مترجم: ا. امير ديواني
يك روز صبح آليساي هشت ساله در حالي كه از دل درد گريان و نالان بود، براي خوردن صبحانه به آشپزخانه رفت. ولي آلگونيكو كه شاگرد پايه سوم بود، چنان نگران به نظر مي آمد كه نمي توانست در منزل آرام و قرار گيرد.
آن روز، نخستين روز آزمون سراسري ارزش تحصيلي در ايلينوي (ايالات متحده) بود. آليسا بيم از آن داشت كه چنانچه در آزمون شركت بجويد، امتياز لازم را كسب مي كند. اوبري، دانش آموز دوره راهنمايي، بر آن بود كه در امتحان تيزهوشان مدرسه شركت كند، ليكن براي پذيرش مي بايست در يكي از آزمون هاي مهارت هاي مقدماتي، رتبه ۹۸ يا ۹۹ درصد را به دست مي آورد. مادرش مي گفت:
وقتي هر سال از اينكه نتواند ازعهده امتحانات برآيد، عصبي و نگران مي گردد. حتي به من گفته اگر ناچار باشد جهت ورود به دانشگاه در آزمون هايي از اين قبيل شركت جويد، هيچگاه به دانشگاه نخواهد رفت.
دلواپسي در مورد امتحان دادن، پديده تازه اي نيست و معمولاً كليه كودكان را از سنين پايين تحت تأثير قرار مي دهد.
در دهه ۷۰ پژوهش هاي صورت گرفته در دانشگاه ايلينوي نشان داد كه غالب دانش آموزان (و حتي دانشجويان) موقع امتحان دچار فشار رواني مي شوند تا حدي كه كمتر از ميزان توان حقيقي خويش استفاده  مي كنند.
برپايه بررسي هاي اخير توماس هالدين در ايالت آريزونا، در حال حاضر دلهره هايي از اين دست افزايش يافته اند. معلمان به او گزارش دادند كه در حين امتحان بسياري از شاگردان جلسه را ترك گفتند، برخي سردرد گرفتند، يا به دفعات زياد به دستشويي (توالت) رفتند و يا ناگهان گريه سردادند.
آن زمان كه بچه ها با آزموني مهم رويارويند، به منظور كاهش تنش ايشان به قصد اخذ نمره خوب، چه كمكي مي توان به آنان كرد؟ ذيلاً رهنمودها و توصيه هاي كارشناسان را آورده ايم تا به كودكان در هر سني كه باشند، ياري رسد:
* ترتيبي دهيد تا كانون خانوادگي، كاميابي پديد آورد.
زماني كه دختري دبيرستاني خود را براي آزمون ارزش تحصيلي آماده مي ساخت، از كپلن، بنيانگزار مراكز تحصيلي كپلن پرسيد:
- شاگردان براي امتحان دادن، كدام معلم خصوصي را برگزينند؟
وي پاسخ داد:
- سه سال قبل!
منظورش اين بود كه آمادگي از خانه آغاز مي گردد و بايد از پيش شروع شود. دانش آموزاني كه پدر و مادرشان آنان را به مطالعه ترغيب مي كنند، يا موقع صرف شام به بحث هايي مي پردازند، والديني كه به بچه ها مي آموزند، چگونه درباره مسائل بينديشند و مصرند فرزندانشان در پي مفاهيم واژه هايي باشند كه نمي دانند، در امتحان رياضي و واژه شناسي نمره خوبي مي گيرند.
دليلش آن است كه اين گونه شاگردان مي توانند پرسش ها را بهتر و تندتر بخوانند و بفهمند و بايد دانست كه اين امر، از خانه سرچشمه مي گيرد.
واژگان (گنجينه لغات) چيزي است كه بچه ها با خود همراه دارند و ساير چيزها را در مدرسه فرامي گيرند. افرادي كه زبان لاتين يا يوناني و فهرست ريشه كلمه ها را بررسي مي كنند، در آزمون ارزش تحصيلي،  به نتيجه رضايت بخشي دست مي يابند، پايه ريزي قوي علمي، يك كفه ترازوي كامروايي است.
آقاي اندرسن، رئيس بخش تمرينات رواني بر اين باور است:
- پدر و مادرها در تهيه كفه ديگر كه شكوفا كردن استعدادهاست، نقش اساسي دارند.
وي توضيح مي دهد: پس از دوران مهد كودك، فرزندتان را جهت هر پيشرفت علمي ترغيب كنيد. من اين بچه ها را پرندگان كوچك نام مي نهم.
جرقه اي از موقعيت هاي جزئي، سبب اعتماد به نفس مي شود. ولي روش شايسته اي مورد نظرست، تشويق كودكان به درس خواندن به مفهوم تحت فشار قرار دادن آنان نيست. مطابق نظر چارلز اسپل، پژوهنده نامدار دانشگاه جنوب فلوريدا: ترس بچه ها از توقعات پدر و مادرشان، دليل عمده نگراني در امتحان است.
به زبان آوردن اين جمله كه: «اگر من نمره خوبي نگيرم، مامان و بابا حقيقتاً ناراحت مي شوند» تصور رايجي است كه هدف آزمون را به بيراهه مي كشاند. آنچه ترديد ناپذير است، اين است كه بيشتر از نمره، تلاش كودك مهم است و بس.
* با شيوه آزمون آشنا شويد
همزمان با نزديك شدن موعد امتحان، بايد اطمينان حاصل كرد كه كودك از چگونگي آن باخبر است. آموزشگاه هاي دولتي و آزاد، طبق معمول، نمونه هايي از پرسش هاي آزمون هاي معيار (استاندارد) را در اختيار دارند.
كريستين كه سال آخر دبيرستان بود و به دنبال آشنايي با نمونه سئوال ها توانسته بود از عهده پاسخگويي به پرسش هاي امتحاني برآيد، اظهار مي داشت: تنها پنج دقيقه زمان برد تا بفهمم شيوه آزمون چگونه است؟
بنابراين بايد از كودك، امتحان آزمايشي تحت شرايط امتحان اصلي به عمل آيد. آزموني كه بايد با وقت محدود، بي وقفه و بدون خوردن چيزي توأم باشد. چنانچه امتحان آزمايشي به خوبي انجام پذيرد، مفيد فايده است.
در حال حاضر، اين نكته به اثبات رسيده كه برخي از كلاس هاي آماده سازي مؤثر هستند. چون سبب كاهش دلهره و آشنايي دانش آموز با نمونه پرسش ها و انگاره ها (الگوها)ي امتحاني مي شوند. پرس و جو از ۴۲۰۰ تني كه امتحان آزمون معيار داده اند، حكايت از آن دارد كه به طور متوسط، دانش  آموزاني كه معلم خصوصي داشته اند، نمره كل آنها به ۶۹ بالغ گرديده است.
* جسم كودك را تقويت كنيد
در روز امتحان، آمادگي جسمي همانقدر مهم است كه آمادگي روحي. پدر و مادر بايد مراقب باشند كه كودك شب امتحان خوب بخوابد و صبح زود بيدار شود تا از هوشياري كاملي برخوردار باشد.
خوردن غذاي سنگين آن هم درست قبل از امتحان خطرناك است، چرا كه جسم شاگرد بايد روي انديشيدن تمركز يابد، نه روي هضم كردن غذا. صرف صبحانه سبك همراه با برنامه غذايي منظم هم براي روز پيش از امتحان پيشنهاد مي گردد. بايد به كودك پوشاك مناسب پوشاند تا ايجاد ناراحتي نكند. براي آزمون هاي درازمدت بايد لباسي منظور داشت كه كودك در صورت گرم بودن كلاس، بتواند آن را درآورد و يا موقع سرد شدن هوا، دكمه هايش را ببندد. به علاوه بايد يقين حاصل كرد كه كودك ساعت به دست دارد و مي تواند كل امتحان را زمان بندي كند.
كلاً بايد كودك را خاطرجمع كرد كه نتيجه يك آزمون، به آخر رسيدن دنيا نيست و به رغم آنكه امكان دارد گاه برآيند امتحان ناخوشايند و نامطلوب باشد، ولي در هر صورت مي توان كامياب شد.

اولين نشست علمي ماهانه از سري سخنراني هاي نيمه اول ۸۵ انجمن مطالعات برنامه درسي ايران با عنوان «رابطه برنامه درسي، آموزش، سنجش و يادگيري» فردا چهارشنبه بيست وهفتم ارديبهشت ماه از ساعت ۱۰ تا ۱۲ در سالن اجتماعات سازمان پژوهش و برنامه ريزي آموزشي واقع در ابتداي خيابان ايرانشهر شمالي برگزار مي شود. سخنران اين نشست دكتر عليرضا كيامنش، استاد دانشگاه تربيت معلم است و آقايان دكتر مهرمحمدي، دكتر فرزاد و دكتر حميدي اعضاي ميزگرد مربوط به سخنراني را تشكيل مي دهند.
براي آگاهي از ديگر فعاليت هاي انجمن برنامه  درسي مي توان با مراجعه به پايگاه www.icsa.org.ir اطلاعات جامعي را كسب كرد. آنچه درپي مي آيد چكيده اي است از متن سخنراني دكتر عليرضا كيامنش كه در نشست فردا، مطرح خواهد شد.
شيوه تدريس، سنجش و در نهايت يادگيري فراگيران از نوع نگاه معلم به برنامه درسي اثر مي پذيرد. شورت و بروك (۱۹۹۴) [Short and Burke] به سه نگاه مختلف به برنامه درسي اشاره مي كنند. از ديد اين دو، برنامه درسي را مي توان:
۱- يك واقعيت (fact) قلمداد نمود، اين نگاه ريشه در تفكر اثبات گرايي دارد. تفكري كه معتقد است دانش كالايي است كه مي تواند از فردي به فرد ديگر منتقل شود.
۲- يك فعاليت (activity) قلمداد نمود، در اين نگاه برنامه درسي به فعاليت هاي واقعي گفته مي شود كه در درون كلاس درس اتفاق مي افتد.
۳- يك جستجو (inquiry) قلمداد نمود، در اين نگاه، برنامه درسي به فرايند خلق دانش در كلاس درس گفته مي شود.
عنوان اين سه نوع نگاه به برنامه درسي، بيانگر آن است كه معلم شيوه تدريس خود را با نوع نگاه به برنامه درسي تنظيم مي كند. در حالت برنامه به عنوان واقعيت، دانش يك امر بيروني و مستقل از فرد است. معلم صاحب يا دارنده دانش است و مي تواند دانش خود را به فراگير منتقل كند. ذهن دانش آموز چون ظرفي قلمداد مي شود كه معلم از طريق آموزش خود آن را پر مي كند. وظيفه دانش آموز كسب دانش ارائه شده توسط معلم است. در اين شيوه معلم به ابزاري براي سنجش ميزان دانش منتقل شده نياز دارد كه بتواند به طور عيني ميزان آموخته هاي كسب شده دانش آموزان را اندازه گيري كند سنجش به اندازه گيري و ميزان دانش كسب شده محدود مي شود و هر سئوال تنها يك پاسخ صحيح دارد.
زماني كه معلم از برنامه درسي معلم _ محور يا انتقال دانش و دانش آموزان، به برنامه درسي دانش آموز محور حركت مي كند، به شيوه تدريس ديگر و روش هاي ديگر براي جمع آوري اطلاعات و سنجش ميزان موفقيت دانش آموزان نياز دارد. شيوه سنجشي كه سئوال هاي مورد پرسش در آن الزاما به يك پاسخ صحيح ختم نمي شوند.
هريك از سه نگاه ذكر شده، در عمل از شيوه هاي تدريس، انتظارات آموزشي، سنجش و ارزشيابي خاص خود استفاده مي كنند. ويژگي ها، تفاوت ها و مشابهت هاي اين سه نوع نگاه و شرايط لازم براي حركت از برنامه درسي به عنوان واقعيت به سمت برنامه درسي به عنوان فعاليت يا جست وجو در مدارس مطالبي هستند كه در جلسه ارديبهشت ماه انجمن مطالعات برنامه درسي مورد بحث قرار خواهند گرفت.

ام سلمه گويد: يك شب نصف شب بيدار شدم. ديدم پيغمبر خدا(ص) در بستر نيست. با خود گفتم رسول خدا(ص) كجا رفته است؟ ناگاه متوجه شدم كه در گوشه اتاق مشغول عبادت هستند. گوش كردم به سخنانشان، ديدم در حال گريه مي گويد: بارالها از من چيزهاي پسنديده اي را كه عطا كرده اي، هرگز جدا مكن. بارالها دشمن و حسود و كينه توز را، هرگز به شماتت من وامدار. بارالها مرا به بدي و گرفتاري كه از آن نجات داده اي، هرگز بازمگردان. بارالها مرا حتي يك چشم برهم زدن، هرگز به خود وا مگذار.
ام سلمه مي گويد به اينجا كه رسيدند شروع كردم به گريه كردن و فرياد زدن. دعا و نماز پيغمبر(ص) كه تمام شد، فرمود: ام سلمه چرا گريه مي كني؟ عرض كردم: يا رسول الله! وقتي كه شما اين سخن را مي گوييد، پس واي به حال ما.
فرمود: البته همين طور است. برادرم يونس(ع) را خدا يك لحظه به خودش واگذاشت كه آمد به سرش آن چه آمد.
از حضرت جواد(ع) نقل شده است كه پيامبر(ص) اين چنين دعا مي كردند: بار خدايا بيامرز براي من آنچه پيش كرده ام و آنچه به تاخير انداخته ام و آنچه پنهان كرده ام و آنچه عيان نموده ام و اسراف مرا درباره خودم بيامرز و آنچه را تو بدان داناتري.
بار خدايا معبودي جز تو نيست، خدايا به حق دانايي و توانائي ات بر همه خلق، تا آنگاه كه زندگي را برايم بهتر مي داني مرا زنده دار و آن گاه كه مرگ را برايم بهتر دانستي، جانم را بگير.
بار خدايا ترس از خودت را در پنهاني و عيان عنايت فرما. خداوندا سخن حق را در حال خشم و خشنودي و ميانه روي را در حال فقر و توانگري از تو خواهانم. خداوندا از تو مي خواهم نعمتي را كه فاني نشود و روشني چشمي كه منقطع نگردد و از تو مي خواهم راضي بودن به قضا را و ميمنت مرگ را پس از زندگي و گوارايي زندگي را پس از مرگ و لذت ديدارت و شوق زيارت و لقايت را بي آنكه زياني ضرر زننده يا فتنه اي گمراه كننده به من برسد.