|
|
غرب و ما وگوي گفت و ايرانشناسي
عباديان محمود دكتر با گفت‌وگو
ارشاد محمدرضا :از گفت‌وگو
فرهنگ درباره غربيان پژوهشهاي از سده سه به نزديك :درآمد
نزد در كه پژوهشها اين.مي‌گذرد ايرانزمين تاريخ و
گرديده ، معروف ايراني مطالعات يا ايرانشناسي به غربيان
بنيانهاي و سياسي انگيزه‌هاي و تاريخي خاستگاه نظر از
قابل‌طرح و رسيدني بر كدام هر معرفت‌شناختي و فلسفي
و ارزيابي نقد ، به مشخص گرايشي ايران در امروزه.هستند
پژوهشي مراكز ديگر سويي واز آمده پديد سنت اين بازشناسي
.شده‌اند گذاشته بنيان كشورمان داخل در ايرانشناسي داعي
آن‌گونه ايرانشناسي آيا كه است آن رابطه دراين جدي پرسش
و طرح قابل نيز ما براي از بوده ، مطرح غربيان براي كه
شناخت و دروني شناخت ميان اينكه و نه؟ يا است پيگيري
وجود هماننديهايي و تفاوتها چه (غربيان آن از) بروني
دكتر استاد با ديديم لازم كه ديگري پرسشهاي و دارد؟
آن كه بگذاريم ميان در ايرانشناسي مسائل متخصص عباديان
.مي‌خوانيد پي از را
بررسي غربيان ايرانشناختي مطالعات زمينه در سالها شما *
برخي.هستيد اين‌باره در نظرياتي داراي خود و كرده
را ايرانشناختي ميان آن از و شرق‌شناسي مطالعات خاستگاه
در را آن و دانسته غربي كشورهاي استعماري دوره با برابر
چيست؟ اين‌باره در شما نظر.مي‌دانند بررسي قابل فضا همان
مطرح را مسئله اين كه كساني از يكي نكنم ، جسارت من اگر *
اين ، از پيش سالها.است داوري رضا دكتر آقاي مي‌كند ،
طرح مسئله‌را همين براون ادوارد با رابطه در كسروي ، احمد
شرق‌شناختي ، كاوشهاي پس در كه عقيده‌بود اين بر او.كرد
داشته وجود غربيان طماع‌گونه و استعماري مقاصد درواقع
اين به دوره‌اي تا نگرش اين‌گونه چه اگر البته.است
را آنها نمي‌توانيم ولي مي‌داده خاصي سوي و سمت پژوهشها
پيش‌برنامه‌اي يك كه گفت نمي‌توان "عمدتا و بدهيم كليت
با معنوي و مادي امكانات صاحب محققين از عده‌اي كه بوده
.آورده‌اند روي ايران فرهنگ شناخت و آشنايي به روحيه اين
دوره به منحصر ديگر ، فرهنگهاي و ملتها شناخت روحيه اين
و چهارم پنجم ، سده يوناني نويسندگان.نيست اروپا استعمار
كنجكاو همسايه اقوام شناخت به نسبت هم ميلاد از پيش ششم
زبانهاي ناشناخته خطوط خواندن به كه زمينه‌هايي.بودند
باستان يونانيهاي همين كه بود گزارشهايي شد ، منجر ايراني
از پيش مي‌بينيم ، پس.بودند كرده ثبت ايراني اقوام از
ايدئولوژيكي و سياسي خاص فضاي خدمت در پژوهشها اين آنكه
و نظري "صرفا خاستگاه گيرد ، قرار اروپايي كشورهاي
هر كه است طبيعي صورت به‌هر.است داشته پژوهشگرانه
.بگيرد قرار بد يا خوب بهره‌برداري خدمت در شناختي
سده از فرانسه و انگليس بخصوص اروپايي كشورهاي كه هنگامي
و هند نظير شرق كشورهاي به استعماري مقاصد براي هجدهم
در و يافت خاصي سوي و سمت پژوهشها ، اين آوردند ، روي مصر
رسوم و آداب و فرهنگ شناخت با تا مي‌شد كوشش تحقيقات اين
هر بهكنند دامنه‌دار را خودشان حضور سلطه ، تحت كشور آن
به خود سفرهاي از پولو ماركو كه را گزارشهايي شما حال ،
و چين از وي كه گزارشهايي.بفرماييد ملاحظه داشته چين
آشنا چين واقعيات با را اروپاييان مي‌دهد ، آن اوضاع
.نبود ميان در سلطه‌اي هيچ‌گونه كه مي‌دانيم ولي مي‌كند
شناخت ميان مستقيم خط يك كه بگويم مي‌خواهم خلاصه
بر سلطه و زبانشناختي حتي و جهانگردانه سياحت‌مدارانه ،
است مسلم پژوهشها اين.يافت نمي‌توان تحت‌شناخت كشورهاي
براي.گرفت قرار اروپاييان سياسي مقاصد خدمت در بعدها كه
به فضا اين در "اكثرا هندشرقي ، كمپاني پژوهشگران نمونه
.مي‌دادند ادامه خودشان تحقيقات
ترسيم خاورشناختي پژوهشهاي از شما كه فضايي اين در *
تحقيقات و چيست؟ ايرانشناختي بررسيهاي جايگاه كرديد ،
شد؟ آغاز موضوعاتي چه از اروپا در ايرانشناختي
خاورشناختي ، تحقيقات هسته در ايرانشناختي پژوهشهاي *
كساني نخستين از يكي هجدهم سده در جيمز ويليام.آمد پديد
و لاتين زبانهاي روي بر زبانشناختي بررسيهاي با كه بود
برد پي زبانها اين خويشاوندي به سانسكريت آنگاه و يوناني
ما.ايرانشناختي پژوهشهاي براي بود پايه‌اي اين و
حتي و جهانگردان كه صفويه زمان از كه مي‌دانيم
آن پيرامون و جمشيد تخت از انگليسي سياستمداران
تاريخي آثار يادمانهاي آن به حيرت با ساعتي مي‌گذشتند ،
تا.نداشتند آن پيشينه درباره اطلاعاتي ولي مي‌نگريستند
قصد به نه هرتسفلد و روالينسون مانند كساني اينكه
علمي پژوهشهاي و ايرانگردي براي بلكه استعماري ماموريت
ميخي خط بررسي و شناخت به ديگر ، كشورهاي مسائل در
طول سال تا 180 كه 150 مي‌بينيم.آوردند روي هخامنشيان
زبانشناختي مشكلات و شده خوانده خط اين به‌تدريج تا كشيد
هينتس والتر سال 1960 در سرانجام و شود حل آن دستوري و
اساس براين.كرد منتشر آن‌باره در را تحقيقات آخرين
روي بر زبانشناختي بررسيهاي با ايرانشناختي ، پژوهشهاي
اين در آلماني‌ها و شد آغاز باستان ايران خاموش زبانهاي
.دادند انجام قابل‌توجهي و درخشان تحقيقات بويژه زمينه
ايرانشناسي رشته در اروپايي ، كشورهاي در نيز هم‌اكنون
تكميل براي و مي‌كنند تدريس را فارسي ادبيات و زبانها
در يوشيج نيما اشعار و چوبك صادق داستانهاي "مثلا آن
در ايرانشناسي اساس بنابراين ، .مي‌شود خوانده آن كنار
فرهنگي سنتهاي و ادبيات زبان ، با آشنايي غربي ، كشورهاي
.است ايران باستانشناختي كاوشهاي و زمينه‌ها در
اصطلاح غرب ، در ايرانشناسي رايج اصطلاح كنار در استاد *
(IranischeStudien)كه‌درآلماني"مطالعات‌ايراني"ديگري‌به‌نام
فرانسه در و (Iranian Studies) انگليسي در
كه مي‌شده بسته كار به مي‌گويند ، (E,tudesIranienes)
دو اين ميان فرقي آيا است ، يافته بيشتري رواج امروزه
دارد؟ وجود رهيافت
موجود واقعيتهاي به مربوط بيشتر ايراني ، مطالعات *
ميان فاصل خط يك درواقع و بوده ايران معاصر و اجتماعي
.كشيد مي‌توان ايراني مطالعات و كلاسيك ايرانشناسي
سمت هم‌اكنون.دارد پيوند معاصر مسائل با ايراني مطالعات
امروزي و زنده مسائل متوجه ايرانشناختي ، مطالعات سوي و
.است ايران
چون.دارند جايگاهي چه اسلامي مطالعات و اسلام‌شناسي *
زير را اسلام از پس ايران به مربوط مطالعات كه مي‌دانيم
آورده‌اند؟ اسلامي مطالعات همان يا اسلام‌شناسي عنوان
دايرتالمعارف نام به داريم دايرتالمعارفي ايران در ما *
را مجموعه اين اول جلد ببينيد ، 5 شما اسلامي ، بزرگ
درواقع 70 كه است اين منظورم.كرده‌اند تنظيم اروپايي‌ها
اسلام‌شناسان تحقيقات حاصل دانشنامه اين درصد تا 80
انجام فرانسه در بيشتر اسلام‌شناسي مطالعات.است اروپايي
استعمار سلطه در زيادي زمان مدت مسلمانان كه چرا شده
بخش كرديد ، اشاره كه همان‌گونه صورت هر به.بودند فرانسه
عنوان زير اسلام ، از پس ايراني پژوهشهاي عمده
مطالعات ولي مي‌گرفت قرار بررسي مورد "اسلام‌شناسي"
مبدا يعني دارد ، همزماني شكلي امروزه ايرانشناختي
.مي‌دهند قرار ايران فرهنگ و تاريخ از مقطعي را تحقيقات
ايران باستاني زبانهاي زبانشناختي مطالعات ديگر امروزه
نقطه‌نظرهاي از آن مختلف جوانب و شده اشباع زيادي حد تا
موارد از برخي در بعدها اگرچه.است شده بررسيده گوناگون
.كرد پيدا استعمارگرانه و سياسي اشكال
به‌دوراز و واقع‌بينانه پژوهشهاي ميان مي‌توان چگونه *
سياسي واهداف انگيزه‌ها با پژوهشهايي و سياسي فضاي تاثير
كرد؟ تفكيك غربي كشورهاي استعماري و
و تاريخي مطالعات روي ومنظم بررسيهاي‌مشخص با بايد *
تاريخي مستندات با را آنها به‌دقت ، ايرانشناسان فرهنگي
ديگر سويي از را آنها شكل‌گيري بستر و سنجيد واقعي
اتحاد دانشمندان ايرانشناختي مطالعات در شما.بررسيد
سياسي ملاحظات به بيشتر كنيد ، بررسي اگر سابق شوروي
كه بود آن بر سعي مطالعات اين از برخي در.برمي‌خوريد
"ماد تاريخ" در "مثلا.يابد تنزل ايران گذشته فرهنگ نقش
نژادي ريشه كه بود آن بر كوشش دياكونف ، گرانسنگ نوشته
اين به بدانند (ايراني اقوام از) مادها را آذربايجان
مركزيت با آذربايجاني كه بود آن بر سياسي خواست كه دليل
زباني و نژادي نظر از كردها درحالي‌كه.گردد تشكيل باكو
سياسي تعبير و تفسير اين صورت هر به.هستند مادها دنباله
را سياسي مواضع اين شما.است داشته وجود تاريخي منابع از
منابع تا مي‌يابيد روسها و انگليسي پژوهشهاي در بيشتر
.آلماني يا فرانسوي
به ما امروز انگيزه‌هاي از كه هنگامي ;مي‌رسد نظر به *
به سخن اسلامي ايراني تمدن و فرهنگ شناخت و ايرانشناسي
را مدرنيته يا مدرن جهان شتابناك تحولات مي‌آيد ، ميان
.دانست تامل قابل آن دلايل و خاستگاه به‌عنوان مي‌توان
چيست؟ باره اين در شما نظر
و بيستم سده دوم نيمه از درواقع.است درست "كاملا اين *
به كه مي‌كرد ايجاب ايران موقعيت جهاني ، دوم جنگ از پس
مراكز ، علت همين به و روي‌آوريم ايرانشناختي پژوهشهاي
پژوهشها اين بي‌گمان.آمدند پديد نهادهايي و موءسسات
ديد ميان فاصلي خط هيچ غربيهاست ، كارهاي همان تداوم
اين اسلام درباره فقط شايد.ندارد وجود ما ديد و غربيان
نيستم ، اسلام‌شناس چون من و باشد داشته وجود فاصل خط
.باشم داشته باره اين در دقيقي داوري نمي‌توانم
اين با متناسب علمي دقيق روش‌شناسي نداشتن از غير به *
در تحقيقات اين ركود عوامل عنوان به "اكثرا كه پژوهشها
زمينه اين در ديگري عوامل چه به شما شده ، شناخته ما نزد
داريد؟ اشاره
تحقيقاتي جد ما -كرديد بيان شما آنچه به‌جز -درواقع *
كه كنيد نگاه را بارتولومه چون ايرانشناسي شما.نداريم
صرف -هشتادسالگي تا دوسالگي و بيست از -را عمرش سراسر
او زندگينامه در.كرد اوستايي وادبيات زبان در پژوهش
ديوارهاي به و كرده تكثير را اوستايي متون كه مي‌خوانيد
.باشد داشته ذهن در را آنها هميشه تا بود آويخته اتاقش
از دوره‌اي وقف را خود كه است كسي چه ايران در به‌راستي
شاعر ، يك متخصص يا بكند سرزمين هنراين و فرهنگ
روش ندانستن ما ضعف عمده بشود؟..و نويسنده انديشمند ،
و فرهنگ درباره اروپايي منابع و زبانها نشناختن كار ،
به.نداريم نيز را لازم پشتكار آنكه ديگر.است تاريخ‌مان
.افزود نيز را مالي تامين بايد مسائل اين
اندازه چه تا غربي ايرانشناسان دستاوردهاي شما نظر به *
شود؟ واقع مفيد ما براي مي‌تواند
ما براي را گذشته‌اي غربي ايرانشناسان صورت هر به *
و شناختي روش و فرهنگي سابقه با اينان.كرده‌اند ترسيم
كار اين به قادر داخلي پژوهشگران از بهتر پژوهشي
رسيده نتايجي به متعددي موارد در است ممكن حتي.بوده‌اند
ما روحيات و فرهنگ تاريخ ، بازتابگر كلي خطوط در كه باشند
به مربوط رسوم و آداب و فرهنگ يك با كه فردي.باشد بوده
كه كسي از مي‌تواند بهتر من نظر به مي‌نگرد ، بيرون از آن
داشته ارزيابي و داوري آن درباره مي‌كند ، زندگي آن در
و انسانشناس لوي‌استروس باره اين در نمونه بهترينباشد
فرهنگ درباره سالها كه است فرانسوي ساختگراي اسطوره‌شناس
چندين آن حاصل كه زد دست پژوهش به بومي مردم و سرخپوستان
تحقيقاتش در سالها استروس لوي.است باره اين در كتاب
فرهنگشان به آنان ديدگاه از تا كوشيد سرخپوستان درباره
فرق اقوام اين فرهنگ كه است مدعي همين براي و كند نگاه
كمي نظر از فقط و ندارد اروپايي پيشرفته فرهنگ با زيادي
.دارد تفاوت
ژاك چون انديشمنداني كه هستيد آگاه "حتما استاد البته *
مركزي اروپا بار داراي را استروس لوي پژوهشهاي كل دريدا
وي نظر به.مي‌دانند (euro - centrism) محوري اروپا يا
لوي‌استروس پژوهشي نوشته‌هاي و آثار لابلاي از ما
غير /اروپا بنيادين تقابل به بوميان و سرخپوستان درباره
اثبات صدد در پژوهشها اين رو اين از.برمي‌خوريم اروپا
.است ديگران بر غربي انديشه و ذهنيت برتري
.است ذهنيت پيش و فرض پيش دچار نيز دريدا ژاك خود *
چه؟ به نسبت *
.كاتوليسيسم و ماركسيسم به نسبت *
كاتوليسيسم و ماركسيسم از دريدا نقد كه مي‌رسد نظر به *
همه از و.است وي خاص كه روش‌شناختي ترفند يك چارچوب در
اين.باشد كردن مطرح قابل اروپايي فرهنگ درون آنكه مهمتر
فيلسوفاني انديشه‌هاي آيا شما نظر به حال.نيست فرض پيش
بر معرفت‌شناختي لحاظ به تازه‌اي پرتو فوكو ، و دريدا چون
نمي‌اندازد؟ ديگر اقوام فرهنگ درباره اروپاييان پژوهشهاي
فوكو ، چون پست‌مدرني متفكران انديشه‌هاي و آثار در ما *
چه كه ببينيم و نماييم بررسي و دقت بايد...و دريدا
پژوهشهاي بيشتر شناخت براي مي‌توانند دستاوردهايي
به‌عنوان بيشتر دريدا البته.باشند داشته ايرانشناختي
با بيشتر فوكو و مي‌شناسد را غرب غربي ، تفكر نقدكننده
.است بوده آشنا ايرانيان
را خودش تاثير ايدئولوژيك ارزش‌بنديهاي كه است مسلم خوب
آنها به بايد ما و است نهاده ايرانشناختي پژوهشهاي بر
خدمت در بايد بيروني نگاه آن.باشيم داشته نقادانه نگرشي
بود خواهد جالب غربي يك براي من نظر به.باشد دروني ديد
وي پژوهشي دستاوردهاي قبال در مجابكننده واكنشي ما اگر
آينده ما گفته‌هاي در آنها كه است خوب چهباشيم داشته
سودمند غرب براي هم مساله اين ببينند ، را فعاليتهايشان
.ايرانيان ما براي هم و است
و ما سويه دو گفتگوي و شناخت نيازمند اين استاد البته *
ايرانشناسي كرسيهاي كنار در شما آيا رو اين از است ، غرب
نيز غربشناسي مراكز و كرسيها بنيانگذاري به داخلي ،
هستيد؟ معتقد
ما غربشناسي كرسيهاي كه مي‌كنم فكر من البته.بله *
بايد را غرب ما.كند پيدا بيشتري اهميت و برجستگي بايد
جامعه عضو ملت يك ما.نماييم مطالعه و بررسي آن كليت در
جهاني ، فرهنگ مختصات در ايران تمدن و فرهنگ.هستيم جهاني
و واقعيتها وراي از را خودمان بايد ما.است شناختني
گفتگوي يك در فقطبشناسيم خودي فرهنگ و ملي مرزهاي
مي‌توانيم كه است غرب جمله از و ديگر فرهنگهاي با سازنده
هرودوت تاريخ !كنيد ملاحظه شما.بشناسيم را خودمان
.مي‌كند آغاز يونانيان و ايرانيان ارتباطات ازچگونگي
غرب به كه يوناني فرهنگ مثبت دستاوردهاي از يكي بي‌گمان
ديگري آينه در را خودش هماره كه است اين مي‌رسد ، نيز
.برسد خودش از برداشتي به بتواند تا ديده
و سوي يك از فرهنگي خويشتن شناخت در كوشش شما يعني *
مي‌دانيد راستا يك در ديگر ، سوي از را (غرب مانند) ديگري
هويت از تصويري به بخواهيم ما اگر كه هستيد معتقد و
كنيم؟ نگاه نيز ديگران آينه در بايد برسيم ، خودمان
ملي مرزهاي از فراتر بايد ما ايرانشناختي مطالعات.بله *
جهاني فرهنگ تبادلات پهنه در را خودمان نخست بايد.باشد
دستاوردهاي به نسبت انتقادي ديد يك با آنگاه ببينيم ،
با بايد ضمن اين در البته.بازشناسيم را آنها غربيان ،
.كنيم پيدا دسترسي غربي منابع به اروپايي ، زبانهاي دانستن
درون و مرزي برون يافته‌هاي از سنتزي با بتوان شايد
.رسيد ايراني هويت زمينه به مركزي
و دوره چه فرهنگي پويه اين در ما خاستگاه شما نظر به *
باشد؟ بايد كشورمان فرهنگ از تاريخي
يعني.است بهتر كنيم شروع (قاجار) كنوني دوره از اگر *
در "مثلا نيز خود غربيان.دهيم قرار اصل را معاصر دوره
آغاز معاصر ادبيات از ادبيات ، تاريخ درس در دانشگاهها
به گام معاصر ادبي ارزشهاي با آشنايي ضمن در و مي‌كنند
فرهنگي ادوار شناخت من نظر به.مي‌پردازند گذشته به گام
اهميت.باشيم پيگير بايد حركت اين در را ايران تحول‌ساز
با بار نخستين براي ايران كه است سبب آن از معاصر دوره
روشنفكران و شده آشنا مدرن جهان مسائل و انديشه‌ها
استعمارزدگي و فرهنگ عقبماندگي مسائل تبيين به ايراني
.پرداختند
|
|
