|
پولدارها در خدمت آموزش عالي!
|
|
|
آلماني هاي ثروتمند زيادي وجود دارند. ميزان دارايي هاي شخصي در سال 2003 در اين كشور حدود پنج تريليون يورو برآورد شده كه نيمي از آن به دهك پولدار جمعيت تعلق داشت. اما همراه با پول، خست نيز مي آيد، خصوصاً هنگامي كه پاي اهداي پول به آموزش عالي در ميان باشد.
آمريكا دو برابر بيشتر از آلمان ( 6/2 درصد توليد ناخالص داخلي در برابر 1/1 درصد) بودجه به آموزش عالي اختصاص مي دهد. اين امر ناشي از مشاركت گسترده تر بخش خصوصي و كمكهاي بيشتر به اين بخش است.
اما آمار مربوط در سال آينده مطلوب تر است. در ماه نوامبر، كلاوس ياكوبز يك ميلياردر آلماني كه خارج از اين كشور زندگي مي كند، اعلام كرد 200 ميليون يورو به دانشگاه بين المللي برمي كمك مي كند. اين بزرگترين هديه از اين دست در آلمان است. با اين كمك، تنها دانشگاه واقعاً خصوصي و بين المللي (با 30 رشته و 1000 دانشجو از 86 كشور ) در اين كشور از ورشكستگي نجات يافت. چه بسا با اين كار، رويكرد متصلب كشور به آموزش عالي تغيير كند.
آموزش عالي آلمان همواره بخشي تقريباً تماماً دولتي بوده است، چون از دانشگاهها انتظار مي رفت كارمندان درجه يك تربيت كنند. پس از سال 1945، ايالتها مسئول اداره دانشگاهها و تصميم گيري در مواردي مانند امتحانات و مقررات پذيرش شدند. در سالهاي دهه 1970 كه به اسم دمكراسي، لايه هاي بوروكراسي به شكل كميته هاي خود حاكميت تقويت شد، وضع بدتر شد.
به اسم دسترسي براي همه، شهريه حذف شد. اما در آن زمان شمار فزاينده دانشجويان با كمبود بودجه مواجه شد و در نتيجه اصلاحات نتيجه معكوس داد. امروز شمار ترك تحصيل كنندگان دانشگاهي از جمله بالاترين ارقام از اين دست در كشورهاي ثروتمند است. از اين دانشگاه كه به نوعي يك فعاليت مربوط به نخبگان است فقط 22 درصد از جوانان آلماني مدرك دانشگاهي مي گيرند. اين نسبت در انگليس 31 درصد و در آمريكا 39 درصد است. دانشگاههاي آلمان جايگاه پاييني در رده بندي جهاني دارند و از اين رو دانشجويان خوب راهي خارج مي شوند.
در سالهاي دهه 1980 اميد مي رفت وجود دانشگاههاي خصوصي ثمربخش باشد. دانشگاه ويتن-هرد كه اولين دانشگاه خصوصي بود تدريس در دانشگاه بين المللي برمن ( كه به زودي به دانشگاه ياكوبز تغيير نام مي دهد) از سال 2001 آغاز شد. امروز 69 دانشگاه خصوصي(به غير از نهادهاي آموزش عالي ديني) در اين كشور وجود دارد. اين رقم يك دهه قبل 24 دانشگاه بود. رقابت فشرده اي بين اين نهادها به خصوص دانشكده هاي علوم تجاري وجود دارد.
در عين حال، ايالتها شركتهاي خصوصي را وارد عرصه آموزش عالي كرده اند. در سال 2003 ، ايالت ساكسوني سفلا پنج دانشگاه را به بنياد تبديل كرد كه خودمختاري بيشتري دارند. ساير نهادها اختيار بيشتري نسبت به بودجه خود پيدا كرده اند. برخي ايالتها شروع به دريافت شهريه كرده اند. اخيراً نيز نتايج يك رقابت ملي بين دانشگاهها براي كسب بودجه بيشتر اعلام شد.
اما تمام اين كارها بهبود زيادي را باعث نشده است. دانشگاههاي خصوصي فقط سه درصد دانشجويان را در خود جاي داده اند و به همين دليل است كه در كسب منابع مالي با مشكل مواجه هستند. اين يك دليل آن است كه چرا بسياري از دانشگاهها روي رشته هاي پول ساز متمركز مي شوند. ساير دانشگاهها به بودجه دولتي وابستگي پيدا كرده اند. فقط اين اواخر است كه بنيادهاي مربوط به افراد پولدار دست به سرمايه گذاريهاي بزرگ زده اند.
در اين حال، دانشگاههاي دولتي از خودمختاري چنداني برخوردار نيستند. كنترل مستقيم كمتر شده است اما رقابت كنترل شده بيشتر شده است، يعني بوروكراسي جديد براي ارزيابي تحقق اهداف جديد. شهريه ساليانه كه ميانگين آن 1000 يورو است، به طور متمركز توسط ايالت تعيين مي شود.
اين نخستين بار است كه آلمان داراي دانشگاه خصوصي مي شود كه ارزش اسم خود را دارد و از بنيه مالي خوبي برخوردار است. آقاي ياكوبز قول داده است در صورتي كه اين دانشگاه عملكرد خوبي داشته باشد، در خلال پنج سال آينده هر سال 15 ميليون يورو و در سال 2011 ، 125 ميليون يورو به آن اهدا خواهد كرد. اگر اين طرح موفقيت آميز باشد، شايد ديگر آلمانيهاي پولدار نيز وارد اين عرصه شوند.
با اين همه، تا آينده قابل پيش بيني دانشگاههاي خصوصي سهم اندكي در آموزش عالي آلمان خواهند داشت. اين بدان معنا نيست كه دانشگاههاي دولتي بايد خصوصي شود. اما اين دانشگاهها به خودمختاري بيشتر و انگيزه براي رقابت با يكديگر نياز دارند. كمك آقاي ياكوبز چه بسا باعث شود نه فقط ديگر ميلياردرها از وي تقليد كنند ، بلكه ايالتها اختيارات بيشتري به دانشگاهها بدهند.
مترجم: وحيد رضا نعيمي
منبع: اكونوميست 13 دسامبر
|
