مرطوب؟ و سرد بياباني اقليم
(بادي فرسايش -بيابان) كاربردي ژئومورفولوژي كتاب بر نقدي
:اشاره
.است دربرگرفته بياباني مناطق را ما كشور از نيمي از بيش
يزرعي لم اراضي يعني واقعي ، بيابانهاي سهم ميان اين در
تشكيل را كشور از درصد است ، 25 خالي سكنه از "تقريبا كه
ده به نزديك مساحت مجموع از كه وسيع گستره اينميدهد
در كه آنچه برخلاف است افزون‌تر نيز مركزي اروپاي كشور
.است نهفته استعدادهاي بسياري داراي مي‌رسد نظر به ابتدا
كاوش و بررسي مورد حتي نه كه بهره‌برداري مورد تاكنون كه
.است نگرفته قرار نيز علمي
و پراكنده اغلب ايران بيابانهاي درباره علمي تحقيقات
مي‌خوانيد ، پي در كه مقاله‌اي در.است بوده استمرار بدون
بنيانگذار و شناسي بيابان اساتيد از يكي كردواني دكتر
كتابهاي از يكي نقد به بياباني و كويري تحقيقات مركز
به مربوط نظري مسائل برخي آن در كه پرداخته دانشگاهي
مقاله اين درج كه اميد اين با.است شده ذكر پژوهي بيابان
ايران بيابانهاي درباره را جدي‌تر گفت‌وگوي و بحث باب
به اما بوده مفصل‌تر مقاله اينكه به اشاره با و بگشايد
از فرازهايي فقط انتخاب به ناچار صفحه اين محدوديت دليل
اين به را خوانندگان توجه شده‌ايم ، (پنجم يك حدود) آن
.مي‌كنيم جلب مقاله
كردواني پرويز دكتر *
كتابفروشي‌هاي به تا داد دست فرصتي سال 1378 آغاز در
آشنا جديد ، كتابهاي با و بزنم سري تهران دانشگاه اطراف
كه افتاد "كاربردي ژئومورفولوژي" كتاب به چشمم.شوم
عنوان كتاب ، اين چونبودم بي‌اطلاع آن انتشار از تاكنون
را آن مي‌شود ، مربوط من اصلي تخصص به كه داشت بيابان
.دادم قرار مطالعه مورد فرصت ، اولين در و خريده
مطالعه ، صرف را خود عمر از دهه چندين كه اينجانب عقيده به
و ايران در بياباني و كويري و خشك مناطق شناخت و مشاهده
ژئومورفولوژي كتاب در زيادي اشتباه‌هاي كرده‌ام جهان
آنها تذكر كه دارد وجود بادي وفرسايش بيابان يا كاربردي
و معلمان و كارشناسان دانشجويان ، براي خصوص به را
صفحه‌هاي تعداد چون اما.مي‌دانم لازم آينده ، استادان
نيز ، آن درباره نوشتني مطالب نتيجه در و است زياد كتاب
و دارد وجود آنها تمامي چاپ امكان نه كه شد خواهد زياد
اين در لذا مي‌باشد ، خوانندگان حوصله در آنها خواندن نه
آن طي است كرده سعي موءلف كه را آن اول فصل فقط مقاله
خوانندگان براي را ايران بيابانهاي هوائي و آب ويژگيهاي
آنهم مي‌دهيم ، قرار بررسي مورد خلاصه خيلي بطور دهد ، شرح
.اساسي نكات ذكر با فقط
با منطقه به 5 را ايران:گوسن روش طبق صفحه 4 آخر در
اين ضرايب تحليل در متاسفانه كه كرده تقسيم متفاوت اقليم
پنج‌گانه اقليم كه گونه‌اي به است كرده اشتباه دانشمند ،
از بسياري مورد در داده ، ارائه طبقه‌بندي ، اين از كه
:زير دلايل به نمي‌كند صدق ايران نقاط
كوير ، دشت جنوبي نواحي موءلف:بياباني اقليم -الف مورد در
جزء هستند ، خشك مناطق جزء كه را غيره و ايرانشهر طبس ،
ابتدا را بياباني اقليم ؟!است آورده حساب به بيابانها
نيم اقليم اين بعد و كرده تقسيم بياباني نيم اقليم به
نيم اقليم و شديد بياباني نيم اقليم به را بياباني
هنوز اشتباه‌ها متاسفانه كه كرده تقسيم خفيف بياباني
اقليم داراي را كشور از وسيعي قسمت زيرا ، است شده بيشتر
بيشتر همينطور و (صفحه 5) آورده حساب به "بياباني نيم"
"اصلا كشور ، جنوب در كه حالي در را ، كشور جنوبي نواحي
.مي‌دهد تشكيل خشك ، مناطق را ، آن سراسر و نداريم بيابان
خرما درخت كشت امكان بياباني ، نيم اقليم اصلي مشخصات از
اينطور "اصلا كه حالي در است ، كرده فرض آنجاها در را
عمل خرما رفسنجان ، مركزي ، دشت در "اولا:زيرا نيست
و فارس خليج نواحي همچنين و مناطق اين "ثانيا و نمي‌آيد
حتي و آبادان مناطق و خوزستان سرزمين و عمان درياي
نزديك 300 و ميلي‌متر از 250 بيش كه شوش و انديمشك
كه حالي در بيابان‌دانسته را دارند سالانه بارش ميلي‌متر
.هستند خشك نيمه و خشك مناطق
نيز (صفحه 6) "خفيف بياباني نيم اقليم" درباره مطالب
مانند جنوبي خراسان كه اين براي است ، اشتباه سراسر
نيمه هستند ، خشك مناطق كه را فردوس گناباد ، و بيرجند
حتي و كاشمر سبزوار ، شهرهاي همينطور است ، دانسته بيابان
ميلي‌متر نزديك 300 و ميلي‌متر از 250 بيش كه را نيشابور
ورامين ، دامغان ، مانند مناطق ديگر و دارد سالانه بارش
و بوشهر و كازرون خلاصه و آباده و نجف‌آباد را ، اصفهان
از 250 بيش و مي‌آيد عمل ديمي زراعت آن در كه را دزفول
نيم است ، كشور خشك نيمه مناطق از و دارد بارش متر ميلي
ديمي زراعت كه بياباني نيمه مناطق در ؟!كرده فرض بيابان
از 100 كمتر بياباني نيمه مناطق.!نمي‌شود؟ برداشت و كشت
.نائين و يزد مانند دارد سالانه بارش ميلي‌متر
كتاب اين در:(صفحه 6) مديترانه‌اي اقليم مورد در -ب
:است شده تقسيم مختلف شرايط سه به مديترانه‌اي اقليم
مديترانه‌اي و گرم مديترانه‌اي خشك ، و گرم مديترانه‌اي
اقليم "اصلا ايران در زيرا است اشتباه هم باز كه معتدل
هر در كه را مناطقي زير دلائل به و نداريم مديترانه‌اي
هواي و آب داراي شده ، ذكر مديترانه‌اي اقليم ، تيپ سه
!!نيستند مديترانه‌اي
خراسان شمال:خشك و گرم مديترانه‌اي اقليم در - (1)
جزء قزوين كرج ، شرقي ، آذربايجان و البرز جنوب تا (قوچان)
.خشك و گرم نوع از آنهم است ، آمده مديترانه‌اي اقليم
نيازي و مي‌كنم محول خوانندگان خود به را آن صحيح قضاوت
را كوهستاني و سرد مناطق چگونه زيرا ندارد توضيح به
نوع از آنهم آورد ، حساب به مديترانه‌اي اقليم مي‌توان
!آن؟ گرم
حتي و وضعيت همين بازهم گرم مديترانه‌اي اقليم در -(2)
ساري حتي و گرگان مانند ايران شمال زيرا دارد وجود بدتر
و ميلي‌متر حدود 900 و است مرطوب "كاملا منطقه يك كه را
بارندگي سال ماههاي تمام در و دارد سالانه بارش بيشتر
و آب داراي شده واقع دريا از دور كه ماكو همينطور و دارد
رديف يك در و برابر آن با را است كوهستاني و سرد هواي
.آورده‌اند حساب به گرم مديترانه‌اي اقليم جزء و آورده
منطقه يك كه معتدل ، بابلسر مديترانه‌اي اقليم در -(3)
با را است سال ماههاي تمام در داراي‌بارندگي و مرطوب
بارش ميلي‌متر حدود 300 و سرد زمستانهاي داراي كه اردبيل
در را است خشك نيمه معتدل منطقه يك كه مغان دشت و سالانه
اقليم را آن و آورده (هوايي و آب شرايط لحاظ از) رديف يك
!است؟ دانسته معتدل مديترانه‌اي
با) را رامسر (صفحه 7) مديترانه‌اي نيم اقليم در -(4)
حدود 2000 با) رشت و (سالانه بارش ميلي‌متر 1630
و سالانه بارش ميلي‌متر با 2150) را آستارا و (ميلي‌متر
نيم اقليم (سال ماههاي تمام در بارندگي داراي
مقدار اين مديترانه كجاي.است كرده منظور مديترانه‌اي
مي‌بارد؟ باران سال طول تمام در و دارد بارندگي
زريك و است غلط اكزريك. "اولا:صفحه 7 اكزريك اقليم -ج
مانند xeric مي‌شود نوشته صورت اين به زيرا است صحيح
به بود بهتر "ثانيا.نمي‌خوانند اكزيراكس آنرا كه زيراكس
نمي‌دانند ، لاتين كه آنهايي هم تا مي‌شد ترجمه فارسي
تيپ اين كه شود معلوم "ثالثا و بفهمند را اقليم اين معني
كه مطالبي درباره بتواند خواننده تا است چگونه اقليم ،
زريك اقليم.كند قضاوت شده ، نوشته آن ويژگيهاي به راجع
داراي ديگر عبارت به "مرطوب زمستانهاي با خشك نيمه" يعني
"تقريبا) مرطوب زمستانهاي و خشك نيمه و گرم تابستانهاي
:است نوشته چه كتاب موءلف ببينيم حال (مديترانه‌اي اقليم
يعني !دانسته خشك ماه فقدان را اقليم اين مشخصات از موءلف
آن و مي‌گيرد صورت بارندگي آنجا در سال ماههاي تمام در
بايد.سرد و معتدل.است كرده تقسيم مختلف اقليم دو به را
نام كه مناطقي "اولا:است اشتباه متاسفانه كه كنم عرض
و البرز جبال‌هاي سلسله مرتفع كوهستانهاي مانند شده برده
اقليم "ثانيا.ندارند بارندگي سال ماههاي تمام در زاگرس
از ماه كه 85 آمده موءلف كتاب در ولي است معتدل زريك ،
!است؟ يخبندان و سرما سال
اين آغاز در: "اولا:(صفحه 7) سرد بياباني نيم اقليم -د
مختلف تيپ‌هاي گوسن ، روش به اقليمي طبقه‌بندي يعني مبحث
مي‌بايست هم عنوان اين و شده ذكر بياباني نيمه اقليم‌هاي
"ثانيا (و 6 صفحه‌هاي 5) مي‌گرفت قرار بحث مورد آنجا در
كلي به شده ، نامبرده اقليم اين براي كه مناطقي و معيارها
صفحه 8 آغاز در مثال عنوان به زيرا دارند مغايرت هم با
يخبندان سال ، از ماه حدود 109 مناطق اين كه شده نوشته
جنوب و جنوبي نواحي اقليمي ، شرايط اين براي آنوقت دارند ،
داراي 98 مناطق اين قسمت كدام) شد؟ برده نام كشور شرقي
كمتراز "معمولا بياباني نيمه منطقه (!است؟ يخبندان ماه
بيش هم ، جنوبي نواحي ولي دارد سالانه بارش ميلي‌متر 100
ارتفاعات اين ، بر علاوه.دارند بارندگي ميلي‌متر از 100
حساب به بياباني نيمه اقليم جزء هم را زاگرس متوسط
سالانه بارش ميلي‌متر از 250 بيش كه حالي در آورده‌اند ،
.مي‌آيند حساب به خشك نيمه حتي مناطق جزء و دارند
عنوان مقدمه‌اي ، هيچ بدون صفحه 8 در سرد استپي اقليم
بلكه نيست استپ ، اقليم "اولا.است آمده سرد ، استپي اقليم
روسي كلمه از استپ.است گياهي پوشش نوع با رابطه در
بارش مقدار كه مي‌شود گفته سرزميني به و شده گرفته Stepy
آن‌گونه منطقه ، آن تابستان گرماي به نسبت آن توزيع و
به بنابراين.آورد بوجود جنگلي پوشش بتواند كه نيست
مناطق اينندارد جنگل كه مي‌شود گفته استپ مناطقي
استپ از بنابراين.دشتي يا و باشد كوهستاني مي‌تواند
نمي‌شود زيرا كرد استفاده اقليمي طبقه‌بندي براي نمي‌شود
يك اشلني استپ و دارد اقليم تيپ يك خارشتري استپ كه گفت
تيپ تعيين براي معياري را استپ گوسن اگر و ديگر تيپ
اشتباه كردم ، عرض كه دلائلي به هم او دانسته ، اقليمي
ديگر برخي در خارجي دانشمندان اين كه همينطور است ، كرده
اشتباه هم بياباني و كويري و خشك مناطق به راجع مطالب
.كرده‌اند
بندي طبقه براساس موءلف اقليمي ديگر طبقه‌بندي اينجا تا
ملاحظه كه همانطوري متاسفانه اما رسيد ، اتمام به گوسن
واقعي بيابان كجاها ايران در نشد معلوم بالاخره كرديد
كرده ، ذكر بياباني شرايط با هم را مناطقي اگر و است
سه ايران در (شد ذكر كه دلايلي به) است ، بوده اشتباه
و زابل لوتك لوت ، بيابان آنها ، كه داريم بياباني منطقه
ديگر طبقه‌بندي از موءلف ببينيم حال.است ميرجاوه
:مي‌كند ذكر را بياباني معيارهاي چگونه دانشمندان ،
(فائو كارشناسان نظر طبق) ايران اصلي هوايي و آب مناطق
صفحه 14
ايران مختلف مناطق هواي و آب به راجع ديگر منبعي از موءلف
براي قبولي قابل معيار يا ضوابط هيچ كه نوشته مطالبي
مغشوش‌تر اين بنابر.ندارد وجود آن در اقليمي ، طبقه‌بندي
خاكهاي كتاب" اين ، زيرا است گذشته مطالب و منابع از
كه شده نوشته زماني و قديمي خيلي كتاب اين.است "ايران
نوشته افرادي يا فرد توسط و بوده ناچيز بسيار اطلاعات
كه نداشته‌اند ايران شرايط از دقيقي آمار و اطلاع كه شده
در FAO نماينده و كارشناس (هندي) دوان دكتر آنها راس در
دوم نيمه در.بود ايران كشاورزي وزارت خاكشناسي موءسسه
تحقيق مشغول لوت بيابان در سال مدت 5 براي كه دهه 1340
شده ، تهيه نقشه‌هاي در ايران خاكهاي مطالعه ضمن بودم
خصوص به) دارد وجود درآن زيادي اشتباه‌هاي كه شدم متوجه
كه مهدوي فيروز مهندس و دوان دكتر با.(حاصلخيزي نظر از
ميز دو درپشت ولي اتاق ، يك در و بود خاكشناسي موءسسه رئيس
بودن غلط به راجع را نظرم و كردم صحبت مي‌نشستند هم با
لوت بيابان خاكهاي مقايسه در خصوص به شدم ، يادآور نقشه
مي‌شناختم خوبي به را منطقه دو هر كه غربي آذربايجان با
و كشاورزي التاسيس جديد دانشكده علمي هيات عضو اولين)
تحقيق سال پنج و سال 1345 در اروميه يا رضائيه دامپروري
هم هنوز شايد كه نقشه‌اي به اگر.(لوت بيابان در كار و
خاكها از يكي كه ديد خواهيد بفرمائيد ملاحظه باشد ، موجود
دو اين بين فرق و كرده علامت‌گذاري B- را ديگري و A- را
وجود در فقط حاصلخيزي ، زمينه در (لوت و اروميه) را خاك
براساس آنكه از پس دوان.دانسته‌اند آن عدم يا و آب
نظر كرد ، ديدن لوت خاكهاي از قسمتي از من صحبت‌هاي
كه را نقشه‌هايي كه خواست من از و پذيرفت را اينجانب
در متاسفانه كه كنم مطالعه نيز بود شده تهيه خاكها براي
اشتباه‌هاي باز هم فارسي به انگليسي از عناوين ترجمه
ترجمه Sand Stone Soils مثال عنوان به داشت وجود زيادي
خاكهاي آن ترجمه كه حالي در !سنداستوني خاكهاي بود شده
شده ترجمه Chestnut colored Soils يا و بود سنگي ماسه
خاكهاي آن صحيح ترجمه كه حالي در كه ناتي چشت خاكهاي بود
كننده تهيه وكيليان مهندس آقاي به كه..و بود رنگ بلوطي
...و دادم تذكر را آنها نقشه‌ها ، آن
ژئومورفولوژي) بادي فرسايش -بيابان كتاب موءلف حال
و دوان نوشته ايران ، خاكهاي) كتاب اين از (كاربردي
و نوشته ايران هوايي و آب مناطق به راجع مطالبي (فاموري
در متاسفانه.است كرده FAO كارشناسان كارهاي به استناد
مناطق طبقه‌بندي براي ضوابط و معيارها در "اولا هم اينجا
فائو كارشناسان "ثانيا و ندارد وجود هماهنگي هوايي ، و آب
مطالب بتوانند كه نبوده‌اند وارد "كاملا ايران شرايط به
دهند ارائه واقعيات با مطابق درستي ،
است صفحه حدود 20 كه اينجا تا كتاب آغاز از آنچه از
چه و كجاهاست بيابان كه نشد معلوم سرانجام كرديم ، مطالعه
نام بيابان عنوان تحت نقاطي هم اگر و دارد ويژگي‌هايي
از "اصلا و نبوده درست نوشتيم ، كه همانطوري شده ، برده
باشد داشته تطبيق طبيعي شرايط با كه ايران بياباني نواحي
تحت كه آينده مبحث در ببينيم حال.است نشده برده اسمي
و بيابان آمده ، "ايران در بيابان شناخت معيارهاي":عنوان
:است شده توصيف و تعريف چگونه آن ويژگيهاي
صفحه 20 ايران در بيابان شناخت معيارهاي
اقليم‌شناسان ، چون" كه نوشته خود قول از موءلف
و گياه‌شناسان زمين‌شناسان ، ژئومورفولوژيست‌ها ،
شناخت براي را خود نظرات و عقايد هريك اكولوژيست‌ها ،
از و نيست جامع اغلب مطالعات ، كرده‌اند ، اعمال بيابان
به رسيدن براي لذا ، است ، گرفته انجام متفاوتي ديدگاههاي
.شوند نزديك هم به مختلف متخصصين مي‌بايست تعريف ، يك
:معيار سه با بيابان ايران ، شرايط به توجه با اين بنابر
زمين‌شناسي ، ) زمين به مربوط -ب هوايي ، و آب -الف
مورد گياهي ، پوشش و اكولوژي -ج (خاكشناسي -ژئومورفولوژي
فقط بررسي اين در كه شده متذكر موءلف و ".گيرد قرار بررسي
عامل فقط زمين ، معيارهاي از و هوايي و آب معيارهاي
.مي‌دهد قرار بررسي مورد را ژئومورفولوژي
لحاظ از خشك بسيار سرزمين يعني بيابان كه كنم عرض بايد
چون عواملي اگر يعني.است اقليمي پديده يك هوايي ، و آب
و درياها از دوربودن يا و ساحلي سرد جريانهاي و ناهمواري
بيابانها پيدايش و هوا و آب خشكي باعث غيره و اقيانوسها
يك آيد بوجود كه عاملي هر توسط و نحو هر به شوند ، بيابان
كمتر) است ناچيز بسيار آن بارندگي يعني است اقليمي پديده
سال درطول بيابان يك در كه دارد امكان و (ميلي‌متر از 50
آن ، سال چندين باران و نگيرد صورت بارندگي سالها يا و
تعريف مي‌شود اين.ببارد ساعت چند يا و روز چند ظرف
گرم بيابان است ممكن حال اقليم‌شناسان ، ديد از بيابان
همين بيابان براي اصلي معيار.معتدل يا و سرد يا باشد
آن شدت و توزيع و بارش مقدار يعني اقليم‌شناسان معيار
معيار اين به توجه با ديگر علوم دانشمندان حال و است
هيچ به دارند خود تخصصي رشته براي ويژه تعريف خود براي
رشته به مربوط بلكه نيست ديگر تعاريف با مغاير وجه
را مناطقي ژئومورفولوژيست‌ها مثال عنوان به است خودشان
فرسايش و فقير گياهي پوشش لحاظ از كه مي‌نامند بيابان
(بيابان) منطقه‌اي وقتي زيرا باشد شديد آن در آبي و بادي
لحاظ از مي‌ماند ، باران بدون سالهاي يا و سال طول در
بادي فرسايش لذا و است آن فاقد بكلي يا و است فقير پوشش
چند يا روز چند ظرف سال چندين باران چون و است شديد هم
.است شديد هم آبي فرسايش اين بنابر مي‌بارد ، ساعت
چنين در:واكولوژيست‌ها گياه‌شناسان مورد در همينطور
تعريف مي‌شود اين مي‌شود ، كم زنده موجودات فعاليت شرايطي
هم گياه‌شناس يك...غيره و اكولوژيست‌ها ديد از بيابان
بيابان را سرزميني (خشك بسيار) اقليمي وضعيت به توجه با
آن فاقد بكلي يا فقير گياهي پوشش لحاظ از كه مي‌داند
شناخت براي موءلف هوايي و آب معيارهاي ببينيم حال.باشد
به (صفحه 20) مي‌نويسد موءلف چيست؟ كتاب اين در بيابان
و آب شاخصهاي مورد در اقليم‌شناسان گسترده مطالعات رغم
متفاوتي ارقام و نظر اختلاف جهان ، بياباني مناطق هوايي
ارائه متفاوتي اقليمي شاخصهاي جهت ، همين به.دارد وجود
قرار مبنا را دما و بارندگي گوسن ، مانند بعضي است ، شده
بيابان باشد ، بارش بدون كه را مناطقي آمبرژه يا و داده
قرار معيار را بالقوه تعرق و تبخير تورنتوايت ، مي‌نامند ،
آن ، سالانه بارش متوسط كه مناطقي فائوبه همچنين.مي‌دهد
.مي‌كند اطلاق بيابان است ، ميلي‌متر از 200 كمتر
اشتباه كرده‌اند ، اظهار چنين اين فائو كارشناسان اگر
نه دارد بارندگي مقدار اين خشك ، مناطق زيرا كرده‌اند
سالانه بارش متوسط ميلي‌متر از 50 كمتر بيابان.بيابان
از كه را دانشمنداني نظرات موءلف كه مي‌آيد نظر به.دارد
:زيرا باشد نكرده مطالعه دقيق و كامل بطور برده نام آنها
بارندگي بدون كه ندارد وجود جهان در نقطه‌اي هيچ "اولا
نكرده ، ابراز را نظريه‌اي چنين هم آمبرژه و باشد
اول سطر صفحه 13 در آمبرژه قول از خود موءلف ، كمااينكه
بارش ميلي‌متر از 100 كمتر كه را مناطقي.مي‌نويسد كتاب
؟!آورده بيابان جز است ، آن سالانه
بارش ، مقدار بودن كم اقليم‌شناس ، دانشمندان همه براي
نه بوده نظر مورد بيابان ويژگي و تعريف براي اصلي معيار
به فقط و نداشته توجهي باران به "اصلا تورنتوايت آنكه
ضمن گوسن ، همينطور است ، داشته توجه بالقوه تعرق و تبخير
و است داده قرار توجه مورد نيز را دما بارندگي مسئله
...غيره
به اقليم‌شناس دانشمندان موءلف ، اظهار برعكس "اتفاقا
بارش متوسط كه را مناطقي اينكه بر مبني رسيده‌اند توافق
به خشك مناطق جزء است ، كمتر ميلي‌متر از 500 آن سالانه
لحاظ از متفاوت نواحي چهار به را آن و آورده‌اند حساب
:كرده‌اند تقسيم آن ، توزيع و سالانه بارش مقدار
و بياباني 10050 نيمه خشك 250100 ، خشك 500250 ، نيمه
.سالانه بارش متوسط ميلي‌متر از 50 كمتر بيابان
مبناي بر فائو طبقه‌بندي مي‌گويم كه است اصل همين روي
كمتر بارندگي با را بياباني مناطق كه نبوده صحيحي معيار
.است كرده فرض ميلي‌متر از 200
را خليلي دكتر كارهاي از مبحثي باز اول فصل آخر در موءلف
صفحه) "خشك و فراخشك اقاليم پراكنش":عنوان تحت مي‌نويسد ،
فراخشك زيرا است اشتباه سراسر هم اينها متاسفانه كه (26
اقليم اين جزء را جنوب سواحل نواحي باز ولي بياباني يعني
و رفسنجان مانند داخلي خشك نواحي ديگر طور همين و آورده
اشتباه‌هايي با كه خشك اقليم مبحث در را غيره و كاشان
داراي كه را قم و اردستان مثال عنوان به زيرا است همراه
كه غيره و محلات و گلپايگان رديف در هستند خشك هواي و آب
هم را همه و آورده مي‌باشند ، خشك نيمه هوايي و آب داراي
.است ناميده خشك مناطق
هم آن داديم ، قرار بررسي مورد را كتاب اول فصل اينجا تا
ديگر فصل‌هاي در.مطالب از بعضي فقط ذكر با و اختصار به
طولاني بدليل كه دارد وجود زيادي اشتباه‌هاي هم ، كتاب
.مي‌شود صرف‌نظر اينجا در آنها درباره توضيح از مطالب شدن
و نارساييها از كوتاه مثال چند همين ذكر به فقط
از جلوگيري براي و مي‌كنم بسنده كتاب در اشتباه‌ها
.مي‌دهم خاتمه خود بحث به مطالب ، شدن طولاني‌تر
|
