Hamshahri Newspaper

فرهاد نهاوندي
ماري وانجا نقاشي است متبحر كه سعي دارد با به فراموشي سپردن مشكلات زندگي و با اتكا به هنر ناب زندگي خويش را با همه فرازها و فرودهايش به شادي و كاميابي ادامه دهد؛ فراز و فرودهايي كه گذر از آنها توانايي بسيار مي خواهد. توانايي را در اينجا مي توان دست كم توانايي جسماني معنا كرد؛ موهبتي كه ماري متأسفانه از آن بي بهره است. ماري وانجا يك زن كنيايي است كه در كودكي بر اثر ابتلا به بيماري فلج اطفال توانايي كار كردن با دستان و پاهايش را از دست داده است، اما همانطور كه ذكر آن نيز رفت ماري وانجا 53 ساله نه تنها توانسته است با موفقيت بر ناتواني هاي جسماني خويش فائق آيد كه موفق شده با تلاش و كوشش بسيار و طي مدارج ترقي، خود را به عنوان نقاشي برجسته در ميان هنرمندان كنيايي معرفي كند.
او طي سه دهه بدون اتكا به دستانش با استفاده از عضلات دهان، قلم مو را روي بوم نقاشي كشيده و موفق شده است آثار خود را حتي در خارج از كشور نيز به فروش رساند. او از اين راه به نگهداري و مراقبت از كودكانش پرداخته است.
وانجا علاوه براين، دست به تأسيس يك مدرسه پرستاري و راه اندازي چندين واحد كاري ديگر زده است،اما در اين ميان نقاشي هاي وي چيز ديگري است. او موضوع هاي مختلفي را محور كارهاي هنري اش قرار داده است، از جمله تم هايي كه وي در نقاشي هايش از آنها بهره مي برد، جنبه هاي گوناگون زندگي سنتي در آفريقاست.
او به ويژه سعي دارد زندگي مردم زادگاهش كيكويو را به نحو بسيار زيبايي به تصوير بكشاند. ماري وانجا همچنين تابلوهاي متعددي از شخصيت هاي برجسته، حيوانات و مناظر طبيعي را ترسيم كرده است.
در زمينه نقاشي مناظر طبيعي او به ويژه از مناظر اطراف خانه اش در ده كاتارينا در مركز كنيا الهام گرفته است.
تمام اينها زماني در انظار اهميت پيدا مي كند كه بدانيم وانجا در سن 10 سالگي به مرض فلج اطفال مبتلا شده است.
پدر و مادر وي به كشاورزي اشتغال داشتند و توانايي فراهم كردن داروهاي وانجا را نداشتند، در نتيجه زماني كه او به بيمارستان ملي كنياتا در نايروبي پايتخت - دويست كيلومتر دورتر انتقال يافت، ديگر دير شده بود و پزشكان هر كاري از دستشان برآمد براي وانجا انجام دادند، اما نتوانستند وي را از بيماري فلج اطفال نجات دهند.
پرتو نور
ماري وانجا هيچ گاه تصور هنرمند شدن را در سر نمي پروراند، اما زماني كه بيماري اش حادتر شد، او به فكر راه گريزي افتاد؛ نقاشي، هنري كه او تا آن زمان حتي تصورش را هم به ذهن راه نداده بود. ديگر جفت پاها و دستانش را از دست داده بود، ديگر با كسي نبود و بايد دل به دريا مي زد.
وانجا زماني را به خاطر مي آورد كه در بيمارستان بستري بود و تحت مداوا قرار داشت، همان موقع بود كه پرستاران وي را به ديدن مردي اروپايي بردند كه از سر به پايين فلج بود و تنها از دهانش براي انجام كارها استفاده مي كرد. او حتي مي توانست با استفاده از دهانش نقاشي بكشد؛ من (با ديدن آن مرد اروپايي) متوجه شده بودم كه جز ناتواني جسماني بلايي سرم نيامده و چيزي از دست نرفته است. اين گونه بود كه نقاشي با استفاده از دهان را فرا گرفتم.
در اتاق وانجا نقاشي هايي از حيوانات و پرندگان به چشم مي خورد كه او معتقد است به منظور آگاهي دادن به نوع انسان كشيده شده اند؛ آگاهي از اهميت حفظ حيات وحش، به ويژه در آفريقا.
انتقال همين ذهنيت به نقاشي موفقيت بسياري را براي وانجا در عرصه بين الملل در پي آورده و به چند اثر از نقاشي وي جايزه هاي بين المللي تعلق گرفته است. نقاشي هاي ديگري از اين هنرمند نيز زينت بخش تقويم ها و كارت پستال هاي رنگي شده اند.
او در حالي كه بر ويلچر(صندلي چرخدار) نشسته است، قلم مو را در دهانش مي گذارد و به جلو خم مي شود و آن را در جعبه رنگ فرو مي برد، سپس با خونسردي و نرمش هر چه تمامتر آن را روي بوم به حركت درمي آورد تا نقاشي يا به عبارتي بهتر تصويري زيبا خلق كند. او اين كار را آنچنان استادانه انجام مي دهد كه هر بيننده اي فرض مي كند وانجا دوره هايي را در زمينه هنرهاي زيبا گذرانده ، در حالي كه وي هيچ دوره اي را در اين زمينه طي نكرده است. حتي رسيدگي به وضعيت مدرسه پرستاران نيز وانجا را از كشيدن تصاوير زيبا بر بوم باز نمي دارد.
دشواري ها
با اين وجود وانجا كه مادر دو فرزند نيز هست، مي گويد: مسير رسيدن به اينجا آسان طي نشده است. اصلي ترين چالش عدم پذيرش است... برخي از مردم تصور مي كنند زماني كه شما توانايي هاي جسماني خويش را از دست داديد، ديگر قادر به انجام هيچ كاري نيستيد. برخي ديگر مخصوصاً ساكنان ده خودم، باور ندارند كه من مي توانم با استفاده از دهانم نقاشي كنم، آنها معتقدند كه من يك متظاهر هستم و همين مسئله مرا بسيار آزار مي دهد.
او از بدرفتاري اهالي ده با افراد خانواده اش و از اوج گيري اين بدرفتاري ها كه منجر به خروج مادرش از ده شد، مي گويد: زماني كه روي ويلچر از بيمارستان به خانه بازگشتم، ديگر مادرم خانه نبود. من زن بدي در نظر افراد خانواده ام و اهالي ده به حساب مي آمدم. پس از آنكه بستگان نزديكم مرا از خود راندند، مادرم مجبور شد به خانه دايي ام پناه ببرد.
اما اوضاع به همين منوال ادامه پيدا نكرد و درهاي رحمت نيز روي وانجا گشوده شد؛ او به انجمن آلماني هنرمنداني كه با دست و دهان به خلق آثار هنري مي پردازند(AMFPA) معرفي شد، اين انجمن براي آثار وي بازاريابي مي كند؛ پس از آنكه من نقاشي هايم را مي كشيدم آنها را به آلمان مي فرستادم، در آنجا تصاوير ارسالي من را روي كارت پستال ها چاپ كرده و به فروش مي رساندند، پس از انجام اين فعاليت نيز سود ناشي از فروش كارت پستال ها را برايم ارسال مي كردند تا من بتوانم از اين طريق گذران زندگي كنم، در نتيجه اين فعاليت من توانسته ام فرزندانم را تربيت كرده و براي افراد خانواده ام ايجاد اشتغال نمايم.
با اين حال وانجا خوشحال نيست، زيرا معتقد است در آفريقا مانند كشورهاي توسعه يافته قدر نقاشي را نمي دانند، او همچنين بر اين باور است كه در كشورهاي توسعه يافته يك هنرمند با استعداد، مي تواند از راه ارائه آثار خويش پول بسياري كسب كند.