زهره خوش نمك
همين جا در جنوب شهر تهران گوشه اي از تاريخمان، ردي از اجدادمان جا خوش كرده اند؛ از مانده هاي معماري تا سفال هاي زينتي، از دست نگاشته هاي شان تا نشانه هاي قدرتشان در جنگ با خصم طبيعت يا دشمن؛ سازه هايي در تلفيق هنر و نياز. امام زاده اي، بقعه اي يا ارگ سلطنتي و دژي دفاعي؛ آثاري مانده از قبل از اسلام؛ ساسانيان و آل بويه، سلجوقيان و بعدتر و اين درحالي است كه كمتر شهروند تهراني از اين جمعيت ۱۲ ميليون و اندكي به صرافت افتاده اند كه يك روز تعطيل خود را با اهل و عيال در منطقه اي بگذرانند كه غير از حرم شاه عبدالعظيم،  معروف ترين زيارتگاه استان، سايت هاي تاريخي ديگر هم جا خوش كرده اند؛ از دامان شرقي ارگ ساساني، كوه هاي سنگي كه شهر را در برگرفته اند تا چشمه علي در دل كلان شهر تهران. دژ رشكان و برج طغرل و ارگ سلجوقي ري و برج خاموشان در انتهاي پاي كوتاه تا بخش شمالي كوه هاي بي بي شهر بانو و گورستان سلطنتي آل بويه و برج نقاره خانه و بقعه بي بي شهربانو و... .
جايي كه هم از تاريخمان ردي مانده است و از دولتمردانمان نشاني و هم از فرهنگ و اديبان و شاعرانمان در اواخر قاجار و اوايل پهلوي، باغچه بان ،دهخدا ، اشتري ، پيرصفا،  وزيري و...
اگرچه حالا شهرداري منطقه، ماشين دودي و كالسكه ها را هم راه انداخته است تا جاذبه اي باشد براي جذب گردشگر و با كمك سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان در تداركات نوروزي، وسايل اياب و ذهابي هم فراهم كردند رايگان و تبليغاتي نه چندان گسترده كه هنوز بروشوري براي معرفي سايت ها در دست ندارند و خدمات بهداشتي در سايت ها تا شرايط را فراهم كرده باشد براي پذيرايي.
اين خود قدمي است كه به گفته قدير افروند، معاون سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان با سرعت براي نوروز آماده شدند و به لطف اعتباراتي كه از محل يك درصد تملك و دارايي نصيبشان شد در مصوبه سال ،۸۴ اگر چه اعتبار تخصيص يافته دير رسيد، اما به دليل آمادگي قبلي كارها به سرعت انجام شد تا شرايط براي حضور گردشگران در منطقه فراهم شود. «تا قبل از اين بسياري از سايت هاي ما به دليل نبود امكانات دسترسي و خدماتي قابل بازديد نبودند.»
به گفته افروند سال ۸۴ از نظر اعتباري نقطه عطفي براي سازمان بود كه سال ها در كاوش با وسعت، مرمت با كيفيت و كميت، تعيين حريم هاي فراموش شده و در بخش هاي فني، پژوهشي و حفاظتي با مشكل روبه رو بود. با اختصاص يك درصد از كل اعتبارات تملك دارايي استان به اين بخش، اعتبارات استاني به بيش از ۷ ميليارد تومان افزايش يافت و اين درحالي بود كه كل اعتبارات عمراني و جاري گردشگري سازمان قبل از اين حدود يك ميليارد تومان بود.
بنابراين به گفته او از يك ميليارد و ۵۰۰ تومان اعتبارات مصوب ملي فقط ۴۵ ميليون تومان به سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان تهران تخصيص داده شد و از محل يك درصد تملك و دارايي استان ۷ ميليارد تومان؛ اگرچه برخي كارشناسان معتقدند اصولاً سازمان توانايي بالايي در جذب اعتبارات اختصاص يافته ندارد.
هم اكنون بيش از ۳ هزار اثر تاريخي در استان تهران شناسايي شده اند كه يك هزار اثر آن در تهران، به ويژه در بافت و محدوده حصار ناصري بين خيابان هاي كارگر، انقلاب، شوش و ۱۷ شهريور قرار دارند و ۲۵۰ اثر به ثبت رسيده در تهران بزرگ كه انتظار مي رود ۲۰۰۰ اثر ديگر نيز در اين منطقه شناسايي شوند. ۲۰۰ اثر تاريخي با حداقل ۸ هزار سال در ري قرار دارد، ۲۵۰ اثر در ورامين، ۲۵۰ اثر در ساوجبلاغ و ۲۰۰ اثر هم در فيروزكوه و دماوند.
افروند مي گويد:« هم اكنون بيش از ۱۲۰ اثر در استان مرمت شده و يا در حال مرمت هستند.
با رسيدن بودجه، كار باستان شناسان در استان رونق گرفته است. براي اولين بار در استان ۷، تپه باستاني با هم مورد كاوش قرار گرفته يا در انتظار دريافت مجوز براي كاوش هستند، درحالي كه قبل از اين تعداد كاوش ها به عدد دو در سال هم نمي رسيد.»
دژ رشكان كه با سرپرستي خود افروند در حال كاوش است را ۷۰ سال پيش پروفسور اشميت مثل چند سايت تاريخي ديگر منطقه از دل خاك بيرون كشيد، اما اجل مهلت نداد و در يك سفر هوايي دچار سانحه شد و تمام يافته هاي خود را با خود همراه كرد، اما از ۱۵ اسفند سال ۸۴ تيم جديد كار خود را شروع كرده اند.
در حالي كه اين سايت به عنوان مركز حكومت آل بويه در فهرست آثار ملي جاي گرفته بود ردي از آثار ساساني و دوره اسلامي در آن يافت شده است كه كاوشگر را مجبور به گمانه هاي جديد كرده است؛ اگرچه همكارانش چندان موافق نظر او نباشند.
كاوش در تپه هاي فرديس قرچك، مافين آباد اسلامشهر مانده از دوران پيش از اسلام، ينگه امام در ساوجبلاغ، قلعه ايرج به عنوان شگفتي معماري در فلات ايران مانده از دوران ساساني و ياد شده در اوستا،  دژ گل خندان بومهن از آثار اوايل دوره اسلامي كه رها و تخريب شده است و همين طور تپه ازبكي هم اكنون بسياري از باستان شناسان و كارگران آموزش ديده را به خود مشغول كرده است و همچنين مشاوران و پيمانكاراني كه از بخش خصوصي به ياري آمده اند.
افروند مي گويد:« تا امسال حريم كمتر از ۴۰ اثر ثبتي شناسايي شده بود و همين ما را در حفاظت از اثر در مراجع قضايي دچار مشكل مي كرد، اما در سال جديد حريم نزديك به ۱۵۰ بنا و ۱۵۰ تپه مورد شناسايي قرار گرفته اند.»
اما خبر جالب ديگر وجود آثار تاريخي در محدوده فرودگاه امام خميني(ره) است كه افروند معتقد است مي توان از آن به عنوان جاذبه گردشگري براي مسافران استفاده كرد. امام زاده ابراهيم مربوط به دوره صفويه و امام زاده زيد از دوره قاجاريه، قلعه قاجاريه و قلعه قاچ آقاچ و بقاياي قلعه اي تاريخي و رشته قناتي كهن تر در محدوده سايت فرودگاه امام(ره) قرار دارند.
وي مي گويد:« سايت چشمه علي زماني مأمن فساد بود و پاتوق معتادان، مثل دژ رشكان؛ سايتي كه گمان مي رود ۸۰۰۰ سال تاريخ را پشت سر گذاشته باشد با نقش برجسته اي از فتحعلي شاه قاجار با بزرگان و ملازمانش كه در نقش ترنجي زيبا نام تك تكشان كنارشان حك شده است و كتيبه اي در توصيف فتحعلي شاه در دور كار در نقش قاب.»
روي بقاياي باروي ري حالا دژي سمبليك استوار شده تا يادآور عظمت و شكوه پيشينيان باشد.
اما دژ رشكان حكايتي ديگر دارد. دژي در كنار ارگ سلجوقي و مركز آل بويه كه حالا دو سوم از ارگ به لطف كارخانه سيمان و واحد ۷ كارخانه سيمان تهران از بين رفته اند و كوه سنگي جاي خود را به گودال عظيمي داده است تا خوراك كارخانه سيمان را تامين كرده باشد و كارخانه اي كه به قول افروند خود هم حالا ميراث فرهنگي به شمار مي رود با ماشين آلاتي كه از سال ۱۳۱۲ برايشان مانده است؛ آلوده كننده و عتيقه كه سازندگان آلماني اش براي بردن آن به موزه ماشين آلاتشان، پيشنهاد خط توليدي را هم داده بودند.
دژ رشكان تكيه به رشته كوهي داده بود كه در گذشته به موازات رشته كوه هاي بي بي شهربانو ادامه داشت، اما با محو كوه سنگي كه خوراك ماشين هاي سيمان ساز شد دژ به عنوان تنها بازمانده آن رشته در كنار ارگ نشسته است.
۱۵ اسفند استارتي شد براي اجراي ضربتي طرح هايي كه سال ها در انتظار بودجه مانده بودند و رو به نابودي. دژ رشكان هم با آثاري از هزاره پيش از ميلاد، هزاره تاريخي و اوايل دوران اسلامي گرفتار همين تقدير شده بودند. با پلكاني كه راه به بالاي تپه مي برد جايي كه برج ديدباني دژ محسوب مي شود. اگرچه حالا از ديوارهاي دژ به زحمت چيزي باقي مانده است و لزوم تغيير مكان كارخانه سيمان را يادآور مي شود؛ كارخانه اي كه خود مي تواند موزه اي باشد در كنار سايت تاريخي.
دليل حضور ما در منطقه اما سفري بود كه براي روزنامه نگاران اهل اين حوزه ترتيب داده شد. پس برج طغرل مقصد بعدي مان بود. آرامگاه طغرل بيگ بنيانگذار سلسله سلجوقي قرن ۶ ه.ق كه حالا بي گنبد بود در حوادث ايام با ارتفاع ۵/۲۲ متر، ۱۱ متر قطر داخل و ۱۵ متر خارج. برجي از داخل مدور و از خارج۶ ستاره كه به دستور ناصرالدين شاه و حاج ابوالحسن معمارباشي در سال ۱۳۰۱ هم بازسازي شده بود.
اما آتشكده تپه ميل را كه در دل مزارع سرسبز و طبيعت زيبا جاي خوش كرده است برخي كاركرد رصد ستارگان براي آن قائل شده اند. اين را افروند مي گويد. تپه اي كه از بناي آن دو قسمت سالم مانده كه قبل از انقلاب مرمت شده است و ستون هايي با گچ بري هاي مجلل در سالن اصلي كه حالا تنها قطعاتي از آن باقي مانده است و آماده مي شود براي پذيرايي گردشگران با موزه اي كوچك كه از آثارش در كنار تپه برپا مي شود.
زندان هارون نقطه اتمام سفر است؛ بنايي كه مي گويند زندان نبوده است با معماري منحصر به فرد كه در ظاهر بنايي يك طبقه و در داخل دو طبقه دارد و در دل كوه هايي قرار گرفته است كه هنوز پاي مردم آبادگر به آن نرسيده است! بكر و آرام. با تلفيق مصالح سنگ و ملات ساروج و اتاق هايي با سقف گنبدي كه شناسايي آن تمام شده و در حال مرمت است.

ديدار باستان شناسان پرتغال از آثار تاريخي ايران
حميد دهقان: يك گروه ۶۵ نفري از باستان شناسان پرتغال و استادان دانشگاه ليسبون، پس از يك هفته ديدار از آثار باستاني و تاريخي ايران و شركت در يك كنفرانس مطبوعاتي، تهران را ترك كردند.
به گزارش خبرنگار همشهري، دكتر محمدرضا كارگر- رئيس موزه ملي ايران- در آغاز كنفرانس مطبوعاتي، سفر باستان شناسان و استادان دانشگاه را نقطه عطفي در روابط ايران و پرتغال در زمينه گردشگري عنوان كرد و گفت: نتايج سفر اين گروه، ذهن مردم پرتغال را درباره حقايق ايران روشن مي سازد.
بنابه همين گزارش، رئيس انجمن باستان شناسان پرتغال نيز ضمن اظهار رضايت از سفر اعضاي گروه به ايران گفت:  برگزاري نمايشگاه هاي موزه هاي ايران و شركت مسئولان ميراث فرهنگي و مديران و كارشناسان موزه هاي ايران در كنفرانس هاي بين المللي ليسبون، دو پروژه مهمي است كه براي تحقق آن تلاش خواهيم كرد.
وي افزود:  سفر به ايران براي گروه ما يك واقعه شگفت انگيز بود. ما قبلاً با برخي از آثار باستاني و تاريخي ايران از طريق اينترنت آشنا بوديم، ولي ديدار از نزديك، واقعيت ديگري است كه هرگز خاطرات آن را فراموش نمي كنيم.
دكتر لوكاس- كارگردان تلويزيوني و مستندساز عضو گروه- نيز گفت:  در هيچ جاي دنيا دوستي و ميهمان نوازي ايرانيان را نديده ام. بسيار علاقه مندم مستندي درباره ايران بسازم كه ضمن معرفي آثار تاريخي، مردم ايران و مهرباني آنان را نيز به دنيا بشناسانم.
آدال برتو- شاعر و نويسنده همراه گروه پرتغالي كه اثري به نام ليله القدر به زبان پرتغالي دارد- گفت: اين مسافرت،  انگيزه ها و الهامات فراواني براي من فراهم ساخت. محبت و ميهمان نوازي مردم ايران در مسير راه ها، باغ ها و پارك ها مرا تحت تاثير قرار داد. مي خواهم پس از بازگشت به وطنم،  كتابي درباره ايران و مردم دوست داشتني آن بنويسم.
اين گروه در يك واقعه حيرت انگيز، يكي از افراد ارزشمند خود را در اين سفر از دست داد. خانم پروفسور شرزا- استاد دانشگاه ليسبون- هنگام بازگشت از كاشان به تهران، هنگامي كه در اتوبوس در مورد هنر سفال ايران به همراهان خود توضيح مي داد، سكته كرده و با افتادن ميكروفون از دستش، فوت كرد.
شركت گروه تورهاي درماني ايران در نمايشگاه دمشق
براي نخستين بار، ايران در نمايشگاه پزشكي(Health care) دمشق شركت كرد و توانمندي هاي پزشكي و درماني كشورمان را در رشته هاي مختلف به نمايش گذاشت.
دكتر اسرافيل شفيع زاده، رئيس گروه تورهاي درماني ايران به خبرنگار همشهري گفت: در هفتمين نمايشگاه پزشكي دمشق، گروه تورهاي درماني ايران در غرفه اي كه از سوي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري برپا شده بود، به مدت پنج روز پيشرفت هاي پزشكي ايران را در رشته هاي چشم پزشكي، دندانپزشكي، جراحي قلب باز، فيزيوتراپي و توانبخشي، باروري و جراحي زيبايي به شركت كنندگان معرفي كرد.
وي افزود: دكتر ماهر الحسامي، وزير بهداشت و درمان سوريه، هنگام ديدار از غرفه ايران با دكتر عبدالحسين ناصري، مشاور توريسم درماني سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در زمينه برقراري مناسبات پزشكي و درماني مذاكراتي انجام داد.
دكتر شفيع زاده گفت: در هفتمين نمايشگاه پزشكي دمشق حدود ۲۰كشور از جمله مصر و كشورهاي عربي منطقه، ژاپن، چين و برزيل حضور داشتند و با توجه به نيازمندي هاي سوريه به خدمات پزشكي، اين كشور بازار مناسبي براي ارائه خدمات پزشكي و درماني از سوي جامعه پزشكي ايران به شمار مي آيد و نخستين حضور ايران در نمايشگاه دمشق گام مهمي در آشنا ساختن مقامات و مؤسسات پزشكي سوريه خواهد بود.
بازسازي حرمين عسكريين
مسئول ستاد بازسازي سامرا در ايران اعلام كرد : نيروهاي مهندسي براي ارزيابي وضعيت حرمين عسكريين(ع) در سامرا با پيگيري مسئولان ستاد بازسازي عتبات عاليات از نيمه  دوم ارديبهشت ماه به عراق اعزام مي شوند.
حجت الاسلام والمسلمين سيد هاشمي خوانساري افزود : مسئله  امنيت در عراق تنها مانع شروع برنامه بازسازي حرمين عسكريين (ع) در سامرا بوده و مسئولان عراقي نيز با حضور نيروهاي مهندسي ايراني در اين منطقه موافقت كرده اند و مشكلي براي ساخت اين حرم وجود ندارد.
مسئول ستاد بازسازي سامرا در ايران اظهار كرد : اين مهندسان ايراني براي ارزيابي و نقشه برداري حرمين عسكريين (ع) اعزام مي شوند كه بر اساس طرح و برنامه ريزي ها، صحن و سرداب حرم به يكديگر متصل مي شود و فضاي موجود نيز توسعه مي يابد.
وي با اشاره به ۲۰ ميليارد تومان خسارت وارده به حرمين عسكريين (ع) در سامرا بر اثر انفجار گفت : تاكنون ۲ميليارد تومان از طريق كمك هاي مردمي جمع آوري شده كه در صورت اجراي طرح بازسازي، مردم علاقه مند ايران همچنان كمك مالي و معنوي مي كنند.

آندرانيك هويان
يكي از زيباترين و باشكوه ترين جاذبه هاي جهانگردي و ايرانگردي استان آذربايجان باختري آثار تخت سليمان است كه در ۴۲كيلومتري تكاب واقع شده. اين آثار روي صفحه اي قرار دارد كه ۲۴۵۰ متر از سطح درياي آزاد ارتفاع دارد و از زمين هاي اطراف ۱۸ تا ۲۰متر مرتفع تر است. مساحت صفحه ۱۲۴هزار متر مربع است.
در اطراف صفحه حصاري آجري خشتي كشيده شده بود كه بعداً ديواري سنگي به ضخامت ۸۰/۳متر در جلو ديوار قبلي احداث كردند، در اثر مرور زمان حدفاصل دو ديوار با خاك و خاشاك پر شد. اين ديوار صفحه تخت سليمان را به صورت دژي مستحكم درآورده است. بلندي ديوارهاي دژ ۳۰/۶تا ۳۰/۸متر است. دژ داراي دو دروازه است؛ يكي در شمال كه ۵متر بلندي و ۵/۴متر پهنا دارد و ديگري در جنوب خاوري كه ۳متر بلندي و ۴۰/۳ متر پهناي آن است.
دژ داراي ۳۸ برج نيم دايره است كه قطر هر يك از اين برج ها ۱۰متر است، دروازه ها و برج هاي دژ تخت سليمان را با سنگ هاي تراشيده شده و ملات آهك ساخته اند. تخت سليمان در زمان پهلوي «گنجك» ناميده مي شد. مغولان آن را «ستوريق» و جغرافي نويسان تازي «شيز» مي گفتند.
تخت سليمان از دوره ماد مسكوني بود. تعدادي اشياي خانگي ساده و سراميك هاي تمدن ماد در تخت سليمان كشف گرديده است.
در روزگار هخامنشيان نيز تخت سليمان معمور بود. آثار باقي مانده از هخامنشيان كاسه هايي است كه لبه هاي آنها به سمت خارج خم شده است.
تخت سليمان در عصر اشكانيان اهميت بيشتري يافت. از اشكانيان مهرابه و مذبح كشف شده است. باستانشناسان خارجي، مهرابه ها و مذبح ها را به ساسانيان نسبت داده اند، ولي بايد توجه داشت كه آئين مهر در عصر اشكانيان در باختر ايران زمين رواج بسيار داشت و مذبح و مهرابه متعلق به روزگار اشكانيان است. مهرپرستان در مراسم مذهبي خود قرباني مي كردند، ولي آئين زرتشت مخالف قرباني كردن بود.
تخت سليمان، تخته سنگي كشف شده است كه ۵۹ سانتيمتر درازا و ۴۱سانتيمتر پهنا دارد و روي آن گلي به شكل ستاره حجاري گرديده است. در كليه مهرابه هاي مهرپرستان اين نوع ستاره ديده شده است.
در ميان دژ درياچه اي است طبيعي تقريبا بيضي شكل به درازاي ۱۲۰متر و پهناي ۸۰متر و ژرفاي ۴۵ تا ۶۵متر. آب آن از چشمه هاي جوشان كف درياچه تأمين مي شود. آتشكده «آذرگشسب» يا «آذرگشنسب» در قسمت شمالي صفحه تخت سليمان روبه روي دروازه شمالي دژ و در روزگار ساسانيان ساخته شده است. به سبب تاجگذاري شاهان ساساني در اين آتشكده اين ناحيه، اهميت بسياري داشت.
پايه هاي ستون آتشكده از سنگ و بقيه آن با آجر ساخته شده است. ابعاد آجرها ۳۲*۳۲ سانتيمتر است. آتشكده تالاري گنبددار و وسيع بود كه به راهروهايي منتهي مي شد. تالاري رفيع در جوار آن ساخته بودند كه به ايوان خسرو مشهور بود. اين ايوان مانند ايوان مدائن ولي كوچكتر از آن با اندكي اختلاف ساخته شده بود.
آباقاآن ايلخان مغول(۶۶۳-۶۸۰هجري قمري) روي ايوان خسرو كاخي با شكوه و در جوار آن مسجدي ساخت، چون كاخ آباقاآن برفراز ويرانه هاي ساختمان هاي عصر ساسانيان بنا گرديده بود، ۸۰/۱ متر از سطح صفحه مرتفع تر است. در سمت شمال حياط، كاخ ايوان عريضي است كه پلكان عظيمي آن را به سطح صفحه مربوط مي سازد. ايوان روي ديوارهاي تالار مركزي آتشكده و سقف گنبدي شكل آن بنا شده است. اين بنا ساختماني است چهارستوني كه گنبدي به قطر ۸ الي ۱۰ متر بر فراز ستون ها ساخته اند. در اين نقطه به مقدار بسيار قطعات شكسته شده كاشي به دست آمده كه بيانگر آن است كه اين تالار به طرز باشكوهي كاشيكاري شده بود و چون در مكاني مرتفع بنا گرديده، به احتمال بسيار تالار پذيرايي ايلخانان بود. ايوان شرقي محل سكونت ايلخان و ساختمان هايي كه در كنار درياچه قرار داشت، مورد استفاده درباريان بود.
تزئينات قسمت هاي پايين ديوار تالار مياني، صفحات برجسته يك پارچه شش ضلعي براق به رنگ آبي و فيروزه اي طلا كاري شده است. روي ديوار شرقي تالار صفحات برجسته منقوش نصب شده است كه نقش آنها گل و گياه است كه يك در ميان تصوير غزالي در حال فرار و شيري در كمين نشسته ترسيم شده است، همچنين كاشي هايي با تصوير سيمرغ و اژدها به رنگ آبي فيروزه اي و آبي يافت شده است.
در ضلع جنوبي تالار اتاقي است هشت گوش كه در هشت  گوشه آن سكوهايي ساخته اند، روي هر يك از اين سكوها يك جفت ستون قرمز رنگ كه داراي ۹ ستوني هشت گوش است قرار دارد، ستون ها به سر ستوني منتهي مي شوند كه روي برجستگي آنها نقش اژدها و گل و گياه حجاري شده است.
حين حفاري و كاوش، كاشي هاي ستاره اي شكلي كشف گرديد كه تاريخ هاي ۶۷۱ه.ق .۱۲۷۱م/ و ۶۷۴ه.ق/ ۱۲۷۴م. و ابياتي از شعراي ايراني و كلمات پندآموز از بزرگان ادب ايران زمين روي آنها نوشته شده است.
در اتاق هشت گوش تعداد بسياري كاشي به ابعاد ۴۵*۵۰سانتيمتر پيدا شده است كه داراي نقش و نگاري زيباست، نقش برخي از آنها سلطاني است سوار بر اسب با بازي شكاري و ملتزمين ركاب و پلنگي شكار شده.
كليه كاشي هايي كه در كاخ آباقاآن در مسجد تخت سليمان به كار رفته، در كارگاهي كه در تخت سليمان احداث كرده بودند، تهيه شده است. بقاياي يك كارگاه كوزه گري و دو كوره  كاشي سازي كه اجاق كوره آن سرپوش گنبدي شكل دارد، كشف شده است.