بر مبتني سوسياليسم ظهور دنياي 2000
آزاد بازار
آبردين پاتريشيا بيت ، نيز جان :نويسندگان
موفقيان ناصر :ترجمه
كشورهاي براي آنچه بررسي مقاله اين هدف :اشاره
لهستان ، مجارستان ، شوروي ، جماهير اتحاد بويژه سوسياليستي
.مي‌باشد داده ، روي شرقي اروپاي در كلي بطور و چين
افتادن نفس از درباره عمده دليل به 6 ابتدا نويسنده
دست به تجربيات به سپس.مي‌كند اشاره كلاسيك سوسياليسم
شرق بلوك در آن تاثير و گورباچف توسط سابق شوروي در آمده
است آن نهايت در مقاله اين دستاورد مهمترين.مي‌پردازد
نقش به خود قاطع اعتماد" در "سوسياليستي بين‌الملل" كه
اشتباه را آن و كرد تجديدنظر "اقتصادي فرآيند در دولت
وسايل مالكيت و كالاها توزيع بر دولت نظارت و خواند
از بخشي خود كه زير مقاله.كرد ذكر موهومي امر را توليد
نشده ، منتشر هنوز كه ني نشر چاپ "دنياي 2000" كتاب
اروپاي و درشوروي طلبي تجديدنظر جزئيات دارد سعي مي‌باشد
.بنشيند بررسي به را شرقي
انديشه گروه
با نود دهه پايان تا سوسياليسم شكل تغيير از حاصل نتايج
بيستم قرن دهه آخرين واقع ، به.شد خواهد آشكار تمام وضوح
نجات براي خارق‌العاده آزمايش دوره يك مرحله آخرين
.بود خواهد نيز سوسياليسم
زوج جهاني نمايش اين اصلي بازيگر دو تاريخي ديدگاه از
.بوده‌اند تاچر مارگارت و گورباچف ميخاييل شگفت‌انگيز
قرار خود اصلي هدف را رفاه‌گستر دولت شكستن درهم تاچر ،
دستوري اقتصاد شكستن هم در گورباچف و بود ، داده
.را دنيا سوسياليستي دولت بزرگترين
به همه بنگريم ، عقب به يا 2020 سال 2010 از كه هنگامي
مرگ برابر در كه زماني سوسياليسم ، كه ديد خواهيم آساني
طرزي به ويكم بيست قرن آستانه در بود ، گرفته قرار قطعي
.يافت شكل تغيير بنيادين
كلاسيك سوسياليسم افتادن نفس از براي عمده دليل شش
:برشمرد مي‌توان
كشور هيچ جهاني ، اقتصاد چارچوب در.جهاني اقتصاد -1
صورت به نيست قادر -غيرسوسياليست يا سوسياليست- منفردي
نسبي كارآيي.بياورد دوام خودبسنده و بسته اقتصاد نوعي
نظام‌هاي نوع اين كه است شده موجب سرمايه‌داري اقتصادهاي
در و كنند سازگار تحولات با را خود بتوانند بهتر اقتصادي
از بخواهد كه كشوري هر.آيند هم گرد جهاني اقتصاد نوعي
به بماند باقي جهاني بازي از بركنار و بسته اقتصادي نظر
كه نيست ترديديماند خواهد عقب ناپذير چاره طرزي
و بود برده پي واقعيت اين به شوروي در گورباچف ميخاييل
قضيه.كرد راآغاز خود اصلاحي برنامه‌هاي آن تاثير تحت
-امريكا ايالت‌هاي از يكي -اوهايو كنيم فرض كه است آن مثل
نكند شركت امريكا متحد ايالات اقتصاد در كه بگيرد تصميم
است اين مساله اما ، .ورزد پافشاري خودبسندگي نوعي بر و
اقتصاد در شركت براي نظام نوع هر با كشور نوع هر كه
نوعي در كه باشد زماني از پذيرتر رقابت بسي بايد جهاني
.است مي‌برده سر به شده حمايت محيط
ظهور نخست وهله در دور راه از ارتباطات.تكنولوژي -2
به بخشيدن شتاب حال در اينك و ساخت ممكن را جهاني اقتصاد
اقتصاد بخش پيشرفته‌ترين كه مالي ، خدمات.است آن توسعه
تا دارد سروكار الكترونيك با بيشتر مي‌شود ، محسوب جهاني
عادت آنها به دراز ساليان كه خدماتي يا مالي امور با
از ارتباط برتر تكنيك‌هاي واقع در تازه چيز.بوديم كرده
.است دور راه
بر مبتني اقتصادهاي موفقيت عدم.تمركزگرايي شكست -3
.است شده شناخته رسميت به سرانجام مركزي برنامه‌ريزي
دست شوروي ، اتحاد دستوري اقتصاد كه كرد اعتراف گورباچف
اينك.است بوده فاجعه نوعي بعد ، به استالين زمان از كم
بر مبتني غيرمتمركز الگوي كه است شده آشكار همگان بر
آميزتر موفقيت جا همه در آزاد بازار و فردي ابتكارهاي
.است بوده
در را جهان سرتاسر مي‌رسيد نظر به زماني كه سوسياليسم ،
گرفته قرار بزرگ چالشي آستانه در اينك گرفت ، خواهد بر
.نابودي يا تحول:است
تامين هزينه.گستر رفاه دولت طرح‌هاي گزاف هزينه‌هاي -4
از بسياري را مركزي دولت طريق از انساني خدمات عرضه و
پريشان سرانجام نيز آنها همه و آزموده‌اند كشورها
و اجتماعي خدمات وزيران از بسياري.مانده‌اند
ذهن در را ورشكستگي نامطبوع خاطره آنها نخست‌وزيران
نديده را آن مديد مدت‌هاي كه جمعيت‌شناسي علم.دارند
جهاني جنگ از پس.مي‌دهد هشدار ما همه به اينك مي‌گرفتيم
فاحشي ميزان به بگيران مستمري به شاغل افراد نسبت دوم ،
به از 32 نسبت اين امريكا در مثال ، براياست يافته كاهش
سوت صداي جا همه در.است يافته كاهش يك به حد 3 تا يك
به عمومي هزينه‌هاي تحمل‌ناپذير رشد مناسبت به داوران
با را قرن اين دهه آخرين ما از بسياري.مي‌رسد گوش
براي دولت:برد خواهيم پايان به دست اين از پرسش‌هايي
چه برآيند خود هزينه‌هاي عهده از نمي‌توانند كه آنان
تعهداتي چنين توانست خواهند چگونه دولت‌ها و كرد خواهد
سازند؟ متحقق خود خزانه‌داري ورشكستگي بدون را
شمار كه مي‌دانيم ما همه.كار نيروي در دگرگوني -5
در اهميت ، نظر از چه و كميت نظر از چه دست‌ورز ، كاركنان
-يافت خواهد كاهش و يافته كاهش سرعت به جهان سرتاسر
پايه‌هاي كارگر طبقه عنوان زير كه است كاركناني منظور
تشكيل را سوسياليستي احزاب و كارگري اتحاديه‌هاي اصلي
تولد به كه بود "كار ارزش" نظريه كه مي‌دانيم -مي‌دهند
درصد.است پايان آغاز فقط اين وليانجاميد سوسياليسم
مختلف كالاهاي سازنده كارخانه‌هاي در شاغل انساني نيروي
.است نياز مورد تازه‌اي نظريه.مي‌رود پيش صفر جهت در
اقتصادي نظام‌هاي ويژه ماهيت.فرد روزافزون اهميت -6
به دولت از را توجه كانون ارتباطات و اطلاعات بر مبتني
كتاب از ملهم نظريات برخلاف.است كرده جابه‌جا فرد سوي
دولت كنترل فقط نه كامپيوتر ،[1984 ارول جرج مشهور
و اهميت برعكس ، بلكه ، است نكرده فشرده‌تر را برافراد
شدت به دولتي قدرت از و بخشيده استحكام را افراد قدرت
.است كاسته
و قدرتمندتر بسي افراد اقتصادها ، شدن جهاني موازات به
سر به صنعت عصر در كه مي‌شوند زماني از پراهميت‌تر
.مي‌بردند
دنياي در كه است اين رخدادها غيرعادي‌ترين از يكي
درآمده روز مد صورت به روزها اين كه چيزي سوسياليست‌ها
يا دولت به نسبت فرد اولويت بر كه است فراواني تاكيدهاي
.مي‌آيد عمل به "جمع" به نسبت
تاثيرات و تنيدگي هم در بيستم ، قرن دهه‌هاي آخرين در
برابر در را متحدانش و شوروي اتحاد پديده شش اين متقابل
براي را سوسياليسم يا كه داد قرار تاريخي دوراهي اين
آن كامل شكستن درهم به يا كنند اختراع نو از سوم هزاره
مبارزه بيستم قرن دهه آخرين پرهيجان نمايش.دهند در تن
سال 2000 آيا كه نيست روشن هنوز.است گزينه دو اين بين
پديد شاهد يا بود خواهد سوسياليسم رفتن ميان از شاهد
و سوسياليسم از مركب دورگه‌اي اقتصادي نظام آمدن
.آزاد بازار راهكارهاي
پشت را گذرا مرحله‌اي ما بيستم قرن سال‌هاي آخرين اين در
برنامه‌ريزي به متكي اقتصادهاي همه "عملا.مي‌نهيم سر
به:هستند بازاري اقتصاد راهكارهاي آزمودن حال در مركزي
ايجاد به پرداخته‌اند ، توزيع و توليد وسايل خصوصي‌سازي
پيش تمركز عدم سوي به آورده‌اند ، روي سهام بازارهاي
را قيمت‌ها تعيين مي‌پذيرند ، را ورشكستگي‌ها مي‌روند ،
دولتي بخشنامه‌هاي صدور از و مي‌گذارند بازار برعهده
.مي‌ورزند خودداري
را خود روكار ، ميشل فرانسه ، سوسياليست نخست‌وزير
نخست‌وزيراستراليا ، .مي‌ناميد "آزاد بازار سوسياليست"
.مي‌ديد "بازار اراده تحت سوسياليست" يك را خود هاوك ، باب
حركت آزاد بازار جو در "عملا نيوزيلند كارگر حزب حكومت
گونسالس ، فليپه اسپانيا ، سوسياليست نخست‌وزير.مي‌كرد
را خود و بود پذيرفته را آزاد بازار راهكارهاي از بسياري
مشاوران از يكي.مي‌كرد قلمداد "عرضه سوسياليسم" مروج
چيزي بشريت":مي‌گفت بگيال ، آگان آپل گورباچف ، اقتصادي
".است نياورده وجود به آزاد فروش و خريد بازارهاي از بهتر
رخ شرقي اروپاي و شوروي اتحاد در كه دگرگوني‌هايي پس ،
جهاني كيفيتي بلكه نبود ، كشورها آن به منحصر مي‌داد ،
آزاد بازار" يا "آزاد بازار سوسياليسم" حال ، هر در.داشت
ولي مي‌رسد ، نظر به "ضدين جمع" نوعي هرچند "سوسياليستي
و بيست قرن به سوسياليست دولت‌هاي يا كشورها گذار مرحله
.مي‌دهد تشكيل را يكم
اقتصادي‌هاي از ژرف جابه‌جايي نوعي شاهد فعلي دنياي
.است آزاد بازارهاي بر مبتني اقتصادهاي سوي به دولتي
گورباچف انقلاب *
اتحاد شدت و عمق به كجا هيچ سوسياليسم مفهوم در تجديدنظر
ميخاييل سوي از ظاهر به حركت اين.نبود سابق شوروي
خارق‌العاده فشار نيز سر پشت از ولي مي‌شد هدايت گورباچف
نباشد بد شايدنبود بي‌تاثير كلي دگرگوني‌هاي بعضي
مارس 1985 در كه هنگامي گورباچف ، موقعيت به اجمالي نگاهي
راي چهار برابر در راي پنج ناچيز اكثريت با) را قدرت
.بيفكنيم گرفت دست به (سياسي دفتر اعضاي
آساي غول چين.مي‌افتاد چين به او نگاه چپ ، سمت در
تجربه و مي‌رسيد نظر به كمونيست كمتر روز به روز كمونيست
به گورباچف ، .مي‌داد گسترش سرعت به را خود آزاد بازار
كشاورزان كه بود آگاه خوبي به كشاورزي سابق وزير عنوان
نسبت -را ممكن بهره‌وري بيشترين گذشته سال پنچ در چيني
خوبي به گورباچف.آورده‌اند دست به -دنيا ديگر هرجاي به
كشتزارهاي حذف سبب به چيني‌ها موفقيت اين كه مي‌دانست
به آزاد بازار انگيزش‌هاي مقدمات پايه‌گذاري و اشتراكي
پديده اين به گورباچف كه هنگام همان در.است آمده دست
اعلام نيز را خود "شهري" سياست چيني‌ها مي‌انديشيد ،
در كه را آزاد بازار محرك‌هاي كه دادند توضيح و كردند
كارخانه‌هاي به است بوده موفقيت‌آميز "كاملا كشاورزي بخش
.داد خواهند تعميم نيز شهري
اقتصادي رشد راه همان نيز چين اگر آمد خواهد پيش وضعي چه
سنگاپور ، جنوبي ، كره -بپيمايد را آسيايي "ببر چهار"
به هنگ‌كنگ سال 1997 در كه هنگامي و -هنگ‌كنگ و تايلند
كجا به عظيم غول اين اقتصادي رشد شود ، بازگردانده چين
اصلي چين به "احتمالا نيز تايوان اگر و كشيد؟ خواهد
و بزرگ چين يك اقتصاد تاثير آمد؟ خواهد پيش چه بپيوندد ،
اتحاد اگر بخصوص بود؟ خواهد چه شوروي اتحاد بر نيرومند
بماند؟ درجازدن و ركود حالت به همچنان شوروي
اروپايي مي‌ديد ، را اروپا گورباچف غرب ، سوي به نگاهي با
كه بود كرده اعلام (فوريه 1985) قبل ماه در "دقيقا كه
صورت به سال 1992 در اروپا مشترك جامعه عضو كشور دوازده
كه آمد درخواهند مانع و بي‌مرز و واحد آزاد بازار نوعي
ملاحظه با.بود خواهد جهان اقتصادي بازار بزرگترين "عملا
اقتصاد نوعي شتابان ظهور نمي‌توانست گورباچف جهات ، جميع
ناديده مي‌رسيد ، نظر به رقابت‌آميز بي‌نهايت كه را جهاني
و قطعي پيش‌بيني نوعي نمي‌توانست ضمن ، در.بگيرد
كه آينده‌اي:بزدايد خود ذهن از هم را انكارناپذيرآينده
.افتاد خواهد عقب خود رقباي از همواره شوروي اتحاد آن در
ابر ولي بود ، "قدرت ابر" يك زمان آن در شوروي اتحاد
كشورهاي حد در پريشان و بي‌رمق خانگي اقتصاد با قدرتي
ناخالص درآمد از درصد آن 25 متن در كه اقتصادي سوم ، جهان
مي‌يافت ، اختصاص فضايي برنامه‌هاي و نظامي امور به داخلي
چنان كيفيت نظر از كشور صنعتي فراورده‌هاي كه حالي در
آن سياسي نفوذ منطقه از خارج در كه بود نارسا و ضعيف
.نمي‌كرد پيدا توجهي قابل فروش بازار هيچ كشور
پرسيدند گورباچف از وقتي كه نبود تعجب جاي بنابراين ،
است ، قائل خود نظر مورد اصلاحات براي موفقيت شانس چقدر
ما است ، چقدر ما موفقيت شانس كه نيست مهم":داد پاسخ
".نداريم پيش در ديگري انتخاب
و اصلاح -پروسترويكا كه مي‌ديد گورباچف كار آغاز همان از
و سياسي جو بازشدن -گلاسنوست بدون -اقتصاد بازسازي
به.بود خواهد ناممكن گذشته ، روش‌هاي و راه انتقادپذيري
كه مي‌ورزيد تاكيد اصل براين مكرر طور به دليل همين
.شد نخواهد عملي گلاسنوست بدون اقتصادي اصلاحات
فاجعه باآنكه چين ، من تيانان ميدان در ژوئن 1989 كشتار
طلبان اصلاح ديگر و گورباچف سود به عمل در بود ، آميز
واقعه اينشد تمام شرقي اروپاي كشورهاي و شوروي
باطل به سخني اصلاح‌طلبان كه داد نشان همه به اسف‌انگيز
خواست كه اقتصادي ، اصلاحات در نمي‌توانيد شما:نگفته‌اند
-هم را سياسي اصلاحات آنكه بدون يابيد ، توفيق است ، همگان
كار دستور در -مي‌شود ابراز آن برابر در مقاومت‌هايي كه
.دهيد قرار خود
به امكان‌پذير سياسي اصلاحات بدون پروسترويكايي نوع هيچ
اتحاد در واقعي انقلاب نوعي ترتيب بدين و نمي‌رسد نظر
.شد شروع شوروي
پيشرفت به نياز بين موازنه حفظ مساله حركت ، اين با همراه
مطرح سابق شوروي اتحاد در سياسي بي‌ثباتي هجوم و اقتصادي
گورباچف كه بود خسي و پرخار و دراز بسيار راه اين و شد
.مي‌ساخت آماده آن پيمودن براي را خود مي‌بايست
اقتصاد در فردي ابتكارهاي از استقبال *
قانوني شوروي -پارلمان -"عالي شوراي" نوامبر 1986 ، در
سال هفتاد از پس بار نخستين براي كه رساند تصويب به را
ظهور اجازه مي‌ناميدند "فردي بنگاه" را آن كه چيزي به
مي‌توانست كس هر بار نخستين براي ترتيب ، بدين.مي‌داد
:سازد برپا مصوب زمينه سه در را خود شخصي وكار كسب
بعد ، سال طول در. اتومبيل تعميرات و پوشاك توليد رستوران ،
تنها.مي‌شد افزوده فهرست اين به نيز تازه‌اي زمينه‌هاي
شخصي ، اقتصادي بنگاه‌هاي ايجاد شدن قانوني از پس سال يك
موءسسه و 60000 جديد حرفه‌اي و شغلي زمينه ونه بيست
آمده به‌وجود شوروي اتحاد سراسر در شخصي اقتصادي وبنگاه
و رسيد پنجاه به مجاز شخصي حرفه‌هاي شمار در 1988 ، .بود
پديد خصوصي اقتصادي موءسسه و بنگاه ميليون از 5/1 بيش
.بود آمده
بعضي مشمول نيز دولتي بنگاه‌هاي نو 1988 ، سال عيد روز در
بنگاه‌هاي" مورد در كه شدند اقتصادي ملاحظات همان از
عدم و كار كيفيت سود ، كسب:بود رسيده تصويب به "فردي
كار كيفيت براساس دستمزدها پرداخت ديگر حالا.تمركز
نخستين براي.مي‌گرفت انجام موءسسه بودن سودآور يا شاغلان
كه را كاركناني مي‌توانستند بنگاه‌ها صاحبان بار ،
قانون.كنند اخراج نبود نظر مورد سطح در عملكردشان
.بود تدوين دست در نيز دولتي بنگاه‌هاي خصوصي‌سازي
ورشكستگي *
بخش كه بودند مجاز موفق بنگاه‌هاي جديد ، قانون چارچوب در
براي يا مجدد سرمايه‌گذاري براي را خود سود از مهمي
نيز ناموفق بنگاه‌هاي.برسانند مصرف به دستمزدها افزايش
چيز اين شوروي ، اتحاد در و كنند ورشكستگي اعلام مي‌بايست
.بود تازه‌اي "كاملا
كل سال 1991 ، تا كه بود شده پيش‌بيني زماني جدول نوعي در
...شود آزاد دولت كنترل از كشور توليد
حركت اين از پيش شوروي اتحاد در مرسوم روش‌هاي و راه
غربي صنعتي كشورهاي مردم براي حسابرسي بر مبتني اقتصادي
.مي‌شد گرفته تصميم مسكو در چيز همه.بود نامفهوم "تقريبا
از يك هر اوليه مواد و تجهيزات سالانه تخصيص مسكو
كارگاه هر براي و داشت برعهده را كشور كارخانه‌هاي
كه بود مسكو همچنين.مي‌كرد تعيين جداگانه كار برنامه
هر در محصول يا كالا نوع چند سال هر در مي‌گرفت تصميم
تفصيلي صورت حتي.شود توليد بايد كارگاه يا كارخانه
دستگاه‌هاي از نيز بنگاه و كارخانه هر دستمزدهاي
بي‌دليل بنابراين ، .مي‌رسيد مسكو در مركزي برنامه‌ريزي
"دستوري نظام" را اقتصادي نظام نوع اين بعضي‌ها كه نبود
.مي‌ناميدند
اجتماعي قرارداد تهديد *
گورباچف ، روسيه تغييرات از بسياري در مستقر ضمني تهديد
و دولت بين موجود اجتماعي قرارداد احتمالي شدن شكسته
تا.گرفت كم دست نبايد را مطلب اين اهميت.بود شهروندان
شغل خود شهروندان از يك هر براي شوروي دولت زمان ، آن
غذايي مواد يارانه‌اي ، مسكن ،(درآمد كم "معمولا)
.بود كرده تضمين را رايگان پزشكي وهزينه‌هاي يارانه‌اي
متعهد ضمني طور به نيز شوروي شهروند خدمات ، اين ازاي در
را دولت و حزب مطلقه قدرت و ببندد را خود دهان كه بود
را خودتان دهان":مي‌گفت حالا گورباچف اما.بپذيرد
.است رسيده فرا گلاسنوست عصر انتقادكنيد ، بگشاييد ،
دهيد تغيير را اجتماعي ساختار بگيريد ، عهده به مسئوليت
است رسيده فرا پروسترويكا عصر گردد ، ميسر شخصي ابتكار تا
نكنيد ، عمل خوب خود شغلي وظايف به اگر شرايطي درچنين و
قديمي اجتماعي قرارداد نقض اين ".شد خواهيد اخراج كار از
از.نمي‌آمد خوش سابق شوروي شهروندان از بسياري مذاق به
صرفنظر شوروي ، مردم از نسل چهار موقع ، آن تا انقلاب 1917
شغل داراي مادام‌العمر طور به واقعي‌شان ، عملكرد از
كه داشت رواج لطيفه اين روس‌ها ميان در) بودند شده تضمين
به كه هستند مدعي آنها و مي‌كنيم ، كار كه هستيم مدعي ما"
و بود شده عوض ناگهان وضع اين اما ، (".مي‌دهند دستمزد ما
وي ژوئيه 1987 در.مي‌كرد پافشاري امر اين بر گورباچف
هر واقعي دستمزد كه است مهم بسيار امر اين":مي‌گفت
او مشاركت ميزان با متناسب ممكن حد نزديك‌ترين تا كارگر
اين در هم محدوديتي گونه هيچ و باشد كار نهايي حاصل در
".نيست جايز مورد
كشاورزي پروسترويكاي *
شكستن هم در براي را انقلابي فرايندي گورباچف در 1988
فرايند اين.گرفت كار به اشتراكي كشاورزي استاليني نظام
و اشتراكي و دولتي عظيم كشتزارهاي گذاشتن كنار براساس
نكته.بود شده طراحي كوچك اجاره‌داري‌هاي تشويق
گونه اين مي‌خواست وي كه بود آن حيرت‌انگيز
كشور كشاورزي بخش سرتاسر به را كوچك اجاره‌داري‌هاي
با كار ، جريان در كه بود آن نهايي‌اش هدف و دهد تعميم
كشاورز دهقان به‌تدريج انفرادي ، بهره‌برداري‌هاي تشويق
.كند "خويش زمين مالك" را
را قطعنامه‌اي كمونيست حزب مركزي كميته مارس 1989 ، در
خانوادگي يا روستايي گروه‌هاي آن موجب به كه كرد تصويب
را آن و كنند اجاره زمين دولتي كشتزارهاي از مي‌توانستند
خود فرزندان به حتي و باشند داشته اختيار در العمر مادام
مورد محصول نوع كه بودند مجاز اجاره‌داران.كنند منتقل
را محصول برداشت از حاصل سود و كنند انتخاب را خود نظر
.دارند نگاه خود براي نيز
دارد ادامه
|
