شهيد مرتضي مطهري «در نظام حقوق زن در اسلام» مي نويسد: «زن و مرد در انسانيت برابرند (زيرا براي رسيدن به مقام خليفه الهي هيچ تفاوتي ميان زن و مرد وجود ندارد و آنها هر دو از يك گوهر آفريده شده اند) اما دوگونه انسانند با دوگونه خصلت و دوگونه روان شناسي و اين اختلاف ناشي از عوامل جغرافيايي يا تاريخي يا اجتماعي نيست، بلكه طرح آن در متن آفرينش ريخته شده است. طبيعت از اين دوگونگي ها هدف داشته است و هرگونه عملي ضد طبيعت و فطرت، عوارض نامطلوبي به بار مي آورد.»
در بينش اسلامي زن (حوا) از مرد (آدم) آفريده نشده است تا طفيلي مرد باشد بلكه در سرشت و سرنوشت همسو و برابر با مرد است، اما اگر از اين جايگاه در مباني بنيادين بگذريم جايگاه اجتماعي و خانوادگي زن نيز در اسلام جايگاه رفيعي است. سيدجلال يحيي زاده عضو كميسيون فرهنگي مجلس شوراي اسلامي در اين باره مي گويد:
«قبل از اسلام به زن ستم هاي بسياري روا مي شد طوري كه زن به عنوان يك انسان شناخته نمي شد اما اسلام بالاترين تجليل را به وسيله پيامبر(ص) از زن صورت داد و او را مكمل انسان ناميد. در بين چهره هاي معصوم و كامل حضور حضرت فاطمه زهرا(س) را مي بينيم كه اكثر معصومين از دامن او به عالم معرفي شدند و علاقه پيامبر(ص) به دخت محترم خود به قدري بود كه ايشان فاطمه را ام ابيها  يا مادر پدر خود خطاب مي كردند و بر دست وي بوسه مي زدند.»
قرآن كريم بر نقش زنان در ساختن جامعه و تاريخ تاكيد مي كند و مسئوليت هايي اجتماعي از جمله امر به معروف و نهي از منكر را برعهده هر دو مي داند: «مردان و زنان مؤمن همه يار و دوستدار يكديگرند، خلق را به كار نيكو وادار و از كار زشت منع مي كنند.» (توبه- ۷۱) همچنين در برابري زنان و مردان براي برعهده گرفتن مسئولت هاي اجتماعي از بيعت پيامبر(ص) به طور مستقل با زنان ياد مي كنند: «اي پيامبر گرامي چون زنان مؤمن آيند تا با تو بيعت كنند... پس با آنها بيعت كن.»
پس از انقلاب اسلامي اگرچه با عملكردهاي قابل چالش در ارتباط با بسترسازي براي فعاليت برابر زنان در عرصه جامعه و تبيين نقش ها در حوزه شخصيتي، خانوادگي، فرهنگي و.... روبه رو هستيم اما اگر از جاده انصاف هم نگذشته باشيم بايد عنوان كنيم لااقل تمايل جمعي به اين سمت و سو بوده است.
آمارهاي ارائه شده در همايش مديريت دانش و يادگيري با رويكرد نقش و جايگاه زنان در كادر فني و اداري كشور تا حدودي موضوع فوق را تاييد مي كند: «بيش از ۵۰ درصد جمعيت كشور را زنان تشكيل مي دهند، ۶۲ درصد پذيرفته شدگان دانشگاه هاي كشور زنان هستند و در بخش اداري نيز ۵۰ درصد امور توسط زنان انجام مي پذيرد. در ۱۵ سال گذشته در امور فني جايگاه زنان كمرنگ بوده كه اكنون رو به افزايش است.»
بزرگ ترين تشكل زنانه
كارشناسان مي گويند بسيج خواهران با ۳ ميليون و ۶۰۰ هزار عضو بزرگ ترين تشكل زنانه اي است كه در جهان وجود دارد و در زمينه هاي مختلف اجتماعي، فرهنگي، سياسي و علمي فعال است. فاطمه اصلاني مسئول ستاد بسيج خواهران كشور در تبيين اين موضوع مي گويد: «بسيج خواهران بيش از ده هزار پايگاه فعال در كشور دارد كه ۳ ميليون و ۶۰۰ هزار نفر از خانم هاي علاقه مند را در سنين مختلف به ويژه جوانان سازمان دهي كرده است.
فعاليت علمي و آموزشي يكي از فعاليت هاي ماست كه در سطح وسيعي انجام مي پذيرد؛ طرح اردوهاي علمي براي دانشجويان، كلاس هاي تقويتي براي دانش آموزان، غني سازي اوقات فراغت و... كه از سوي خانواده ها نيز با استقبال مواجه مي شود.»
اصلاني يكي از دلايل استقبال خانواده ها از برنامه هاي فراگير بسيج خواهران را اعتماد والدين به بسيج ارزيابي مي كند و مي گويد: «در اردوهاي ما گاه دختران جوان از نقاط دور كشور به دورترين نقطه مقابل سفر مي كنند و بيش از يك ماه را دور از خانواده هستند اما والدين با اعتماد، اطمينان و رغبت فرزندانشان را به اين اردوها مي فرستند.»
بسيج خواهران توانسته است تاكنون با تربيت ۳۵۰ هزار مدير از ميان بانوان هم تشكيلات خود را به شكلي مستقل اداره نمايد و هم زمينه هاي مشاركت مديران تربيت يافته خود را كه با اصول علمي مديريت و گردش كاري آشنا هستند، در ساير بخش ها فراهم كند.
اصلاني كه خود دانش آموخته كارشناسي ارشد معارف اسلامي دانشگاه تهران است و مديريت ۱۰ ساله بسيج دانشجويي خواهران و ۴ ساله بسيج خواهران نيروي مقاومت را در پرونده كاري اش دارد، معتقد است: «يكي از مسائل مبتلابه هزاره سوم بشر خلأ اخلاق و معنويت است كه ما براي تعميق و گسترش آن در ميان بانوان ايراني سعي مي كنيم بر فعاليت هاي فرهنگي تاكيد بيشتري داشته باشيم. از سوي ديگر معتقديم تربيت نسل ها و انتقال ارزش ها و باورهاي يك ملت بر دوش زنان نهاده شده كه همين وظيفه ما را سنگين تر مي كند.
به گفته مقام معظم رهبري بسيج يك زن، بسيج يك خانواده است و اگر يك زن وظايف خود را به درستي انجام دهد و با مسئوليت هايش آشنا باشد قطعاً يك جامعه با مسئوليت هاي خود آشنا شده است.»
وي در مورد جايگاه زن عنوان مي كند: «زن و مرد تفاوت هايي با هم دارند كه بايد به اين تفاوت ها احترام گذاشت. زن جايگاه ويژه اي در تربيت دارد و كه خداوند زنان محور بسياري از فعاليت ها قرار مي گيرند.»
بسيج خواهران در راستاي تبيين و تعميق نقش زن در خانواده و جامعه تاكنون ۱۱ كنگره فاطمه شناسي را برگزار كرده كه در اين كنگره ها سعي شده است سيره فاطمي تبيين و چگونگي مطابقت دختران امروزي با الگويي همچون فاطمه(س) بررسي شود. طي سال ۸۵ نيز دو كنگره در استان هاي فارس و لرستان برگزار خواهد شد.
در راستاي فعاليت هاي بسيج خواهران در زمينه هاي مختلف به عنوان بزرگ ترين تشكل زنانه مي توان به يادواره شهداي زن اشاره كرد.
تاكنون ۷ هزار زن شهيد شناسايي شده كه بسيج خواهران در تلاش است تا موزه شهدا اسناد مربوط به اين شهيدان را نيز در گنجينه خود نگهداري كند.
خانم دكتر ورزدار مسئول دفتر تحقيق و پژوهش بسيج خواهران نيروي مقاومت نيز ابعاد جالبي از تلاش و فعاليت زنان بسيجي را بررسي مي كند: «بخشي از فعاليت هاي ما مستقيماً در ارتباط با كارهاي پژوهشي است مثل غني سازي اوقات فراغت خواهران كه در حال اجراست، طرح پژوهشي نقش خواهران بسيجي در سلامت و امنيت جامعه كه خود من به عنوان ناظر در اين طرح حضور دارم و ۶۰ درصد هم به انجام رسيده، برگزاري همايش هاي علمي با رويكرد تحليل نقش زنان در تمدن اسلامي، زنان در فرهنگ جهاني سازي، هنر هفتم و عوامل انحطاط خانواده و... به طور كل ما مايليم مطالبات و دغدغه هاي واقعي زنان ايراني را كه گاه به غلط دغدغه هاي مجازي جايگزين آنها مي شود، پيدا و مطرح كنيم. در اين راستا دست به نظرسنجي هم زده ايم. يافته هاي يك نظرسنجي تازه نشان مي دهد پاسخگويان آسيب پذيرترين حوزه در ارتباط با زنان را: ۱ _ مسائل معنوي و اخلاقي ۲- مسائل اجتماعي ۳ _ مسائل اقتصادي و ۴ _ اشتغال مي دانند.
همچنين اصلي ترين دغدغه هاي بانوان ايراني ابتدا دغدغه هاي مذهبي بوده و بعد حفظ شئونات خانواده و تلاش براي تحكيم آن.»
دكتر ورزدار كه از سال ۶۵ همكاري اش را با بسيج خواهران آغاز كرده سابقه ۶ سال درس خارج فقه اصول دارد و اكنون نيز شاگرد خارج فقه اصول مقام معظم رهبري است و ۲۱ سال تدريس در حوزه و دانشگاه، مشاور فرماندهي نيروي مقاومت استان يزد، جانشيني مدير مسئول «زن شرقي» ، مدير حوزه علميه يزد، مدير پژوهش حوزه علميه بنت الهدي و... از جمله سوابق كاري اوست. وي در مورد نقش زن معتقد است: «جدي ترين آسيبي كه خانواده را گرفتار مي كند اختلاط نقش هاست و از آن گذشته نقش هاي سنتي ديگر امروزه پاسخگوي نياز بانوان نيست. متأسفانه خانواده هاي امروزي خوابگاه هايي هستند كه بنيان حيات در آنها جاري نيست در حالي كه اساس خانواده بايد بر مبناي سكون و آرامش شكل گيرد. بنابراين اگر يك زن به عنوان محور عاطفي خانواده در خارج از خانه شاغل باشد بايد بتواند از فرصت ها استفاده كند و بر كيفيت حضور خود در منزل بيفزايد.» وي به پژوهشي در ميان خانواده هايي كه زنان شاغل دارند اشاره مي كند كه عدم حضور بانوان هيچ لطمه اي به خانواده نمي زند در حالي كه حضور مدام و فاقد كيفيت زن آسيب زاتر است.
از نظر قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران به خصوص اصل ۲۱ آن، دولت در نظام جمهوري اسلامي بايد از حقوق زنان در همه جهات حمايت كند تا با زن آن گونه رفتار شود كه اسلام مقرر داشته.
زن يك انسان داراي كرامت و شرافت است و از تمامي حقوق انساني برخوردار بوده و در چارچوب ضوابط اسلامي متناسب با آفرينش و خلقت مي تواند از همه اين حقوق برخوردار باشد.

هنجارهاي اجتماعي، رفتارهاي معيني هستند كه براساس ارزش هاي اجتماعي شكل مي گيرند. عرف اجتماعي به تدريج به صورت هنجارهاي اجتماعي در مي آيند و با رعايت كردن آنها جامعه نظم مي يابد. رعايت كردن هنجار جامعه تنها ناشي از وجود پاداش يا مجازات نيست، بلكه هنجار چيزهايي را مشخص مي كند كه فرد مجاز به انجام آن است.
دكتر داور شيخاوندي، آسيب شناس اجتماعي و عضو هيأت علمي دانشگاه در اين خصوص مي گويد: «هنجار عبارتست از الگوهاي رفتاري، كرداري، پنداري مورد قبول عامه يا بخشي از خرده فرهنگ ها يا گروه هايي كه داراي مشخصات معيني هستند و تعداد كثيري از افراد جامعه آن را رعايت مي كنند.»وي مي افزايد: «هنگامي كه هنجارها عموميت پيدا مي كند تعداد كثيري از افراد جامعه آن را رعايت مي كنند و بعد برحسب گروه ها و اقشار هنجارهاي ويژه وجود دارد كه مشاغل و اديان و هويت ها برحسب زبان يا برحسب سنت مي تواند متفاوت باشد.»
برگزاري يك جشن عروسي در بين اقوام مختلف متفاوت است. ممكن است در ظاهر يك جشن باشد ولي در اصل هر قوم آيين ها و آداب و عقايد خاص خودش را دارد. دكتر شيخاوندي مي گويد: «هنجارها معمولاً ثابت نيستند و در طول زمان تغيير و تحول مي يابند. برخي از هنجارها پايداري شان بيشتر از انواع ديگر است. در واقع عده اي از هنجارها از زمان باستان به ما رسيده است به طور مثال نوروز اينچنين است حال آنكه خود عمل تغيير فاحشي نكرده است در حالي كه مراسم ديد و بازديد متحول شده است و الزاماً افراد ديگر خود را به اجراي تشريفات نوروزي كه سابقاً وجود داشت، ملزم نمي كنند.»
پوشاك مردم با توجه به ارتباطات با خارج از كشور دائم در حال تغيير و تحول بوده است . دكتر شيخاوندي در اين خصوص مي گويد: «پوشاك زنان و مردان در طول تاريخ متفاوت بوده و ثابت نمانده است. در جريان شهرنشيني به طور داوطلبانه از سوي مردم عوض شده است و بعضي لباس ها به طور ارشادي از طرف دولت تعيين شده است كه اين امر خود نيز هنجارهايي را به وجود مي آورد.»
ما اغلب با اعتقاد آگاهانه از هنجارهاي گوناگون پيروي مي كنيم، رفتاري را كه هنجارها در بر مي گيرند موجه است. همچنين ممكن است در زمان معيني از تاريخ به وجود آيند و در عين حال در زماني ديگر از اهميت و اعتبار آنها كاسته شود و به تدريج جاي خود را به هنجار ديگري بدهد. دكتر شيخاوندي در اين خصوص مي گويد: «در زندگي جمعي و فردي يكسري هنجارها به وجود مي آيند و عده اي از هنجارها متروك مي شوند. عده اي از هنجارها از شايست به بايست ها تبديل مي شوند و عده اي ديگر بر اثر بد عمل كردن نابايست مي شوند كه اين طيف همين طور ادامه مي يابد.» وي مي افزايد:« با پيشرفت تكنولوژي و اختراعات هنجارهاي جديد به وجود مي آيند و در مواقع خاصي ضرورت ايجاب مي كند بعضي از هنجارهاي متروك جامعه، كاربرد پيدا كنند و در واقع براي حل مسائل جديد، هنجارهاي جديد لازم مي شوند و فرهنگ جديدي به وجود مي آيد به طور مثال با ورود خانم ها به عرصه مشاغل جديد، هنجارهاي جديد به وجود مي آيند كه ادارات ملزم مي شوند با ورود خانم ها يك سري هنجارهايي را در دستور كار خويش قرار دهند. » اين استاد خاطرنشان مي سازد:« بدون تغيير هنجارها، جامعه تغيير نمي كند. در واقع با ورود زنان به عرصه جامعه بينش آنها تغيير مي يابد. در اين ميان هنگامي كه بينش زنان تغيير يافت پرورش افراد نيز متحول مي شود كه اين امر در بطن جامعه اثر دارد.»
دكتر انور صمدي راد، جامعه شناس و عضو هيأت علمي دانشگاه علامه طباطبايي مي گويد:« هنجارها در جوامع مختلف متفاوت است و هر جامعه اي يكسري الگوهاي رفتاري براي خودش دارد، در واقع هنجارهاي اجتماعي شيوه هاي رفتاري معيني است كه در گروه يا جامعه متداول است.»
گيدنز عنوان مي كند: هنجار يك قاعده رفتاري است كه مشخص مي كند مردم در شرايط معيني چگونه رفتاري بايد داشته باشند.
انور صمدي راد مي گويد:«همه افراد به نوعي با هنجار جامعه شان آشنا مي باشند و خود را موظف به اجراي آن مي دانند و در صورت به كار بستن آن دچار احساس گناه مي شوند.» وي مي افزايد:« در هر جامعه اي براي رعايت كردن و اجراي هنجارهاي اجتماعي، قواعدي وجود دارد حال آنكه عده اي از افراد جامعه تعمداً قوانين را رعايت نمي كنند و ناسازگاري و ناايمني در جامعه ايجاد مي كنند. در واقع اين افراد يا ناآگاهانه دست به چنين عملي مي زنند و يا اينكه توانايي انجام هنجار مربوط را ندارند ،به هر جهت اينها افراد هنجار شكن مي باشند. »
خياباني را در نظر بگيريد، اتومبيل ها پشت چراغ قرمز ايستاده اند. عبور اتومبيل به هنگامي كه چراغ راهنمايي قرمز باشد ممنوع و امري نابهنجار است و جريمه دارد. هنجار اين است كه اتومبيل ها يا افراد صبر كنند تا چراغ سبزشود و آنگاه از چهارراه بگذرند. حال اگر فردي هنگامي كه چراغ قرمز بود از خيابان رد شد با نگاه سرزنش آميز عابران، مجازات مي شود. در واقع علاوه بر جريمه پليس به عنوان كيفر براي فرد خاطي، نگاه سرزنش آميز مردم نيز مجازاتي براي طرف مقابل است.
انور صمدي راد مي گويد:« هنجار در جامعه از سوي وجدان جمعي تعيين مي شود. وجدان جمعي براساس اليت يا منتخبان جامعه و فرزانگان تعيين مي شود. يك هنجاري اينچنين تعيين مي شود و وجدان جمعي آن را مي پذيرد.»
هنگامي كه عده اي از افراد جامعه هنجارشكني مي كنند و برخلاف قواعد و نظامات جامعه رفتار مي كنند، موفق به دروني كردن هنجارهاي جامعه نمي شوند و با مجازات هاي مراجع روبه رو خواهند شد. حال اين مجازات ها تا چه اندازه تأثيرگذار است؟
اين استاد مي گويد:« من به عنوان يك جامعه شناس معتقدم در درازمدت يا در يك مدت مشخص با توجه به نتايج مي توان هر كدام از رفتارها را ارزيابي كرد و نمي توان صرفاً به اين بسنده كرد كه عده اي از قوه قهريه استفاده كنند و عده اي ديگر نهي از منكر و شماري نيز معتقد به آموزش هستند. به طور مثال زماني آمديم گفتيم معتادان مجرم هستند و آنها را زنداني كرديم، زمان ديگر باب شد كه معتادان بيمار هستند و آنها را به عنوان بيمار تلقي كرديم حال آنكه اگر با اين روند ادامه يابد بايد به جاي بيمارستان، مراكز ترك اعتياد احداث كنيم.»

در زندگي روزمره هريك از ما اتفاقات و رويدادهاي كوچك و بزرگ فراواني وجود دارند كه گرچه به سرعت مي گذرند، اما مي توانند قابل توجه باشند و در ميان خاطرات زندگي مان ماندگار شوند؛ اتفاق هايي كه آنها را براي دوستان و همكاران خود تعريف مي كنيم و گاه بعد از گذشت چند سال همچنان شنيدني و شيرين هستند؛ از يك ماجراي جالب در زمان خدمت نظام وظيفه تا خاطره از يك ميهماني خانوادگي و... هر يك از اين خاطرات كوتاه چون يك عكس يادگاري در آلبوم ذهن باقي مانده اند.
شما هم مي توانيد با ارسال خاطرات شيرين زندگي خود به آدرس روزنامه همشهري در ورق زدن آلبوم خاطرات با ما همراه شويد.
***
نقش   زنان  در عرصه هاي  مختلف
آيت الله هاشمي رفسنجاني
«... با نگاهي  گذرا به  تاريخ  زندگي  زن  به  اين  واقعيت  پي  مي بريم  كه  انقلاب  اسلامي  براي  رشد و تعالي  زنان  اقدامات  ارزشمندي  كرده ، اكنون  خانم ها به  سرعت  در جهت  تحصيل  دانش  و فن  و مديريت  و مسئوليت پذيري  پيش  مي روند و در آينده  وزنه  آنها در اداره  جامعه  بالا مي رود.
نظر اسلام  اين  است  كه  خانم ها از ثمره  كارشان  محروم  نباشند، بر اموالشان  مسلط  باشند، در جامعه  حضور داشته  باشند، تحصيل  كنند، مشاغل  اجتماعي  داشته  باشند، در خانواده  مظلوم  نباشند و در جامعه  صاحب  رأي  باشند. همه  اينها در صدر اسلام  تحقق  پيدا كرده  است . در زمان  پيغمبر اكرم (ص ) اين  مسائل  تقريباً در آن  جامعه  تحقق  پيدا كرده  است . فكر مي كنم  اين  گونه  كه  مقام  معظم  رهبري  گفته اند در شرايط  جديد بايد قانون  مدني  در خصوص  خانم ها بار ديگر مورد بررسي  قرار گيرد و اگر حقوق  خانم ها را براساس  اصول  اسلامي  تنظيم  كنيم  و خانم ها نقش  يك  خانم  مسلمان  را در خانواده  و جامعه  پيدا كنند، بهترين  وسيله  تبليغ  و الگويي  براي  صدور انقلاب  خواهد شد.
اجازه بدهيدخاطره اي از امام را در مورد نقش  زنان  در دفاع  مقدس  عنوان كنم، امام در جايي فرمودند: «...خانمها در ميدان  جنگ  مثل  مردها نبودند و نبايستي  هم  باشند و هيچ  جايي  هم  اينگونه  نيست ، حتي  ملّتهايي  كه  اين  محاسبات  خاص  ما را در مورد خانمها ندارند، مسائل  اخلاقي  براي  آنها به  اين  صورت  مطرح  نيست . از لحاظ  طبيعت  جنگ  نمي توانند خانمها را به  عنوان  سربازهاي  صف  مقدم  در ميدان  داشته  باشند، مگر در حالت  استثنايي  و دفاعي  اضطراري» . امام  همچنين مي فرمايند: «نقش  خانمها در جنگ  خيلي  مهم  بود» . بنده  هم  به  عنوان  كسي  كه  سالها فرمانده  جنگ  بودم  و عوامل  مؤثر در جنگ  را در ذهن  خودم  دارم ، تأييد مي كنم  نقش  خانمها در جنگ  خيلي  زياد بود...»