پريس تنظيفي
نسل 5 گرافيك ايران عنوان نمايشگاهي است كه از پنجم شهريور در نگارخانه هاي مؤسسه فرهنگي هنري صبا برپا شده است و نمايش آن تا نيمه مهرماه ادامه خواهد داشت.اين عنوان براي نمايش 254 اثر از 128 هنرمند جوان برگزيده شده است، با فرض اين كه مجموع آثار به نمايش گذاشته شده، توان، هدف و مسير آينده هنر گرافيك ايران را نشان دهد.
به همين دليل نسل 5 گرافيك ايران را مي توان طلوعي براي يك موشكافي رفتاري دقيق در هنر گرافيك ايران برشمرد. مسلم است كه نمي توان آنچه نسل 5 ارائه كرده است بدون بررسي و سنجش آثار نسل هاي پيشين قضاوت كرد و به ديده اي ديگر آثار آيندگان گرافيك ايران ريشه در گذشتگان خود دارند.بررسي ريشه هاي اين هنر نوپا در ايران راهگشاي قضاوت هنرمندان نسل 5 است و مي تواند آنها را در مسير هنري آينده خود رهنما باشد.
نسل 5 گرافيك ايران تركيب واژگاني زيبايي است. خوش آهنگ است و به دل بر مي نشيند.
نسل 5 واژه اي راه نما است و شنونده به سرعت مفهومي از آن به دست مي آورد. كلمه نسل در اين تركيب بار اصلي مفهوم را بر دوش خود دارد و با درك صحيح آن مي توان مفهوم اين تركيب را به خوبي درك كرد.واژه نسل ، نوعي مميز است. اين واژه دلالت بر عده اي از ميدان بي شمارگان دارد، نسل مميز انواع نيست، بلكه دالي براي تمايز در ميان يك نوع است.اين تمايز موجب مي شود كه كارايي نوع متفاوت شود و به اين ترتيب نوع درگير تحول گردد. نسل واژه اي غني است كه هرگاه بر نوعي اطلاق گردد، مفهومي عميق تر از تفاوت كارايي را به ذهن متبادر مي سازد. اين واژه مفهوم گذشت زمان را نيز در خود مستتر دارد.
نسل بيتل ها علاوه بر آن كه نشانگر زندگي موسيقيدانان و علاقه مندان به نوعي خاص از موسيقي بود، نشان دهنده زمان خاص رواج اين موسيقي نيز هست. همين دلالت در مورد هر تركيب از اين واژه مستند است. نسل ها با اختلاف زماني از يكديگر متولد مي شوند تا پاسخگوي نيازهاي جديدي كه در اثر تغيير زمان پديدار شده اند، باشند.
نسل 5 گرافيك ايران نيز برهمين معنا استناد دارد. اين تركيب واژگان نشان مي دهد كه گذشت زمان براي پنجمين بار، گرافيست هايي ايراني را مجبور به زايش مجدد كرده است. كاربرد اين كلمه نشان مي دهد كه پنجمين باري است كه كارايي گرافيك ايران دچار تحول شده است و گرافيك اين كشور با خواسته ها و نيازهاي روز تطبيق يافته است. با گذشت زمان، ابزارها و روش هاي جديد ارتباطي و فني به جامعه ايراني معرفي شده است.حجم درخواست جامعه براي برقراري ارتباط گرافيك به طمع جذب مشتري بالا رفته است و گرافيست ها مجبور به توليد سريع تر اعلان ها و ديگر انواع تبليغات براي مشتريان خود هستند.در اين ميان ورود رايانه و امكان ايجاد ارتباط اطلاعاتي بين رايانه ها كه از آن با عنوان اينترنت ياد مي شود تأثير زيادي بر دگرديسي هنرمندان گرافيست و تولد نسل جديد گرافيست هاي ايراني داشته است.
رايانه ها ابزارهاي دقيق و ظريفي براي خلق و ويرايش تصاوير هنري در اختيار هنرمندان گرافيست قرار داده اند. دقت و ظرافت بالاي تصاوير توليد شده در رايانه ها با توجه به صرفه جويي زماني كه براي خلق تصوير به همراه دارد همه هنرمندان گرافيست را به خود معطوف داشته است و ديگر گرافيستي باقي نمانده است كه براي خلق آثار خود از اين ابزار بهره نبرد.
اين تحول در شرايطي برعرصه گرافيك ايران تحميل شده است كه نسل جديد گرافيست هاي ايراني بيش از هر نسل ديگري امكان تطابق با آن را داشته اند. اين نسل از سنين خردسالي خود به واسطه استفاده از رايانه ها و كنسول هاي بازي براي اجراي بازي هاي ويدئويي با اين ابزار خو گرفته اند و به عبارتي رشد و بالندگي آنها با رشد و توسعه اين ابزار در جهان همساز و هم آواز بوده است. اين گرافيست ها به خوبي راهبري رايانه را فرا گرفته اند و بر آن مسلط هستند و به دليل استفاده مكرر از اين ابزار براي برقراري ارتباط و سرگرمي تحت تأثير گرافيك رايج در آن هستند.
گرافيست هاي نسل 5 ايران، بيش از هر نمود بصري ديگري در خردسالي خود در برابر نمودهاي بصري گرافيك بازي هاي رايانه اي بوده اند و رشد ذهني آنها با رسوب جلوه هاي اين بازي ها همراه بوده است.
همچنين گسترش و رواج كاربرد اينترنت با بلوغ همين نسل توام بوده است و اين گرافيست ها را تحت تأثير خود داشته است، زيرا ادراكات حسي سرآغاز كسب معرفت جديد است. دستگاه هاي عصبي انسان ها نيز يكسان هستند (مگر در مورد نقص عضو)، پس معرفت كسب شده از طريق ادراكات حسي براي تمام انسان ها برابر است. در واقع اين انسان است كه با كمك نيروي عقل و استنتاج و استدلال خويش برداشت هاي مختلفي را نسبت به آن حس دارا به دست مي آورد. در مورد تأثير برنامه ها و سايت هاي رايانه اي بر انسان نيز، روش و مسير همين گونه است. به عنوان مثال سايت yahoo را در نظر بگيريد كه بسياري آن را يك سايت زيبا نام مي دانند و استفاده از آن نزد كاربران نسل 5 گرافيك ايران نيز بسيار رايج است.
اگر كمي دقت كنيد در مي يابيد كه اساس كليه صفحات yahoo به يك شكل است. كه در ساده ترين مورد مي توان از بحث رنگ زمينه ياد كرد. با رجوع به اين سايت شما در كليه صفحه ها، زمينه را به رنگ سفيد خواهيد يافت.
اين سايت تلاش كرده است كه دنيايي متفاوت براي كاربرد خود بسازد و در اين دنياي جديد اين ايده و نظر مالكان سايت است كه بايد بر استدلال ها و استنتاجهاي كاربر حكومت كند و يا حداقل به آنها جهت بدهد.
تأثير گرافيك سايت هاي اينترنتي بر نسل 5 گرافيك ايران غيرقابل انكار است و به راحتي مي توان بين بازي هاي رايانه اي و سايت هاي اينترنتي مورد علاقه اين كاربران رايانه و آنچه به عنوان آثار گرافيك خلق مي كنند رابطه اي منطقي يافت و تأثيرات آن را آشكار كرد.
رواج استفاده از رنگ سفيد در زمينه آثار گرافيك اين نسل در دوره اي كه با اوج رواج yahoo همراه بود نشان همين امر است.
آنچه اين گرافيست ها به آن مي پرداختند به كلي با كاربرد فلسفي زمينه سفيد در آثار نقاشي ژاپني متفاوت است.
نقاشان ژاپني رنگ سفيد زمينه را براساس تعاليم تائوئيستي و بودايي به معناي تهي و خلا به كار مي برند. اما اين گرافيست ها هرگز چنان تأكيد معنايي در آثار خود نداشتند بلكه از اين رنگ به عنوان يك جلوه زينتي تحت تأثير كاربرد روز افزون اينترنت استفاده مي كردند.
گرافيست هاي نسل 5 ايران در زماني كه پيشقراولان گرافيك ايران در محدوده بسته داشته هاي خود مشغول تنيدن تار دور خود بودند، در حال بارگذاري ساختارهاي رواني زيبايي شناسي خود بودند.
هر چند نسل هاي پيشين گرافيك ايران در اوايل سال هاي 1940 كه مجله گرافيك به عنوان يكي از مراجع طراحي گرافيك در سطح جهان شناخته شد، توسط اين مجله توانست سبك ها و مكاتب گوناگون گرافيك از مكتب سوئيس تا لهستان را فراگيرد اما گرافيست هاي نسل 5 ديگر در اين داستان با پيشينيان خود همراه نيستند.
بررسي آثار اين گرافيست ها تأثير بسيار كمتري از گرافيك مكاتب سوئيس و لهستان نشان مي دهد و در بسياري موارد متضاد با آن جلوه مي كند. تأثير گرافيك لهستان بر آثار هنرمندان ايراني در شرايطي كه خبري از رايانه ها نبوده نوعي تاكيد بر جلوه هاي توانايي طراحي دستي را در به تصوير سازي و طراحي گرافيك ايران به ارمغان آورده بود.
اين جلوه ها در بسياري مواقع با هرج و مرج و در هم ريختگي هايي در تصوير همراه مي شد كه از آن به عنوان لطف تصوير ياد مي شود.
آثار طراحي دستي به دليل همين بي دقتي هاي موجود در ظرف تصوير است كه برجسته مي شوند اما دنياي رايانه دنيايي تند، سخت و رياضي است كه جايي براي اينگونه الطاف ندارد.
در واقع هنرمند نسل 5 براي رسيدن به چنين جلوه هايي بايد ساعت ها تلاش كند در حالي كه هنرمند نسل هاي پيشين در آرزوي اندكي از دقت عمل آثار رايانه اي بود. نسل 5 گرافيك ايران؛ طلايه داران آينده گرافيك اين كشورند اما آنچه اين هنرمندان ارايه مي كنند در شرايطي كه همچنان در توليد محتواي رايانه اي در كوچه باغ هاي خراب و متروكه راه مي پيماييم، بيش از هر چيز تحت تأثير توليدات شركت هاي بازي سازي اروپايي و سايت هاي انگليسي زبان است.
به ياد داشته باشيم هنرمند گرافيست، با آثار خود بر فوج توده ها تأثير مي گذارد و زيبايي شناسي آنان را تحت تأثير خود دارد.

فرشته نظرپور
در نخستين نشست تخصصي نمايشگاه منتخب پوسترهاي نسل 5 كه چندي پيش برگزار شد، طراحان گرافيك، قباد شيوا و بيژن صيفوري ريشه ها و سرچشمه هاي گرافيك ايراني و وضعيت كنوني و چشم انداز آينده اين هنر را در عرصه پوستر بررسي و تحليل كردند.
در اين نشست پژوهشي كه با حضور شمار زيادي از علاقه مندان و دانشجويان هنر و صاحبنظران عرصه گرافيك در فرهنگستان هنر برگزار شد،  قباد شيوا در سخناني با عنوان نگاهي به گذشته و امروز پوستر ايران با اشاره به كهن ترين نمونه هاي همدان و كتيبه هاي بيستون و تخت جمشيد كه فراتر از بعد تزييني خود داراي پيام بوده و كاركرد امروزي پوستر را دارا مي باشند، به نقطه هاي آغازين در شكل گيري گرافيك معاصر از چند دهه پيش پرداخت و با تجليل از مقام بزرگاني چون هوشنگ كاظمي و محمد جوادي پور به عنوان پيشكسوتان و پايه گذاران فرهنگ بصري جديد و تدريس علمي و آكادميك اين هنر در ايران و پايه ريزي بنياني قاعده مند و منسجم در اين عرصه گفت: آثاري كه اين بزرگان در تاريخ گرافيك ايران به جا گذاشته اند چه از لحاظ نوگرايي و چه از جنبه ايراني بودن بي نظير است.
وي در ادامه با اشاره به اين كه بيشترين تجلي گرافيك از گذشته تا امروز در قالب پوستر بوده است، تأكيد كرد: پوستر، ميداني وسيع براي بيان و بروز انديشه و ايده هاي گرافيست در همه جاي دنيا بوده و اكنون در بيشتر كشورهاي جهان موزه پوستر داريم، چرا كه پوستر بيان نگاه اجتماعي و دريافت هاي ذهني هنرمند، بينش بصري او و نحوه اجراي آن است.
قباد شيوا در ادامه به بازديد خود از نمايشگاه نسل 5 اشاره كرد و گفت: با ديدن آثار اين نسل جوان و خلاق، احساس مي كنم يك انرژي عظيم و بسيار مؤثر در آن موج مي زند كه متأسفانه هنوز زمينه بهره گيري درست از اين همه توان و پويايي و استعداد در جامعه نمي بينيم و تكامل گرافيك در يك كشور محصول تركيب و تعامل ميان سفارش دهنده آگاه، طراح آگاه و مخاطب آگاه است.وي در پايان گفت: گرافيك هنر مردم است و براي مردم؛ چرا كه ماهيت رسانه اي و آگاهي بخشي دارد. بايد تصور كنيم چون ابزار اين هنر از غرب آمده پس لزوماً  بايد غيربومي كار كرد و اصالت انديشه و نگاه و بيان را در بيراهه تقليد و تباه نمود.
در ادامه اين نشست بيژن صيفوري به بررسي پوسترهاي نسل 5 پرداخت و با بيان اين كه تنوع و فراواني آثار بسيار تأثيرگذار بود، ويژگي اين نسل را تيراژ بالا و وسعت كمي و حجم بالاي آثار در همه حوزه هاي گرافيك دانست و گفت: از نظر تكنيكي و زاويه ديد اين نسل طيف وسيعي را زيرپوشش گرفته و از اين جهت دامنه انتخابش نيز به مراتب گسترده تر است و ارتباطاتش نيز با خروجي هاي مختلف وسيع تر، اين نسل روزبه روز بيشتر مي بيند و مي آموزد و تجربه مي كند.
وي در پايان اشاره كرد: زبان و لحن ايراني بسياري از اين آثار نويد مي دهد كه هويت ما در گرافيك امروز، تجلي روشني خواهد يافت.