دادند گسترش را جغرافيا دانش مسلمانان ،
حائري آيت‌الله درگذشت روز هفتمين مراسم
شد برگزار يزد شهر در يزدي
دادند گسترش را جغرافيا دانش مسلمانان ،
 
قره‌چانلو حسين دكتر با وگو گفت در
توجه قديمي ملتهاي و اقوام سرگذشت نقل با هم كريم قرآن *
نيك آنها در تا داد سوق پيشينيان آثار به را مسلمانان
خويش آينده سعادت براي هم تا آموزند پند و نگريسته
نفوس و آفاق شناسايي و عالم در سير و توجه هم و بينديشند
توسعه مايه (آباديها و شهرها) گذشتگان آثار در تامل و
گردد آنان ذهنيات قلمرو گستردگي و تفكر و انديشه
توسط "شرقي خلافت سرزمينهاي" نام به كتابي :گشايي جستار
فرانسه به لسترنج ;فرانسوي دانشور نويسنده و پژوهشگر
رضا عنايت‌الله توسط كتاب اين خوشبختانه.بود شده نوشته
.شد ترجمه روان فارسي به
سرزمينهاي ;اسلام جهان ديگر نيمه درباره پژوهش جاي اما
حسين دكتر "اخيرا اينكه تا بود خالي همچنان غربي خلافت
در بررسي و پژوهش به سمت انتشارات پيشنهاد به چانلو قره
و فارسي عربي ، منابع به رجوع با و يازيده دست زمينه اين
.مي‌پردازد باره اين در مهم كتابي نگارش به فرانسه
درباره چانلو قره دكتر با داشتيم وگويي گفت روي اين از
اهميت و مسلمانان نزد جغرافيا دانش پيدايي و رشد عوامل
و فرهنگ با آشنايي چگونگي در آن تاثير و تاريخي جغرافياي
.اسلام دنياي غرب در اسلامي تمدن
.مي‌نماييم جلب وگو گفت اين به را گرامي خوانندگان توجه
معارف گروه
مي‌كنيد؟ تعريف چگونه را تاريخي جغرافياي شما *
نحوي به كه كهن و باستاني شهرهاي درباره پژوهش و بررسي *
و وحشي اقوام حمله چون تاريخي حوادث تندبادهاي دستبرد از
لرزه ، زمين و سيل چونان طبيعي ورخدادهاي جنگها بيابانگرد ،
نام به است جالبي پژوهش موضوع مانده‌اند ، محفوظ
.تاريخي جغرافياي
است؟ بوده چه مسلمانان نزد جغرافيا دانش پيدايي عوامل *
فتح به را توجهشان مسلمانان اسلام ، گسترش آغاز در *
يك از و كردند معطوف عربستان محدوده از بيرون سرزمينهاي
طرف از و رفتند پيش اندلس و مغرب سرزمين اقصاي تا طرف
چين مرز و مشرق اقصاي تا شرقي درجانب را خود فتوحات ديگر
تابع كه مختلفي اقوام و سرزمينها بنابراين.دادند گسترش
آنان همه داشتند ، قرار آن پايتخت از دور و اسلام دولت
بنابر.بودند اسلام حقوقي و شرعي مقررات و قوانين تابع
از جابه‌جايي و بازرگاني سفرو قصد وسيع گستره اين در اين
پهنه اين از عبور ولي داشتند را ديگر جانب به جانب يك
.نبود پذير امكان راهنما داشتن بدون گسترده و وسيع
رشد و پيدايي در مي‌توان را مشخصي عوامل چه بنابراين *
دانست؟ دخيل اسلامي جغرافياي دانش
اينها مسلمانان نزد جغرافيا دانش رشد در عوامل مهمترين *
كه مسلماني براي بود فريضه يك كه ;حج سفر -هستند1
و راه بعد دليل به ولي بود شده واجب او بر حج و مستطيع
باشد ، رهنمون خدا خانه به را او كه راهي دقيق ندانستن
قصد مشرق و مغرب نقاط دورترين از كه آناني براي به‌ويژه
شمار به عمده‌اي مشكل خود داشتند ، را فريضه اين انجام
.مي‌آمد
بود فريضه زن و مرد از مسلمانان همه بر ;دانش جستجوي -2
بيابانها و دشتها بشتابند ، سو هر به دانشها جستجوي در كه
و عام "تقريبا فريضه اين.درنوردند را درياها و كوهها و
چون نبود ، شرط استطاعتي هيچگونه آن در و بود همگاني
"مسلمه و مسلم كل علي فريضته العلم طلب":مي‌گويد اسلام
دنيا نقاط دورترين در دانش اگر كه بود شده سفارش حتي و
آن مصداق كه كرد تلاش آن آوردن بدست براي بايد باشد ، هم
حتي و زجر و رنج به اگر و است "بالصين ولو العلم اطلبوا"
اندوزي علم در تلاش از نبايد فرد شود ، منتهي انسان مرگ
"اللجج خوض و المهج بفك لو و العلم اطلبو:كند كوتاهي
آباديها ، كه مي‌دانستند فرض خود بر مسلمانان رو اين از
از و شناخته خوب را ديگر اقوام منازل و شهرها و راهها
بصيرت با تا شوند مطلع آنان هنرهاي و فنون علوم ، فرهنگ
.بپردازند خود نياز مورد دانشهاي جستجوي بر كامل
خود آموزشهاي با كار آغاز از اسلام ;آفاق معرفت -3
در را مسلمانان اجتماعي و فردي شعور و استعدادها
سرگذشت نقل با هم كريم قرآن.داد توسعه مختلف زمينه‌هاي
پيشينيان آثار به را مسلمانان توجه قديمي ملتهاي و اقوام
براي هم تا آموزند پند و نگريسته نيك آنها در تا داد سوق
و عالم در سير و توجه هم و بينديشند خويش آينده سعادت
و شهرها) گذشتگان آثار در تامل و نفوس و آفاق شناسايي
قلمرو گستردگي و تفكر و انديشه توسعه مايه (آباديها
.گردد آنان ذهنيات
عامل بايد داشتيد ، اشاره كه عواملي به مي‌كنم فكر من *
مي‌شد سبب كه افزود را ديگر كشورهاي در مسلمانان فتوحات
اين در منسجم حكومتي سازمان تشكيل براي مسلمانان تا
و تاريخي منش و جغرافيايي وضعيت در مطالعه به سرزمينها
.بپردازند آنان فرهنگي
قابل و مهم عامل كرديد ، اشاره بخوبي كه همانگونه بله ، *
سازمان گرديد ، جغرافيا علم تدوين باعث كه ديگري توجه
و باج مسايل و فتوحات چونبود اسلام اداري و حكومتي
در كه بود آن نيازمند اسلام ، ممالك اداري نظام و خراج
بنابراين.شود انجام كامل و درست تحقيقات موارد اين همه
هماهنگي نيز جغرافيا با كه مباحثي تدوين به را اشخاصي
شده گفته موارد از يك هر مورد در تا كرد وادار داشت
سده آغاز از رو اين از.نمايند تدوين كتابهايي يا رسالات
دنبال به و مروزي احمد ابوالعباس مانند اشخاصي هجري سوم
از جغرافيا زمينه در كتبي تدوين به "خرداذبه ابن" او
حركت اين كارنامه كه پرداختند الممالك و نوع‌المسالك
و يونان جغرافيايي آثار ترجمه با جغرافيا زمينه در علمي
مسلمان ، دانشمندان توسط آثار آن تصحيح و تقليد و ايران
.آورد وجود به را تاريخي و انساني وصفي ، جغرافياي
مي‌توان اسلامي نگاري جغرافيا درحوزه مكاتبي چه به *
داشت؟ اشاره
تا "احتمالا و هجري سوم سده آغاز از اسلامي جغرافياي *
رياضي جغرافياي البته.يافت تكوين قرن اين اول نيمه
الگوهايي چون گرفت ، شكل وانساني وصفي جغرافياي از زودتر
اربعه المقامات و المجسطي مانند يونان نجومي كتب از كه
توسط افلاطون تيمائوس و ارسطو العلويه آثار و بطلميوس
گرفته قرار مسلمان دانشمندان دراختيار و ترجمه مسلمانان
.شد آغاز عباسي مامون زمان از علمي حركت اين جنبش.بود
يك گيري اندازه به امر را جغرافيادانان و رياضيدانان وي
در مهمي حركت و اقدام خود اين و كرد نصف‌النهار درجه
;وي سلف زمان در "قبلا چه اگر بود ، رياضي جغرافياي پيدايي
تعيين من‌باب بلكه علمي صورت به نه نجوم به نيز منصور
و بود شده توجه است ، (نجوم احكام) همان كه زايچه و طالع
پيشبرد در مجدانه‌اي اقدام مامون "عملا بعد سال پنجاه
.كرد علمي‌تري صورت به علم اين
از اين از پيش.برداشت در مهمي نتايج حركت اين
در مامون گفتيم ، سخن النهار نصف درجه يك اندازه‌گيري
كه كرد مسكون ربع از نقشه‌اي تهيه به اقدام راستا همين
.بود جالبي و متهورانه اقدام نقشه‌نگاري زمينه در شك بدون
كه زهري و مسعودي مانند بعدي جغرافيادانان از برخي حتي
بودند ، داده تطبيق آن يوناني نمونه‌هاي با را اثر اين
عالم نقش تهيه در مامون اين‌اقدام كه داشتند اذعان
مارينوس نقشه‌هاي) آن قديمي نمونه‌هاي از بهتر و عاليتر
است آن مقدمه اين طرح از غرض.است بوده (بطلميوس و سوري
كم كم نيز وصفي جغرافياي كه هجري سوم سده پايانه از كه
بغداد ، در كه دانشمنداني و جغرافيادانان گرفت ، وشكل تدوين
وزراي و خلفا توجهات ظل در بودند ، اسلامي خلافت مركز در
.بودند مشغول كتب ترجمه و تدوين به دانش‌پرور و دوست علم
جغرافياداناني توسط يوناني شده ترجمه آثار هنگام اين در
تاليفات الگوي يعقوبي و جعفر قدامتبن خرداذبه ، ابن مانند
كه دانشمندان اين علمي حركت بنابراين ، .گرديد جغرافيايي
عراق مكتب به كردند ، جغرافيا نوشتن به اقدام بغداد در
.گرديد معروف
بود؟ چه اسلامي تمدن در مكتب اين علمي دستاوردهاي *
جهت چهار به را مسكون ربع عراق ، مكتب جغرافيادانان *
را عالم مركز.كردند تقسيم مغرب و مشرق جنوب ، و شمال
و مي‌گفتند زمين ناف يا "سرتالارض" را آن و بغداد
معتقد و مي‌دادند سامرا و بغداد شهر به را اهميت بيشترين
قديم در كه است عراق همين زمين قسمت ترين كهن كه بودند
آن مركز دو و عراق از بعد.است بوده مشهور بابل به
ومدينه مكه شهر دو به مذهبي نظر از (سامرا و بغداد)
از اسلامي سرزمينهاي از غير آنان.داشتند توجه (حرمين)
سخن (..و بلكار سرير ، ) مجاور غيراسلامي سرزمينهاي
ربع تقسيم بر علاوه جغرافيادانان اين از برخي.مي‌گويند
دارند ، توجه نيز ايراني اقليم هفت به جهت ، چهار به مسكون
طبق بر زمين تقسيم از كه ابن‌فقيه و خرداذبه ابن مانند
.كرده‌اند استفاده نيز ايراني جغرافياي
ديگري مكتب گويا بغداد ، جغرافيايي مكتب از غير به *
شده معروف بلخي مكتب به كه آمده پديد عرصه همين در "بعدا
.است داشته نيز فلسفي رهيافت گونه‌اي حتي و
تاليفات در ديگري مكتب هجري چهارم قرن آغاز در !بله *
.شد معروف جغرافيا در بلخي مكتب به كه آمد پديد جغرافيايي
او.است معروف بلخي سهل احمدبن ابوزيد نام به مكتب اين
فلسفه جغرافيا بر علاوه بود ، بزرگ فيلسوف كندي ، شاگرد كه
و نقشه‌كشي به بلخ به مراجعت در و آموخت كندي نزد نيز را
نقشه‌هاي توضيح در كه وي مهم كتاب.پرداخت جغرافيا نوشتن
به "احتمالا دارد ، نام "صورالاقاليم" است ، جغرافيايي
"الممالك و المسالك" عنوان مملكت‌ها و راهها توضيح دليل
"احيانا و حكمت و فلسفه چون ابوزيد.است داشته نيز را
به مربوط روايات از و بوده مستولي مزاجش بر شرعي علوم
در كه موهوم روايتي بر را كتابش بود ، آگاه افلاك و زمين
صدراسلام مسلمانان به را آن و بوده رايج مسلمانان نزد
بنيان مي‌دادند ، نسبت ديگران و عمروعاص عبدالله‌بن چون
نخستين ، مسلمانان كه است بوده چنين روايت آن.است نهاده
و چين مرغ ، آن سر كه مي‌دانستند مرغي شكل همانند را زمين
مرغ آن سينه و خزر درياچه آن چپ بال و هند آن راست بال
دم و اندلس و روم شام ، ،(سورستان)عراق ايرانشهر ، خراسان
بلخي مكتب در روايت اين.است بوده آفريقا شمال مرغ آن
به مكتب اين جغرافيادانان بنابراين.است بوده كار اساس
ديار آنها قول به كه مرغ اين محدوده از خارج سرزمينهاي
مكتب اين جغرافيادانان اكثر چون و نپرداختند بوده ، كفر
زمين تقسيم از بوده‌اند ، ايران فلات مردم از يا و ايراني
و كرده‌اند پيروي بوده ، ايراني سنتي كه اقليم هفت به
و بيست يا بيست به فوق تقسيم بر علاوه را اسلام سرزمين
مكه به را اهميت بيشترين و كرده بخش نيز قطعه يا پاره يك
تعريف در و.داده‌اند اسلام زادگاه عنوان به مدينه و
آيات با را مطالب خود نوشته‌هاي آغاز در آسمان و زمين
مكتب ، اين جغرافيادانان از يكي كرده‌اند ، موكد قرآني
را سرزمين هر ويژگيهاي و مرايا و مناظر او.است مقدسي
از را آن و افزوده خود اثر به (..و انساني و طبيعي)
.است آورده در هضم‌تري قابل شكل به جغرافيايي خشك حالت
مكتب جغرافيايي تقسيمات با كه ديگري تقسيم او ، تاليف در
اقليم هفت كه صورت بدينميشود ديده است ، مغاير بلخي
شده داده قرار مغرب در عربي اقليم هفت و شرق در پارسي
نظريات مطابق مقدسي تقسيم "احتمالا گفته‌اند ، .است
به را مسكون ربع كه بوده حكيم هرمس ;مصر موهومي دانشمند
هفت و استوا خط بالاي آن اقليم هفت كه اقليم چهارده
وي تقسيم كه آن براي و بوده استوا خط جنوب در ديگر اقليم
به را آن باشد ، داشته هماهنگي بلخي مكتب نظريات با
.است كرده تقسيم غربي و شرقي اقليمهاي
ارشاد رضا محمد :از گو و گفت
دارد ادامه
حائري آيت‌الله درگذشت روز هفتمين مراسم
شد برگزار
يزد شهر در يزدي
درگذشت روز هفتمين مراسم :اسلامي جمهوري خبرگزاري - يزد
با پنجشنبه روز يزدي حائري شيخ‌مهدي حاج دكتر آيت‌الله
برگزار يزد محمديه روضه مسجد در مردم مختلف اقشار حضور
.شد
ويژگيهاي و شخصيت پيرامون روحانيون از يكي مراسم اين در
حجت‌الاسلام.كرد سخنراني يزدي شيخ‌مهدي‌حائري حاج مرحوم
تنها يزدي حائري آيت‌الله مرحوم:گفت موسوي‌زاده سيدرضا
تاسيس مملكت ، آبادي در بلكه نمي‌كرد حوزه‌هارسيدگي به
.داشت وافر سعي نيز مراجع‌بزرگ تربيت و خيريه مراكز
يزد ، جمعه امام و فقيه ولي نماينده حضور با مراسم اين
.شد برگزار محلي ديگرمسئولان و استاندار
|
