Hamshahri Newspaper

عكس: محمدرضا شاهرخي نژاد
محمد مطلق
وضعيت كارگاه هاي مانكن سازي و ارتباط آنها با مغازه هاي مانكن فروشي، آدم را به ياد مؤسسات انتشاراتي و كتاب فروشي ها مي اندازد. 7هزار ناشر براي تنها 4هزار كتابفروشي، و ده ها كارگاه و كارخانه بزرگ مانكن سازي فقط براي 4 تا مغازه مانكن فروشي در چهارسوي بزرگ بازار تهران.
حتماً تا به حال گذرتان به چهارسوي بازار تهران افتاده است؛ چهارسوي كوچك نه، چهارسوي بزرگ. آيا با دقت به مانكن ها نگاه كرده ايد؟ حس عجيبي است؛ آدم خجالت مي كشد.
اسماعيل- فروشنده يكي از اين مانكن فروشي ها- راضي نمي شد اطلاعاتي راجع به مانكن و مانكن سازي در ايران به ما بدهد. مي گفت: قبلاً يه بنده خدايي آمد اينجا گزارش گرفت. عكس ما رو هم انداخت وسط مانكن هاي لخت وعور. بعد هم نوشته بود آدم فروش بزرگ تهران. آقا ملت تا يه ماه رد مي شدند و مي گفتند: سلام عرض مي كنم آدم فروش! .
مانكن و هنر
شايد بتوان مانكن سازي را ادامه هنر اومانيستي (انسان محور) مجسمه سازي دانست كه در ارتباط با صنعت پوشاك زاييده مي شود. مانكن ها البته ديگر امروزه تنها در محدوده صنعت پوشاك تعريف نمي شوند و جنبه هاي وسيع تري به خود گرفته اند. به يك تحليل هنري از تصوير دو مانكن بي جان توجه كنيد:
در اين مجموعه، سر دو مانكن ديده مي شود كه مژه مصنوعي يكي از آنها جدا شده. در عكس دوم، يكي از مانكن ها حذف شده و مانكن به جا مانده تنها و منتظر به نظر مي رسد. با تبديل اين عكس به يك فتوكپي سياه و سفيد، صورت مانكن حالت دراماتيك تري به خود مي گيرد. عكس پنجم، دشت سبزي را زير آسمان آبي نشان مي دهد كه حس نشاط آوري دارد. تركيب اين دو عكس، رابطه اي بين فرم آنها، خط سر مانكن و خط افق، به وجود آورده و نگاه مانكن به منظره، اشاره به رابطه اي بين معناي دو تصوير دارد... .
در اين تحليل هنري به گونه اي از تصاوير مانكن هاي بي جان سخن به ميان آمده كه انگار بخشي معناساز از زندگي آدمي هستند. سپس با اين پيش فرض كه آنها موجودات جانداري هستند ابعاد هنري تصاويرشان مورد بحث قرار گرفته است.
امروزه كارخانه هاي بزرگ مانكن سازي سعي دارند هرچه بيشتر مانكن هايي شبيه انسان بسازند و در اين راه كامپيوترها نيز براي اندازه گيري هاي دقيق به كمك سازندگان آمده اند؛ به علاوه متخصصان مواد در تلاش هستند تا مواد به كار رفته در اندام مانكن ها قابل تشخيص از اندام انساني نباشد. بنابراين كارخانه هاي مانكن سازي تنها از فروشندگان پوشاك سفارش ساخت نمي گيرند بلكه رانند گان ماشين هاي سنگين باري كه مجبورند بدون همسفر روزهاي متمادي را در جاده هاي بين كشورهاي مختلف به راننده گي بپردازند، دوستداران هنر اومانيستي و... مشتريان اين كارخانه ها خواهند بود؛ مانكن هايي در نقش مسافر و همسفر، مانكن هايي براي بالابردن تعداد افراد خانواده و... .
مانكن ها در ايران
مانكن ها در ايران تنها توانسته اند ويترين بوتيك ها را به تسخير در آورند. اين موضوع شايد به دليل پايين بودن كيفيت آنها باشد اما به همان اندازه كه كيفيت مانكن هاي ايراني را مي توان پايين ارزيابي كرد، تنوع شان در سال هاي اخير بسيار چشم گير بوده است.
برخي از مانكن ها هيجان زده هستند و مثل پسر بچه هاي پرشر و شور، حالتي به خود مي گيرند كه انگار در حال استهزاء شما هستند. بعضي از آنها متين و موقرند و با كت و شلوارهاي مدل انگليسي شان از مشتري ها مي خواهند تا سري به مغازه بزنند و اما در اين ميان، مانكن هاي زنانه هميشه با چالش روبه رو بوده اند؛ تا آنجا كه چندي پيش يكي از مسئولان ناجا موضوع فوق را جرياني سازمان يافته ارزيابي كرد؛ جرياني كه بيشتر بانوان را هدف قرار گرفته و بايد به واسطه شناسنامه تجاري، جلو آن را گرفت.
اسماعيل مي گويد: ژورنال ها اغلب از چين و تركيه وارد مي شه؛ الان كه بيشتر چين غلبه كرده. يكي از اين ژورنال ها به عنوان نمونه وارد ايران مي شه تا از روش قالب گيري كنند. قالب گيري كه شد با فايبرگلاس، پشم شيشه و رزين ساخته مي شه .
به گفته اسماعيل، در ايران از هيچ ژورنال زنده اي براي توليد مانكن استفاده نمي شود اما روش كامپيوتري CNC براي قالب گيري دقيق تر يا احتمالاً تبديل تصاوير آلبوم ها به قالب به روشي متداول تبديل شده و همچنين سليكون در حال غلبه بر فايبرگلاس است:
سليكون نرم تره، كيفيت بالاتري داره و به بدن آدم نزديك تره. بعد هم اينكه در قالب گيري، حالت آينه رو داره. قبلاً موقع قالب گيري، بعد از اينكه دستگاه چند تا قالب مي زد، كيفيت افت مي كرد اما حالا نه؛ كيفيت آخر كار و اول كار يكي يه .
انواع مانكن ها
شايد دوست داشته باشيد كه اطلاعاتي از انواع مانكن ها از نظر تيپ، سن و جنس هم داشته باشيد. اسماعيل مي گويد:
- مانكن ها بچه گانه دارن، زنانه و مردانه. ما براي فروش مانكن هاي زنانه محدوديت داريم.
- زن هايي كه صورت نصفه دارن هم به همين دليله؟
- نه اونا ژورنالشون همين تيپيه. نمي دونم شايد هم چون صورتشون نصفه اش، كارخونه هاي ايراني رغبت بيشتري براي توليدشون نشون مي دن. البته اين رو هم بگم كه بعضي از مانكن ها مستقيم وارد مي شن؛ از چين و تركيه.
بعضي از مانكن هايي كه وارد ايران مي شوند كچل يا بدون ريش و سبيل هستند، براي آنكه سازندگانشان ترجيح مي دهند بنا به مدل آرايش روز در ايران، موي سر يا ريش و سبيل، روي آنها مونتاژ شود. در حال حاضر به گفته فروشندگان مانكن در بازار تهران، ريش و سبيل هاي پروفسوري و موي سرهاي سيخ سيخي براي مانكن هاي مردانه خواهان بيشتري دارد. مانكن ها از نظر قد و قواره و حالت ايستادن نيز قابل تقسيم بندي هستند. اسماعيل مي گويد: حالت نشسته داريم، حالت خم و اسكي داريم كه به نظر مي رسد مانكن در حال اسكي يه يا اينكه يك پاش روي تنه درخته. بعضي از مانكن ها هم ربوتيكن؛ يعني همه جاي بدنشون خم مي شه .
همان طور كه مي دانيد مانكن يك وسيله مصرفي نيست و تا مدت ها مي شود آن را با يك طناب به درخت جلوي مغازه بست. با اين همه، كارگاه هاي متعدد و چند كارخانه بزرگ در اطراف تهران گوي سبقت را در توليد انواع و اقسام مانكن ها از يكديگر ربوده اند. برخي از اين كارگاه ها صرفاً مانكن نيم تنه بدون سر و گردن براي پيراهن توليد مي كنند. برخي ديگر نيم تنه پايين يا در اصطلاح بازار پا براي پوشيدن شلوار و برخي نيز در توليد سرو گردن مهارت دارند.
امروزه از مانكن هاي سر و گردن روي پيشخوان مغازه ها براي تبليغ كلاه و عينك استفاده مي شود. و اما مانكن هاي كامل كه تقريباً مدلي مصنوعي از تمامي اندام هاي آدمي هستند و نيز نوعي مانكن بچگانه كه به مانكن هاي تلقي شهرت دارد توسط كارگاه هاي داخلي توليد مي شود. در ميان بوتيك هاي تهران به يمن اقتصاد، مرزبندي هاي نژادي هم از ميان برداشته شده و ويترين مغازه ها جايي امن براي صلح و دوستي ميان انواع رنگين پوشان شده است. اينجا چشم بادامي ها و كله سياه ها آرام كنار هم ايستاده اند و به مشتريان ايراني خود خوشامد مي گويند. اگر خريداريد براي نژاد ايراني 35 تا 55 هزار و براي رنگين پوستان يا چشم آبي هاي موبور 300 تا 400 هزار تومان آماده كنيد.