عباس لقماني
شهرها چراغاني شده است، كريسمس نزديك است. هزاران زن و مرد از فروشگاهي به فروشگاه ديگر مي روند تا هديه هايي را براي نزديكان خود تهيه كنند. درختان كاج آذين بندي شده اند و هديه هاي بسته بندي شده در زير آنها قرار است دوستان و نزديكان را خوشحال كند. در زير نور چراغ هاي الوان جواني سياه پوست تقاضاي كمك مي كند. چند قدم آن طرف تر زني ميانسال با كودكي خسته و رنجور دست پيش عابران دراز كرده است. همه بي توجه از كنار آنها مي گذرند. اروپا در تدارك جشن كريسمس است و تمثال مريم مقدس در گوشه و كنار نگاه محبت آميزش را به همه دوخته است. شايد مسير نگاه او به پناهندگاني كه در گوشه و كنار خيابان هاي پر زرق و برق اروپا نشسته اند نيز بيافتد. آن وقت آنها بايد به اين پرسش پاسخ دهند كه انسان دوستي، محبت و عاطفه كه مسيح به آنها آموخته است در كجاي اين قاره يافتني است؟ هزاران انسان جهان سومي در آرزوي فرداي بهتر به اروپا سرازير شده اند آنها فقط در جست وجوي كاري براي امرار معاش و احتمالا كمك به خانواده هاي خود كه در فقر و گرسنگي به سر مي برند هستند ولي اروپا با كشيدن ديوار نمي خواهد به آن سوي ديوار بنگرد. ديواري كه حد فاصل مرگ و زندگي، بدبختي و سعادت و گرسنگي و سيري است. اگر در اين سوي ديوار حقي ضايع شود هزاران وكيل و سياستمدار به تكاپو مي افتند و در آن سوي ديوار فقط صداهايي شنيده مي شوند كه براي مقاصد خاصي شنيدني هستند. بر طبل حقوق بشر، آزادي و دمكراسي در اين سوي ديوار كوفته مي شود و هر بار كه مسير باد اجازه دهد آن صداها شنيده مي شود . نگاهي به زندگي پرمخاطره انسان هاي آن سوي ديوار كه رؤياهايشان را در سوي ديگر ديوار مي جويند، ارتفاع ديوار بين فقر و ثروت را بهتر نمايان مي سازد. گزارشي كه در پي مي خوانيد شايد گوشه اي از رنج و دربه دري پناهندگان را نشان دهد ولي اين گزارش را بهتر است صداي وجدان هاي آزاده مردمي دانست كه تلؤلؤ چراغ هاي الوان عيد حضرت مسيح و نگاه مظلومانه مريم مقدس آنها را به انديشيدن واداشته است. در اين گزارش همه چيز واقعي است و نام ها نيز تغيير نيافته اند.
هر سال بيش از نيم ميليون پناهنده غيرقانوني در جست وجوي زندگي بهتر از شمال آفريقا در قايق هاي فرسوده به سوي اروپا سرازير مي شوند. تعداد زيادي از آنها يا در درياي مديترانه غرق مي شوند و يا به چنگ نيروهاي پليس مي افتند. آنچه در پي مي خوانيد گوشه اي از رنج و زندگي مصيبت بار پناهندگاني است كه حداقل توانسته اند پا در خشكي بگذارند. گروهي از خبرنگاران مجله پر شمارگان اشترن مسير زندگي و تبعات اين سفرهاي پرمخاطره را پيگيري كرده اند. با هم مي خوانيم:
ابوبكر يوسف از خوشحالي نمي تواند در پوستش بگنجد. او موفق شده است. ابوبكر فقط دو روز روي آب بود. در قايق كوچكي كه او و همراهانش سوار آن شده بود جا براي جنبيدن نبود ولي او به خدا تكيه كرده بود و سرنوشتش را به او سپرده بود.
او از مخاطرات سفر قبلا باخبر شده بود ولي چاره ديگري نداشت. هنگامي كه در ساحل ليبي سوار بر قايق شد دلالاني كه از او و همراهانش پول گرفته بودند مسير پرمخاطره اي براي آنها ترسيم كردند. از همان لحظه آنها فقط مي توانستند به خداي خود توكل كنند و دعا كنند كه مسير را گم نكنند. از ساحل ليبي آنها به طرف سكويي نفتي در مديترانه بايد پيش مي رفتند و پس از عبور از كنار آن مسير قايق را به سوي شمال كج مي كردند. ابوبكر و همراهانش تا به حال حتي دريا را هم نديده بودند. حالا آنها از كجا مي دانستند كه مسير شمال از كدام طرف است؟
آماري از قايق هايي كه از مسير دور مي افتند و ديگر هرگز ساحل را نمي بينند در دست نيست ولي ابوبكر جزو اين عده نبود.
دانشگاه پالرمو در ايتاليا در تحقيقي صحبت از ۴۱۱ كشته در سال ۲۰۰۳ ميلادي مي كند. فقط در يك هفته ۷۱ نفر كه در اثر تشنگي در آستانه مرگ بودند از سوي نيروي ساحلي ايتاليا از آب گرفته شدند.
قايق آنها حداقل ۱۰ روز در ميان دريا به اين سو و آن سو مي رفت. در اين قايق كه بيش از ظرفيتش مسافر سوار كرده بود ۳۰ مسافر نيز از گرسنگي مرده بودند. هشت كشتي بزرگ به گفته نجات يافتگان در اين مدت از كنار آنها گذشته بود و تمام تلاش آنها براي دستيابي به كمك را ناديده گرفته بودند.
ابوبكر كساني كه همراهانش را در ساحل ليبي به قايق فرستاده بودند خوب مي شناسد. آنها افراد قدرتمندي هستند كه مي توانند همه كار بكنند.
بعضي وقت ها آنها بيش از ۱۶۰ نفر در يك كشتي كوچك كه فقط چهارده متر طول دارد مي ريزند. فقط در سال گذشته به گفته منابع سازمان ملل قاچاقچيان انسان ۱۰ ميليارد دلار از راه قاچاق پناهندگان درآمد داشته اند. ميزان درآمد آنها حتي از درآمد قاچاقچيان مواد مخدر هم در سال گذشته بيشتر بوده است.
در ميان پناهندگان ملت هاي گوناگوني به چشم مي خورد. با ابوبكر كساني سوار قايق شدند كه به نظر مي آمد از هند، پاكستان و يا بنگلادش باشند. هركدام از آنها ۱۰ هزار دلار پرداخت كرده بودند. آنها از كشورشان به دبي پرواز كرده و از آنجا به ليبي آمده بودند. هنگامي كه مأموران ايتاليايي آنها را سئوال پيچ مي كنند آنها كلمه اي نمي گويند. قاچاقچيان به آنها قول داده اند كه در صورتي كه بازگردانده شوند بار ديگر آنها را مجاني به اين سفر بفرستند. ابوبكر ادعا مي كند كه از كشور ليبريا آمده است. پدرش در زندان است و مادرش فوت كرده، شايد حرف او درست باشد، شايد هم قاچاقچيان اين حرف ها را به او ديكته كرده اند. وقتي نيروهاي امنيتي ايتاليا از او سئوال مي كنند او كاملا سكوت مي كند. فقط مي گويد كه مي خواهد در اروپا كار كند. او مي گويد برقكار است و فوتبال هم خوب بازي مي كند.
فرودگاه لامپادوزا فقط ظرفيت پذيرش ۱۰۰ مسافر را دارد ولي در اين فرودگاه بعضي اوقات بيش از ۲۶۰ پناهنده منتظر بازگشت هستند. بيش از ۶۰۰ نفر هم در كانتينرهايي كه در آن حوالي تعبيه شده است جا گرفته اند.
مرد و زن و بچه درهم مي لولند. بوي تعفن همه جا را برداشته است. دسترسي به وكيل غيرممكن است و از حداقل مسائل بهداشتي و درماني هم خبري نيست. پزشكان بدون مرز همه اين مسائل را در سال ۲۰۰۴ گزارش دادند و همين موضوع باعث شد كه دولت ايتاليا دو ماه و نيم پس از چاپ اين گزارش از فعاليت پزشكان بدون مرز در اين منطقه جلوگيري كند.
هنگامي كه دولت تصميم گرفت اردوگاه ديگري در جزيره بسازد اهالي محلي اعتراض كردند و ۳۰۰ تظاهركننده راه هاي ورودي را بستند.
احزاب دست راستي ايتاليا نيز با سوءاستفاده از اين موضوع ادعا مي كنند كه درحالي كه در لامپادوزا بيمارستاني وجود ندارد دولت خيال دارد اردوگاهي براي پناهندگان بسازد.
بدين ترتيب همه چيز همانند گذشته است. پناهندگان از آب گرفته مي شوند، به اردوگاه مي روند و با اولين پرواز به ليبي بازگردانده مي شوند. سازمان ملل ادعا مي كند كه بيش از دو ميليون نفر در ليبي در انتظار مهاجرت به اروپا هستند. قذافي كه همواره مي خواهدخود را به عنوان يكي از رهبران بزرگ آفريقا مطرح كند با گشودن مرزهاي جنوبي ليبي به بسياري از آفريقايي هايي كه خيال مهاجرت به اروپا را دارند امكان داد بدون رواديد از كشورشان عازم ليبي شوند. قاچاقچيان بين المللي نيز با سوءاستفاده از اين موضوع در ليبي در كمين آنها نشسته اند.
يك گروه تحقيقاتي دانشگاه باري در ايتاليا ادعا مي كند كه در ليبي فقط ۱۴۰ هزار نفر در انتظار مهاجرت هستند. سال گذشته چهارده هزار نفر در اسناد دولتي ايتاليا ثبت شده اند و اين نشان دهنده پائين آمدن تعداد پناهندگان در سال گذشته به ميزان چهل درصد است. در اين تحقيق آمده است يكي از علل اين موضوع مي تواند اوضاع بد جوي سال گذشته باشد.
گفته مي شود كه نيم ميليون نفر هر ساله غير قانوني به اروپا مي آيند كه اين ميزان فقط يك درصد پناهندگان در تمام دنيا است. هفتاد ميليون پناهنده را سازمان ملل در سال گذشته شناسايي كرده است. تعداد كساني كه در اروپا پناهندگي دريافت كرده اند سال گذشته فقط ۲۸۸ هزار نفر بوده است كه تقريبا معادل تعداد پناهندگان در اوايل دهه هشتاد ميلادي است. با وجود همه اين آمار وزيران كشور اتحاديه اروپا تصميم گرفته اند پناهندگي به اروپا را باز هم مشكلتر كنند. به همين منظور نيروهاي گارد ساحلي بعضي از كشورهاي شمال آفريقا كمكهايي را از اروپا دريافت كرده اند.
وزير كشور آلمان حتي پيشنهاد داد كه اروپائيان اردوگاههايي را در كشورهاي شمال آفريقا بسازند تا پناهندگان در محل شناسايي شوند. اين پيشنهاد با مخالفت گروههاي حقوق بشر مواجه شد كه آن را نوعي به رسميت شناختن تبعيض نژادي مي دانند. مسير عبور از درياي مديترانه با وجود اين بي خطرتر از مسير عبور از اقيانوس اطلس است. پليس ساحلي اسپانيا و همچنين جزاير قناري در سال گذشته بيش از صد جسد را از آب گرفته اند كه ظاهر امر نشان مي دهد پناهندگاني آفريقايي باشند كه از غرب آفريقا عازم اروپا شده بودند. پناهنده ديگري به نام موسي ابراهيم را كه ما در ايتاليا با او آشنا شديم مي گويند هرگز حاضر نمي شد به اردوگاهي در شمال آفريقا برود. او از سودان آمده است و در سال ۱۹۹۸ با پرداخت مبلغي با كاميوني پر از فراريان از سودان عازم ليبي شده بود. كاميون يك هفته در صحراي شمال آفريقا در حركت بود ولي او و همراهانش فقط براي دو روز غذا با خود داشتند. او اول تصميم گرفته بود در ليبي بماند و همانجا كار كند ولي پليس امنيتي ليبي او را شناسايي كرده بود. او سپس با قايق به ايتاليا آمده و در آنجا تقاضاي پناهندگي سياسي كرده بود. او حالا پس از اين همه وقت هنوز در انتظار قبول پناهندگي است. به طور متوسط مراحل پذيرش پناهندگي در ايتاليا ۱۸ ماه طول مي كشد و در اين مدت پناهندگان بايد در اردوگاه بمانند. در ايتاليا فقط براي دو هزار نفر پناهنده مكانهايي در نظر گرفته شده است و بقيه بايد در كنار خيابانها بخوابند بسياري از اين پناهندگان بدون اين كه به درخواست آنها توجهي شود با اولين پرواز باز گردانده مي شوند. بسياري از گروههاي حقوق بشر ايتاليايي بارها اعتراض خود را به اين موضوع اعلام داشته اند. ولي دولت ايتاليا كماكان به اين سياست ادامه مي دهد. يكي از مسئولان امور پناهندگان سازمان ملل مي گويد كه سياست اتحاديه اروپا در مورد پناهندگان بايد مورد تجديد نظر قرار گيرد. «اين براي اروپا ننگ آور است كه ميليونها انسان را چنين به خود واگذارد و از مسئوليت خود بگذرد» موضوعي است كه لارا بالدريني هر بار تكرار مي كند.
در بحثهاي اروپائيان گويا از دو انسان مختلف صحبت مي شود. انساني اروپايي و غربي كه همه چيز در مورد او بايد رعايت شود و انساني جهان سومي كه كمترين حقوق نيز براي او در نظر گرفته نشده است.
يكي از پناهندگان مي گويد كه من در كشورم ممكن بود كشته شوم ولي در اينجا مرا لحظه به لحظه مي كشند و آن را پاياني نيست. روياي زندگي بهتر را اكثر اين پناهندگان از دست داده اند و شايد در آرزوي روزي باشند كه بار ديگر هواي وطنشان را تنفس كنند. فقر و گرسنگي به دروازه هاي اروپا رسيده است و در آن سوي ديواري كه اروپا به دور خود كشيده ميليونها انسان سرابي را جستجو مي كنند كه دست نيافتني است. ابراهيم، موسي و ديگران فقط نمونه هايي از تحقق نيافتن روياها هستند. ميليونها ابراهيم و موسي ديگر هنوز به روياهاي دست نيافتني دل دوخته اند.
