*به هيچ عنوان بحث تحريم كالايي ايران مطرح نبوده و اين موضوع اصلاً شدني هم نيست و كشورهاي معارض نيز اين مساله را مي دانند. تجربه تحريم هاي كالايي در عراق نشان داده است كه با وجود اجماع و عزم جهاني براي اعمال اين گونه تحريم ها در اين كشور، موضوع تحريم كالايي به هيچ عنوان در عراق عملياتي نشد. اين در حالي است كه اعمال اين چنين شيوه هايي در مورد ايران به دليل وجود جناح بندي هاي ويژه در سطح جهان و توجه به اين كه اكنون بخش عمده اي از كشورهاي عضو شوراي امنيت با اعمال تحريم عليه فعاليت هاي هسته اي ايران مخالف هستند اين احتمال بسيار ضعيف است.
*اكنون در زمينه ذخاير كالاهاي استراتژيك و اساسي، يكي از مطمئن ترين ذخاير كشور طي 10 سال گذشته را در اختيار داريم به نحوي كه در حال حاضر ذخاير بسيار بزرگي در زمينه كالاهاي اساسي دركشور وجود دارد كه طي سال هاي گذشته، اين ذخاير بي سابقه بوده است، تدابير لازم در اين زمينه انديشيده ايم و هيچ نگراني در زمينه تأمين كالاهاي اساسي مورد نياز كشور وجود ندارد گرچه اطمينان داريم كه بحثي در زمينه تحريم كالايي ايران وجود ندارد اما دولت موظف است كوچكترين احتمالات را در اين زمينه در نظر گيرد و تمهيدات لازم را براي ذخيره سازي كليه كالاهاي اساسي انديشيده ايم. از سوي ديگر اكنون وابستگي كشورمان به واردات كالاهاي اساسي بسيار كم بوده و در توليد اكثر كالاهاي اساسي در كشور به خودكفايي رسيده ايم.
علي ابراهيمي
با پيچيده تر شدن روند مذاكرات فعاليت هاي صلح آميز هسته اي ايران، قطعنامه شوراي امنيت در زمينه اعمال تحريم هاي هسته اي عليه كشورمان صادر شد. در اين قطعنامه مهلت دو ماهه اي تعيين شده كه در صورت اجرا نشدن قطعنامه تحريم هاي ديگري عليه ايران اعمال خواهد شد. كارشناسان، اعمال تحريم هاي كالايي را از جمله گزينه هاي مد نظر كشورهاي غربي براي اعمال فشار و توقف فعاليت هاي هسته اي ايران مي دانند. اين در حالي است كه تجربه پيشين اعمال چنين تحريم هايي بر ضد كشورمان نشان مي دهد اين شيوه قادر نبوده است آمريكا و كشورهاي غربي را به اهداف خود از اعمال اين روش ها برساند. از سوي ديگر در ماههاي اخير شركت هاي برخي كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس در انجام مبادلات تجاري توليدكنندگان ايراني را با مشكلاتي مواجه كرده اند.
از سوي ديگر نوسان قيمت و عرضه برخي كالاهاي اساسي با وجود اقدامات دولت براي تنظيم بازار طي ماه هاي گذشته همچنان ادامه دارد و به دليل طولاني شدن روند تصميم گيري در مورد قيمت نان نيز اين اصلي ترين ماده غذايي در سبد خانوار با نوسانات كمي و كيفي و قيمت روبه رو است. اين در حالي است كه گرچه وزارت بازرگاني برنامه طولاني مدتي را براي ساماندهي توليد و عرضه نان در نظر دارد اما در ماه هاي گذشته اقدام اتحاديه نانوايان تهران براي افزايش قيمت نان كه گفته مي شد با هماهنگي وزارت بازرگاني صورت گرفته با مخالفت اين وزارتخانه مواجه شد و استعفاي رئيس اتحاديه نيز در اين چارچوب قلمداد مي شود. با وجود انجام بررسي هاي كارشناسي در مورد قيمت نان در سازمان حمايت از مصرف كنندگان و توليدكنندگان و ارسال نتايج اين بررسي هاي كارشناسي به دفتر وزارتي وزارت بازرگاني، هنوز هيچ تصميمي در اين زمينه اتخاذ نشده و بعيد به نظر نمي رسد اين وزارتخانه در سال جاري در مورد قيمت نان تصميم گيري نمايد.
همچنين با توجه به روند افزايش قيمت برخي كالاها در ماه هاي گذشته و نگراني از تداوم و تشديد اين روند در روزهاي پاياني سال كه افزايش تقاضا براي برخي كالاها مانند ميوه و مركبات بيشتر است، به نظر مي رسد چاره انديشي براي تنظيم بازار كالاها در شب عيد، ضروري است.
گرچه تجربه سال گذشته وزارت بازرگاني در تنظيم بازار ميوه و مركبات شب عيد رضايت مردم را به همراه داشته است اما نوسان قيمت كالاها در ماه مبارك رمضان با وجود بهره گيري وزارت بازرگاني از اصناف در تنظيم بازار، ضرورت برنامه ريزي براي خريد و ذخيره سازي كالاهاي مورد نياز مردم در روزهاي پاياني سال را گوشزد مي نمايد.
براي اطلاع از روند اقدامات وزارت بازرگاني در زمينه مقابله با اين اقدامات، آخرين وضعيت تنظيم بازار نان و برنامه هاي اين وزارتخانه براي كنترل بازار روزهاي پاياني سال با محمد صادق مفتح، معاون بازرگاني داخلي وزارت بازرگاني گفت وگو كرده ايم كه در پي مي آيد.
***
* موضع وزارت بازرگاني در زمينه اقدامات برخي كشورهاي عربي براي جلوگيري از ارسال كالاهاي واسطه اي به بنادر جنوب كشورمان با نام خليج فارس چيست؟
- اين موضوع بيشتر به حوزه سازمان توسعه تجارت مربوط است اما تا آنجا كه به مبحث تأمين و توزيع كالا و بازرگاني داخلي اين وزارتخانه مرتبط است اين گونه اقدامات هيچ تأثيري در تأمين و خريد كالا در كشور نداشته است چرا براي تأمين كالاهاي مورد نياز كشور تكيه اي بر كشورهاي عربي حوزه خليج فارس نداشته ايم و وزارت بازرگاني براي تأمين اين نيازها با شركت هاي بزرگ چندمليتي كار مي كند و اين گونه مسايل هيچ خللي در اين روند نداشته است. از سوي ديگر در متن قطعنامه شوراي امنيت نيز اين گونه مباحث مورد توجه قرار نگرفته است. اگر برخي كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس چنين اقداماتي را به عمل مي آورند نيز سازمان توسعه تجارت نسبت به برقراري روابط تجاري متناسب با اين رفتارها اقدام خواهد كرد.
* با اين روند قطعنامه اخير شوراي امنيت چه تأثيري بر اقتصاد كشورمان خواهد داشت؟
- اين قطعنامه خيلي روشن است و در متن منتشر شده نيز هيچ موضوعي در زمينه تحريم كالايي مطرح نشده است و صرفاً تحريم در زمينه آن دسته از اقلامي مطرح است كه توان هسته اي و موشك هاي دوربرد ايران را افزايش مي دهد و در زمينه تحريم كالايي بحثي نشده است. از سوي ديگر بايد توجه كرد كه در اقتصاد شبكه اي كنوني كه در جهان حاكم است شرايط به گونه اي نيست كه بتوان تحريم كالايي را عليه كشوري مطرح و عملياتي كرد. اعمال تحريم هاي كالايي طولاني مدت 12 ساله در عراق نمونه اي از ناكارآمدي اين شيوه برخورد است. معتقدم اعمال تحريم هاي كالايي در اقتصاد كنوني دنيا امكان پذير نبوده و حتي كشورهاي غربي نيز در اعمال تحريم به دليل فعاليت هاي هسته اي ايران چنين ادعايي را عنوان نكرده و اين بحث مطرح نشده است.
* آيا معتقديد حتي با پايان مهلت اعلام شده نيز تحريم كالايي ايران مورد توجه قرار نخواهد گرفت؟
- معتقدم به هيچ عنوان بحث تحريم كالايي ايران مطرح نبوده و اين موضوع اصلاً شدني هم نيست و كشورهاي معارض نيز اين مساله را مي دانند. تجربه تحريم هاي كالايي در عراق نشان داده است كه با وجود اجماع و عزم جهاني براي اعمال اين گونه تحريم ها در اين كشور، موضوع تحريم كالايي به هيچ عنوان در عراق عملياتي نشد.
اين در حالي است كه اعمال اين چنين شيوه هايي در مورد ايران به دليل وجود جناح بندي هاي ويژه در سطح جهان و توجه به اين كه اكنون بخش عمده اي از كشورهاي عضو شوراي امنيت با اعمال تحريم عليه فعاليت هاي هسته اي ايران مخالف هستند اين احتمال بسيار ضعيف است و حتي قطعنامه نيم بند كنوني عليه فعاليت هاي صلح آميز هسته اي ايران با گذشت بيش از 3 سال از لابي سنگين آمريكا و كشورهاي اروپايي با حداقل محذورات به تصويب رسيده است. با اين روند معتقدم حتي اجماع بين المللي براي اعمال تحريم هاي كالايي عليه ايران وجود ندارد.
* در بعد داخلي وزارت بازرگاني چه اقداماتي براي تأمين ذخيره مطمئن كالاهاي اساسي انجام داده است، وضعيت ذخيره سازي اين كالاها چگونه است؟
- اكنون در زمينه ذخاير كالاهاي استراتژيك و اساسي، يكي از مطمئن ترين ذخاير كشور طي 10 سال گذشته را در اختيار داريم به نحوي كه در حال حاضر ذخاير بسيار بزرگي در زمينه كالاهاي اساسي در كشور وجود دارد كه طي سال هاي گذشته، اين ذخاير بي سابقه بوده است، تدابير لازم در اين زمينه انديشيده ايم و هيچ نگراني در زمينه تأمين كالاهاي اساسي مورد نياز كشور وجود ندارد گرچه اطمينان داريم كه بحثي در زمينه تحريم كالايي ايران وجود ندارد اما دولت موظف است كوچكترين احتمالات را در اين زمينه در نظر گيرد و تمهيدات لازم را براي ذخيره سازي كليه كالاهاي اساسي انديشيده ايم. از سوي ديگر اكنون وابستگي كشورمان به واردات كالاهاي اساسي بسيار كم بوده و در توليد اكثر كالاهاي اساسي در كشور به خودكفايي رسيده ايم. در زمينه گندم به عنوان مهمترين كالاي اساسي به خودكفايي رسيده ايم و اكنون بحث صادرات اين محصول مطرح است.
همچنين در حال حاضر بخش عمده برنج مورد نياز كشور در داخل توليد مي شود. در زمينه شكر نيز امكان تأمين نيازهاي ضروري اين كالا بدون در نظر گرفتن نيازهاي لوكس مانند شيريني و شكلات در كشور وجود دارد و در ساير كالاها نيز وضعيت مطلوب است. همچنين در زمينه توليد شير و لبنيات، سيمان، فولاد و بسياري ديگر از كالاها با اقداماتي كه طي سال هاي دو دهه بعد از انقلاب در كشورمان صورت گرفته است وابستگي كشور به واردات اين قبيل كالاها به صفر رسيده است. از سالها پيش هيچ گونه واردات گوشت، مرغ و تخم مرغ و انواع لبنيات را شاهد نبوده، بلكه به صادر كننده برخي از اين كالاها تبديل شده ايم، به نحوي كه اكنون صادرات شير خشك، پنير و مواد لبني، مرغ و تخم مرغ، سيب زميني و پياز و حبوبات را شاهد هستيم و در بخش اعظم كالاهاي اساسي مورد نياز مردم به خودكفايي رسيده ايم و در عين اين كه احتمال اعمال تحريم هاي كالايي عليه كشورمان را در حد صفر مي دانيم اما از آنجا كه كشوري هستيم كه با سرمايه گذاري هاي انجام شده به درصد بالايي از خودكفايي رسيده ايم هيچ نگراني در زمينه اعمال اين تحريم ها بر ضد كشورمان نداريم.
* آيا اعمال تحريم هاي احتمالي، در زمينه كالاهاي واسطه اي مشكلاتي را در توليد كالاهاي صنعتي ايجاد نمي كند؟
- در زمينه صنعت نيز مي توان صنايع كشور را به صنايع ضروري و صنايعي كه كمتر ضروري هستند، تقسيم كرد، در مورد صنايع ضروري نيز با سرمايه گذاري هاي انجام شده كاملاً به خودكفايي رسيده ايم. ممكن است در صنايعي مانند خودروسازي يا برخي ديگر از صنايع كمتر ضروري وابستگي به واردات برخي قطعات داشته باشيم كه در اين زمينه نيز نگران اعمال تحريم هاي احتمالي نيستيم. از جمله تمهيداتي كه وزارت بازرگاني براي مقابله با تحريم ها حتي با احتمال خيلي كم مورد توجه قرار داده است حركت به سمت تأمين كالاهاي مورد نياز از كشورهايي است كه كمتر تابع سياست هاي كشورهاي غربي و آمريكا هستند نه به دليل اعمال اين گونه تحريم ها، بلكه سياست دولت و وزارت بازرگاني حركت به سمت روابط تجاري و انتخاب شركاي بازرگاني ايران از بين كشورهايي است كه در عرصه بين المللي روابط دوستانه اي با كشورمان دارند. در اين راستا برنامه ريزي و رايزني هاي لازم صورت گرفته و همچنان در حال پيگيري هستيم تا نيازهاي كشور را به سمت واردات و صادرات كالا با كشورهاي مذكور سوق دهيم.
* تصميم گيري و اعلام نرخ جديد نان در وزارت بازرگاني در چه مرحله اي است؟
- در زمينه اعلام نرخ جديد نان سازمان حمايت از مصرف كنندگان و توليدكنندگان وظيفه انجام بررسي هاي لازم را بر عهده داشته و رياست كارگروهي كه در اين زمينه تشكيل شده بر عهده اين سازمان است. بر اين اساس معاونت بازرگاني داخلي وزارت بازرگاني مسئوليتي را بر عهده ندارد.
* سازمان حمايت اعلام كرده نتايج بررسي هاي خود در زمينه قيمت نان را حدود 2 ماه پيش به دفتر وزارتي وزارت بازرگاني ارايه كرده است، علت زمان بر شدن روند تصميم گيري در اين زمينه چيست؟
- بايد اين موضوع را از دفتر وزارتي وزارت بازرگاني پيگيري كرد و در اين زمينه معاونت بازرگاني داخلي وظيفه اي بر عهده ندارد و در جريان اين بحث نيستم.
* پيش از اين وزير بازرگاني از طرح درازمدت اين وزارتخانه براي سا ما ند هي وضعيت توليد و عرضه نان خبر داده بود. آيا با اين روند مشكل نرخ جديد نان تا پيش از پايان سال مرتفع خواهد شد؟
- وزارت بازرگاني، سال 86 را سال صنعتي كردن توليد نان دانسته و برنامه هاي راهبردي خود را در اين زمينه اعلام كرده ايم. همچنين تبصره اي را در چارچوب لايحه بودجه سال 86 پيشنهاد كرده ايم تا تسهيلات لازم در اختيار متقاضيان احداث نانوايي هاي جديد قرار گيرد. بنابراين وزارت بازرگاني در ادامه روند اقدامات يك ساله خود، حلقه تكميلي ساماندهي وضعيت نان را بحث صنعتي كردن توليد نان دانسته و تحقق اين امر را در سال آينده پيگيري مي كند تا اين پروسه تكميل شود. اين اقدامات در چارچوب طرح ساماندهي گندم، آرد و نان بوده و تا پايان سال 85 اقدامات اساسي و زيربنايي در زمينه خارج كردن خريد گندم و توليد آرد از دست دولت و خصوصي سازي خريد اين محصولات صورت گرفته است. بر اين اساس برداشتن انحصار دولت در چرخه تهيه، توليد و خريد گندم و آرد، سيلو سازي، تشويق بخش خصوصي و ايجاد نهضت سيلو سازي در كشور، آزاد كردن آرد صنفي و صنعتي و بهبود سيستم توزيع آرد از جمله اقدامات انجام شده براي ساماندهي وضعيت نان در سال جاري بوده كه در راستاي اين طرح صورت گرفته است و حلقه نهايي انجام اين كار ساماندهي توليد نان است كه بخش عمده آن به توليد نان صنعتي برمي گردد و در سال 86 كه سال توليد نان صنعتي اعلام شده، پيگيري خواهد شد.
* به نظر مي رسد طولاني شدن فرآيند تصميم گيري در مورد نان كاهش كمي و كيفي و نابساماني قيمت اين محصول را به همراه داشته است. علت ضعف نظارت در اين موارد چيست؟
- نظارت بر بازار توليد و عرضه نان بي ضابطه نبوده و به روال گذشته بازرسي لازم در اين زمينه صورت مي گيرد. براي نظارت بر توليد و عرضه نان سيستم نظارتي خاص آن وجود داشته و تعزيرات آرد و نان اين مسئوليت را بر عهده داشته و با ابزار و قانون خاص خود در اين زمينه در سراسر كشور اعمال نظارت مي كند. در استانها نيز زير نظر استانداري ها و فرمانداري ها نظارت لازم اعمال شده و به تخلفات رسيدگي مي شود.
* علت استعفاي رئيس اتحاديه نانوايان، تأخير در اعلام نرخ جديد نان از سوي وزارت بازرگاني عنوان شده. ارزيابي شما چيست و انتخابات جديد چه زماني برگزار مي شود؟
- از مدت ها پيش رئيس اتحاديه نانوايان به دليل كسالت و وضعيت جسماني در محل كار خود حضور نمي يافت و عملاً بستري بود. بر اين اساس استعفاي وي به دليل بيماري بوده و ارتباطي با مباحث مطرح در زمينه قيمت گذاري نان ندارد. همچنين تعويق در برگزاري انتخابات اتحاديه نانوايان نيز ناشي از هم زماني انتخابات اين اتحاديه با انتخابات شوراي اصناف بوده است و اين موضوع منحصر به انتخابات اتحاديه نانوايان تهران نبوده و به دليل اين هم زماني انتخابات چندين اتحاديه در سراسر كشور به تعويق افتاده است. اين انتخابات تا دو ماه آينده و در مهلت قانوني مقرر و طبق روال قانوني برگزار خواهد شد.
* در چارچوب سياست هاي تنظيم بازار، وزارت بازرگاني چه برنامه اي براي تأمين كالاهاي مورد نياز مردم در روزهاي پاياني سال دارد؟
- وزارت بازرگاني همانند سال گذشته و ايام ماه مبارك رمضان برنامه ريزي ويژه اي را براي تنظيم بازار كالاهاي مورد نياز مردم در روزهاي پاياني سال و ايام شب عيد انجام و سياست خاصي را در نظر گرفته است كه با نزديك شدن به اين ايام توضيحات بيشتري را در اين زمينه ارايه خواهيم كرد اما از آنجا كه در روزهاي پاياني سال به دليل افزايش تقاضا براي كالا ها و خدمات، دلال بازي برخي افراد سودجو نيز بيشتر مي شود در اين چارچوب تلاش مي كنيم تا با كاهش نوسانات قيمت و عرضه كالاها از نابساماني بازار شب عيد كالاهايي كه با افزايش تقاضاي بيشتري همراه است، جلوگيري كنيم. وجود پتانسيل هاي بسيار در حدود 2 ميليون واحد صنفي كشور موضوعي است كه وزارت بازرگاني از آن براي تنظيم بازار شب عيد بهره خواهد گرفت. همان طور كه در ايام ماه مبارك رمضان نيز مشاهده شد سياست راهبردي وزارت بازرگاني آن است كه در تمام برنامه ريزي هاي تنظيم بازار اعم از تأمين، توزيع و ذخيره سازي كالا، اصناف نقش جدي و اساسي را برعهده خواهند داشت؛ بر اين اساس در تنظيم بازار شب عيد نيز اصناف نقش محوري و كليدي را بر عهده خواهند داشت. تلاش مي كنيم تا اصناف بيش از نيمي از كار تنظيم بازار را برعهده گيرند. وزارت بازرگاني با هدايت و برنامه ريزي وظيفه تنظيم بازار، خريد و ذخيره سازي ميوه و مركبات و برگزاري نمايشگاه هاي عرضه مستقيم كالا در روزهاي پاياني سال را به واحدهاي صنفي واگذار خواهد كرد. معتقديم با كاهش فاصله توليد و مصرف كالاها و حذف واسطه هاي غيرضرور مي توان نوسانات قيمت و عرضه كالاها را كاهش داد.