پژوه كتاب دانشوري
استاد زنده‌ياد علمي فعاليتهاي و آثار زندگي ، به نگاهي
دانش‌پژوه محمدتقي
عراقي فعال حسين
كه كيست و است فضيلت و علم تكريم بزرگان نام زنده‌داشت
در دانش‌پژوه محمدتقي استاد جاودانياد منزلت و قدر نداند
به جان استادسال 1375 كجاست؟ به تا ايران معاصر فرهنگ
سترگش فرهنگي ميراث و آثار هميشگي حضور اما سپرد ، معبود
فلذا كرده حك درخشاني كتابهاي كتيبه‌هاي بر را او نام
وجودش و فضيلت و عشق به بود زنده دلش كه او نميرد هرگز
مقاله دانشورانه ، اخلاق و فضيلت و فرهنگ به بود پيوسته
و آثار برخي فهرست زندگي ، خطوط ترسيم در است كوششي زير
دانش استاد پژوهشي درسهاي و علمي دستمايه‌هاي بالاخره
.پژوه
ميرزا حاج پدرش نام شد متولد آمل در ش.-ه سال 1290 به وي
بنام فقهاي و مجتهدان از كه است لاريجاني دركايي احمد
كودكي دوران كردن سپري از پس او.است بوده لاريجان و آمل
عم" خواندن از پس را ادبي مقدمات و كرد آغاز را تحصيل
فرا "نصابالصبيان" و "حافظ ديوان" و "كريم قرآن" و "جزء
سامان آن عالمان ديگر و پدر محضر از راه اين در و گرفت
.برد فراوان بهره
شهر راهي تحصيل ادامه براي پدر فوت با سالگي هجده سن در
علميه حوزه علماي بحث و درس جلسات از تا گرديد قم مقدس
از و بود آنجا در سالي دو.كند فيض كسب علمي مركز آن
در گلپايگاني ابوالفضل ميرزا چون بزرگواري استادان محضر
ملاعلي آخوند حضرت و قمي ميرزاي "المحكمه القوانين" درس
استفاده "لمعه شرح" درس در نجفي مرعشي آيت‌الله و همداني
آيت‌الله‌العظمي درس محضر از وافرش حظ درباره استادكرد
آيت‌الله از كه ادبي نوادر لذات هنوز":مي‌گويد (ره)نجفي
ويژه انقلاب ، دانشگاه) "هست ذهنم كام در مي‌شنيدم مرعشي
(ص 71 "پاييز1374" كتابخواني و كتاب
زندگي گرفتاريهاي سبب به اقامت ، رحل سال دو از بعد
نزد آنجا در و برگشت آمل شهر به و بماند قم در نتوانست
دينه‌اي عروي آقامحمد مرحوم و فرسيوي ابوالقاسم مرحوم
و گرفت فرا را (ره)انصاري مرتضي شيخ "رسائل" و "مكاسب"
.نمود فيض كسب عالم دو آن درس از بسيار
در سالي چهار.شد تهران راهي و بست سفر بار سال 1316 در
در آشتياني ميرزامهدي مرحوم محضر از قديم سپهسالار مدرسه
را منقول و معقول دانشكده دوره سپس و برد بهره فلسفه درس
و ((ره)مطهري شهيد عالي مدرسه) جديد سپهسالار مدرسه در
درجه اخذ به سال 1320 در اينكه تا كرد طي عالي دانشسراي
سرآغاز سال 1319 در دانشگاه به ورودش.آمد نائل ليسانس
در سال همان در و بود نيز پژوهش و تحقيق عرصه به او ورود
بود شروعي اين و شد كار به مشغول حقوق دانشكده كتابخانه
كتابخانه معاونت سمت سال 1331 در.كتابپژوهي براي
دانشگاه خطي كتب كتابخانه رياست در 1333 و حقوق دانشكده
مشاورت سال 1343 در و مركزي كتابخانه رياست در 1334 و
كتابخانه اين كميته عضويت در 1346 و مركزي كتابخانه فني
در سال 1334 از فعاليتها اين كنار در و شد داده وي به
تدريس به تهران دانشگاه اسلامي معارف و الهيات دانشكده
روش و خاورشناسان تاريخ و اسلامي فلسفه تاريخ و منطق
دوره در و پرداخت ليسانس فوق و ليسانس دوره‌هاي در تحقيق
.كرد آغاز را اسلامي عرفان تدريس نيز دكتري
كارهاي در وي همدوش كه استاد ديرين دوست افشار ايرج دكتر
كارهاي ارزش و اعتبار درباره داشته ، فعاليت كتابشناسي
در او شناختگي و دانش جهاني علمي اعتبار":مي‌نويسد وي
"مخصوصا عربي و اسلامي و ايراني مطالعات به مربوط مجامع
و تصحيح نگاري ، فهرست كتابشناسي ، .اوست بزرگ كار سه به
(ص 159 شماره 5251 ، كلك هنري و فرهنگي ماهنامه) "پژوهش
كتابشناسي -1
كتابشناسي و كتاب اهميت و ارزش درباره پژوه دانش مرحوم
و غرب ديار يا امريكا يا اروپا علماي ديدم من":مي‌گويد
و شناخته‌ايم را كتاب اول (ايراني دانشمندان) خودمان حتي
كار بخواهد اگر امروز هم محققي هر و كرده‌ايم تاليف بعد
(ص77 انقلاب ، دانشگاه مجله) ".بشناسد را كتاب اول بايد بكند
و كتابشناسي اطلاعات كسب منظور به و راستا همين در او
نجف ، بغداد ، شهرهاي به تهران دانشگاه دستور به نسخه‌شناسي
در مكه و مدينه شهرهاي و عراق كشور در كاظمين و كربلا
لنينگراد مسكو ، شهرهاي به و سال 1345 در سعودي عربستان
در باكو و سمرقند بخارا ، تاشكند ، دوشنبه ، تفليس ، سابق ،
و اوترخت و ليدن و مونيخ و پاريس شهرهاي و سابق شوروي
و پرنيسول و بوستون كمبريج ، شهرهاي و اروپا در استانبول
.كرد سفر امريكا در نيويورك و شيكاگو و آن‌آربرميشيگان
به مربوط آنچه برداشت سفرها اين در كه يادداشتهايي
و شده چاپ مركزي كتابخانه نشريه در بود عربي كشورهاي
و سابق شوروي كشورهاي خطي نسخه‌هاي درباره يادداشتهايش
شش به نزديك درباره و صفحه هزار به نزديك امريكا و اروپا
چاپ مركزي كتابخانه نشريه هشتم مجلد در كتاب عنوان هزار
.است شده
نگاري فهرست -2
دنياي در":مي‌گويد ماندگارش و سترگ كار اين درباره وي
و والا مقامي مشترك فهرستهاي و كتابشناسي كه كنوني
جامعي فهرستهاي بايد اسلامي محققان است ، يافته اساسي
تلاش نياز اين برآوردن براي من و باشند داشته دراختيار
فارسي ، از اعم خطي نسخه‌هاي از جامعي فهرستهاي كه كرده‌ام
با ابتدا من.آورم فراهم كردي و اردو گاهي و تركي عربي ،
در خدمت اين پايه‌گذار كه مشكو سيدمحمد مرحوم دعوت
در فهرست‌نگاري كار براي بيامرزد ، خدايش و بود ايران
و كتابداري به او با اول و..شدم دعوت تهران دانشگاه
.ماخذ همان) "فهرست‌نگاري به "بعدا و پرداختم كتابشناسي
(ص 76
نبوده اين به منحصر فقط استاد كار فهرست‌نگاري زمينه در
با كرده سعي بلكه بپردازد نسخه‌ها ظاهري معرفي به كه است
انجام غرب در اخير سال صد يك در آنچه به جانبه همه توجه
خودمان در كه شواهدي و ضوابط در تجسس و عنايت نيز و شده
فنون و قواعد برمي‌آيد ، نسخه‌ها اصل ميان از و
را متناسب و روشمند اسلوبي حتي و تنظيم را فهرست‌نگاري
چهل ميان از فهرست‌نويسي مباني به توجه با او كند عرضه
كه آورده دست به را دقايقي متفاوت‌الشكل نسخه هزار پنجاه
.بود نيامده فهرست‌نگاران نظر به اين از پيش آنها از برخي
پژوهش و متون تصحيح -3
هريك كه است متوني طبع و تصحيح فرزانه استاد آن ديگر كار
"طبعا و برسد چاپ به كه است داشته ضرورت مناسبتي به
پشتوانه با كه نسخه‌هاست شناخت در او اشراف و بصيرت
ارزش با متون از مقداري است شده موجب او علمي جامعيت
باره اين در خودبيايد پژوهشگران دسترس به شده فراموش
:مي‌گويد
ناشناخته‌ها ، نايابها ، كه است بوده برآن همواره من كوشش"
يافتم توفيق من.كنم چاپ را موءثرها سرانجام و گمشده‌ها
متكلمان ، فيلسوفان ، عقايد و آرا حاوي كه را متوني كه
آثار و مسائل عارفان و صوفيان مقامات و اقوال
و مترسلان مكاتبات و منشات منطقيان ، و رياضي‌دانان
نگاران وقايع و مورخان توسط مضبوط حوادث و وقايع دبيران ،
(ص 77 انقلاب دانشگاه)."برسانم چاپ به است ،
بيشتر كه است او منفرد پژوهشهاي علمي‌اش تلاش‌هاي ازديگر
عقايد و آرا بررسي و كلام فلسفه ، منطق ، زمينه‌هاي در
در شايد پژوهشها اين.است يافته انتشار اسلامي متفكران
كمونه ، ابن ابن‌سينا ، فارابي ، ارسطو ، كارهاي شناساندن
بابا نصير ، خواجه ناصرخسرو ، غزالي ، ميمون ، ابن رشد ، ابن
دانشمند سي‌چهل و فيض ملامحسن ملاصدرا ، كاشاني ، افضل
.است نبوده بي‌تاثير زمره اين از ديگر
در كه دارد زمينه‌ها اين در معتبري گفتارهاي استاد
و است شده بدانها استناد خاورشناسان تحقيقات و مقالات
.است مباهات مايه ايران براي و مي‌شود
و ترجمه و تصحيح از اعم فراواني ، آثار پژوه دانش استاد
عبارتند آنها از برخي كه گذاشته يادگار به خود از تاليف
و نحل و ملل و حديث و كلام و فقه):اسلامي معارف در:از
معتقد" مفيد شيخ "الاعتقاديه النكت" ترجمه (حكمت و فلسفه
.شيرازي صدرالدين "الجاهليه كسراصنام" ،"الاماميه
ترجمه طوسي ، شيخ "الفتاوي و الفقه مجرد في النهايه"
،"ابن‌سينا النجا" ،"بحرالفوائد" حلي ، محقق "نافع مختصر"
ترجمه يا "نما جهان جام" ،"الاخبار شهاب فارسي شرح"
آقاي گرامي دانشمند همكاري با (بهمنيار "التحصيل"
.(نوراني عبدالله
بر علاوه ساله‌اش پنج و هشتاد عمر در استاد تلاش حاصل
مقاله قريب 350 ترجمه و تاليف و تحقيق پنجاه از بيش
عاشقان نزد در مقالات اين از هريك كه مي‌باشد محققانه
.است خاصي اعتبار و ارزش داراي ايراني اسلامي فرهنگ و علم
آذر در 30 تحقيق و پژوهش ازعمري پس كتاب پيرعالم اين
گنجي" پيوست ابديت به و كرد تسليم آفرين جان به جان 1375
"!دريغ !دريغ زمين زير به نهفته چنين
|
