ابراهيم اصلاني
مرز بين رفتارهاي سالم و ناسالم چيست؟ اين سؤال بر اساس رويكردهاي مختلف، پاسخ هاي متفاوتي در روان شناسي دارد. در بسياري از موارد، تشخيص رفتار سالم از ناسالم آن چنان كه عامه تصور مي كنند، كار راحتي نيست. حتي اگر اين چنين تشخيص هايي بين مردم رايج باشند، ملاك قابل قبولي محسوب نمي شوند. روان شناسان باليني سعي مي كنند با تعيين ملاك هايي دقيق، مرز بين رفتارهاي سالم و ناسالم را تشخيص دهند. در اين ميان، نكته مهم آن است كه هر رفتار در يك طيف مورد مطالعه قرار مي گيرد. توضيح اين موضوع با مثالي مؤثرتر خواهد بود. به عنوان نمونه، ترس، رفتاري است كه مي توان آن را در طيفي بين صفر تا صد بررسي كرد. ترس در حد صفر اگرچه در عمل به ندرت قابل مشاهده مي شود اما رفتار چندان سالمي به حساب نمي آيد. كودك يا بزرگسالي را تصور كنيد كه از هيچ كس و هيچ چيز نمي ترسد؛ آيا احتمال آسيب پذيري چنين فردي زياد نيست؟ براي حفظ سلامت و ايمني در زندگي، وجود مقداري از ترس لازم است. احساس خطر و ترسيدن در بعضي از موقعيت هاي زندگي باعث دوام و بقاي  ما مي شود. اگر كسي به اين دليل كه نمي ترسد به سيم لخت برق دست بزند، آدم جسوري به حساب نمي آيد و به طور حتم اين نوع نترسيدن، سر او را به باد خواهد داد. هر چه در اين طيف پيش تر رويم، جنبه هاي غيرعادي موضوع بيشتر خواهد شد. وقتي ترس به حدي برسد كه روند زندگي عادي را مختل كند به اصطلاح روان شناسان به رفتاري مرضي تبديل مي شود و رفتاري ناسالم است. كسي از بلندي به حدي مي ترسد كه حتي حاضر نيست پشت بام برود؛ كودكي ترس مرضي در مورد مدرسه رفتن دارد؛ فردي كه از ترس غرق شدن تا كنار استخر هم نمي رود؛ نمونه هايي از جنبه هاي ناسالم رفتار محسوب مي شوند.
به اين ترتيب، بسياري از رفتارها مانند اضطراب، غم و حساسيت تا حدي عادي هستند و حتي وجودشان در زندگي لازم است. اما همين رفتارها وقتي به حدي افزايش يابند كه روند عادي زندگي را دچار اختلال كنند و مشكلاتي را در ارتباط فرد با خودش و ديگران به وجود آورند جزء رفتاري مرضي و ناسالم قرار مي گيرند.
محبت بيش از حد!
مطالب گفته شده در مورد عشق و محبت نيز مصداق دارد. همان گونه كه بي تفاوت بودن و به تعبير عاميانه عاطفه نداشتن، رفتاري مقبول نيست، گاهي محبت شديد به رفتاري مرضي تبديل مي شود. تصور زندگي عاري از عشق و محبت، امكان پذير نيست. يكي از نيازهاي مهم هر انسان اين است كه مورد محبت قرار بگيرد و به ديگران محبت كند. لازم نيست درباره فوايد و آثار عشق و محبت و ضرورت هاي آن سخن بگوييم، چرا كه بخش قابل توجهي از نوشته ها، آثار هنري و ادبي بشر در همين باره است. هدف همه فعاليت هاي بشردوستانه اين است كه انسان ها عشق و محبت را جايگزين جنگ و تنفر كنند. زلزله بم را به خاطر داريد؟ موجي از نوع دوستي در ايران و جهان راه افتاد و عشق و محبت با تبلورهاي مختلف در قلوب مردم فوران كرد. انسان ها حتي اگر عشق و محبت را فراموش كرده باشند باز هم در موقعيت هايي اين نياز را در زندگي خود باز مي يابند و به آن روي مي آورند.
اما محبت مرضي چيست؟ گاهي شدت عشق و علاقه آدم ها به همديگر به حدي است كه به صورت پديده اي دست و پاگير و مشكل آفرين درمي آيد. محبت مرضي، وابستگي هاي شديد را به همراه مي آورد كه نتيجه آن به طور معمول چندان خوشايند نيست. گاهي انسان ها در عشق و محبت به يكديگر تا حدي پيش مي روند كه تصور فقدان، هجران، بيماري و هر نوع آسيبي براي طرف مقابل را ناممكن و غير قابل تحمل مي پندارند. دوست داشتن فرزند، همسر، مادر، خواهر،  برادر و غيره و ناراحتي  براي غم و رنجي كه بدان ها وارد مي شود، غير عادي نيست. اما اگر به عنوان يك انسان اين اصل را بپذيريم كه زندگي در هر حال ادامه دارد و كسي كه زنده است بايد زندگي كند. بايد به شدت مراقب اين موضوع باشيم كه با فقدان يا هجراني، سر رشته زندگي را گم نكرده و همه چيز را بر باد رفته تلقي نكنيم. اگر از ديدگاه روان شناسي سلامت به موضوع نگاه كنيم دلايلي وجود خواهند داشت كه ثابت مي كنند بايد مراقب ورود به مرحله مرضي محبت باشيم:
۱ - هر انسان موجودي منحصر به فرد است كه بايد از توانايي هاي خود در زندگي حداكثر بهره را ببرد. اگر چه عشق و محبت يكي از ضرورت هاي زندگي است، اما هدف غايي زندگي خودشكوفايي و كمال است. در روان شناسي معنا گرا، حتي فقدان نيز در مسير معنايابي و دستيابي به مفهومي جديد از زندگي توجيه مي شود. حرف زدن و حتي تصور فقدان يا هجران عزيزي بسيار سخت است، اما اينها واقعيت هايي هستند كه در زندگي همه حضور دارند و بايد آمادگي هاي لازم براي مواجهه با آنها وجود داشته باشد. كسي كه به دليل وابستگي  عاطفي شديد با فقدان عزيزي، زندگي خود را از دست رفته و پوچ مي پندارد بايد تلقي خود از فلسفه و مفهوم زندگي را تغيير دهد.
۲ - عشق و محبت در هر وجه آن، به معناي فدا شدن و نابودي نيست. محبت نبايد به شكل زنجيري باشد كه دست و پاي انسان ها را دربند و گرفتار كند، تعبير جبران خليل جبران در اين باره بسيار جالب و قابل توجه است. او وقتي از زناشويي سخن مي گويد به زن و شوهر ها توصيه مي كند:
در همراهي خود حد فاصل را نگاه داريد،
و بگذاريد بادهاي آسمان در ميان شما به رقص درآيند.
به يكديگر مهر بورزيد اما از مهر بند مسازيد؛
در كنار يكديگر بايستيد، اما نه تنگاتنگ.
زيرا كه ستون هاي معبد دور از هم ايستاده اند، 
و درخت بلوط و درخت سرو در سايه يكديگر نمي بالند.
۳ - زندگي پديده اي پيوستاري است، نه تك مرحله اي؛ عده اي طول و عرض زندگي را اشتباه مي گيرند و به تفسير زندگي با حوادث و رويدادهاي ريز و درشت مي پردازند.
منكر حوادث سرنوشت ساز در زندگي نيستيم، اما فراموش نكنيم كه بعد از هر حادثه اي، اولاً زندگي ادامه دارد و ثانياً چرخ بازيگر از اين گونه حادثه ها بسيار دارد. به طور طبيعي هر سختي و هر رنج و غمي بر اساس شدت و ضعف خود، انسان را تحت تأثير قرار مي دهد و گاهي آثار آنها تا آخر عمر هم از خاطر زدوده نمي شود. حتي در موقعيت هاي زيادي آثار اصلي يك موضوع غمبار مانند فقدان عزيزي، بعد از مدتي نمايان مي شود و به مرور زمان، از درون، انسان را دچار فرسودگي مي كند. واقعاً در بسياري از شرايط سخت و ناگوار، به غير از گفتن خدا به انسان صبر بدهد كاري نمي شود كرد. با اين همه، زندگي يك پيوستار است و بايد هر مرحله آن با مراحل قبل و بعد ارتباط داشته باشد. آنهايي كه افق وسيع تري در زندگي دارند با سختي هاي زندگي بهتر كنار مي آيند. دوستي مي گفت: زندگي سخت نيست، پيچيده است؛ و بيشتر ما در درك پيچيدگي هاي زندگي درمي مانيم نه در درك سختي هاي آن. يعني سختي ها را مي پذيريم اما پيچيدگي ها را نمي توانيم تفسير كنيم.
نمونه يابي
براي توضيح ملموس موضوع، نمونه هايي از مصاديق محبت مرضي را در جايگاه هاي مختلف زندگي بيان مي كنيم.
۱ - عشق - همان گونه كه عشق حادثه اي مهم در زندگي هر انسان تلقي مي شود، شكست عشقي نيز ضايعه اي عميق و دردناك به حساب مي آيد. افسردگي، اختلالات رواني و در موارد شديد تر خودكشي، در شكست هاي عشقي رواج دارد. اگرچه عشق هايي وجود دارند كه با ارزش و صادقانه هستند اما در بيشتر موارد، عشق ها و به خصوص عشق هاي جواني ساده انگارانه و سطحي اند. البته اين موضوع در برخي فرهنگ ها با كاستي هايي در رفتار اجتماعي آميخته است و جهت گيري عشق ها، اغلب رنگ جنسي است تا عاطفي. صرف نظر از اين موضوعات، عشق مي تواند تلاشي براي معنايابي در زندگي تلقي شود، اما عشق هاي شديد و گاهي فراتر از دو آتشه، مي توانند عواقبي وخيم  بر جاي بگذارند. لازم به يادآوري است كه شايد اين عواقب وخيم هميشه وجه منفي نداشته باشند و چه بسا نتايج مثبتي نيز به بار بياورند اما در هر حال، پايان يك شكست عشقي شديد به هر دليلي كه باشد نگران كننده است و بايد مراقبت هاي لازم به عمل آيد.
۲ - زن و شوهري - جايگاه محبت و دوست داشتن در زن و شوهري در طيفي جالب قرار مي گيرد و به همين دليل سوژه هاي طنز زيادي در اين باره وجود دارد. زن و شوهرهايي هستند كه چشم ديدن همديگر را ندارند و در مقابل، زن و شوهرهايي را مي توان يافت كه به اصطلاح جانشان براي هم درمي آيد. گاهي زن و شوهر به قدري يكديگر را دوست دارند كه به وابستگي عاطفي شديد منجر مي شود و در موقعيت هاي بحراني مانند فقدان يكي از طرفين، زندگي طرف مقابل هم مورد تهديد قرار مي گيرد.
۳ - پدر و مادري - محبت مرضي در پدر و مادر نمود بارزتر و گسترده اي دارد. به دلايل زيادي، در شرايط امروزي فرزند پروري، محبت مرضي شيوع زيادي پيدا كرده است. محدود شدن ارتباطات گروهي، افزايش چشم و هم چشمي و رقابت، ضعف در فلسفه زندگي و دانش تربيتي تك فرزندي و انواع مسائل ديگر باعث شده اند فرزندان در كانون توجه والدين قرار بگيرند. اگرچه اين پديده با عنوان فرزندسالاري شناخته مي شود ولي در واقع، تعبير فرزند ابزاري از آن صحيح تر است. اما آن چه محبت مرضي در رفتار فرزندپروري شناخته مي شود چيزي فراتر از فرزندسالاري و فرزندابزاري است. در محبت مرضي بين والدين و فرزند به خصوص در خانواده هاي تك فرزند، دلبستگي عاطفي شديدي به وجود مي آيد كه با مخاطرات زيادي همراه است. اگرچه محبت مرضي والدين، مشكلاتي را در سنين كودكي و نوجواني براي فرزندشان توليد مي كند. اما به طور معمول، مشكلات جدي تر از آغاز جواني به چشم مي آيند. در همه زمينه ها و شرايطي كه فرد بايد استقلال و هويت فردي اش را نشان دهد مانند اشتغال، ازدواج، ادامه تحصيل و غيره، وابستگي عاطفي شديد به والدين دردسرساز مي شود.
۴ - معلمي - بعضي از معلمان از اين كه دانش آموزان يا دانش آموزان شان عاشق آنها هستند به خود مي بالند. اين رفتار به هيچ وجه رفتاري حرفه اي محسوب نمي شود. دردسازترين موقعيت اين موضوع دوره ابتدايي است. وقتي دانش آموزي با ناشيگري معلم، به حدي به او وابسته مي شود كه گاهي حتي حاضر نيست در سال تحصيلي بعد سر كلاس معلم ديگر بنشيند. اگر معلمي به اين موضوع افتخار كند و آن را امتيازي براي خود بداند نه تنها دچار اشتباهي حرفه اي شده است بلكه دانش آموزان را با مشكل روبه رو مي سازد. از نظر حرفه اي، رابطه معلم - دانش آموز، ارتباطي تعريف شده و محدود به حيطه و وظايف شغلي است. هر گونه اقدامي فراتر از اين چارچوب، رفتاري غيرمسئولانه و آسيب زا تلقي مي شود. علاقه و محبت، ضرورت معلمي است اما محبت مرضي حتي اگر آثار به ظاهر مثبت داشته باشد در نهايت آسيب زا خواهد بود. معلمان بايد در همه دوره ها مراقب باشند كه ارتباط و صميميت بين آنها و دانش آموزان به وابستگي هاي عاطفي شديد نيانجامد.
۵ - مشاوره - يكي از آسيب هاي جدي در مشاوره كه به ويژه در فرهنگ ها به دليل غلبه رفتارهاي احساسي شيوع بيشتري دارد به وجود آمدن وابستگي هاي عاطفي بين مشاور و مراجع است. مشاوران حرفه اي كه با مباني علمي و عملي شغل خود به خوبي آشنا هستند كمتر در اين دام مي افتند. اما بعضي از مشاوران در فرايند مشاوره به گونه اي عمل مي نمايند كه مراجع را دلباخته خود كنند! مشاوره در مفهوم واقعي خود كه رفتاري حرفه اي است اصول و چارچوب كاملاً مشخصي دارد و ارتباط مشاوره اي نيز ارتباطي محدود به عملكرد حرفه اي است. مشاوراني كه دانسته يا نادانسته، مراجع را به خود وابسته مي سازند درك درستي از مشاوره نداشته  و حتي صلاحيت اين كار را ندارد. البته يكي از روش هاي مشاوره اي، روش حمايتي است كه جايگاه و نحوه اعمال اين روش نيز مشخص و تعريف شده است و بايد در موارد خاص و ضروري اعمال شود.
شديدترين محبت
طبق آيات صريح قرآن مجيد، شديدترين محبت فقط در يك مورد مجاز است و آن محبت نسبت به خداوند است. در آيه 165 سوره بقره آمده است: اما كساني كه ايمان دارند كمال محبت را فقط نسبت به خدا دارند؛ به اين ترتيب، شدت محبت فقط در مورد خداوند حد و مرز ندارد چرا كه اين شدت، وابستگي انسان به خدا را افزايش و وابستگي هاي ديگر را كاهش مي دهد. خداوند لايزال و داراي رحمت بي پايان است، بنابر اين محبت به او هر چه شديدتر باشد هيچ گاه با نقصان و كاستي مواجه نمي شود.
مراقب و آينده نگر
بسياري از ضرورت هاي زندگي ايجاب مي كند كه هر كدام از ما در موقعيت ها و شرايط زماني مختلف با تأملي در مسير زندگي، به ارزيابي و بازنگري خود و محيط بپردازيم. هميشه مخاطرات و تهديد ها به بلايا و گرفتاري هاي رايج محدود نمي شوند. گاهي تهديد كننده ها در درون ما هستند و از آنها غافل مي مانيم. يكي از مخاطرات دروني كه مي تواند هر انساني را به طور جدي تهديد كند محبت مرضي و عواقب ناشي از آن است. اگر كسي را به شدت دوست داريد تا حدي كه زندگي بدون او براي تان قابل تصور نيست، توصيه مي كنيم مراقب و آينده نگر باشيد.
گاهي انسان ها چون خيلي خوبند يا اصرار دارند كه خود را خيلي خوب نشان دهند و يا به عمد چنين نقشي را بازي مي كنند، در محبت و عشق و علاقه از همه حد و حدود مي گذرند. خيلي خوب بودن و شدت محبت مي تواند نشانه اي نگران كننده باشد كه ناديده گرفتن آن آسيب زا خواهد بود، در هر نوع محبت، دوستي، عشق و علاقه بايد فاصله ها را بشناسيم و رعايت كنيم.

فاطمه مشهدي رستم
ازدواج، نفس يك تصميم گيري مهم و مقدس و بدون بازگشت است! تصميم گيري مهم و مقدس و بدون بازگشتي كه تو را از تو بودن جدا ساخته و به قله ما شدن مي رساند! انسان در مدت زمان زندگي، يعني از ابتداي تولد تا دوران كهنسالي، از مراحل گوناگون رشدي، نظير نوزادي، نوپايي، كودكي، نوجواني، جواني و كهنسالي گذر مي كند. در هر يك از اين مراحل، فعاليت خاص و متفاوتي اهميت مي يابد كه رسيدن و انجام تمامي آنها در سلامت رواني انسان، جايگاهي ويژه و قابل توجهي دارد؛ به نحوي كه رشد مراحل بعدي، زندگي انسان را تحت الشعاع خود قرار مي دهد.
كسب هويت در نوجواني
اريك اريكسون، روانشناس برجسته مي گويد: زندگي انسان از مراحل مختلفي تشكيل شده است كه به طور متوالي و پي درپي قرار گرفته اند. در هر مرحله رشد، وظيفه رواني خاصي وجود دارد كه اگر فرد، آن وظيفه رشدي را انجام دهد، مي تواند آن مرحله را به درستي پشت سر بگذارد و به  مرحله بعدي رشد وارد شود.
اريكسون، برجسته ترين و مهم ترين فعاليت يا وظيفه رشدي دوران نوجواني را كسب هويت مي داند. به نظر وي، يك نوجوان بايد از طريق فعاليت، تلاش و كوشش، تفكر و ارزيابي و نقد به يك هويت پايدار و مستقل برسد. يعني نوجوان بايد دريابد كيست، چه خصوصيات و صفاتي دارد، براي آينده اش چه مسيري را مي خواهد طي كند، ارزش ها و هنجارهاي او در زندگي چيست، در راه رسيدن به اهداف و آمال خود چه فعاليت هايي را بايد انجام دهد و چه تعهداتي نسبت به خود و ديگران دارد. زماني كه نوجوان توانست براي سؤال هاي مطرح شده، پاسخ درست و مناسبي بيابد، بايد بداند در مسير كسب يك هويت مستقل و پايدار، موفق بوده است.
البته كسب هويت مستقل و پايدار، لازمه دوران بزرگسالي سالم نيز مي باشد. چرا كه اگر فرد، در دوره نوجواني خويش نتواند به هويت مورد نظر برسد، قطعاً در مراحل بعدي رشد خويش با مشكلات گوناگون روبه رو خواهد شد. بنابراين، زماني كه فرد دريافت كيست و نهايتاً به هويت خود دست يافت، آنگاه وارد مرحله جواني مي شود؛ مرحله اي كه اريكسون، از آن به عنوان مرحله صميميت و ازدواج ياد مي كند.
جواني، دوران صميميت
در دوران جواني آنچه از اهميت فوق العاده و حائز اهميتي برخوردار است، مسئله برقراري روابط صميمانه است كه عمدتاً به رابطه با جنس مخالف منجر مي شود. بهترين صورت صميميت را مي توان در يك ازدواج درست و بجا ملاحظه كرد. بايد دانست ازدواج سالم تضمين كننده رشد رواني و سلامت رواني بالاست. تحقيقات و مطالعات متعددي كه در كشورهاي مختلف انجام شده، نشان داده است افراد متأهل از سلامت رواني بالاتري برخوردارند. از طرفي، نتايج حاصله از اين تحقيقات و مطالعات، درباره كيفيت ازدواج، مي گويد: افرادي كه از ازدواج خود راضي هستند و مشكلات كمي دارند، در مقايسه با افرادي كه در ازدواج خود مشكلاتي دارند از سلامت رواني بالاتري برخوردارند. به طور كلي يك ازدواج صحيح، ضامن سلامت روان انسان هاست. همان طور كه يك ازدواج اشتباه مي تواند باعث مشكلات عديده اي شده و بهداشت رواني انسان را مختل و او را دچار افسردگي و نارضايتي از زندگي و انزوا نمايد.

مرضيه سبزعليان
ما آدم هايي فردگرا هستيم، همه كيف ما از زندگي خلاصه مي شود در يك خلوت دنج بدون مزاحم.
حكومت هاي پادشاهي ايران از خلفاي عباسي- صفاريان و غزنويان گرفته تا دوره قاجار همه از فعاليت هاي جمعي، دسته و گروه شدن مردم مي ترسيدند و نگران جوشش و جنبش هايي از بطن اين تجمع ها بودند. به همين دليل نيز همه اين حكومت ها از طريق ايادي و انصار خود سعي كردند بدبيني و بي اعتمادي را جايگزين تفاهم، اعتماد و مشاركت گروهي كنند. ما ياد گرفتيم فردگرا شويم و نسل ما آموخت با تكيه بر ضرب المثل هايي از جنس همين تفكر غالب مثل هر كس به فكر خويش است و... از فعاليت هاي گروهي بپرهيزد.
مسئله فردگرايي ريشه در تاريخ چند هزار ساله ما دارد. ما كمتر طي تاريخ سياسي- اجتماعي كشورمان توانسته ايم گروه هايي منسجم را داشته باشيم. چنانچه اگر طي يك برهه از زمان گروه هايي هم مانند؛ گروه هاي سياسي- فرهنگي- سياه جامه گان، سربداران و يا حتي اميركبيري شكل گرفت خيلي زود به وسيله افرادي از ميان خودشان فرو ريخت. زيرا تربيت ما برخي از ما متكي بر فرد است، ما عادت نكرده ايم به جمع اعتماد كنيم و در مقابل، حقوق فردي افراد را در ميان جمع محترم بشناسيم.
ما كمتر بازي هاي گروهي را موفقيت آميز پشت سر گذاشته ايم. همين قدر كه به نتايج مسابقات فوتبال، واليبال و... در مقابل ورزش هاي تك نفره مانند وزنه برداري و كشتي و... نگاه كنيم متوجه مي شويم كه تا چه اندازه در فعاليت هاي فردي موفق تر از كارها و بازي هاي گروهي بوده ايم.
اما نكته مهم تر اين است كه ما علاوه بر ضعف در مشاركت و عدم اعتماد به جمع حتي در داوري نسبت به يك فعاليت گروهي نگاه فردي داريم. چنانچه در شكست ورزش هاي گروهي و ملموس تر از همه آنها مثل همين فوتبال، هميشه يك نفر با عنوان مربي، دروازه بان يا يك نفر بازيكن خاص مسئول شكست تيم شناخته مي شود و ما حتي در قضاوت هايمان غافل از نگاه جمعي و ارزيابي جمعي و گروهي هستيم.
زيرا به عقيده دكتر قرايي مقدم، جامعه شناس و استاد دانشگاه ما هيچ وقت در نظام آموزشي خود كار و تحقيق گروهي انجام نداده ايم و نمره گروهي نگرفته ايم، چون هيچ گاه مسئولان گروه را موظف به انجام كاري نكرده اند.
متاسفانه نه نظام آموزشي ما و نه رسانه هاي شنيداري و ديداري ما در جهت تقويت گروه و گروه گرايي نكوشيده اند، بلكه گاهي ناخواسته به رواج بدبيني در كار تيمي سرعت بخشيده اند.
دكتر قرايي مقدم ايجاد مسئوليت ها و گروه هاي جديدي را طي سالهاي اخير يكي از راهكارهاي موثر در افزايش فعاليت گروهي مي داند، اما معتقد است تا زماني كه شهردار مدرسه و يا شوراي محلي ايجاد شود، اما اختيارات لازم به آنها داده نشود، هرچند هدف اداره امور به دست خود بچه هاي مدرسه و يا اهالي يك محله است، اما هيچ گاه اين نوع از دموكراسي كه گاهي حكومت و يا مسئولان آن را با گرفتن اختيارات محدود مي كنند، نمي تواند گروه گرايي را تقويت كند.
ويژگي و قدرت گروه
دكتر قرايي مقدم با اشاره به اين كه ما در ايران گروه هاي واقعي نداريم، گفت: گروه تعريف و ويژگي خاصي دارد كه معمولاً اين ويژگي را در ميان گروه هاي حتي خودجوش ايراني نمي توان ديد .
اعضاي يك گروه، اهداف و احساسات مشترك دارند، با يكديگر احساس همدلي مي كنند و در نهايت هر فرد در گروه، محدوده مشخص و ارتباط متقابل با ديگر اعضا دارد.
اما دكتر قرايي مقدم وجود و قدرت گروه ها را در دنياي كنوني يكي از ملزومات قدرت سياسي- اجتماعي و اقتصادي و حتي نظامي يك كشور مي داند و مي گويد: شكل گيري رفتارهاي گروهي در ميان مردم يك جامعه مي تواند مايه اقتدار و شكوه نظامي يك كشور در هنگام بروز جنگ شود. در واقع مردمي كه رفتار گروهي را تجربه كرده باشند در شرايط بحراني جنگ و يا بلاياي طبيعي خيلي هوشيارتر، موفق تر و سريع تر از مردم جامعه اي عمل مي كنند كه رفتار گروهي ضعيفي داشته اند. به بيان ديگر وجود گروه هاي مختلف مي تواند همبستگي ارگانيكي در جامعه ايجاد كند و ارتباط گروهي سالم را تقويت كند.
دكتر قرايي مقدم اولين مرحله آموزش و ورود به گروه را خانواده و كودكستان مي داند و معتقد است با ترويج و آموزش رفتارهاي گروهي و انجام كارها به صورت مشاركتي در خانه و سپس مدارس، مي توانيم نگاه نسل هاي آينده را به گروه و فعاليت گروهي تغيير دهيم.
مهمترين و اولين گام براي رسيدن به اين اهداف گنجاندن مباحث مربوط به گروه در محتواي كتاب هاي درسي و كارگروهي خواستن و نمره تيمي دادن به دانش آموزان است.
براي تشكيل گروه بايد خودآگاهي حاصل شود و تا زماني كه همه افراد ضرورت وجود گروه را حس نكنند، گروه موفق شكل نمي گيرد و به اهداف خود نمي رسد.

اعداد 1 تا 9 را در هر يك از سطرها و ستون ها و مربع هاي كوچك 3 در 3 طوري قرار دهيد كه فقط يك بار نوشته شود. پاسخ جدول را فردا در روزنامه ملاحظه خواهيد كرد.