يكشنبه ۱۴ اسفند ۱۳۸۴ - - ۳۹۳۷
كودك بيش فعال و كم توجه
دودي كه به چشم مادرها مي رود!
002397.jpg
عكس: هادي مختاريان
صدف كوه كن
دوباره بحث شروع شد، پدر، مادر را متهم مي كند كه عرضه تربيت فرزند را ندارد و مادر بريده است، از اين همه فشار!هر جا كه پا مي گذارند پس از مدت كوتاهي مجبور به ترك آنجا مي شوند، چون كودكي دارند كه بيش از ساير كودكان شيطنت مي كند، مي دود، مي اندازد، مي شكند، نسبت به همه چيز بي توجه است و همه پدر و مادر را متهم مي كنند كه از پس تربيت صحيح او بر نيامده اند.آيا به راستي اشكال در تربيت است يا دليل ديگري وجود دارد كه ناآرامي ها را دامن مي زند؟
يكي از دلايل به وجود آورنده چنين بي قرار ي هايي، بيماري شايعي به نام بيش فعالي همراه با كمبود توجه يا ADHD است كه به دليل شيوع بسيار زياد آن و سؤالات بي شماري كه در اين زمينه براي والدين اين كودكان مطرح است، گفت وگويي را با دكتر بهروز جليلي، فوق تخصص روانپزشكي اطفال و دانشيار دانشگاه علوم پزشكي ايران ترتيب داده ايم كه از نظرتان مي گذرد.
***
ابتدا اندكي در رابطه با تعريف بيش فعالي براي ما صحبت كنيد، اين كه بيش فعالي چيست و به چه كودكاني بيش فعال مي گويند؟
بيماري بيش فعالي شامل كودكي مي شود كه بيش  از همه بچه هاي هم سن و سال خود جست و خيز مي كند و مشكل از همين جا شروع مي شود، چون ما معمولاً  عادت داريم بچه ها را موجوداتي ببينيم كه مي دوند و فعاليت مي كنند و مثل بزرگترها نيستند و اشكال در اينجاست كه زماني كه طبيب كودك را بيش فعال تشخيص مي دهد، قبول نمي كنند و معمولاً  به مادر اين كودكان اعتراض مي كنند كه تو اشكال داري، تو كم حوصله اي. من با افراد ديگر هم صحبت كرده ام و آنها هم مي گويند كه فرزندانشان همين طور هستند، بنابراين تقصير را به گردن والدين به خصوص مادر مي اندازند و در پي درمان قطعي نيستند.لازم به ذكر است كه كسي كه در صف اول اين جبهه است مادر است و بعد پدر، به خصوص خانم هاي خانه دار چون بيش از 18-17 ساعت را با اين بچه ها مي گذرانند و پدرها به دليل شاغل بودن، ديرتر به خانه مي رسند و تنها چند ساعتي را با كودك مي گذرانند. در واقع دود اين قضيه به چشم مادرها مي رود، از اين روست كه بيشترين گله مندي را مادران دارند.در بسياري از مواقع اتفاق مي افتد كه والدين از اين بچه ها قول مي گيرند و او قول مي دهد، اما قادر نيست سرقول خود بماند، چون اين بيماري ناشي از تحريك پذيري شديد قسمتهايي از مغز است كه باعث مي شود كودك بسيار ناآرام باشد و به اصطلاح يك جا بند نشود. تا اينجا مربوط به پرتحركي اين اختلال بود.از طرف ديگر دانشمندان پس از تحقيقات مختلف به اين نتيجه رسيده اند كه عصب هشتم يعني عصب گوش، پرشنوا است، يعني در مقابل افرادي كه ثقل سامعه دارند (گوششان ضعيف است) و كم شنوا هستند ما اين افراد را داريم كه قوه شنوايي آنها بسيار قوي است و صداهايي كه من و شما به طور اتوماتيك نمي شنويم مثل ترمز ماشين، پرواز پرنده و صداي كولر و... را اينها دائما مي شنوند و اين باعث تحريك پذيري دو چندان اين كودكان خواهد شد.مشكل بعدي در اين كودكان بي دقتي آنهاست كه شما محال است قادر شويد از اين كودكان بخواهيد كه 1 دقيقه به معناي 60 ثانيه به شما گوش كنند، ممكن است نگاهش معطوف به شما باشد اما توجه نمي كند.تا زماني كه صحبت احياناً  مهد كودك و پيش دبستاني است احتمالاً  مشكل جدي اي پيش نخواهد آمد، اما در دبستان يعني در 6 سالگي است كه اشكال زيادي آشكار مي شود و حتي معلمين نيز گاهاً  با ديد بدي به اين بچه ها و والدينشان نظر مي كنند و حتي پيش مي آيد كه مي خواهند اين بچه ها را اخراج كنند.
آيا شيوع اين بيماري در بين دخترها و پسرها تفاوتي دارد؟ و آيا جنبه هاي ژنتيكي مي تواند در اين بيماري دخيل باشد؟
معمولاً پسرها بيشتر مورد تشخيص بيش فعالي قرار مي گيرند، تقريباً  4 به 1 تا 6 به 1 پسران بيش فعال به دختران بيش فعال را تخمين زده اند. در واقع امروزه ژن اين بيماري نيز شناخته شده است و محققين علم ژنتيك، ژن اين بيماري را شناخته اند. پس سابقه خانوادگي مي تواند وجود داشته باشد، از اين روست كه پدرها و مادرهاي بيش فعال به خصوص پدرهاي بيش فعال، صاحب پسران بيش فعال مي شوند و جالب است كه پدران معمولاً  با افتخار از اين قضيه ياد مي كنند.
تشخيص بيماري چگونه است؟
معمولاً  براي تشخيص، فرد در 2 حيطه ارزيابي مي شود مثلا در خانه، مهماني يا مدرسه و چنانچه در دو حوزه علائم به دست آمده نشانگر پرتحركي و بي دقتي باشد، تشخيص اين بيماري داده خواهد شد.گاهي پدر و مادرها در مراجعه به پزشك عنوان مي كنند كه اگر اين بچه بيش فعال است چه طور، نيم ساعت يا بيشتر به تماشاي برنامه مورد علاقه خود از تلويزيون مي نشيند، كه اين مانع تشخيص گذاري نمي شود، چون در اين يك مورد است كه روي آن سرپوش گذاشته شده است و اين كودك در جاهاي ديگر مثل مهماني ها ناآرام است يا در خيابان مي خواهد دستش را از دست مادرش رها كند و يا در سوپر ماركت همه جنس ها را پايين مي ريزد و بالطبع بيش فعالي  فرد در 2 يا 3 حوزه خودش را نشان مي دهد كه در اين صورت نمي توان در تشخيص شك كرد.
آيا اين كودكان قابليت هاي خاصي دارند؟
بله!  با توجه به علائم ذكر شده معمولاً  در مورد اين كودكان كم لطفي هايي صورت مي گيرد و اجتماع كودك را طرد مي كند اما اگر پدر و مادر و اطرافيان ديد آگاه داشته باشند، متوجه مي شوند كه اين بچه هر اشكالي كه داشته باشد، حسن بزرگي دارد و آن هوش بالاي اوست. تا جايي كه معلمين نيز اكثراً  عنوان مي كنند: آقاي فلاني، با اين كه بچه شما بسيار شيطان و ناآرام است ولي هوشش بسيار خوب است و حقيقتاً اين گونه است.
نقش پدر و مادرها در تشخيص و درمان چيست؟
ما از پدر و مادرها انتظار داريم كه با اين حقيقت، بسيار آگاهانه مواجه شوند چرا كه اگر مواجهه خوبي با موضوع داشته باشند، اين كودكان به دليل برخورداري از هوش بسيار بالا، افراد بسيار موفقي خواهند شد.بعد از اين كه اين بچه ها مورد تشخيص بيش فعالي قرار گرفتند، ممكن است افرادي سعي كنند كه فقط اينها را نصيحت كنند و يا دائماً  از آنها قول بگيرند و يا خداي نكرده پدر و مادرها را مقصر قلمداد كنند كه به هيچ وجه اين گونه نيست و اگر اين كودكان تحت درمان هاي ارائه شده قرار نگيرند چندان بعيد نيست كه در آينده دچار مشكلات اجتماعي نظير:  دزدي، بزهكاري، روي آوردن به مواد مخدر و بيماري هايي نظير افسردگي شوند و بسيار اتفاق مي افتد كه پس از طي دوراني دچار افت تحصيلي مي شوند.
چه درمانهايي را بايد راجع به اين كودكان در نظر بگيريم؟
يك سري از درمان ها، درمان هاي دارويي است كه 99 درصد اين بچه ها، نياز به دارو درماني دارند و حتماً  بايد اين نكته را در نظر بگيريم كه اگر به اين كودكان دارو ندهيم در واقع ما جنايت كار هستيم، ما آدم هاي ظالمي هستيم كه دارو درماني را از اين كودكان دريغ مي كنيم. درست مثل زماني كه شخصي گلو درد دارد در صورتي كه پزشك معالج به او آنتي بيوتيك نمي دهد (با وجود تشخيص گلو درد چركي)، در اينجاست كه پزشك مقصر شناخته مي شود.
داروهاي مورد استفاده در اين بيماري از چه نوعي است؟
داروهايي كه عمدتاً  در كودكان سنين پيش دبستاني تا دبستان مورد استفاده قرار مي گيرد، داروهايي است كه اصطلاحاً  به آنها محركين مغزي مي گويند كه آمفتامين ها و گروه آمفتامين ها در رأس اين داروها قرار دارند. از جمله دارويي به اسم ريتالين يا متيل فنوئيك (نام ژنريك) كه اكثراً براي مردم با نام ريتالين شناخه شده است، در رأس داروهاي بيش فعال قرار دارند.داروهاي ديگري نيز وجود دارد، داروهايي مثل آتوموكسيتين (كه از گروه جديدتري است) و يا داروي قديمي تري به نام افكسور و يا باز هم داروي قديمي اي به نام كلونيدين وجود دارد كه در اين زمينه به كار مي رود.
بهترين زمان دارو درماني چه زماني است؟
در مواردي كه پدر و مادر رنج بسيار زيادي مي كشند و در مهار كودكان موفق نيستند، پيش آمده است كه دارو درماني را از سن
3-2 سالگي هم شروع كرده ايم، اما داروهاي اختصاصي معمولاً  از سن دبستان است، از سن 6 سالگي تمام است كه درمان هاي دارويي واقعي اين بيماري را شروع مي كنيم.
آيا اين داروها اعتياد ايجاد مي كنند؟
ابداً، حتي قبلاً  اعتقاد داشتند كه در كودكان 15-13 سال ممكن است ايجاد اعتياد كنند، اما بايد متذكر شوم كه به هيچ عنوان اعتياد و وابستگي دارويي ايجاد نخواهد شد، به شرطي كه توسط افراد صاحب فن و صاحب نظر تجويز گردد.اما در افراد بزرگسال به خصوص بالاتر از 20-18 سالگي تجويز اين داروها، بسيار با احتياط صورت مي گيرد و اكثراً  تجويز نمي شود.
آيا اين دارو عوارضي هم براي كودكان بيش فعال مصرف كننده بوجود مي آورد؟
عارضه چنداني ندارد، اما عارضه قلبي- عروقي اي هم كه در اين روزها بسيار مورد بحث قرار مي گيرد بسيار بسيار اندك است و من توصيه مي كنم كه مصرف  كنندگان اين دارو، دارو را با خيال راحت مصرف كنند.
البته از ديرباز هر كودكي كه مصرف ريتالين برايش تجويز مي گرديد، تحت معاينات قلبي و عروقي نيز قرار مي گرفت و ما به هر بهانه اي كودك را نزد متخصص قلب اطفال مي فرستيم.
اگر اين داروها مورد مصرف قرار نگيرند؟ چه اتفاقي مي افتد؟
اگر اين داروها داده نشود، به دليل ديد بد معلم ها لااقل در بهترين كشورهاي دنيا در 30 تا 40 درصد موارد اين بچه ها از مدرسه اخراج مي شوند يا دچار اختلالات خلقي، افسردگي و ... مي شوند، دست به دزدي مي زنند و يا رفتارهاي ضد اجتماعي مثل اعتياد در آنها نمود پيدا مي كند.
آيا اين بيماري درمان يا علاج قطعي دارد، يا درمان صرفاً  نوعي مسكن است؟
معمولاً  اين كودكان را تا سنين آخر دبستان الي دوم راهنمايي درمان مي كنيم و بعد سير عارضه فروكش مي كند، در واقع نوع فروكش خود به خودي خواهد داشت و بي دقتي و بي توجهي از بين خواهد رفت.اما به قول اطباء قديمي: طب خم رنگرزي نيست كه زمان دقيقي تعيين كنيم. گاهي اوقات تا سال چهار دبستان درمان شده و گاهي تا سوم راهنمايي درمان طول كشيده است.اما اولين علامتي كه در اين افراد از بين مي رود، پرتحركي  شان است و بعداً  ساير عوارض اصلاح مي شود كه اگر تا سنين بزرگسالي ادامه يابد، اين بي دقتي و گيجي و حواس پرتي است كه ادامه مي يابد نه پرتحركي.
عوامل محيطي چقدر مي تواند تأثيرگذار باشد؟ و آيا غير از درمان هاي دارويي، رفتار درماني در اين بچه ها انجام مي پذيرد؟
عوامل محيطي مي تواند به اين اختلال دامن بزند كه از آن جمله بي حوصلگي پدر و مادر است، اما هرگز عامل به وجود آورنده نيست و در رفتار درماني والدين بايد مواظب باشند كه ديد انتقادي نداشته باشند. زيرا علت بدذاتي و يا بدخلقي كودك نيست كه رفتارهاي انتقام جويانه طلب كند و والدين بايد بسيار دقت كنند كه اين كودكان حسن زيادي دارند و در كنار سرزنش ها حتماً  تشويق اين كودكان را به دليل حسن انجام برخي كارها فراموش نكنند.در بحث رفتار درماني، والدين بايد بسيار توجه كنند كه اجازه تخليه انرژي به اين كودكان داده شود و حتي الامكان در طول روز آنها را به پارك ببرند تا ساعتي در پارك بدوند و انرژي خود را تخليه كنند.
چه نوع ورزش هايي را به اين كودكان توصيه مي كنيد؟
در رأس اين ورزشها اسكيت، ژيمناستيك و شنا قرار دارد. چرا كه اين اقدامات تعادلي باعث تخليه تنش خواهد شد و ما در رابطه با اين كودكان ورزش  هاي رزمي را به هيچ وجه توصيه نمي  كنيم چرا كه رفتارهاي انگيزشي را در اين افراد بالا مي برد، مگر بعد از يكي دو مرحله كه درمان صورت گرفت ما اين اجازه را به افراد مي دهيم.
در پايان اگر ذكر مطلبي را لازم مي دانيد لطفاً  بفرماييد.
در پايان لازم مي دانم باز هم توصيه  كنم كه در مورد اين كودكان كسي مقصر نيست و تنها كاري كه بايد انجام پذيرد درمان مناسب براي فرد است تا از آسيب هاي ناشي از عدم درمان به موقع كاسته شود و باز هم به والدين توصيه مي كنيم در رابطه با اين كودكان صبر و حوصله به خرج دهند و اجازه تخليه انرژي به كودكان داده شود.

درمانگاه
ايرانشهر
جهانشهر
خبرسازان
دخل و خرج
عكاس خانه
شهر آرا
|  ايرانشهر  |  جهانشهر  |  خبرسازان   |  دخل و خرج  |  درمانگاه  |  عكاس خانه  |  شهر آرا  |  
|   صفحه اول   |   آرشيو   |   چاپ صفحه   |