قرآن در حكمت
بار كاررفته‌كه 92 به قرآن در بار حكيم 97 كلمه‌ء *
كه است كسي معني به و است باريتعالي ذات صفت آن مورد
سازد مي جاري استوار و محكم حكمت با را جهان و خلقت امور
سرمدي محمود :نوشته
بيان و شرح و بازنمايي قرآن‌پژوهي هدف :جستارگشايي
يكي.است انساني ، راهنماي كتاب اين بروني و دروني ساختار
بهتر شناخت در را ما مي‌تواند كه قرآن‌پژوهي روشهاي از
روشهاي از بهره‌گيري گردد ، رهنمون بزرگ ، كتاب اين
روش ، اين بنيان براست قرآن بررسي در ساختگرا زبان‌شناسي
در رفته بكار تركيبهاي و واژه‌ها قرآن ، واژه‌شناسي در
متن آن مكاني و زماني شرايط به توجه با را قرآني متن
آن معناشناختي پيشينه به عنايت با نيز و (نزول شان)
گوناگون معناهاي از زنجيره‌اي شيوه ، اين بربرميرسيم
آن بر ناظر سياسي و اجتماعي تحولات با همزمان واژه يك
بررسي به اختصاص مي‌آيد ، پي در كه مطلبيميآيد بدست
را "حكمت" واژه نويسنده دارد ، شده ياد روش اين از قرآن
دنبال قرآني متنهاي در آن گوناگون معناهاي به توجه با
جلب جستار اين به را گرامي خوانندگان توجه.است نموده
.مي‌كنيم
معارف گروه
كه معنايي هر در كلمه اين :لغت در ،(نظاير و وجوه)
تميز "كردن حكم" و دارد استواري بر دلالت شود استعمال
حكيم و.حكمت يعني حكم:گويد جوهري.باطل از است حق دادن
و فقه و علم يعني حكم همچنين.حكمت صاحب و عالم يعني
به كه "الشعرلحكمه من وان":شده روايت و.دادگرانه داوري
وهوالذكر":آمده قرآن صفت در حديث در واست "حكم" معني
بدون و متقن:آنكه يا.عليكم و لكم الحاكم:يعني "الحكيم
رد و منع معناي به حكم:مي‌گويد عرب.است تشتت و اختلاف
"حاكم":مي‌شود گفته مردم ميان حاكم به جا همين از و.است
.مي‌گيرد را ظالم ظلم جلوي او زيرا.
:"فعل صورت به":قرآن در آن مشتقات و "حكم" معاني
بينهم يحكم فالله":كردن داوري كردن ، قضاوت (1
عمران ، آل ;بقره ، 213:نيز.(بقره ، 113)."...يوم‌القيامه
;نحل ، 59 ;انعام ، 136 ;مائده ، 42 ;نساء ، 58 ، 141 ;23 ، 55
...و جاثيه ، 21 ، ;زمر ، 3 ;، 22 ، 26"ص" ;عنكبوت ، 4
بها يحكم":كردن صادر حكم دادن ، فرمان كردن ، حكم (2
بما يحكم لم من و...هادوا للذين اسلموا الذين النبيون
مائده ، :نيز.(مائده ، 44)."الكافرون هم فاولئك انزل‌الله
...و ;انبياء ، 78 ;يوسف ، 80 ;1 ، 45 ، 47 ، 48 ، 49 ، 95
داور را كسي دادن ، قرار حكم:معني به تفعيل باب در (3
..شجربينهم فيما يحكموك حتي لايوءمنون ربك فلاو" كردن نزاع
.مائده ، 43:نيز.(نساء ، 65).".
بردن ، كسي نزد را داوري و حكم:معني به تفاعل باب در (4
قد و الطاغوت يتحاكمواالي ان يريدون":خواستن حكم كسي از
.(نساء ، 6)"...يكفروابه ان امروا
اختلاف) اتقان كاري ، كردن محكم:معني به افعال باب در (5
احكمت كتاب":(كردن دور آيات از را باطل و اضطراب و
حج ، 52:نيز ;(هود ، 1)."خبير حكيم لدن من فصلت ثم آياته
.(آياته يحكم‌الله ثم الشيطان يلقي ما فينسخ‌الله)
:"اسم صورت به"
.رفته كار به معني چند به "حكم" (6
فيها التوراه وعندهم":شريعت قانون يا دستور (الف
.ممتحنه ، 10 ;نمل ، 78:نيز.(مائده430)."حكم‌الله
الالله الحكم ان":باطل و حق بين كردن جدا و داوري (ب
انبياء ، نيز ;(انعام ، 57)."خيرالفاصلين هو و الحق يقص
.شوري ، 10 ;غافر ، 12 ;78
هواسرع و الحكم الاله":(قيامت در) محاكمه و قضاوت (ج
;رعد ، 41:نيز ;(البيان مجمع).(انعام ، 62)."الحاسبين
.قصص ، 70 ، 88
الا لاتعبدوا ان امر الالله الحكم ان":امر و فرمان (د
.انسان ، 24 ;قلم ، 48 ;طور ، 48:نيز ;(يوسف ، 40)."اياه
يوتيه ان لبشر ماكان":الهي كتاب فهم علم ، حكمت ، (-ه
.(آل‌عمران ، 79)"...النبوه و الحكم و الله‌الكتاب
;انعام ، 89:نيز ;(المفردات ;طبري تفسير ;مجمع‌البيان)
.جاثيه ، 16 ;قصص ، 14 ;شعراء ، 83 ;مريم ، 12 ;رعد ، 37
عنكم اغني وما":(كاري رساندن انجام به) تقدير و قضا (و
عليه و توكلت عليه الالله الحكم ان شي‌ء من من‌الله
.(يوسف ، 67)"المتوكلون فليتوكل
مائده ، )"الجاهليتيبغون افحكم":روش و رسم قرارداد ، (ز
.(50
."علما و حكما آتيناه اشده بلغ فلما":پيامبري نبوت ، (ح
.شعراء ، 21 ;انبياء ، 74 ، 78:نيز.(يوسف ، 22)
:(باشد نافذ حكمش كه كسي) داور:معني به "حكم" (7
من "حكما و اهله من حكما فابعثوا بينهما شقاق خفتم وان"
كه) حكم صاحب و حاكم:معني به و ;(نساء ، 35) "..اهلها
هوانزل و حكما ابتغي افغيرالله":(مي‌كند حكم حق به
.(انعام ، 114).""مفصلا الكتاب اليكم
كه رفته كار به قرآن در بار 97"جمعا كلمه اين "حكيم" (8
كه است كسي معني به و است باريتعالي ذات صفت آن مورد 92
جاري استوار و محكم و حكمت با را جهان و خلقت امور
به بنگريد.اوست دست به امور صلاح و داناست مي‌سازد ،
آيه و 85 بقره ، 32 ، 129 ، 209 ، 220 ، 228 ، 240 ، 260:آيات
.البيان مجمع تفسير در ديگر
:است معني دو به بقيه مورد پنج
حق ، به گوينده سخن و كامل حكمت داراي) قرآن صفت (الف
الايات من عليك نتلوه ذلك":(خلل‌ناپذير محكم آيات داراي
;يس ، 2 ;لقمان ، 2:نيز(عمران ، 58 آل) ".الحكيم الذكر و
.زخرف ، 4
امر كل يفرق فيها":حكيمانه زيادي ، و كمي بدون محكم (ب
.(دخان ، 4)"حكيم
(حكام و حاكمين) جمع شكل به فقط قرآن در "حاكم" (9
.آيه دو در (احكم) لفظ به و است شده استعمال
بينكم اموالكم ولاتاكلوا":قضات":معني به "حكام" (الف
من "فريقا لتالكوا الحكام الي بها تدلوا و بالباطل
.(بقره ، 188) "اموال‌الناس
.مي‌شود ديده اضافي تركيب صورت به آيه در 5 "حاكمين" (ب
و قضاوت‌كننده حق ، به حكم‌كننده:معني به خداوند مورد در
صادر حكم بي‌محابا كه حكم‌كننده‌اي باطل ، و حق ميان فاصل
."هوخيرالحاكمين و بيننا يحكم‌الله حتي فاصبر":مي‌كند
هود ، 45 ;(خيرالحاكمين) يونس ، 109 نيز.(اعراف ، 87)
باحكم) تين ، 8 ;(خيرالحاكمين) يوسف ، 80 ;(الحاكمين احكم)
.(الحاكمين
:است رفته كار به معني چند به "حكمت" (10
يوت من و يشاء الحكمتمن يوءتي":قرآن علم قرآن ، (الف
امام قول از.(بقره ، 269).""كثيرا "خيرا اوتي الحكمتفقد
.قمر ، 5 ;نحل ، 125:نيز ;"فقه و قرآن":گفته (ع)صادق
...الحكمه و الملك الله آتاه و جالوت داود وقتل":نبوت (ب
.، 20"ص" ;نساء ، 54:نيز.(بقره ، 251)."
الحكمتو و الكتاب يعلمه و":حرام و حلال علم و شرايع (ج
.زخرف ، 63:نيز.(عمران ، 48 آل)."الانجيل و التوراه
"الحكمه و الكتاب يعلمكم و ويزكيكم":اسلام شرايع سنت ، (د
;نساء ، 113 ;عمران ، 164 آل ;نيز231.(بقره ، 151).
.جمعه ، 2 ;احزاب ، 34
.الحكمه لقمان آتينا ولقد":دو آن به عمل و عقل و علم (-ه
.(لقمان ، 12)"..
."ويزكيهم الحكمه و الكتاب يعلمهم و":دين فهم و علم (و
.مائده ، 110 ;عمران ، 81 آل:نيز.(بقره ، 129)
به دو هر در و آيه دو در (محكمات و محكمه) لفظ به (11
:روشن معناي و ظاهر داراي و تاويل و تشابه از خالي:معني
.(محمد ، 20)."القتال فيها ذكر و محكمه سوره انزلت فاذا"
.عمران ، 7 آل:نيز
|
