علي ياسين
جهان به زودي تماشاگر شكوه و اعجاب دست آوردهاي تمدني بين المللي به ميزباني ايران خواهد بود. نخستين كنفرانس بين المللي دولت نهم با نام كنفرانس گردشگري و صنايع دستي به اهتمام UNWTO و با ميزباني ايران از ۲۳ تا ۲۵ ارديبهشت ماه با حضور فرانچسكو فرانجيالي، دبيركل سازمان جهاني جهانگردي در تهران برگزار مي شود. در اين كنفرانس كه با حضور بيش از ۴۰ تن از وزراي گردشگري و ۱۵۰ كارشناس برجسته برگزار خواهد شد، فرازهايي از چالش معضلات و پتانسيل هاي صنايع دستي و گردشگري بررسي خواهد شد.
اهميت برگزاري اين كنفرانس از آن رو مضاعف مي شود كه بدانيم صنايع دستي و گردشگري كه در هر كشوري جزو پوياترين بخشهاي فرهنگي و اقتصادي محسوب مي شوند، در ايران موضوعاتي دست چندم بوده و هيچ كدام به جايگاه شايسته و بايسته خود دست نيافته اند. صنايع دستي ايران كه در روزگاري نه چندان گذشته جزو غني ترين و معروف ترين هنرهاي سنتي به شمار مي رفت، اكنون رو به اضمحلال بوده و نفس هاي آخر خود را مي كشد. توريسم ايران نيز كه به لحاظ جاذبه ها به روايت WTO جزو ۵ كشور برتر جهان است، در مقام بهره برداري به رتبه ۶۰ در ميان كشورهاي توريست پذير اكتفا كرده است. به لحاظ اقتصادي نيز از سبد ۷۰۰ ميلياردي توريسم جهان، در خوش بينانه ترين حالت بيش از يك ميليارد عايد ايران نشده است؛ حال آن كه تركيه با ۲۰ ميليارد دلار درآمد توريستي و امارات به عنوان قطب چهارم گردشگري جهان، فرانسه و اسپانيا با بيش از ۴۰ ميليارد و... اين رقم ها و عناوين را كافي نمي دانند.
طبق ارزيابي هاي انجام شده تا ۲۰۱۰ توريسم در صدر صنايع جهان قرار گرفته و اقتصاد جهاني از وابستگي تك محصولي به سوي اقتصاد خدمات گردشگري گام برمي دارد. شايد از اين رو باشد كه در چشم انداز ۲۰ ساله گردشگري در ايران نيز جذب ۲ درصد از جهانگردان بين المللي و كسب بيش از ۲۰ ميليارد دلار مبناي هدف قرار گرفته است. صنايع دستي نيز با توجه به بعد اشتغالزايي و صادراتي خود قادر است در كنار صنعت توريسم، به صورتي مانا و پويا اقتصاد ايران را از وابستگي به نفت رهايي دهد. بديهي است كه بخش اعظمي از اين اهداف در قالب هاي تبليغات، برنامه ريزي براي بازارهاي هدف، بازاريابي و آماده سازي زيرساخت ها امكان پذير خواهد شد. نفس برگزاري كنفرانس UNWTO هرچند كه در نوع خود پسنديده و اقدامي ارزشمند محسوب مي شود، اما بدون توجه به واقعيات حاكم بر صنايع دستي و گردشگري، در عمل سودي را عايد ايران نخواهد كرد. حضور سران گردشگري جهان و كارشناسان زبده اين حوزه در ايران، بهترين فرصت ممكن براي دست اندركاران توريسم است تا جاذبه هاي ايران را بر روي خروجي هاي رسانه هاي بين المللي ارسال كنند.
نخستين پيشنهاد علمي و عملي كه در آستانه كنفرانس UNWTO ارايه شده، از سوي فرهنگستان هنر براي تأسيس شهرك هاي صنايع دستي براي جذب جهانگردان داخلي و خارجي است.
در همين ارتباط، دبير اين فرهنگستان تاسيس اين مراكز و شهرك هاي صنايع دستي را امري حياتي دانسته و گفته است: ايجاد اين شهرك ها باعث ارتباط گسترده تر مردم با صنايع دستي شده و اين امر، زمينه را براي گسترش چرخه اين صنايع و رونق اقتصادي مهيا مي سازد.
نامور مطلق، يكي از عناصر اساسي در جذب جهانگردان را تدوين تاريخچه بسيار غني و قدرتمند از صنايع ايراني، آثار تاريخي، نسخه هاي خطي، نمايشگاه ها و... دانسته و مي گويد: از اين طريق مي توانيم چشم انداز بضاعت هاي گردشگري كشور و هنرهاي سنتي را به جهانيان و حداقل توريست هاي مردم شناس معرفي كنيم.
نايب رئيس كميسيون فرهنگي مجلس نيز با تاكيد بر اين كه چرخه توليد صنايع دستي در گرو توسعه توريسم است، مي گويد: برپايي كنفرانس UNWTO در شرايط بين المللي امروز، مي تواند نشانگر تحرك جدي و عيني ما در صحنه هاي اجتماعي و سياسي و اقتصادي باشد.
به باور آريان منش، اين همايش قادر است تا بسترهاي مؤثري را براي معرفي قابليت هاي توريستي و گستردگي محصولات صنايع دستي فراهم كرده و ضمن فراهم سازي زمينه حضور جهانگردان خارجي، شرايط استفاده از تجارب ساير كشورها را براي ما امكان پذير سازد.
اكنون دست اندركاران صنايع دستي بر اين باورند كه با توجه به ركود حاكم بر اين حوزه، رگ حيات صنايع دستي به توسعه صنعت جهانگردي دوخته شده است. تداوم حيات اين حوزه در شهرهايي چون لالجين، اصفهان، يزد، ميبد و... كه توريست پذيرند، به خوبي مؤيد اين ادعاست. با اين حال جاي اين سؤال خالي است كه راهكارهاي كاربردي كردن و استفاده بهينه از كنفرانس UNWTO براي توسعه توريسم در ايران كدامند؟
قدير افروند، در پاسخ به اين پرسش نشست گردشگري و صنايع دستي را سرآغازي نوين در توريسم ايران مي داند. اين كارشناس گردشگري به ما مي گويد: ميان شمار ورودي جهانگردان به يك كشور و صادرات صنايع دستي ارتباط مستقيمي وجود دارد و كشورهاي توريست پذير از ارزش صادراتي زيادي در صنايع دستي برخوردار بوده اند.
افروند صنايع دستي را جزئي لاينفك از حوزه توريسم دانسته و برگزاري نمايشگاه هاي صنايع دستي، تبليغات ملي و بين المللي، برپايي تورهاي بازديد از مراكز صنايع دستي و كارگاه هاي توليدي، راه اندازي فروشگاه هاي صنايع دستي در مراكز تاريخي و فرهنگي و چاپ بروشورها و كاتالوگ هاي نفيس از هنرهاي سنتي را از جمله اقداماتي ذكر مي كند كه مي توانند در خلال نشست UNWTO نقش مؤثري در توسعه توريسم فرهنگي و معرفي ايران ايفا كنند.
آريان منش نيز اظهار مي كند: شكوفايي صنايع دستي، وابسته به توسعه صنعت توريسم است. لذا بايد زمينه فعاليت بخش خصوصي آژانس هاي توريستي را فراهم كرد تا آنها بتوانند زمينه هاي رونق و بالندگي توريسم را جدي تر سازند.
نايب رئيس كميسيون فرهنگي مجلس با اشاره به لزوم اقدامات و برنامه هايي در خارج از كشور خاطرنشان كرد: معرفي ايران و جاذبه هاي طبيعي و تاريخي، پيش بيني تسهيلات لازم در فرودگاه ها، توسعه تورهاي گردشگري و امكانات هواپيمايي و ارايه آمادگي هاي صحيح به جهانيان از جمله اقدامات ضروري در اين زمينه است.
در اين شرايط به نظر مي رسد كه زمان مناسب براي تبليغات توريستي و فرهنگي از سوي رايزني هاي ايران در خارج از كشور در خلال نشست UNWTO فرا رسيده است چرا كه مهم ترين راهكار مناسب براي تأثيرگذاري بلندمدت كنفرانس گردشگري و صنايع دستي معرفي قابليت ها و ظرفيت هاي صنايع دستي در كنار برگزاري نمايشگاه هاست.
رئيس سازمان صنايع دستي يزد با تاييد اين مطلب مي گويد: تحقق اين امر منجر به بازاريابي، ارايه توانايي هاي فرهنگي، صنعتي و پتانسيل هاي توليد صنايع دستي و گردش اقتصادي در اين بخش مي شود.
عماد تشكري بر اين باور است كه علي رغم ظرفيت هاي بالاي اين حوزه ها هيچ گاه فرصت بروز براي صنايع دستي و گردشگري وجود نداشته است.
اما مسئول برگزاري كنفرانس UNWTO نيز تأكيد دارد كه براي برگزاري نخستين كنفرانس جهاني دولت نهم تمهيدات ويژه اي انديشيده شده است. سجادپور با اشاره به ميزباني ايران و نگاه دولت به بعد اشتغال زايي و درآمدزايي صنايع دستي و گردشگري اذعان مي دارد كه جدا از معضلات فرهنگي، توسعه توريسم قادر است تا از معضلات سياسي نيز بكاهد، چرا كه كشورهاي توريست پذير به راحتي قابل تحريم نيستند؛ از اين رو تبليغات ملي و بين المللي اين كنفرانس با چنين رويكردي در سطح رسانه هاي داخلي و جهاني آغاز خواهد شد.
ختم كلام آن كه پس از سال ها، سرانجام مجلس و دولت رضايت دادند تا مثل كشورهاي ديگر صنايع دستي از پيكره وزارت صنايع جدا و به پيكره اصلي خود يعني سازمان گردشگري ملحق شود. تحقق اين امر هرچند در آستانه نشست UNWTO خبر خوشايندي است، اما بايد مراقب بود كه اين نهال تازه به ثمر رسيده، در بعد صادرات خود دچار مشكل نشود.