عباس ثابتي راد
چند روز پيش شهرداري تهران براي برنامه ريزي فعاليت هايش و ساماندهي اقداماتش در سال آينده بودجه مورد نظرش را به شوراي شهر تهران ارائه كرد؛ بودجه اي كه به تعبير معاون هماهنگي و برنامه ريزي شهرداري تهران با محورهاي اساسي توسعه حمل و نقل عمومي و بهبود معابر و بزرگراه ها و افزايش سرانه فضاي سبز و امور فرهنگي و اجتماعي و نظام هاي ساخت و ساز مسكن تدوين شده است.
شايد در نگاه اول اين رويكرد شهرداري براي ساماندهي فعاليت هاي شهر چندان قابل توجه به نظر نرسد، اما اگر به ارقام در نظر گرفته شده در بودجه سال آينده شهرداري تهران نگاه كنيم حيرت زده خواهيم شد. شهرداري تهران در حالي براي بودجه سال آينده اش برنامه ريزي مي كند كه در سال گذشته از بودجه اي بسيار بالا بهره برد و اتفاقاً موفق به تأمين آن نيز شد. در واقع هنگامي كه شهرداري در سال گذشته لايحه بودجه خود را به شوراي شهر داد، كمتر كسي مي توانست تصور كند كه بودجه پيشنهادي شهرداري كه رقم بي سابقه يك هزار و 800 ميليارد تومان است در اين شورا رأي بياورد. اما در سال گذشته و با اصرار شهرداري اين رقم به تصويب رسيد و هم اكنون پس از گذشت تقريباً 10 ماه از سال، آثار اين بودجه را در سطح شهر مي توان ديد. اما شهرداري تهران براي آن كه بتواند بسياري از مشكلات پايتخت را ساماندهي كند و بتواند براي آينده اين شهر برنامه ريزي كند امسال با طرحي بلندپروازانه و رؤيايي براي تصويب بودجه به تالار شوراي شهر راه يافته است. طرحي كه به اعتقاد معاون هماهنگي و برنامه ريزي شهرداري تهران مي تواند بسياري از مشكلات شهر را ساماندهي كند. در واقع اين طرح به منظور اهتمام به هويت ديني و مذهبي شهروندان در تمامي ابعاد، تكميل پروژه هاي عمراني مهم در سطح شهر تهران، همچنين اجراي طرح جامع و تفصيلي شهر، توسعه فرهنگ مشاركت در پروژه ها، به كارگيري سيستم هاي فناوري اطلاعات در خدمات رساني، توسعه اماكن فرهنگي و ورزشي، نوسازي بافت فرسوده و توجه جدي به رفع نياز فوري شهروندان از طريق سامانه 137، نظارت واقعي شهروندان بر امور شهري از طريق سامانه 1888، توسعه خدمات شهري مكانيزه با ايجاد تعامل و هماهنگي با شوراياران محلات از جمله رويكردهاي اساسي برنامه پيشنهادي شهرداري تهران است. شايد تمامي اين موارد بتواند اندكي از سيماي فعلي شهر تهران بكاهد و اين شهر را زيباتر كند. هرچند در سال گذشته شهرداري با بودجه پيشنهادي به شوراي شهر و تصويب آن توانست بسياري از مشكلات و مسائل شهر را حل كند، آيا نمي توان انتظار داشت كه در سال آينده و با افزايش چشمگير بودجه طرحي نو بر اندام فرتوت پايتخت بزند؟
مرور گذشته
هنگامي كه شهردار پيشين در سال 1368 به عنوان شهردار تهران برگزيده شد هنوز اين شهر بزرگ چندان ساماني نيافته بود و بودجه اين شهر بزرگ نيز چندان مورد توجه نبود. او تهران را با بودجه اي معادل 15 ميليارد تومان تحويل گرفت. در حدود نه سال تلاش او به عنوان شهردار موجب شد تا چهره اين شهر كه در آن روزگار زمزمه تغيير پايتخت شنيده مي شد تغيير كند و سيماي تهران زيباتر شود. شايد يكي از مهمترين فعاليت هاي وي در زمان تصدي شهرداري پايتخت توجه به بودجه اين شهر و ايجاد تغيير با تكيه بر اعتبارهاي مختلفي بود كه او به وجود آورد. در واقع هنگامي كه در سال 1377 شهردار پيشين مجبور به ترك ساختمان خيابان بهشت شد، بودجه اين شهر به ميزان حيرت انگيزي افزايش يافته بود. در واقع تهران در عرض تنها نه سال توانست از بودجه 15 ميلياردي به رقمي در حدود 240 ميليارد برسد كه اعجاب آور است. بودجه شهرداري تهران در زمان تصدي شهردار پيشين و در عرض نه سال در حدود 1500 درصد افزايش داشت كه اين رقم بسيار چشمگير است. بي ترديد اثرات اين افزايش بودجه در شهر بسيار نمايان و آشكار است.
تهران در سالهاي بعد تقريباً از حركت باز ايستاد و چندان تحولي به خود نديد. بودجه تهران در سال 80 و هنگام شهرداري الويري در حدود 550 ميليارد تومان بود و در سال بعد از آن و در زمان تصدي ملك مدني به 730 ميليارد تومان رسيد. هرچند ملك مدني در آن روزگار متوجه شد كه اين بودجه ها چندان مشكلي از پايتخت حل نمي كند و با تنظيم لايحه بودجه 2000 ميلياردي قصد داشت تا تهران را به حركتي دوباره وادارد اما به دليل مخالفت شوراي شهر تهران اين رقم تعديل شد و شهر تهران با بودجه اي معادل 730 ميليارد تومان در سال 81 كار خود را آغاز كرد. در سال 82 نيز تغيير چشمگيري در بودجه اين شهر به وجود نيامد و ناگزير سيماي شهر چندان دگرگوني به خود نديد. در سال 83 و با توجه به تورم موجود بودجه شهرداري نيز بنا به اقتضاء هر سال تغيير كرد و به بيش از 1000 ميليارد رسيد. در تمام اين سالها بودجه شهر جهشي انقلابي به خود نديد. تنها آنچه باقي بود خاطره روشني از روزگاران آغازين دهه هفتاد بود. در سال پيش هنگامي كه شهرداري تهران با تنظيم بودجه سال 85 موجب تعجب و شگفتي همگان شد بسياري از كارشناسان بر بلندپروازانه بودن اين بودجه و عدم دستيابي شهرداري تهران به اين اعتبار تأكيد كردند. بودجه بي سابقه يك هزار و 800 ميلياردي شهرداري كه رشدي 26 درصدي نسبت به سال گذشته اش داشت شايد اندكي رؤيايي به نظر مي رسيد، اما درست چند روز پيش معاون مالي اداري شهرداري تهران از تأمين بيش از 80 درصد از اين بودجه در نه ماهه اول سال خبر داد.
يك اتفاق تازه
شهرداري تهران در روزهاي آينده به منظور اجراي برنامه هاي خود در سال آينده و تأمين اعتبار خود بودجه سال آينده خود را به شوراي شهر خواهد برد و شوراي شهر نيز به بررسي آن خواهد پرداخت. نكته حيرت انگيز و بسيار شگفت آور اين كه شهرداري تهران علي رغم تحقق بودجه سال جاري اين بار نيز با بودجه اي افسانه اي و حيرت انگيز براي سال آينده پايتخت در حال برنامه ريزي است. بودجه شهرداري تهران براي سال آينده در حدود 3 هزار و 300 ميليارد تومان پيش بيني شده است كه اين رقم در مقايسه با بودجه سال گذشته در حدود 80 درصد افزايش داشته است.
در واقع اين بودجه قدرتي در اختيار شهرداري تهران خواهد گذاشت تا بهتر از سال گذشته به خدمات رساني به شهروندان و اجراي دقيق تر برنامه هايش بپردازد. بودجه حيرت انگيز 3 هزار و 300 ميلياردي شهرداري تهران زماني اعجاب انگيز است كه در حدود 2 هزار و 300 ميليارد تومان از اين بودجه به انجام پروژه هاي عمراني اختصاص يافته است. به عبارتي مبلغي معادل كل بودجه شهرداري تهران در سال 85 به فعاليت هاي عمراني اختصاص يافته است و اين پيش بيني در صورتي كه در شوراي شهر رأي بياورد مي تواند افق پيش روي شهر را روشن تر كند. شايد اين اتفاق در ساختمان بهشت به زلزله اي بي شباهت نباشد كه در سالهاي اخير رخ داده است.
آينده اي روشن
اگرچه اين اتفاق شگفت انگيز در شهر تهران چندان بي سابقه نيست، اما در روزهايي كه تهران هر روز با مشكلي جديد روبه رو مي شود مي تواند بيانگر نكات قابل توجهي باشد. بسياري از پروژه هاي اين شهر تا به امروز به دليل مشكلات مالي و اعتباري آن گونه كه بايد پيش نرفته است و علي رغم تلاش مردان ساختمان خيابان بهشت هنوز ساماندهي نشده اند. اما تصويب اين بودجه شهرداري مي تواند دوباره تهران دود گرفته و در غبار فرو رفته را احيا كند و بر مشكلات اين شهر مرهمي باشد. در واقع تمام آنچه شهرداري تهران به عنوان معضلات پيش روي شهر با آن مواجه است مي تواند با تكيه بر اين بودجه، ساماندهي شود و چهره فرتوت اين شهر كهنسال دوباره رنگ جواني به خود بگيرد. اين بودجه شهرداري بسيار بلندپروازانه و انقلابي است. شايد اين تعبير را در روزهاي آينده از زبان بسياري از كارشناسان بشنويم. اما هرچه هست بارقه اميدي مي تواند باشد بر ساختار مديريت شهري تهران.

* مسعود زلفي
پس از سهميه بندي ارزاق عمومي در دهه اول انقلاب به خاطر شرايط جنگ و مديريت بهينه سازي مصرف در حوزه هاي مختلف اكنون و پس از سال ها رهايي از سياست سهميه بندي، ماجراي سهميه بندي سوخت به ويژه بنزين بر سر زبان ها افتاده و يكي از راه هاي كاهش مصرف سوخت و به تبع آن كاهش ترافيك معابر دانسته شده است، فارغ از اين كه بررسي شود. سهميه بندي بنزين اگر به فرض كاهش مصرف، كاهش ترافيك و آلودگي هوا را در پي دارد چه پيامدهاي پيش بيني نشده ديگري برجاي مي گذارد.
اگر شما تك بعدي و غيركارشناسانه به آثار و پيامدهاي يك تصميم بنگريد آن گاه پس از اجرايي و عملياتي شدن آن تصميم، به نواقص، ايرادها و انتقادات برمي خوريد اما از آنجايي كه اين اراده يك اراده كارشناسانه و جمعي نبوده است، تن به اظهار نظر و مشاوره دلسوزانه كارشناسان نمي دهد و در اين ميان شهروندان هستند كه خسران مي بينند.
بي ترديد يكي از اهداف سهميه بندي بنزين كاهش سفرهاي درون شهري است اما واقعيت اين است كه با سهميه بندي بنزين ممكن است بخش عمده اي از سفرهاي درون شهري با وسايل نقليه شخصي به سوي ناوگان حمل و نقل عمومي متمايل شود كه اين ناوگان در شرايط حاضر در مقابل سيل تقاضا كمر خم كرده است چه رسد به اين كه بخواهيم حجم بيشتري بر ناوگان بار كنيم.
به نظر مي رسد مادامي كه ناوگان حمل و نقل عمومي را توسعه نبخشيده ايم، خدمات الكترونيك را بي نقص و فراگير نكرده ايم، فرهنگ استفاده از سرمايه ملي سوخت را ارتقا نداده ايم، سهميه بندي بنزين حركتي غيركارشناسي و از تأثيرگذاري چشمگيري برخوردار نخواهد شد.
بي شك براي آن كه بتوانيم سهميه بندي بنزين را طرحي موفق و تأثيرگذار معرفي كنيم بايستي خدمات الكترونيك را بي وقفه گسترش دهيم؛ كاري كنيم تا شهروندان ناچار نباشند براي جزيي ترين نيازها و خدمات به ماشين استارت زنند، راه معابر در پيش گيرند و هر روز بيش از گذشته به ازدحام و تراكم اتومبيل ها در داخل شهر دامن زنند.
اگر در پي ساماندهي آمد و شد در كلان شهر تهران هستيم، بايستي همراه توسعه حمل و نقل عمومي كه كاري اجتناب ناپذير و ضروري است، هزينه استفاده از وسايل نقليه شخصي را افزايش دهيم؛ به گونه اي كه افراد در ابتدا به استفاده از وسايل نقليه عمومي ترغيب شوند و ديگر اين كه هزينه بالاي استفاده از خودروي شخصي را بپذيرند.ترديد نكنيد اگر اراده اي ملي و همه جانبه پشت يك تصميم باشد و مردم همراه و همفكر آن جريان شوند هر كاري شدني است و به سرمنزل مقصود مي رسد در غير اين صورت كارهاي مقطعي، فصلي و غيركارشناسانه به مثابه مسكن هايي هستند كه درد را به صورت موقتي خاموش مي كنند اما به صورت ريشه اي آن را از ميان برنمي دارند. راهكارهاي فصلي و موقتي در حوزه هاي ملي چونان آب در هاون كوبيدن و كشتي به خشكي راندن است.
* كارشناس مديريت و برنامه ريزي شهري

گروه شهري- سئول شهري در شرقي ترين بخش قاره آسياست كه زيبايي هاي ويژه اي دارد. آسمان خراشهاي اين شهر به چند دسته تقسيم مي شوند؛ آسمان خراشهايي كه در بخش تجاري متمركزند و آسمان خراشهايي كه مسكوني هستند. نكته جالب اينكه در سئول بيشتر آسمان خراشها را ساختمانهاي مسكوني بالاي 60 طبقه تشكيل مي دهند.
در سئول 10 ساختمان بالاي 200 متر وجود دارد و ساير ساختمانها با ارتفاع يكسان شبيه به يك ديوار به نظر مي رسند كه آنرا از بقيه متمايز مي كند.
سئول جايي است كه شرق كهن با غرب مدرن به هم پيوسته اند. جمعيت اين شهر در حدود 8/20 ميليون نفر است و در زمره بزرگترين و پرجمعيت ترين شهرهاي جهان محسوب مي شود.