|
گزارشي از وضعيت كار زنان جوشكار
توانايي، جايگزين جنسيت
|
|
|
حميدرضا عسگري نژاد
پشت اين در سنگين آهني صداست كه در گوش ات مي پيچد و در مغزت لانه مي كند. صدا، صداي پتك آهنگر است. صدا، صداي غژ غژ دستگاه هايي است كه حالا در دستان پينه بسته آهنگر بر روي آهني سخت مي چرخد و مي چرخد. صدا، صداي دستگاه هاي عظيم الجثه اي است كه چرخ دنده هايش به واسطه بازوان كارگران به حركت درآمده تا وسيله اي ساخته شود براي آسايش مردمان. صدا، صداي عمر و جواني است كه حالا خرد مي شود و صدا، صداي سمفوني گوشخراشي است كه مي نشيند در روح و جانت. اينجا ميدان جنگ نيست و ميدان كارزار است. اينجا پر از ميزهاي آهني است و پتك هاي سهمگين. وارد كارگاه كه مي شوي پر است از آهن آلاتي كه قرار است به هم جوش بخورند و پيچ و مهره شوند و دستگاهي ساخته شود براي جريان برق. اينجا انسان ها گم شده اند در لابه لاي آهن آلات و دستگاه ها و دود و سر و صدايي كه تحملش را هر انساني نتواند. به نيمه هاي كارگاه كه مي رسي دستگاه دريل بزرگي را مي بيني و شايد با بهت به دختري مي نگري كه قطعات آهني را در گيره اي به دقت مي بندد و دريل را به حركت درمي آورد؛ الهام نامش، كارگري شغلش و اپراتوري دستگاه دريل سمتش: اين دستگاه، دريل ستوني نام دارد، قطعات كوچك را با دست جابه جا مي كنم، اما براي قطعات بزرگتر از جرثقيل استفاده مي كنم.
الهام حالا چهارسال سابقه كار دارد از كارش راضي است و حاضر نيست پشت ميزي بنشيند و به اصطلاح كارمند شود.
مهم نيست ديگران چه مي گويند يا چه فكري در مورد من كه دختر هستم و اين كار را انجام مي دهم دارند، مهم اين است كه من از كارم لذت ببرم كه مي برم.
جرثقيل را بر بالاي سر به حركت درمي آورد و قطعه اي ديگر بر گيره كارش مي بندد و مته را عوض مي كند.
هركاري سختي دارد اما در كنار آن لذت هم دارد به شرطي كه با عشق به كارت نگاه كني. مثلاً دختري كه آن طرف كارگاه به كار جوشكاري مشغول است اگر با عشق به آن نگاه نكند ممكن است علاوه بر صدمات رواني هر روز صدمه اي فيزيكي بر او وارد شود.
الهام از بهتم، حيرت نمي كند و لبخندي به آرامي مي زند.
شما نخستين كسي نيستيد كه از شنيدن اين موضوع كه دختران هم در اينجا جوشكاري مي كنند، حيرت مي كنيد. اما اينجا جنسيت مطرح نيست و توانايي حرف اول و آخر را مي زند. اينجا دختراني هستند كه جوشكاري مي كنند، با ليفت تراك بارها را جابه جا مي كنند، سنگ مي زنند و هر كار ديگري كه برايشان تعريف شده باشد، انجام مي دهند.
پاهايت شتاب مي گيرد، مي خواهي زودتر برسي به آن دختراني كه حالا انبر در دست دو فلز را به هم وصل مي كنند، صدايي نگهت مي دارد: براي چه اينها را مي نويسي؟
-گزارشي براي روزنامه.
پس بنويس كه دختران نبايد اينجا كار كنند.
محمود 20سالي سابقه دارد از قديمي ترين كارگران كارگاه آهنگري و سخت مخالف كار دختران در كارگاه.
مي داني! پسرها بيرون بيكارند آن وقت دخترها آمد ه اند و در كاري كه توانايي اش را ندارند به كار گمارده شده اند.
- ولي من ديدم كه هم توانايي لازم را دارند و هم دقت خوب؟
اي آقا! هميشه يك نفر بايد بالاي سرشان باشد كه اتفاقي برايشان نيافتد.
- اتفاق؟
مهدي پسر جواني است كه مداخله مي كند: اول اينكه اتفاق براي همه مي افتد، اينجا كارگاه آهنگري است و پشت ميزنشيني نيست و كاري كاملاً فيزيكي اما نمي دانم چرا بيشتر كارگران قديمي در مقابل كار دختران جبهه مي گيرند.
- مي گويند پسرها بيكارند.
اينها بهانه است. اينجا مهم نيست كه زن باشي يا مرد. مهم اين است كه شرايط استخدام را داشته باشيد و توانايي انجام كار. كه من مي بينم دخترهاي كارگر اينجا هم توانايي دارند و هم دقت بسيار خوب.
يادت مي افتد بايد بروي و برسي به دختري كه دورش را هاله اي از جرقه هاي جوش گرفته است.
مهدي همان كارگاه ساده و صميمي صدايت مي كند: مي داني! آمدن دخترها به اين كارگاه موجب شده هم اين كارگران قديمي نتوانند با هم شوخي نامناسب كنند، هم مجبور شوند حرف هاي حاكم بر جامعه را رعايت كنند و هم اينكه نظم خاصي به كارگاه بدهند و در توسعه فرهنگ كمك كنند. مگر اينها اتفاقات بدي است؟
قدم هايت آهنگ شتاب به خود مي گيرد و راه مي افتي از ميان آهن آلاتي كه دور و برت را گرفته اند، گوشهايت انگار سنگين شده، مغزت گويي ديگر فرمان نمي دهد و چشمانت، دودو مي زند براي ديدن زني كه حرفه اش جوشكاري است.
باورت نمي شود اما به عينه مي بيني كه راست مي گفت آن دختر؛ اينجا دختران جوشكاري هم مي كنند.
نشسته روي دو پايش و با حركت انبر پيش مي رود، در دستي ماسك مخصوص جوشكاري و در دستي انبرجوش. ماسكي سفيد هم بر صورتش تا محافظي باشد براي دود و گرد و غبار.
بلند مي شود و بي اعتنا به اينكه كسي با حيرت نگاهش مي كند، انبر را زمين مي گذارد و سنگ فرز در دست مي افتد به جان جوشي كه زده تا نصفه به عقب باز مي گردد و به سمت تابلويي مي رود كه كنار ديوار قرار گرفته است. همه چيز را چك مي كند و دوباره كار از نو سر مي گيرد.
كارش كه تمام مي شود، عرق پيشاني را به آستين مانتو پاك كرده و سر بالا مي گيرد:
درخدمتم!
- اين كار بيشتر مردانه به نظر نمي آيد؟
كار كه زن و مرد ندارد.
- ولي جوشكاري جزو مشاغلي است كه بيشتر مردان به آن روي مي آورند؟
حالا عيبش كجاست كه زني هم جوشكار شود؟
- عيب كه ندارد ولي كار سنگيني است.
خب چون كار سنگيني است زن نمي تواند آن را انجام دهد يا مي خواهيد بگوييد زن آفريده شده براي آشپزخانه؟
- نه. ولي تاكنون نديده بودم كه حرفه زني جوشكاري باشد؟
من و چند نفر ديگر از دوستانم هم نمي خواستيم حرفه مان جوشكاري باشد اما علاقه مند شديم كه آن را ياد بگيريم.
- سخت نيست؟
كار سختي است اما علاقه مندي به كار، سختي را براي آدمي آسان و لذت بخش مي كند. نامش فاطمه است و پنج سال سابقه كاري دارد و سه سال تمام است كه جوشكاري مي كند و برخلاف دو همكار ديگرش به حرفه اش عشق مي ورزد. نياز مالي او را به اينجا كشانده اما حالا علاقه و عشق به كار ماندگارش كرده در اين صحنه كار زار.
ابتدا كه آمدم هرگز فكر نمي كردم در ميان اين همه سرو صدا دوام بياورم اما حالا عادت كرده ام هم به صدا، هم به دود و هم به تمامي سختي هاي يك كارگاه آهنگري.
- چطور شد كه به جوشكاري روي آوردي؟
مي خواستم تابو شكني كنم، راستش نگاه مردان جوشكار همراه با غرور بود و شايد پيش خود فكر مي كردند دخترها هرگز قادر نخواهند بود اين كار را انجام دهند. همين موضوع باعث شد از مديركارگاه بخواهم مرا هم در نخستين كلاسي كه برگزار مي شود ، معرفي كند.
مدير كارگاه كه خود نيز زن است فاطمه و چند نفر ديگر را براي كلاس هاي جوشكاري معرفي مي كند: مقاومت ها براي اينكه دختران قادر به انجام اين كار نيستند زياد بود و همه فكر مي كردند هزينه اي اضافي است كه بر شركت تحميل مي شود اما پس از اتمام كلاس ها و شروع به كار دختران در قسمت جوشكاري همه فرضيه هاي ما را مبني بر توانايي دختران در عرصه جوشكاري ثبت كرد.
- همه دختراني كه در كلاس ها شركت داشتند در مقابل اين كار مقاومت كردند؟
ببينيد اينجا آهنگري است با سر و صداي وحشتناك و سختي هاي خاص خودش. موضوع اينجاست كه خيلي از آقايان هم طاقت اين كار را نداشتند شايد هم علاقه اي نداشتند تا چه رسد به خانم ها كه به هر حال از لحاظ فيزيكي تفاوتي با آقايان دارند با اين حال چهارنفر از شش نفر در اين عرصه مشغول كار شدند.
فائزه دختر ديگري است كه جوشكاري مي كند او هم پنج سال سابقه كار دارد اما چندان علاقه اي به كارش ندارد. نه اينكه توانايي انجام اين كار را ندارم و هم نه به اين خاطر كه كاري سنگين و خسته كننده است، فقط به اين خاطر كه از اول دوست داشتم كارمند بانك باشم.
- اين كار را كه شروع كرديد، نگاه ديگران به شما چگونه بود؟
بعضي ها خيلي تشويق مان مي كردند اما برخي انگار از اينكه دختران هم جوشكاري مي كنند، ناراحت مي شوند.
يعني با گذشت سه سال هنوز عادت نكرده اند؟
چرا ولي نمي خواهند بپذيرند كه ماهم مي توانيم. نمي خواهند قبول كنند كه جنسيت در تعيين شغل نقش ندارد و اين توانايي افراد است كه به آنها هويت مي دهد.
از ميان حجم انبوه آهن آلات و چشم هايي كه دنبالمان مي كنند رد مي شويم. در سنگين آهني پشت سرمان بسته مي شود تا صداها خفه شوند، پشت آن درهاي سنگين.
|
