مترجم: رضا محتشم
در كشورهاي در حال توسعه، آب همواره اهميت زيادي داشته است، اما در كشورهاي توسعه يافته، نگراني چنداني در مورد آب وجود نداشت. در كشورهاي ثروتمند، آب به وفور در دسترس بوده است. اما حالا به نظر مي رسد كمبود و بهداشت آب به مشكلاتي براي همه بدل شده است، چه آنان كه در كشورهاي توسعه يافته اند، چه آنان كه در كشورهاي در حال توسعه اند.دكتر اندرو هي وارد استاد دانشگاه ناتينگهام درس خود را براي دانشجويان پزشكي اين گونه آغاز مي كند: آيا به اين علت به رشته پزشكي آمديد كه جان افراد را نجات دهيد؟ اگر جواب مثبت است، شايد بهتر باشد دانشكده پزشكي را رها كنيد و به رشته مهندسي آب برويد.
براي آگاهي از علت اين توصيه مقاله اي را كه از سايت گلوباليست ترجمه شده است ،در پي مي آوريم .
اگر به تلاش هاي صورت گرفته براي ريشه كني بيماري و خطرات بهداشتي در جهان توجه كنيم، متوجه مي شويم كه آبله را ريشه كن كرده ايم. اما براساس تحقيقات هنوز ۹۰ درصد بيماريها در جهان مرتبط با آب است. هشتاد درصد مرگها در كشورهاي در حال توسعه ناشي از بيماريهاي مرتبط با آب است.
اين بدان معناست كه هر سال حدود شش ميليون نفر براثر آب آلوده مي ميرند. به همين علت است كه بهداشت همچنان يك موضوع مهم جهاني است. به رغم پيشرفتهاي مهندسي كه آب سالم محصول آن است، اين مشكل بسيار فراتر از كشورهاي در حال توسعه است. امروزه حتي بسياري از كشورهاي توسعه يافته با مشكل آب تصفيه شده روبرو هستند. بسياري از شبكه هاي انتقال آب كهنه و شكننده است، در نتيجه آلودگي در بسياري كشورهاي پيشرفته روبه فزوني است. بسياري از شهروندان كشورهاي توسعه يافته در بطري آب حمل مي كنند، در خانه تصفيه كننده آب دارند و حتي شبكه آب خانگي مخصوص خود را دارند. علت اين امر آن است كه به شبكه آب شهري اطمينان ندارند.
كمبود آب
در حالي كه معيارهاي آب تصفيه شده و ايمن بالا مي رود، آلوده كننده ها و عوامل بيماري زاي بيشتري پيدا مي شود. به غير از موضوع بهداشت، بايد كمبود آب را نيز در نظر گرفت. در سال ،۱۹۵۰ فقط دو شهر بود كه بيشتر از ۸ ميليون نفر جمعيت داشتند. در حال حاضر، بيش از ۲۳ شهر وجود دارد كه بيش از ۱۰ ميليون نفر جمعيت دارد و از اين تعداد ۱۸ شهر در كشورهاي در حال توسعه است. تا سال ۲۰۳۰ يعني ۲۵ سال ديگر، جمعيت شهري به دو برابر جمعيت روستايي خواهد رسيد كه معادل رشد ۱۶۰ درصد جمعيت شهري است. بسياري از اين شهرها در معرض كمبود شديد آب هستند. در هر صورت، غالباً از امكانات انتقال و تصفيه آب بهره مند نيستند.براساس برآوردهاي بانك جهاني، حدود ۳۰۰ ميليون نفر اكنون در مناطقي زندگي مي كنند كه با كمبود جدي تا شديد آب روبرو است. تا ۲۵ سال ديگر، اين رقم به ۳ ميليارد نفر خواهد رسيد.
هدرروي آب
ميزان آب شيرين موجود همچنان در حد يك درصد ثابت خواهد ماند. بقيه آب جهان شامل آب شور اقيانوسها يا آب شيرين موجود در دو قطب، در خاك، برف و رطوبت است. آبياري كشتزارها در همه جا با هدرروي فراوان آب همراه است. روشهاي كشاورزي نامناسب و قيمت هاي يارانه اي آب كه تناسبي با هزينه واقعي آن ندارد و انگيزه اي براي صرفه جويي دربر ندارد باعث هدرروي بيشتر آب مي شود.در حالي كه ۷۰ درصد آب جهان صرف كشاورزي مي شود، در فاصله نه چندان زيادي از كشتزارها، شهرها با كمبود شديد آب و قيمتهاي بالا روبرو هستند. مثلاً در بخشي از ايالت كاليفرنيا كشاورزان بابت هر فوت جريب آب ۵۰/۱۵ دلار مي پردازند در حالي كه شهرنشينان جنوب اين ايالت بابت همين مقدار آب ۴۳۱ دلار مي پردازند.
اتلاف در صنعت
كشاورزي تنها مقصر نيست. اگر به صنعت و توليد نگاه كنيم، وضعيت دلسردكننده است. نظام توليد در كشورها عمدتاً باز است يعني آب وارد مي شود و در پايان فرايند توليد دور ريخته مي شود. به اين ترتيب، منبع تجديدپذير ارزشمندي از دست مي رود. توليد يك خودرو به ۳۹ هزار گالن (هر گالن ۷۸/۳ ليتر) نياز دارد. توليد يك بشكه نفت ۱۸۰۰ گالن، يك تن فولاد ۶۲ هزار گالن و يك نيمه رسانه ۳۰۰۰ گالن آب مي خواهد. گوشي هاي تلفن همراه را در نظر بگيريد كه اين روزها همه جا هست. فقط توليد تراشه هركدام از آنها به هزاران گالن آب نياز دارد. توليد خواربار نيز با مصرف زياد آب همراه است.نيم كيلو نان يا برنج به يك تن آب نياز دارد.
هرزروي آب
در كشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه، سرنوشت ۴۰ درصد از آب توليدي معلوم نيست. اين هرزروي شايد نتيجه نشت شبكه هاي فرسوده يا فساد باشد. اما عامل هرچه باشد، همه مي بازند. موضوع روشن است. بايد موضوع هرزروي آب را در اين دو بخش _ توليد و كشاورزي- در نظر گرفت و براي آن راه حل پيدا كرد. براي مواجهه با چالش بهداشت و كمبود، يك عامل سوم يعني انرژي وارد عرصه مي شود. تصفيه و انتقال آب به انرژي بستگي دارد. چه در روستايي كوچك و چه در كلان شهري با ۲۰ ميليون نفر جمعيت، انرژي ارتباط تام و تمامي با آب آشاميدني دارد. مؤسسه تحقيق نيروي برق برآورد مي كند كه تا سال ،۲۰۵۰ جهان به ۷۰۰۰ گيگاوات برق ديگر فقط براي تصفيه آب نياز دارد.در حال حاضر توليد برق جهان حدود ۳۰۰۰ گيگاوات است. حال پرسش اين است كه آيا ما از امكانات لازم براي تأمين شديد مصرف برق فقط براي تصفيه آب برخورداريم؟ احتمالاً خير. از اين رو، اتكا به ظرفيت فزاينده توليد برق راهي نيست كه بتوانيم انتخاب كنيم، بلكه بايد راه فرآوري در كارآمدي و فناوري را در پيش گرفت.
افكار جديد، طرح هاي تازه
يك مرحله كه به ندرت به آن پرداخته شده است، تلمبه خانه هاست. نوعاً در اين مكانها از تلمبه هاي ۵۶ كيلووات استفاده مي شود كه به تناوب خاموش و روشن مي شود. اما اين امر از نظر نگهدار و انرژي پرهزينه است. در طرح هاي جديد، از تلمبه هاي دو كيلووات به طور دائم استفاده مي شود و در هنگام اوج مصرف تلمبه هاي قويتر به كار مي افتد. نتايج استفاده از اين روش چشمگير است. ۵۰ درصد از هزينه نگهداري كاسته و ۲۱ درصد برق كمتر مصرف مي شود. وقتي متوجه شويد كه ۷۰ درصد هزينه كل تلمبه در طول عمر مفيد آن شامل انرژي مصرفي آن است، اهميت اين قبيل پيشرفتهاي فناوري مشخص مي شود. در آمريكا، تلمبه خانه هاي فاضلاب روي هم رفته ۳ درصد برق مصرفي را به خود اختصاص مي دهند.
در كشورهاي در حال توسعه، تأمين انرژي همواره دشوار است. كشورهاي داراي رشد سريع _ مانند هند و چين- به سختي مي توانند نيازهاي مصرف كنندگان صنعتي و خانگي را تأمين كنند. مثلاً در چين، كارخانجات گاه تا ۱۰ برابر كشورهاي توسعه يافته آب مصرف مي كنند. اين در حالي است كه دو سوم شهرهاي اين كشور با كمبود آب روبرو است، ۹۰ درصد رودخانه ها آلوده اند و ۲۰ درصد آب براثر نشت از بين مي رود. اخيراً شمال چين دچار خشكسالي شد. در نتيجه توجه بيشتري نسبت به فناوريهاي كارآمد و قيمت گذاري بيشتر آب ايجاد شد كه نهايتاً به كاهش هدرروي آب انجاميد. يك راه ديگر براي تأمين آب شيرين نمك زدايي است، يعني تبديل آب دريا به آب شيرين. در آينده برخي كشورهاي توسعه يافته بايد از نمك زدايي استفاده كنند. نمك زدايي براي گروهي از كشورهاي در حال توسعه نيز سودمند است، اما كشورهاي فقير با توجه به فناوري پيشرفته و انرژي موردنياز احتمالاً قادر به استفاده از آن نخواهند بود.
به رغم پيشرفتهاي صورت گرفته، آگاهي اندكي نزد مردم از مخاطرات وضعيت جاري وجود دارد. در بيشتر كشورها آب به بهاي بازار عرضه نمي شود. در عوض به بهاي آب به قدري يارانه تعلق مي گيرد كه بهاي واقعي آن به ندرت معلوم مي شود. بايد بين هزينه توليد يك كالا و بهايي كه مردم بابت آن مي دهند، ارتباطي وجود داشته باشد. درغير اين صورت، هدرروي و ناكارآمدي ايجاد خواهد شد.در پايان بايد در نظر داشت آب يك مسئله محلي نيست. همان گونه كه بهره وري زنجيره عرصه محلي بر اقتصاد كشورها در سراسر جهان تأثير مي گذارد، ارتباط متقابل بين مسائل مربوط به آب به يك موضوع جهاني بدل شده است.
ويليام بولين نويسنده انگليسي در سال ۱۵۶۲ نوشت: «آب خدمتكار بسيار خوبي اما ارباب سنگدلي است.» اگر مي خواهيم ارباب قرن آب باشيم، بايد روشهاي قديمي نگاه خودمان را به اين ماده ارزشمند عوض كنيم.
