فصل آغاز مناسبت به
در سيلابها
باشيم بارش‌هوشيار
...راهند
است بارش مقابل در جغرافيايي محيط طبيعي عكس‌العمل سيل ،
دانست پيش‌بيني غيرقابل و اتفاقي پديده يك را آن ونمي‌توان
:اشاره
پاييز اوايل از ايران ، در بارش فصل معمول طور به
اكنون است داده نشان اخير سال ده تجربه.آغازمي‌شود
در سيل وقوع خبر شنيدن انتظار بارش ، هر ازپس مي‌بايست
موجب آنها از بسياري كه سيل‌هايي.داشت كشوررا از نقطه‌اي
نوشتاري.مي‌شوند ما ميهنان هم از گروه‌پرشماري بي‌خانماني
را ايران در سيل وقوع طبيعي زمينه‌هاي پي‌مي‌خوانيد در كه
تفصيل به را سيل وقوع احتمال كاهش وراه‌هاي برشمرده
كه) مسئولان براي هشداري مثابه به است اميد.است برشمرده
كارگر (!!مي‌شوند غافلگير سرما موج و نخستين‌بارش با اغلب
.افتد
هواي و آب اثر حوضه در داشتن قرار دليل به ايران كشور
تا 300 بين 250 متوسط بارندگي و بياباني نيمه و بياباني
غيرمنظمي زماني و مكاني توزيع داراي كه سال در ميلي‌متر
در سيل.است برخوردار بالايي خيزي سيل پتانسيل از هست ، نيز
كه است جغرافيايي محيط عكس‌العمل‌هيدرولوژيكي اصل
مخرب جنبه‌هاي بروز و داشته انسان فراواني‌براي بهره‌مندي‌هاي
قوانين و اصول به انسان عدم‌توجه نتيجه سيلاب كنوني
.است طبيعت در هيدرولوژي
غير نوع متاسفانه كه مي‌شوند تقسيم دسته دو به سيلابها
فراواني از ايران همچنين و سوم جهان كشورهاي در مفيدآن
نيز را فراواني تلفات و خسارات و بوده بيشتربرخوردار
.بوجودمي‌آورند
در بارندگي جريان از آمده بدست اطلاعات و آمار براساس
به ايران در بارندگي فصلي و مكاني توزيع كشور ، مختلف نقاط
:است بندي تقسيم زيرقابل شكل
بارندگي مكاني توزيع -الف
كمتر آن ساليانه بارندگي متوسط كه خشك مناطق -1
مربع كيلومتر حدود 450000 در وسعتي با و بوده ميلي‌متر از
.مي‌شود شامل را كشور مساحت از %28
بين 100 آن ساليانه بارندگي متوسط كه خشك نيمه مناطق -2
كيلومتر حدود 760000 در وسعتي با و بوده ميلي‌متر تا250
.مي‌شود شامل را كشور مساحت از%مربع 47
بين 250 آن ساليانه بارندگي متوسط كه مرطوب نيمه مناطق -3
كيلومتر حدود 270000 در وسعتي با و بوده ميلي‌متر تا 500
.مي‌شود شامل را كشور مساحت از%مربع 16
بين 500 آن ساليانه بارندگي متوسط كه مرطوب مناطق -4
مربع كيلومتر حدود 130000 در وسعتي با و بوده ميلي‌متر تا
.مي‌شود شامل را كشور مساحت از %8
بيش آن ساليانه بارندگي متوسط كه مرطوب خيلي مناطق -5
%مربع 1 كيلومتر حدود 1100 در وسعتي با و بوده ازميلي‌متر
.مي‌شود شامل را كشور ازمساحت
بارندگي فصلي توزيع -ب
سطحي آبهاي پيدايش نظر از كه جوي ريزش‌هاي فصلي توزيع
تاثير تحت كشور مختلف نواحي در دارد ، زيادي اهميت نيز
.دارد قرار متنوعي بسيار توپوگرافي و عوامل‌اقليمي
مرطوب ، نيمه و مرطوب مناطق در جز به بهار ، فصل اواخر در
اواخر در و مي‌رود خشكي به رو هوا ايران ، نقاط غالب در
.مي‌شود آغاز كشور نقاط اغلب در خشك فصل بهار
شمالي مناطق در جز و بوده سال فصل خشك‌ترين تابستان ،
"معمولا نقاط بقيه در شرقي ، جنوب مناطق از قسمت‌هايي و
.نمي‌گيرد صورت بارندگي
آن درصد و شده شروع كشور نقاط اغلب در بارندگي پاييز ، در
خيلي و مرطوب مناطق در جز به ساليانه ريزش‌هاي كل به نسبت
و البرز ارتفاعات در و بوده زمستان فصل از مرطوب ، كمتر
كشور نقاط اغلب در زمستان ، .است برف صورت به"عموما زاگرس
.مي‌كند ريزش ساليانه بخش‌بارندگي بيشترين
رشته ايران ، طبيعي جغرافياي خاص ويژگي‌هاي به توجه با
منابع پيدايش و بارندگي رژيم در زاگرس و كوه‌هاي‌البرز
ارتفاعات اين در.دارند برعهده عمده‌اي نقش سطحي‌كشور آبهاي
كه سالانه بارش‌هاي و مي‌شود نازل جوي عمده‌ريزش‌هاي قسمت
و رودخانه‌ها آب جريان منشا هستند ، صورت‌برف به بيشتر
كوهپايه‌اي مناطق در حال عين در ;سطحي‌مي‌باشد آبهاي پيدايش
تابستان گاه و بهار فصل در بخصوص ورگبار باران ريزش كشور
.مي‌شود مدت كوتاه ولي شديد يافتن‌سيل‌هاي جريان موجب
از كه آب شديد و بي‌نظم جريان از است عبارت سيلابسيلاب
و خسارات بروز باعث گاه و شده خارج مجرا يا اصلي‌رود بستر
كه است زياد قدر آن سيلاب در آب جريان.نيزمي‌شود تلفات
زمين‌ها و نداشته را آن كشش "معمولا قبلي يامجراي رود بستر
.مي‌رود آب زير به آبراهه يا و بستر ساختمان‌هاي‌اطراف و
:مي‌شود واقع طبيعت در شكل دو به سيلاب
داراي عادي صورت به كه رودخانه‌هايي طغيان از ناشي سيل -1
رسوباتي وداراي هستند جاري مقاوم بستر در و بوده منظم دبي
از ناشي سيل‌هاي مانند هستند لاي و رس نهشته‌هاي شامل اغلب
...و هيرمند و كارون رود طغيان
از حاصل سيلابي جريان‌هاي از ناشي سيل‌هاي -2
نيمه كوهستاني ، نواحي در شديد و مدت كوتاه بارندگي‌هاي
و تند جريان شامل كه بياباني و بياباني نيمه كوهستاني ،
مقاومت با مواد از بستري در آب تند شيب با اغلب و كوتاه
شامل رسوباتي وداراي بوده سازندهاي‌رسي در "معمولا كه پايين
لاي و رسي نهشته‌هاي و ريگ شن ، درشت ، لايه‌هاي شن سنگ ، قلوه
ماسوله و 1377 تهران سال 1366:مانندسيلهاي.مي‌باشند
سيل وقوع دلايل
سال مختلف فصول در مقدار نظر از رودخانه‌ها آب ميزان
آبخيز حوضه وسعت به "عمدتا آن حجم و نيست ويكنواخت يكسان
مختلف مناطق در تغييرات اين.دارد بستگي جوي ميزان‌نزولات و
رودخانه رژيم كه مي‌كنند پيروي خاصي قانونمندي جغرافيايي‌از
هم بر زير عوامل اثر بر رودخانه رژيم اگر دارد ، حال نام
.مي‌آيد سيل‌بوجود بخورد ،
در يخ و برف سريع ذوب و دما ناگهاني افزايش -1
زماني فاصله در تگرگ يا باران شديد بارش -ارتفاعات ، 2
يا و تغيير و طبيعت در تصرف و دخل -كوتاه ، 3 بسيار
مسدود يا و انحراف -آبخيز ، 4 حوضه‌هاي گياهي پوشش نابودي
لازم ، كارشناسي مطالعات فصلي‌بدون آبراهه‌هاي و مسيل‌ها نمودن
مطالعات بدون منطقه‌جغرافيايي توپوگرافي در تغيير -5
رودخانه‌هاي حريم و دربستر تصرف و دخل -لازم ، 6 كارشناسي
توسعه -انحرافي ، 8 مخزني‌يا سدهاي شكستن فصلي ، 7ـ و دائمي
.آبخيز درحوضه‌هاي نفوذ قابل سطوح كاهش و شهري فضاهاي
به توجه عدم علت به همچنين شده ، ذكر موارد بر علاوه
اجراي و طراحي در هيدرولوژيكي وداده‌هاي اقليمي آمارهاي
وكانالهاي وروستايي شهري محافظ سيل‌بندهاي انحرافي ، بندهاي
مخاطرات و سيل وقوع امكان روستاها ، و شهرها در سيل هدايت
.است افزايش حال آن‌در از ناشي
دهه در 4 سيل وقوع فراواني افزايش روند اجمالي بررسي با
رشد دلايل كشور ، در (و 1360 1330 ، 1340 ، 1350) گذشته
به سيل از ناشي تلفات و خسارات حجم افزايش و وقوع فراواني
:توضيح‌است قابل زير شكل
حريم و بستر به آمده عمل به تجاوزات افزايش -1
مهم مسيل‌هاي و فصلي و دائمي رودخانه‌هاي
طبيعي انهار بستر آب ، عادلانه توزيع قانون براساس
يا دائم آب اينكه از اعم رودخانه‌ها و عمومي وكانالهاي
طبيعي بركه‌هاي و مردابها بستر و ومسيل‌ها باشند داشته فصلي
و بستر پهناي تعيين همچنين.است حكومت‌ايران اختيار در
و مرداب و مسيل و طبيعي نهر و هررودخانه مورد در آن حريم
و مواد به توجه با بنابراين.است وزارت‌نيرو با طبيعي بركه
دخل هرگونه كه گفت مي‌توان آب توزيع‌عادلانه قانون تبصره‌هاي
از اعم...و طبيعي وانهار حريم‌رودخانه‌ها و بستر در تصرف و
عمليات اجراي انحرافي ، بند رودخانه ، احداث مسير تغيير
ساحلي ، ديواره احداث و تثبيت‌بستر شامل رودخانه مهندسي
مجوز با مي‌بايست... و رودخانه‌هاومسيل‌ها لايروبي پل ، احداث
صورت (استان‌ها آب امور كل اداره)نيرو وزارت نظارت وتحت
قانون به محدود توجهي مي‌شود آنچه‌مشاهده عمل در ولي پذيرد
كه است اجرايي مختلف جانبدستگاه‌هاي از آب عادلانه توزيع
.نيست مخرب بروزسيل‌هاي جز چيزي آن نتيجه
دارد ادامه
زاده شريف رضا
|
