عكس: علي اكبر شيرژيان
شهره مهر نامي
راز جذابيت تهران برملا شد، بيش از۲۰ ميليون نهال درختان سرخ و سبز و زرد و بنفش مي توانند جذابيت دوباره را به تهران بازگردانند. مي خواهيم خيابان هاي سعدي و حافظ و فردوسي را امسال با روحي رنگارنگ ببينيم. در شرق خيابان هاي از ياد رفته را، شمال باغ هاي ويران شده را، غرب محله هاي تازه تأسيس را، جنوب محله هاي دود زده را و در مركز محل انفجار گازهاي مسموم را مي توان جان و روح تازه بخشيد.صبح با صداي چهچه پرندگان چشمانم را باز كردم بهار ديگر از راه رسيده بود، صبح دلپذيري بود پنجره را باز كردم تا شش هايم را از هواي پاك و دلپذير صبحگاهي پر كنم، برگ هاي درخت جلوي پنجره، راه ديدم را گرفته بود. گويي پاي به باغي سبز گذاشته باشم دستم را دراز كردم تا حقيقي بودن آن را با دستانم لمس كنم جلوتر رفتم احساس كردم صورتم لابه لاي شكوفه ها گم شده تمركز كردم تا صداي پرندگان را بهتر بشنوم، ناگهان صداي گوش خراش دستگاه سنگ بري ساختمان روبه رويي كه هر روز ساعت 8 كار خود را آغاز مي كرد مانند اره اي روياي سبز مرا تكه تكه كرد. هراسان از خواب پريدم و به جلوي پنجره رفتم خبري از درخت و برگ سبز نبود. تا چشم كار مي كرد ساختمان بود و تيرآهن و پنجره حتي آسمان هم قابل رؤيت نبود حالا ديگر حتي داشتن روياي سبز جزء محالات بود. ما شهرنشينان محكوم به زندگي درميان آهن و دود هستيم چاره ديگري نيست.
در نوشته هاي پيتر دلا واله سياح معروف ايتاليايي كه در سال 1028 ه ق، زمان سلطنت شاه عباس صفوي به ايران سفر كرده بود، آمده است: قطر بعضي از درختان چنار در تهران به قدري است كه اگر چهار نفر دستشان را به هم بدهند با دشواري مي توانند آن را بغل كنند، چنانچه اسلامبول به واسطه زيارت درختان سرو نزد بعضي از مسافران به سروستان معروف است، تهران نيز بايد به چنارستان موسوم باشد . اين درحالي است كه سالهاست باغ هاي تهران را خراب و جاي آن را با درختان آهني پر مي كنند. در خيابان ها هنگام عبور وقتي سربلند مي كني به جاي تنه تنومند درختان سبز پايه هاي فلزي و قدرت مند تابلوهاي نمايشگر ميزان آلودگي هوا را مي بيني، مي گويند، درختان چنار خيابان ولي عصر تهران حد فاصل تجريش تا پل چمران 80 سال سن دارند و اينكه اين خيابان به علت وجود اين درختان در عكس هاي ماهواره اي به صورت خطي سبز نمايان مي شود. خط سبزي كه در سازمان محيط زيست جهاني داراي اعتبار بين المللي است، يادگاري كه امروز با گذر بيش از پنج دهه مي توان از آنها به عنوان ميراث فرهنگي تهران ياد كرد.
مي گويند درگذشته خيابان تجريش به دليل وفور درختان سرو بلند تر به دژ ريش معروف بوده است. مي ترسم، مي ترسم حالا كه باغ هاي تهران هر روز جايشان را به آهن و دود مي دهند روزي برسد كه ديگر هيچ مكان سبزي در آن ديده نشود. به عقيده مدير كل حفاظت محيط زيست استان تهران ارزش اقتصادي درخت آنقدر مهم است كه اگر به خوبي از آن استفاده شود مي تواند جاي خالي اهداف اقتصادي و بازرگاني را پر كند. يك دانشمند هندي طي يك تحقيق به اين نتيجه رسيده است كه يك درخت طي۵۰ سال طول زندگي خود 31 هزار و۳۵۰ دلار اكسيژن توليد مي كند و 62 هزار دلار كنترل آلودگي هوا، 27 هزار و۵۰۰ دلار ارزش آب بازيافتي و جلوگيري از فرسايش خاك را به دنبال دارد. اين در حالي است كه استاندارد سرانه فضاي سبز در جهان 15 متر مربع است كه در تهران بايد به 9 متر مربع برسد و در حال حاضر به گفته رئيس سازمان پارك ها و فضاي سبز تهران سرانه فضاي سبز نسبت به آمار جمعيت از سال گذشته نيم متر اضافه شده. يعني براي هر نفر 5/6 متر بوده كه در حال حاضر به 7 متر براي هر نفر رسيده است اين درحالي است كه سرانه فضاي سبز برون شهري بايد 25 متر مربع براي هر نفر باشد كه در فضاهاي بيرون شهري تهران در حال حاضر 21 متر مربع است.
اين كمبود سرانه فضاي سبز آنقدر زياد است كه مختاري رئيس سازمان پارك ها و فضاي سبز تهران خود به اين موضوع اعتراف مي كند و مي گويد در برخي از مناطق تهران آنقدر بافت بناها فشرده است كه فضاي سبز كافي براي آن تعبيه نشده و در برخي از مناطق هم بالاي 30 متر فضاي سبز وجود دارد يعني مناطق تهران از تعادل مناسبي از لحاظ فضاي سبز برخوردار نيست. شايد به همين دليل در برخي از مناطق نمي توان حتي يك نفس كوتاه كشيد. فرسايش خاك به طور سرسام آوري زندگي مردم و محيط زيست را تحت الشعاع خود قرار داده و تنها با كاشت درخت و گياه قابل كنترل خواهد بود و اين نشان مي دهد كه تهراني كه ما در آن سكونت داريم، در واقع كويري است پهناور. به گفته مدير كل حفاظت محيط زيست استان تهران در محيط خوب و سالم است كه پرورش افكار و گسترش ذوق در انسانها صورت مي گيرد و همه اينها هم در گرو كاشت و حفظ درختان و محيط زيست طبيعي است، به گفته محمد حسين پيراسته در هيچ كجاي كشور، تعادل دام و مرتع ديده نمي شود. ما هر روز تخريب روزافزون صنايع طبيعي را شاهد هستيم درحالي كه ايران سرزمين تنوع گونه هاي گياهي است و تنها در پارك حفاظت شده سرخه حصار 714 نوع گونه گياهي شناخته شده كه البته حضور گونه هاي متنوع گياهي مي تواند جانداران ديگري را در خود حفظ كند.
در پارك حفاظت شده سرخه حصار تنها۱۱۱ نوع پرونده، 7 نوع آبزي و 14 نوع پستاندار وجود دارد.
او ادامه مي دهد: مردم در نهاد خود به فضاي سبز گرايش دارند ولي بايد اين حس را در مردم تقويت كرد و زنده نگه داشت. مردم هرگز با الطاف خداوند بيگانه نيستند. اين ارتباط را منابع طبيعي بايد زنده نگه دارد. در 260 هكتار جنگل۷۵۰ نوع درخت، 500 نوع گل، 129 پستاندار، 400 نوع پرنده، 100 نوع خزنده، 60 نوع آبزي و 1500 نوع پروانه وجود دارد. حال در شرايطي كه تنوع بيولوژيكي در دنيا جايگاه مهمي دارد مي توان نقش درختان و جنگل ها را ارزيابي كرد. با وجود كمبود سرانه فضاي سبز نسبت به استاندارد جهاني آن و مصرف روزافزون داروهاي آرام بخش و آنتي بيوتيك به نظر مي رسد حضور سازماني با نام حفاظت محيط زيست در جامعه اي مانند ايران بي معني است و بايد به جاي آن به فكر تأسيس سازماني به نام و سمت توليد فضاي سبز طبيعي و حفظ محيط زيست سالم بود.
ايران يكي از۱۰ كشور عمده باغباني جهان است و مساحت باغ هاي كشور به 5/2ميليون هكتار مي رسد ولي باز هم متأسفانه مثل بسياري چيزهاي ديگر در حال تخريب است و به سرانه استاندارد نمي رسد.
چه خوب است حالا كه فصل درختكاري از راه رسيده براي حفظ اين سنت جهاني مسئولان ما نيز اهداي گل و نهال را تنها به يك روز محدود نكنند و براي حفظ ارتباط مردم با طبيعت و نزديك شدن هفته احسان و نيكوكاري در حق اين ملت دودزده لطفي فرموده و ابتكاري به خرج دهند.
براي مثال چه خوب بود به جاي يك روز، يك هفته را به اهداي گل و نهال تخصيص مي دادند و براي اينكه ماشين هاي زباله بعد از عمري بوي خوش بهاري را استشمام كنند! ماشين هاي پر از نهال و گل صبح ها به محله ها بروند و با بوق و كرنا خبر آوردن شادي بهار را سر دهند تا همشهريان عزيز بتوانند از در منازل خود براي احياي هر چه بيشتر فضاي سبز، گل و نهال دريافت كنند.
از همين رو رئيس سازمان پارك ها و فضاي سبز تهران گفت: امسال از 15 اسفند هفته درختكاري آغاز مي شود و در روز 16 اسفند كه مصادف است با روز فضاي سبز 5 هزار هكتار از اراضي بلامعارض اطراف تهران كه تبديل به فضاي سبز شده در حضور مسئولين به بهره برداري مي رسد كه قرار است در اين روز 5/2 ميليون نهال مثمر و غيرمثمر در اين اراضي كاشته خواهد شد كه تا پايان اسفند به پايان خواهد رسيد.
مختاري مي گويد: در اين روز 1 ميليون نهال مثمر وغير مثمر در۱۳۰ نقطه تهران به صورت رايگان در اختيار شهروندان قرار مي گيرد و 600 كارشناس در اين روز طريق كاشت و نگهداري اين گل و نهال ها را به مردم آموزش خواهند داد، همچنين همشهريان تهراني كه گلداني در خانه دارند كه اين گلدان خراب شده و نياز به تعويض خاك و هر نوع رسيدگي ديگري دارد را مي توانند بياورند و تعويض كرده با خود ببرند تمام اين خدمات رايگان به عنوان عيدي به شهروندان داده و خواهد شد.
به گفته رئيس هيأت مديره انجمن توليد كنندگان نهال ايران مي توان در شهرهاي بزرگ همچون تهران تبريز، اصفهان، شيراز، كرج و... به جاي كاشت نهال هاي چنار و كاج و سرو محبوب براي تنوع هر چه بيشتر از كاشت نهال هاي مثمر همچون بادام، گردو، گيلاس، آلبالو، هلو، زردآلو در زيباسازي سطح شهر استفاده كرد. نور الدين مولوي در خصوص آمار موجود نهال هاي كشور مي گويد: در حال حاضر در كشور۳۹۰ نهالستان در توليد بيش از۲۰ ميليون نهال درختان مثمر فعال هستند.
گاهي با خود فكر مي كنم اصلاً مردم مي دانند كه روز درختكاري اين روز جهاني كجاي تقويم ثبت شده است و آيا اصلاً رسانه ها براي اين موضوع حياتي تبليغي كرده اند، شايد اگر در يادها نيز باشد، مردم با ديدن رنگ و روي دود زده و زرد درختان چنار و كاج و سرو ديگر ذوق و اشتياقي براي ديدن دوباره و حتي كاشت دوباره آنها نداشته باشند و شايد يكي از راه حل هاي افزايش سرانه فضاي سبز همان باشد كه مولوي مي گويد.
او معتقد است: همشهريان مي توانند انواع درختان ميوه را در اين فصل در داخل حياط يا فضاي سبز جلوي خانه هاشان بكارند و شاهد گل هاي زيباي بادام، زردآلو، گوجه در ايام نوروز و گل هاي گيلاس، آلبالو، هلو و شليل در فروردين و سيب و گلابي در ارديبهشت باشند.
او با اشاره به خصوصيات اين گياهان مي گويد: به عبارت لطيف تر اگر مي خواهيد شاهد درختان پرگل در ايام نوروز و فروردين باشيد، بادام، زردآلو، هلو و گيلاس بكاريد و اگر مي خواهيد رايحه روحبخش استشمام كنيد، كاشت درخت سنجد را فراموش نكنيد. او با اشاره به اينكه در شهر كرج ميليون ها نهال از گونه ها و ارقامي كه به آنها اشاره شد، توليد مي شود و به نازلترين قيمت در اختيار مردم قرارمي گيرد به طوري كه متوسط قيمت فروش يك اصله نهال مثل گردو، بادام، هلو، شليل و غيره در حدود 250 تومان است.
مولوي مي گويد: اي كاش شهرداري تهران بزرگ و ديگر شهرها بخشي از اعتبارات خود را براي توسعه فضاي سبز به توزيع نهال درختان مثمر اختصاص دهند تا مردم انگيزه بيشتري براي مشاركت احداث و نگهداري فضاي سبز داشته باشند. اين انجمن آماده است كمال همكاري را با شهرداري ها در تأمين و تحويل ميليون ها نهال سالم و استاندارد به قيمت ارزان داشته باشد.
او پيشنهاد مي كند: در هفته درختكاري نهال درختان مثمر همچون بادام، گردو، هلو، شليل، آلو، گوجه، گيلاس، آلبالو، خرمالو، انگور، سنجد و توت را توسط نواحي مختلف شهرداري در اختيار شهروندان قرار دهيم تا سال هاي آينده از گل هاي زيبا و روح نواز آنها لذت ببريم و فرهنگ عشق به طبيعت و فضاي سبز را در خود و فرزندانمان تقويت و در جسم و جانمان نهادينه كنيم و با توجه به توسعه شهر و احداث معابر و خيابانهاي جديد و با كاشت درختان پرگل و درختان ميوه محيط طبيعي پرگلي در فضاي نوروز داشته باشيم. هر چند كه مهندس مختاري خبر از كاشت دو ميليون درخت زيتون و سبزكاري فضاي اطراف اتوبان يادگار امام، حكيم؛ همت و بزرگراه امام علي در آينده مي دهد شما چه فكري داريد آيا باز هم مي توان چهار نفري درختان عظيمي كه كارخانه توليد اكسيژن هستند را در آغوش كشيد؟
