Hamshahri Newspaper

حوزه كتاب و نشر در سال 85 رخدادهاي فراواني را به خود ديده است، از برگزاري نمايشگاه بين المللي كتاب تهران تا حل شدن مناقشه دراز دامن درباره ماليات ناشران و كتابفروشان، تا مسئله خريد كتاب و يا بحث يارانه هاي نشر و البته مشكل مميزي كتاب كه همچنان محل مناقشه است و ديگر رخدادهايي كه برگزاري مراسم كتاب سال، جايزه هاي كتاب در بخش هاي مختلف و ... از جمله آنهاست. محدوديت فضا سبب شده است تا بحث درباره ماليات و برخي ديگر از اتفاقات را به فرصتي ديگر وا بنهيم و به چند اتفاق
اصلي تر حوزه نشر در سال 58 بپردازيم.
سيد ابوالحسن مختاباد
نمايشگاه بين المللي كتاب تهران را بايد آغاز رخدادهاي كتاب و نشر در ايران به شمار آورد. در اين نمايشگاه علاوه بر اين كه نخبگان و دانشگاهيان، با قيمتي بسيار مناسب (يك چهارم قيمت اصلي) ، كتاب هاي مورد نياز خود را ابتياع مي كنند، در بخش داخلي نيز فضايي پرشور حاكم است و ناشران بسياري چشم اميد به اين نمايشگاه و فروش در آن بسته اند تا بتوانند نقدينگي خود را در بحراني كه در چند سال اخير همه گاه دامن گير نشر كشور بوده است ، بهبود ببخشند.اما رخدادي كه بر اين تحولات سايه افكند، اظهار نظر رئيس جمهور
احمدي نژاد بود. وي در مراسم افتتاحيه با لحني نسبتاً طنز آميز ضمن انتقاد از فضاي نمايشگاه گفت كه سال بعد بايد نمايشگاه در مكان ديگري برگزار شود، وگرنه يا شما اينجاييد و يا من( نقل به مضمون). اين سخن البته واكنش هاي متفاوتي به دنبال داشت و پيگيري خبرنگاران از ديگر دست اندركاران شهر تهران ، به خصوص شهردار تهران(دكتر قاليباف)، جامعه را به اين جمع بندي رساند كه حداقل در دو سال آينده نمي توانند فضايي بهتر از اين مكان براي نمايشگاه بين المللي كتاب تهران فراهم كنند. دكتر قاليباف در تازه ترين اظهار نظر كه خبرگزاري ميراث خبر از وي نقل كرده است به كساني كه پيشنهاد برگزاري نمايشگاه در استاديوم آزادي را دادند نيز خرده گرفت و گفت كه اين مكان مناسب برگزاري نمايشگاه كتاب نيست و اضافه كرد: شهرداري پروژه بزرگراه يادگار امام خميني(ره) به خيابان سئول و بزرگراه كردستان را تا فروردين ماه سال آينده آماده بهره برداري مي كند تا امكان برگزاري نمايشگاه در محل دائمي نمايشگاه تهران فراهم شود. وي البته پيش از اين گفته بود كه در شهر آفتاب مكان مناسبي را براي نمايشگاه كتاب تدارك ديده اند و پيش بيني كرده بود كه اين مكان در سه سال آينده آماده بهره برداري شود.به نظر مي رسد با توجه به شوخي دانستن اظهار نظر رئيس جمهور درباره مكان نمايشگاه از سوي شخص اول نمايشگاه كتاب تهران
(معاون فرهنگي وزير) و اينكه وي در اظهار نظري با خبرگزاري كتاب ايران گفته است كه هنوز مكان نمايشگاه بين المللي كتاب تهران براي دوره بعد مشخص نشده است، پيش بيني ها از برگزاري نمايشگاه د ر همين مكان فعلي حكايت مي كند.هرچند كه محسن پرويز روزشنبه هفته جاري مصلي را محل برگزاري نمايشگاه كتاب عنوان كرد.
تركيب و تحركات تازه
اتحاديه ناشران و كتابفروشان تهران
دور ديگري از انتخابات قديمي ترين تشكل ناشران و كتابفروشان ايران يكم خرداد امسال برگزار شد. اين انتخابات به رغم آنكه يك سال ديرتر از زمان مورد نظر برگزار شد، ولي به دليل حضور فعالانه اعضاي اين اتحاديه در همان مرحله اول به نصاب لازم رسيد و ناشران نمايندگان خود را براي چهار سال آتي شناختند.
عدم دخالت وزارت بازرگاني و نيز پايمردي برخي از دست اندركاران اين وزارتخانه بر حراست از آراي اعضاي صنف نشان داد كه كار صنفي اي كه در آن شائبه هاي سياسي نباشد ، با برخورد و حمايت مثبت دولت هم روبه رو خواهد شد. وزارت بازرگاني همين رويه را در برگزاري انتخابات اتاق بازرگاني در پيش گرفت و سعي كرد امين راي دهندگان باشد و به عنوان ناظري بي طرف فضا را براي مشاركت افزون تر راي دهندگان و اعضا فراهم سازد.
اتحاديه ناشران هم بلافاصله بعد از انتخاب، پيگير برخي از مسائل حوزه نشر شد و چند طرح و بيانيه اي كه از اين هيأت منتشر شده ، نشان داده كه آنها غير سياسي و صنفي بودن و تعامل و گفت وگو با تمامي نهادهاي دولتي و مدني و مردمي كه به نوعي در كار نشر سهم و نقشي دارند را در دستور كار خود قرار داده اند. ارائه طرح كاربري فرهنگي به شوراي شهر تهران و نيز مجلس شوراي اسلامي، نامه و برگزاري نشست هاي مختلف با دست اندركاران ارشاد و كميسيون هاي فرهنگي شوراي شهر تهران و مجلس از جمله اين فعاليت ها بوده است. اگر چه برخي از اعضاي منتقد اين نهاد در همين صنف ، معتقد ند كه اتحاديه ناشران و كتابفروشان تهران در اين دوره، اندكي محافظه كار شده است.
خريد كتاب و ماجراهاي فراوان
از زماني كه خريد كتاب در اداره كتاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي راه افتاد ، فهرستي از كتاب هاي خريداري شده به صورت هفتگي در نشريه كتاب هفته منتشر مي شد.
ويژگي مهم اين فهرست اين بود كه ناشران را از عناوين و تعداد و قيمت خريداري شده هر كتاب آگاه مي كرد. اما از دوره دولت جديد اگرچه خريد كتاب انجام مي شود و در مقايسه با دوره هاي گذشته، بودجه آن هم افزايش پيدا كرده است( در دو سال 84 و 58 نزديك به 11 ميليارد تومان) اما نحوه اطلاع رساني اين خريد همچنان غير شفاف است و كسي نمي داند كه اين كتاب ها از چه ناشران و با چه كيفيتي خريداري مي شود. اين نكته سبب شد كه از اواسط تابستان مناقشه اي بين ناشران و به خصوص اتحاديه ناشران و كتابفروشان تهران ، با دست اندركاران اداره كتاب در بگيرد. مهمترين بخش اين مناقشه كه اين روزها كار را به نامه نگاري اتحاديه ناشران به كميسيون فرهنگي مجلس هم كشانده است،شفاف نبودن اطلاع رساني در اين بخش است.
پيش از اين ( در مهرماه امسال) حميد زاده ، مدير اداره كتاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي قول داده بود كه فهرست خريد كتاب را انتشار دهد ، اما تا به امروز اين قول عملي نشده است. البته در ماه اخير برخي اظهار نظرات از سوي مدير اداره كتاب منتشر شد كه همان هم محل مناقشات تازه گرديد .
وي در اظهار نظري گفت كه كيفيت براي خريد كتاب مهم بوده است و سپس آماري از خريد كتاب ارائه داد كه نشان مي داد از نزديك به۴۴۵ ناشر كتاب خريداري شده است.
اين آمار خود محل مناقشه تازه اي شد ، چرا كه برابر اعلام رسمي وزارت ارشاد حدود 4000 ناشر از 8000 ناشري كه پروانه نشر دريافت كرده اند فعالند.
و اين پرسش ها روبروي دست اندركاران اداره كتاب قرار گرفت كه آيا از ميان 4000 ناشري كه فعاليت مي كنند فقط حدود 10 درصد آنان و يا 445 ناشر داراي كتاب مناسب و با كيفيت هستند؟ آيا ساير ناشران كتاب هاي خود را با مجوز وزارت ارشاد منتشر نكرده اند و كتاب هاي آنها مخاطب ندارد و شايسته نيست كه در كتابخانه هاي كشور قرار گيرد؟ اتحاديه ناشران و كتابفروشان تهران نيز در نامه اي به برخي سخنان اين مدير وزارت ارشاد پاسخ داد و از وي خواست موارد زير را رعايت كند:
انتشار متن آيين نامه خريد كتاب با آخرين اصلاحات، اعلام بودجه خريد كتاب در سال 85 ، ميزان مصرف شده، ميزان باقيمانده و بودجه تخصيص يافته براي سال 86، اعلام فهرست كتاب هاي خريداري شده از ابتداي سال 85 تاكنون، شامل نام كتاب، نويسنده، ناشر، نوبت چاپ وتعداد، اعلام فهرست كتابهاي مصوب هيأت خريد كتاب پس از هر جلسه و در نهايت اعلام نحوه رسيدگي به اعتراض اهل قلم و ناشراني كه با توجه به آيين نامه اعلام شده حقوق تضييع شده خود را پيگيري كنند.
اين پرسش ها البته پاسخي نداشت و همين امر سبب شد تا اين اتحاديه در نامه اي به كميسيون فرهنگي مجلس و رئيس آن( دكتر عماد افروغ) ماجرا را از زاويه ديگري پيگيري كند.
حذف يارانه كاغذ
از جمله اتفاقات مهمي كه در سال جاري رخ داد و نتايج آن را بايد در سال 86 به انتظار نشست، حذف يارانه كاغذ از بخش كتاب و البته مطبوعات بوده است. كل يارانه كاغذ در اين دو بخش 140 ميليارد تومان است كه حدود 60 ميليارد تومان آن به بخش كتاب اختصاص دارد. حذف يارانه كاغذ در اوايل سال 84 از سوي نزديك به 170 ناشر شناخته شده مطرح شد و بعدها هم با مباحث كارشناسانه اي كه درگرفت، مشخص شد كه عمده سود ناشي از يارانه كاغذ به جيب بخش واسطه گري سرازير مي شود و اين بخش هم خود ، فضايي رانتي و ويژه خواري هاي خاص خود را ايجاد كرده است. در نتيجه دولت نيز در لايحه بودجه سال 86 و البته مطابق برنامه چهارم توسعه كه حذف يارانه ها از جمله سرفصل هاي آن است، يارانه كاغذ را حذف كرده است اما ، با توجه به اظهار نظرات دست اندركاران امور كتاب ، هنوز مشخص نيست كه براي اين بودجه نسبتاً زياد چه تدبيري انديشيده شده است. همين برزخ گونگي و بلاتكليفي سبب شده است تا ناشران در نامه اي به كميسيون فرهنگي مجلس ، و پيش از آنكه اين بودجه به صحن علني برسد ، نكاتي را با آنها درميان گذارند . در اينجا نيز اتحاديه ناشران و كتابفروشان تهران بود كه با نامه اي كارشناسانه خواستار شفاف سازي بودجه خريد كتاب و البته بودجه 140 ميليارد توماني ناشي از حذف يارانه كاغذ شد .