران يائسگي اين خطر را بيشتر مي كند. هنوز براي اثبات اين نتيجه گيري هاي مقدماتي نياز به مطالعات بيشتري است، ولي اگر ثابت شود كه استروژن يك عامل خطر براي ابتلا به سرطان ريه است، در اين صورت داروهايي كه از شدت اثرات استروژن مي كاهند (مانندتاموكسي فن) مي توانند براي پيشگيري و درمان سرطان ريه مفيد باشند.پژوهشگران دريافته اند كه بيماران مبتلا به سرطان ريه و جهش هايي در پروتئين فوق بهتر از ديگران به درمان با ايرسا پاسخ مي دهند. مسلماً لازم است به علائمي چون تنگي نفسي كه به تازگي آغاز شده، يا سرفه مقاوم به درمان توجه كرد، ولي اين را هم در خاطر داشته باشيد كه 15- 10 درصد سرطان هاي ريه در افراد غيرسيگاري پيش مي آيند.
تابلوي درمان
اگر بيماري به تازگي شروع شده و چندان پخش نشده، نخستين اقدام، عمل جراحي و خارج كردن بافت سرطاني به همراه مقداري از بافت سالم اطراف است. به قول دكتر جنيفر تمل- كه وظيفه درمان بيماران مبتلا به سرطان ريه را در بيمارستان عمومي ماساچوست برعهده دارد- جراحي، ستون فقرات درمان سرطان ريه است. اگر عملي صورت نگيرد، عموماً (به جز در چند مورد استثنايي) علاجي در كار نيست.
همه ساله، در حدود 170 هزار مورد جديد بيماري، به دليل پخش و گسترش سرطان از ريه ها به اعضاي ديگر، غيرقابل علاجند. به علاوه، بسياري از بيماران در سنين بالا ريه هاي خوبي ندارند يا مشكلات ديگري دارند كه عمل جراحي را غيرممكن مي سازد. حتي در بيماران جوان تر، ممكن است علائم تا مراحل آخر بيماري- زماني كه عمل جراحي ديگر احتمالاً كمكي نخواهد كرد- ظاهراً نشوند.
تا همين اواخر، تنها درمان هاي سرطان ريه عبارت بودند از عمل جراحي و (در صورت امكان پذير نبودن آن) پرتودرماني (پرتو درماني براي كنترل برخي از عوارض بيماري مانند دردهاي استخواني نيز مفيد است). در حال حاضر، پس از عمل جراحي (و گاه پرتودرماني) از شيمي درماني استفاده مي شود، چرا كه نشان داده شده در 10 درصد موارد از عود بيماري جلوگيري مي كند. احتمالاً هنوز زمان زيادي تا وقوع نوعي انقلاب در درمان سرطان هاي ريه (چيزي شبيه آنچه كه در درمان سرطان پستان پيش آمد) در پيش داريم. ليكن، هم اكنون نيز شاهد رويدادهاي هيجان انگيزي در اين مسير هستيم. به عنوان مثال مي توان داروهايي چون ايرسا و تارسوا را در خانم ها (به ويژه غيرسيگاري) بسيار زودتر از مردان آغاز نمود، چرا كه اين گروه از بيماران بهتر به آنها پاسخ مي دهند.
داروي ديگري كه اخيراً وارد بازار شده، آواستين است كه مانع رشد عروق خوني مي شود كه به سلول هاي سرطاني غذا و اكسيژن مي رسانند (به اصطلاح فرآيند آنژيوژنز). تركيبي از آواستين و شيمي درماني رايج حدود دو ماه بيشتر از شيمي درماني به تنهايي بر عمر بيماران مي افزايد.
يك گام به پيش
كشف و تشخيص زود هنگام در پيشگيري از مرگ ناشي از سرطان بسيار مهم است. تنها 15 درصد مجموع بيماران مبتلا به سرطان ريه زنده مي مانند، ولي اين رقم در بيماراني كه به موقع و پيش از گسترش و پراكندگي بيماري تحت درمان قرار گرفته اند، به 50 درصد مي رسد.
متأسفانه چيزي مشابه ماموگرافي و كولونوسكوپي براي كشف زود هنگام سرطان ريه وجود ندارد. تصاوير راديوگرافيك ريه نمي توانند تومورهاي بسيار ريز را نشان دهند و گرچه سي تي اسكن تحول بزرگي را موجب شده، ولي هنوز ثابت نشده كه استفاده از آن براي كشف زود هنگام سرطان ريه كمكي به كاهش مرگ و مير ناشي از آن خواهد بود. ليكن، در بسياري از مطالعاتي كه تاكنون پيرامون اين موضوع صورت گرفته، بيماران زن شركت نداشتند و لذا نمي توان نتايج به دست آمده را قطعي تلقي نمود.
آنچه كه مسلم است بهترين راه پيشگيري از سرطان ريه، پرهيز از كشيدن سيگار است. سيگار علت اصلي بروز سرطان ريه و مرگ هاي ناشي از آن است. آخرين كاري كه بايد بكنيم، چيست؟ تا جايي كه مي توانيد محيط خانه، اتومبيل و محل كار خود را از دود سيگار دور نگاه داريد. خودتان هم مي توانيد يكي از فعالان جنبش
ضد سيگار در محل زندگي و كارتان شويد و از آن جا كه بدون كشيدن سيگار هم احتمال ابتلا به سرطان وجود دارد، هشيار و مراقب علائم بيماري باشيد و در صورت برطرف نشدن با پزشك مشورت كنيد.
|
