عكس ها:جواد گلزار
علي شاكري
نهمين دوره مسابقات واليبال نشسته قهرماني جهان ازديروز در شهر «رونهم» هلند آغاز شد. در جمع ۱۲ تيم حاضر در مسابقات اين دوره، تيم ايران پرافتخارترين محسوب مي شود؛ تيمي كه چهار مدال طلاي پاراالمپيك هاي ۱۹۸۸ سئول، ۱۹۹۲ بارسلون، ۱۹۹۶ آتلانتا و ۲۰۰۰ سيدني و مدال نقره پاراالمپيك ۲۰۰۴ آتن را در كارنامه دارد. تيم ايران همچنين در مسابقات قهرماني جهان كه از سال ۱۹۸۵ نروژ پايش به اين رقابت ها باز شد به جز دوره قبلي اين مسابقات در قاهره مصر كه مدال برنز گرفت، همواره صاحب عنوان قهرماني بود.تجربه تلخ بازيهاي دوره پيش و نزول ناشي از بي توجهي به امر پشتوانه سازي باعث شد تا تيم پوست انداخته ايران بلافاصله با جذب جوانان با انگيزه و كسب قهرماني در مسابقات باشگاههاي آسيا و مدال نقره پاراالمپيك آتن دوباره در جلد يك مدعي تمام عيار فرو برود.تيم واليبال نشسته ايران اين بار با عزمي راسخ و تركيبي جوان شده به دنبال جبران مافات مسابقات جهاني مصر است و اعضايش با انگيزه بالا فقط به كسب مدال طلاي رقابت هاي جهاني هلند مي انديشند. به بهانه حضور تيم واليبال نشسته ايران نگاهي داريم به بازيهاي اين دوره و حريفان ايران و برنامه بازيها كه مي خوانيد.
قدرت نمايي ايران در نخستين حضور
ورزش ايران در ورزش معلولين جهان سابقه چندان طولاني ندارد. بعد از جنگ تحميلي و سال هاي دفاع مقدس شاهد تحرك چشمگيري در برخي رشته ها بوديم كه واليبال را بايد نماد ورزش معلولين دانست. با شكل گيري فدراسيون ورزش جانبازان و معلولين واليبال با در اختيار داشتن نيروهاي مستعد و توانمند راه ورود ساير رشته ها را هموارتر كرد هر چند كه تا قبل از قهرماني تيم واليبال نشسته در مسابقات جهاني ۱۹۸۵ نروژ، تيم بسكتبال با ويلچر ايران در مسابقات بين المللي يوگسلاوي سابق ۱۹۸۱ به مقام هفتم رسيد و دو سال بعد در همين رقابت ها با دو پله صعود پنجم شد و تيم دووميداني معلولين نيز در مسابقات جهاني ۱۹۸۵ انگليس با ۵ شركت كننده توسط مصطفي پركره و غلامرضا رسولي محمدي دو مدال برنز گرفت. اما عنوان قهرماني تيم واليبال نشسته ايران آن هم در نخستين حضورش در عرصه جهاني مثل توپ تركيد و از آن پس توجه به ورزش معلولين به عنوان بخش عمده اي از جمعيت كشور با جديت بيشتري مورد توجه دستگاه ورزش و بنياد مستضعفان واقع شد.
در سال ۱۹۸۵ در ميان تيم هاي با سابقه و مدعي اروپايي مثل هلند، آلمان و فنلاند هيچ تيمي به قهرماني تيم ايران فكر نمي كرد. تيم ايران با مرداني چون هادي رضايي، سرمربي فعلي تيم ملي و علي كشفيا سرپرست امروزي تيم ايران و با نفراتي چون مرحوم سيدحسن هاشمي، رضا گوزلي، محسن براتي، ايرج جمالي، سعيد حنيفي، امير محبوب، سيد محمدعلي طباطبايي و احمد مجهوري با مربيگري ابوالقاسم كردبچه با قدرتي غيرقابل باور همه مدعيان بزرگ آن روز جهان را مات و مبهوت ساخت. از حضور تيم ايران در مسابقات جهاني با گذشت پنج سال به عنوان رنسانس در واليبال نشسته جهان ياد شد؛ تيمي كه پس از آن بيش از يك دهه در همه ميدان هاي بزرگ بوي طلا و قهرماني مي داد.
عادت به طلا و قهرماني
يك سال بعد در مجارستان هم داستان رقابت هاي نروژ با شيوايي بيشتر تكرار شد. ديگر همه قدرت هاي آن روز واليبال نشسته جهان باور داشتند كه قهرماني ايران در نروژ اتفاقي نبود و تيم ايران با چند تغيير نسبت به دوره پيش و افزودن بازيكنان جديدي چون محمدرضا بوداقي، فرشاد خسروي و محمدحسين پرستار خرمي .... باز هم همه تيم ها را در دور مقدماتي و راحل نيمه نهايي از پيش رو برداشت و براي دومين بار پياپي قباي قهرماني بر تن كرد. در كادر فني نيز «جابر خلف زاده» جانشين كردبچه شده بود.
سومين قهرماني در سرزمين آسياب بادي
پس از ۳ سال از آخرين قهرماني ايران در مسابقات مجارستان، رقابت هاي جهاني نيز به دليل در پيش بودن بازيهاي المپيك با فاصله سه ساله، اين بار در هلند انجام شد. در مسابقات جهاني ۱۹۹۰ تيم ايران با حفظ استخوان بندي بازيهاي پاراالمپيك سئول ۹۸ و مسابقات جهاني مجارستان ۱۹۸۶ با كمترين تغيير براي بار سوم از سكوي قهرماني بالا رفت. علي دياني و علي گلكار ازغندي از جمله تازه واردين به تيم ملي واليبال نشسته بودند. مابقي بازيكنان را همان چهره ها آشناي سال هاي پيش مثل كشفيا، رضايي، رقعي، مجهوري، گوزلي، مصطفوي و مرحوم هاشمي تشكيل دادند. جابر خلف زاده كه از حضور دو تيم ايران در مسابقات جهاني عهده دار سرمربيگري اين تيم شده بود همچنان در رأس كادر فني سكان هدايت را برعهده داشت.
قهرماني در جام جامعه اروپا
بعد از سال ۱۹۹۰ و قهرماني سوم در جهان تيم ايران بعد از فتح طلاي دوم پاراالمپيك در بازيهاي ۱۹۹۲ بارسلون در مسابقات بين المللي جام جامعه اروپا حاضر شد كه به نوعي هم اندازه رقابت هاي جهاني بود.
تغييرات در اين تيم چشمگيرتر از دوره هاي پيش بود. غلامعلي اخوان، علي اكبر ايماني، مجيد سلمياني، پرويز فيروزي، علي اكبر صلواتيان و امير نظري از جمله ملي پوشان جديد بودند كه در كنار قديمي هايي چون مرحوم هاشمي و علي كشفيا حاضر شدند. هادي رضايي كاپيتان تيم واليبال نشسته ايران با خداحافظي از بازي دستيار جابر خلف زاده شد.
قهرماني چهارم با فاصله چهار ساله
چهارمين قهرماني ايران در جهان با فاصله چهارساله اين بار هم در خاك اروپا و در آلمان اتفاق افتاد. هادي رضايي دوباره به تيم ملي فراخوانده شد تا همراه با صلواتيان، سليماني، فيروزي، گلكار و محمدرضا رحيمي راه قهرماني چهارم ايران هموارتر شود. چهارمين قهرماني هم با جابر خلف زاده حاصل شد تا مربي خوزستاني با توجه به ۳ عنوان قهرماني و دو قهرماني پاراالمپيك هاي سئول و بارسلون دست نيافتني نشان دهد.
دلايل تركتازي ايران
يكي از دلايلي كه موجبات حكومت چندين ساله تيم واليبال نشسته ايران را در جهان فراهم ساخت به برگزاري مسابقات بين المللي در ايران بازمي گشت. فدراسيون جانبازان و معلولين با توجه به بسترسازي صورت گرفته و علاقه مندي بيش از حد جانبازان و معلولان مادرزادي و گرايش آنها به واليبال نشسته به انجام مسابقات بين المللي اهتمام ورزيد. حسن بزرگ رقابت هاي بين المللي اين بود كه با شركت دادن تيم هاي بيشتري از كشورمان جمع زيادتري از ورزشكاران اين رشته فرصت خودنمايي مي يافتند و حاصل آن شناسايي چهره هاي مستعد و از همه مهمتر تقويت تيم ملي و تداوم موفقيت هاي بين المللي بود.
راه اندازي ليگ باشگاهي از جمله اقداماتي بود كه طي ۱۰سال گذشته رونق اين رشته را در كشورمان به همراه داشت. در همان اواسط دهه ۹۰ و با رويكرد فدراسيون جانبازان به واليبال نشسته، شرايط به حدي ايده آل بود كه در مسابقات بين المللي آلمان در سال ۱۹۹۴ هر دو تيم ملي الف و ب ايران در حضور تمامي قدرت هاي مطرح اروپا و جهان سر از قهرماني و نايب قهرماني درآوردند. سه سال بعد نيز اين ماجرا در رقابت هاي بين المللي سوئد تكرار شد و هر دو تيم اعزامي ايران با شكست رقبا در فينال حاضر شدند.
قهرماني پنجم جهان
در تهران
طي نزديك به ۱۳ سال از حضور پرقدرت ايران در عصر واليبال نشسته جهان كمتر اين موقعيت پيش آمد كه قهرمانان اين رشته در خانه و پيش چشمان تماشاگران مشتاق داخلي در مسابقات قهرماني جهان حاضر شوند. البته در همين سال ها بارها تيم هاي ايراني در تورنمنت هاي بين المللي داخلي گوشه هايي از شايستگي هاي خود را به رخ كشيده بودند اما حضور در مسابقاتي در ابعاد جهاني طعم و بوي ديگري داشت. سال ۱۹۹۸ اين فرصت مهيا شد و تيم ايران در حضور تمامي قدرت هاي مطرح جهان جام قهرماني پنجم را در ميان شور و شوق زائدالوصف نزديك به سه هزار تماشاگر حاضر در سالن شهيد افراسيابي و ميليون ها بيننده تلويزيوني بالاي سر برد. اين قهرماني در غياب جابر خلف زاده و با سرمربيگري هادي رضايي كاپيتان سابق تيم ملي به دست آمد. در اين مسابقات جليل اميري، ابوالقاسم زنگانه، فرشيد عاشوري، محمدرضا رحيمي، پرويز فيروزي و علي كشفيا با بازي هاي جذاب و قابل توجه خود تأثيري به سزا در گرايش جوانان معلول به واليبال نشسته داشته اند. بعد از خداحافظي خلف زاده در پي سومين طلاي پاراالمپيك، هدايت تيم ايران رسماً از سال ۱۹۹۶ آتلانتا به رضايي سپرده شد كه همچنان ادامه دارد.
نزول تدريجي
نزول تدريجي تيم واليبال نشسته ايران به بعد از بازي هاي پاراالمپيك ۲۰۰۰ سيدني بازمي گردد. عدم جوانگرايي و بالا رفتن ميانگين سني توأم با ظهور مدعيان تازه از راه رسيده اي چون بوسني هرزگوين تازه از جنگ رهايي يافته، برزيل و مصر موجب شد تا تيم ايران سرانجام در مسابقات جهاني مصر به سال ۲۰۰۲ قهرماني را به مدعيان جديد واگذار كند. مقام سومي تيم ايران پس از ۱۷ سال مسئولان واليبال نشسته را به تفكر واداشت تا با برنامه ريزي جديد در انديشه جبران برآيند و از خواب غفلت بيدار شوند. در مسابقات جهاني مصر، بوسني هرزگوين طلا گرفت و تيم ايران به رتبه سوم اكتفا كرد. بعد از اين مسابقات بود كه جوانگرايي در تيم ايران در اولويت قرار گرفت و راه ورود جوانان با انگيزه به تيم ملي هموار شد.
نقره پارالمپيك آتن
تيم ملي دگرگون شده ايران در بازي هاي پارالمپيك ۲۰۰۴ آتن با كنار گذاشتن با تجربه هايي چون صلواتيان، كشفيا، فيروزي، بهروان، فرشيد عاشوري و ... جواناني چون بيگدلي، حميدزاده، صالحي و عليپوريان را به خدمت گرفت. برخلاف بازي هاي جهاني مصر تيم ايران حتي در آتن توانست تيم قدرتمند بوسني را شكست دهد، اما كم تجربگي جوانان موجب شد تا تيم ايران بازي برده را با شكست عوض كند. حالا با گذشت دو سال از فينال آتن جوانان با كسب تجارب بين المللي، بيشتر خود را باور داشته اند. در مسابقات جهاني هلند بايد ثمرات تغيير نسل در واليبال نشسته ايران را ديد.
نفرات تيم اعزامي به هلند
بازيكنان: پرويز فيروزي، صادق بيگدلي، داود عليپوريان، مهدي حميدزاده(تهران)، رضا پيدايش(كرج)، علي گلكار، حجت بهروان(خراسان رضوي)، سعيد ابراهيمي و رمضان صالحي(مازندران)، جليل ايمري(گلستان)، عيسي زيراهي (مركزي) و ناصر حسن پور (آذربايجان غربي)
سرمربي: هادي رضايي،مربيان: فريد صائبي و جواد گلكار
برنامه مسابقات جهاني واليبال نشسته هلند
