Hamshahri Newspaper

فريبا منتظر ظهور
مهندس خسرو شيخ هرندي اولين استاد بين المللي در تاريخ شطرنج ايران است. چهار مرتبه قهرماني كشور، دوبار و به مدت شش سال قهرماني غرب آسيا و بيش از پانزده سال عضويت در تيم ملي شطرنج ايران (اغلب ميز اول المپيادها) از جمله موفقيت هاي او در اين عرصه به شمار مي رود.
خسرو هرندي بيش از چهل سال است كه شطرنج بازي مي كند و ۱۵سال است كه آموزش شطرنج مي دهد. ويكتور كورچنوي مي گويد: «تقويت توانايي كسي همچون يك بازيكن شطرنج امر آساني نيست. پرورش عضلات بازو يا پاهاي يك ورزشكار به سادگي از طريق تمرين با وزنه هاي مختلف قابل حصول است. تمرين همچنين به بهبود سرعت در شنا و دو كمك مي نمايد. اما چقدر زمان و انرژي بايد جهت به دست آوردن مختصر پيشرفتي در شطرنج به كار برد؟ وظيفه يك معلم آن است كه استعداد را در شاگرد خود كشف كند، آن را شكوفا كرده و پرورش دهد و فقط بعد از اين مرحله است كه مي تواند با تمرين و ممارست منظم و آشنا كردن وي با مسائل پيچيده و جديد او را به سطوح بالاتر ارتقا دهد.»
استاد هرندي در امر آموزش موفق بوده و بسياري از قهرمانان بزرگسال كشور مانند احسان قائم مقامي، مرتضي محجوب، شايسته قادرپور و... و قهرمانان كوچكتر مانند امير همايون يارلو، كيميا مرادي، درسا درخشاني، غزل حكيمي فرد، فرزاد بلوچي و بسياري ديگر از آموزش هاي استاد هرندي سال ها بهره برده اند. وي پيش از اين در مصاحبه اي در مورد دليل انتخاب مربيگري رشته شطرنج مي گويد: «من بدون مربي و هيچ مرجعي، حتي بدون كتاب و راهنما در شطرنج، مدارج ترقي را طي كردم. سختي هاي زيادي را تحمل كردم. بعضي از نكات را كه مي شد در پنج دقيقه ياد گرفت، مجبور بودم خودم پيگيري كنم و گاهي يافتن پاسخ يك سؤال ماه ها طول مي كشيد. حالا تجربياتم را در اختيار بچه ها قرار مي دهم تا زحماتم هدر نرود.»
خسرو هرندي آموزش گروه سني پنج تا چهارده سال را انتخاب كرده است، زيرا معتقد است بازيكنان بايد از پايه و اساس شطرنج را به صورت علمي بياموزند. وي در مورد اهميت ممارست در اين رشته و بلندمدت بودن زمان فراگيري آن مي گويد: «آموزش اصولي شطرنج نياز به زمان و تمرين دارد. با يكي دو سال آموزش نبايد انتظار رسيدن به قهرماني را داشت. اما وقتي كسي به آن مسلط شد، دوران قهرماني و در اوج بودن او طولاني تر از ساير ورزش ها است.»
در گفت وگوهاي متعددي كه سايت شطرنج بازان حرفه اي با قهرمانان شطرنج و كارشناسان اين رشته انجام داده و از آنها نام بهترين مربي را پرسيده است، بازيكناني مانند امير ملاحي، هاملت تومانيان، شايسته قادرپور و اغلب مصاحبه شوندگان «استاد هرندي» را به عنوان بهترين مربي نام برده اند. وي سرمربي تيم هاي اعزامي به مسابقات المپياد جهاني شطرنج ۲۰۰۶ نيز بود.
* كدام ويژگي براي بازي شطرنج موجب شده به عنوان ورزش پذيرفته شود؟
- شطرنج بيشتر هنر است تا ورزش، اما شايد به دليل تقويت مغز است كه اين طور عنوان كرده اند.
* به نظر شما آموزش شطرنج بايد مختص كودكاني كه داراي ويژگي هاي خاصي هستند، باشد (مثبت يا منفي) يا اينكه آموزش شطرنج بهتر است عموميت يابد؟
- راه قهرماني در شطرنج ممكن است نياز به ويژگي هاي خاص در فرد داشته باشد، ولي آموختن آن براي همه بچه ها مي تواند مفيد باشد.
* چه سني را براي شروع آموزش شطرنج به كودكان پيشنهاد مي كنيد؟
- پنج تا شش سال.
* براي رسيدن به قهرماني، به نظر گري كاسپاروف استعداد و غريزه مهمتر از مهارت و قدرت تحليل است، ولي ويكتور كورچنوي معتقد است در عصري كه كتاب و آموزش شطرنج به طور وسيعي گسترش يافته استعداد فطري از اهميت اساسي چنداني برخوردار نيست و در اين زمينه قابليت كار سخت و پيگير در شطرنج داراي اهميت بيشتري است، شما كدام يك را تأييد مي كنيد؟
- نظر كاسپاروف براي قهرمان جهان شدن است. امروز با كار سخت و پيگير در هر زمينه اي مي توان به مدارج بالايي رسيد، اما تنها با اتكا به استعداد و غريزه ذاتي و بدون استفاده از ابزارهاي موجود، رسيدن به مدارج بالا امكان پذير نيست.
* برخي شطرنج را به عنوان عامل افزايش تمركز در كودكاني كه تمركز كمي دارند پيشنهاد مي كنند، فارغ از زحماتي كه اين گونه كودكان براي مربيان دارند، تجربه شما در تأثير درماني آن چيست؟
- چون شطرنج، آموزش فكر كردن و تجزيه تحليل است، به هر حال باعث افزايش تمركز مي شود.
* اغلب كودكان شطرنج باز در رياضيات بسيار موفق هستند. آيا بچه هايي كه رياضيات خوبي دارند شطرنج جذبشان مي كند يا فراگيري شطرنج موجب تقويت درك رياضي اين كودكان مي شود؟
- هر دو درست است. شطرنج محاسبات ذهني را تقويت مي كند.
* يادگيري شطرنج با توجه به زمان و انرژي زيادي كه مي طلبد، به تحصيل كودكان لطمه مي زند؟
- هرگز. نه تنها لطمه نمي زند، بلكه باعث تقويت حواس او مي شود، اما راه قهرماني كه نياز به وقت بيشتري دارد ممكن است به درس هاي روزمره او لطمه وارد كند، ولي به طور كلي، شطرنج بازان نه تنها در ايران بلكه در تمام دنيا از افراد تحصيلكرده اجتماع هستند.
* گفته مي شود هر شطرنج بازي سبك بازي خود را دارد. بچه ها در چه سني و بعد از چه مدت آموزش سبك بازي خود را پيدا مي كنند؟
- به طور معمول موقعي مي توان در مورد «سبك» صحبت كرد كه بازيكنان تا حدودي بازي شطرنج را فهميده باشند. معمولاً با شركت در مسابقات به همراه مربي مي توان سبك بازي او را پيدا كرد، ولي در شروع بهتر است همه بچه ها ابتدا «بازي هاي باز» را ياد بگيرند.
* سال هاي اخير كتاب هاي متعددي درباره آموزش شطرنج نوشته و ترجمه شده، از طرفي نرم افزارهايي طراحي شده كه امكان بازي با كامپيوتر را فراهم كرده اند و جالب تر از همه امكان بازي با شطرنج بازهاي تمام دنيا به صورت آن لاين در اينترنت وجود دارد، نظر شما درباره استفاده از اين امكانات توسط كودكان چيست؟
- حتماً بايد استفاده از كتب و نرم افزارهاي تخصصي شطرنج، تحت نظر و مشاوره يك مربي يا كارشناس باشد، در غير اين صورت ممكن است اين ابزار در نهايت به ضرر بازيكن تمام شود.در مورد بازي به صورت زنده در اينترنت، اگر منظم و حساب شده نباشد ممكن است مشكلاتي مانند قطع شدن ارتباط در زمان بازي، موجب تأثير منفي بر روي اعصاب بازيكن شده و بازتاب هاي منفي داشته باشد.
* بيليتس (بازي سريع كمتر از ۱۵ دقيقه اي) را به بچه ها پيشنهاد مي كنيد؟
- خير.
* نظر شما در مورد تأثير آموزشي شطرنج غيرحرفه اي در پارك ها و بازي كودكان با سالمندان در پاركها چيست؟
- اتلاف وقت است. وقت بايد با دقت استفاده شود.
* براي بازيكنان كم سن، بازي شطرنج بازان بزرگ، گنگ و نامفهوم است. شما پيشنهاد مي كنيد اين بازي ها مرور شود و يا فقط بازي هاي ساده را بررسي و تحليل كنند؟
- در ابتدا بازي هايي كه براي مبتديان قابل فهم است بايد ياد گرفته شود. معمولاً بازي يك استاد با يك مبتدي كه در آن روش ها قابل فهم مي باشد، بهتر است.
* در مورد آموزش الگوها به بازيكنان چه نظري داريد؟ آيا بچه ها بايد با ابتكار خود بازي كنند و تجربه كنند، يا از الگوها پيروي كنند؟
- سؤال شما غيراستاندارد است. اگر منظور شما متدها و روش هاي تئوريك بازي است، يادگيري آنها با حفظ خلاقيت بچه ها، صددرصد ضروري است. در واقع هنر يك مربي خوب در اين است كه خلاقيت را همراه با آموزش تئوري ها تقويت كند.
* گاهي مسابقات شطرنج در۹ دور برگزار مي شود. بچه هايي كه براي قهرماني بازي مي كنند بايد بنيه بدني خوبي داشته باشند تا به طور مداوم در اين نبردها شركت كنند. مثلاً گري كاسپاروف مي گويد قبل از بازي استيك مي خورم و حين بازي چاي مي نوشم. آيا شما براي بچه ها برنامه غذايي خاصي پيشنهاد مي كنيد؟
- نيروي بدني بسيار مؤثر است. برنامه غذايي طبيعي را پيشنهاد مي كنم، اما در طول بازي در يك مقاطع معين، خوردن پيوسته غلط است.
* شكست در نبرد، قسمت جدايي ناپذيري از شطرنج است. بچه هايي كه تحمل شكست را ندارند، مي توانند شطرنج بازهاي خوبي شوند؟
- اين موضوع با يك مربي خوب قابل رفع است، اما حقيقت اين است كه اغلب قهرمانان از شكست به شدت ناراحت مي شوند.
* چطور بفهميم كودك ما در مدت آموزش پيشرفت كرده يا نه؟
- توسط يك كارشناس فني.
* آيا شما از استاداني هستيد كه به بازيكنان توصيه مي كنند با حريفان قوي تر از خود بازي كنند؟
- اين تصور كه بازي با حريفان قوي تر به طور مداوم موجب پيشرفت مي شود اشتباه است. هيچ كس دوست ندارد به طور مداوم شكست بخورد و من اين توصيه را نمي كنم.
* شما مربي تيم ملي شطرنج هستيد. وضعيت شطرنج كودكان ايران را چطور ارزيابي مي كنيد؟
- بسيار خوب.
* در ايران تعداد نحوه و تعداد برگزاري مسابقات رضايتبخش است؟
- بله. البته فرهنگ سازي براي اوليا و عموم مردم الزامي است.
* ورود به تيم ملي شطرنج از چه سني ممكن است؟
- محدوديتي وجود ندارد.
* نوع بازي و سطح بازي دختران و پسران به نظر شما متفاوت است؟
- نوع بازي شايد متفاوت نباشد، اما سطح بازي خانم ها از آقايان پايين تر است و اين اثبات شده است.
* تأثير فراگيري شطرنج بر روي شخصيت كودكان چيست؟
- كودكان را از حالت سطحي بودن خارج كرده و به آنها شخصيت بزرگتر از سن شان مي دهد.
* فكر مي كنيد گسترش بازي شطرنج در سطح جامعه چه تأثيراتي بر روي جامعه خواهد داشت؟
- اگر به طور صحيح انجام شود، تأثير مثبت دارد. در جامع مريض ممكن است گسترش اين بازي هم به طور سالم صورت نگيرد.