الفباي تغيير چگونگي و تاريخچه به نگاهي
ايران در الفبا ايران در فارسي
جوان سينماي جشنواره در كوتاه فيلم 494
الفباي تغيير چگونگي و تاريخچه به نگاهي
ايران در ايران‌الفبا در فارسي
كساني جانب از شديدي فعاليت هجري گذشته قرن دوم نيمه در
و يادگيري سهولت به و شده آشنا اروپا ادبيات با كه
زمان و شد آغاز بودند ، پي‌برده لاتين الفباي كاربري
و جنجال موجب حتي و تفحص و بحث مورد موضوع اين درازي
.گرفت قرار موافقان و مخالفان غوغاي
با و برداشته قدم راه اين در كه آن‌هايي همه كه اين در
مي‌نمودند پي‌گيري و طرفداري آن از تمام جديت و حرارت
و مصلح آدم‌هاي (بودند شهرت كسب پي در كه معدودي بجز)
صدد در آنها همه حقيقت در.نيست سخني بودند ، دلسوزي
كه بودند ، فارسي الفباي نارسايي‌هاي و كاستي‌ها اصلاح
تربيت و تعليم سيستم به توجه با بويژه زيادي دشواري‌هاي
ايران در فرهنگي توسعه و آموزش راه در زمان ، آن در رايج
.مي‌كرد ايجاد سوادآموزي گسترش و
پيشنهاد و اختراع و ابداع جديدي الفباهاي آنها ، از برخي
رفع راه در چند علايمي افزودن با ديگر بعضي.كردند
.بودند موجود (عربي) فارسي الفباي اصلاح صدد در كاستي‌ها ،
و دانسته چاره راه را لاتين الفباي به عبور نيز عده‌اي
سياستمدارارمني خان ملكم ميرزا حتيميكردند پيشنهاد
بود ، برانگيز سوال اقداماتش از برخي كه ايراني الاصل
در) حروف اشكال چندگانگي از احتراز براي كه كرد پيشنهاد
پيوند از ناشي اشكالات و (...كلمه پايان و ميان آغاز ،
به‌طور لاتين مانند نيز فارسي حروف كلمه ، يك حروف
يكديگر به اتصال بدون ديگر عبارت به جداگانه و انفكاكي
منتشر و تاليف الفبايي چنين با نيز كتبي حتي.شوند نوشته
.ساخت
صورت فارسي الفباي اصلاح مسير در غالبا كه دغدغه اين
بهينه استفاده و اصلاح براي عثماني و قفقاز در مي‌گرفت ،
مورد اين در مشكلاتش كه نويسي تركي براي الفبا اين از
.داشت جريان بود ، مضاعف فارسي زبان به نسبت
منجر تركيه در سال 1928 نوامبر در كه بود همان‌ها كوشش
الفباي استقرار و غربي الفباي الغاي قانون تصويب به
جمهوري در نيز مشابهي كوشش و شد كشور آن در لاتيني
به نيز آنجا در كه گرفت صورت (سابق) شوروي آذربايجان
.انجاميد (كيريل) لاتيني الفباي به عربي الفباي تغيير
آخوندزاده فتحعلي ميرزا نهضت اين فعال پيشروان از يكي
كه بود تقي‌خان ميرزا فرزند (ق._ه 12961227) ،(آخوندوف)
بسياري مانند كه بود ، ايران آذربايجان خامنه اهل اصل در
آنجا در و رفته ارس سوي آن به ايران آذربايجاني‌هاي از
.بود مانده و شده متاهل
اسلامي ملل و ممالك احوال و اوضاع در كه آخوندزاده
داده انجام زيادي تفحصات و كرده بسيار تحقيقات و مطالعات
موضوع همين در نيز كتابي بود ، نوشته چندي رسالات و كتب و
روي آن ، در كه بود كرده تاليف "الفبا رساله" نام به
از سال 1274 در و نموده فحص و بحث خود اختراعي الفباي
ديگر رساله دو آن ، بر علاوه وي.بود شده فارغ آن تاليف
و الفبا اين معايب شرح و (عربي) فارسي خطوط تاريخ در نيز
به و 1285 درسال‌هاي 1280 خودش ، اختراعي الفباي كارآيي
الفبا اين در اوبود نوشته تركي و فارسي زبان دو
ويژه علايم اعراب ، براي و انداخته را فعلي حروف نقطه‌هاي
.مي‌شد نوشته صامته حروف همانند كه بود گرفته نظر در
الفبا اين قبولاندن راه در آخوندزاده ، فتحعلي ميرزا
كنسولگري طريق از را آن از نسخيكرد بسيار جديت و كوشش
ديگري نسخه و نمود ارسال ايران دولت به تفليس در ايران
دولت پايتخت استانبول به خود با سال 1280 در را آن از
ارائه كشور آن وقت صدراعظم پاشا فواد به و برده عثماني
منتشر استانبول مطبوعات در مورد اين در نيز مقالاتي.كرد
نشان كار اين به خوشي روي ايران دولت ظاهرا ولي.ساخت
عثماني دولت در ايران سفير حسينخان ميرزا حتي و نداد
نتيجه در و گذاشت عقيم آنجا در را آخوندزاده فعاليت‌هاي
باره اين در هجونامه‌اي و بازگشت قفقاز به نتيجه بدون او
(1):مي‌گويد چنين آن در كه است بيت حدود 80 در كه نوشت
زردچهر مردك يك ناگاه كه
زهر برآميخت مرادم بجام
بود راه ورا وزيران پيش به
نمود دولت و دين دشمن مرا
ساله‌ام ده رنج شد هيچ او از
ناله‌ام زمين از آسمان شنيد
روم خاك از برگشتم بناچار
...شوم بود مرا آنجا در ماندن كه
يادآور شده سروده نيز شاهنامه وزن در كه هجونامه اين
ناراحتي نشانگر و بوده محمود سلطان عليه فردوسي هجونامه
(2).بود راه اين در موفقيتش عدم از او
"الفباء خصوص در منظومه" به موسوم مثنوي در آخوندزاده
:مي‌كند بيان ابيات اين با را خودش ناراحتي و تحسر
روزگار مرا حسرت اندوه به
ناپايدار دير درين سرآمد
زن چنگ تدبيرها بسيار به
وطن حب فرط از بودم همي
حاصلي ولي سعي‌ام بخشيد نه
(3)صاحبدلي عصر درين نديدم
عارضش كه گرفتاريهايي واسطه به بازگشت ، از پس آخوندزاده
نسخه‌اي كه اين تا.گذاشت مسكوت را موضوع اين مدتي شد ،
طبع به پاريس در كه خان ملكم ميرزا اختراعي الفباي از
موضوع همين رسيد دستش به بود ، فرستاده او به و رسانده
و آثار.شد گذشته فعاليت‌هاي پي‌گيري براي انگيزه‌اي
در اكنون كه -فرستاد ايران دولت به را خود تحقيقي رسالات
-مي‌شود نگاهداري تهران (مطهري شهيد) سپهسالار كتابخانه
لاتين الفباي آخر دست و نرسيد نتيجه به كوشش‌ها اين ولي
...دانست مشكلات حلال را
ملكم ميرزا و آخوندزاده بر علاوه شد ، گفته كه همانطور
.پرداختند فعاليت و كوشش به زمينه اين در ديگري كسان خان
(تبريزي الدوله ارفع رضاخان ميرزا) ارفع پرنس جمله از
تفليس در رشديه رساله نام به كتابي كه "دانش" به متخلص
قفقاز شيخ‌الاسلام كه ديگري آخوندزاده.رسانيد چاپ به
نام‌معلم به مدرن تربيت و تعليم درباره كتابي بود ،
رشديه حسن ميرزا حاجي.رسانيد چاپ به و نوشته الاطفال
(وطن زبان) "ديلي وطن" نام به زمينه همين در كتابي نيز
.رساند چاپ به تبريز در تركي به
به بهروزي الفباي عنوان تحت رساله‌اي بكشلو رضاخان ميرزا
وزارت اول نايب حسينخان ميرزا.نمود تاليف ق._ه سال 1299
به "افكار نمونه" عنوان تحت رساله‌اي نيز ايران خارجه
طبع به استانبول در دو هر كه نوشت قمري هجري سال 1303
.رسيد
باره اين در نيز تبريزي مستشارالدوله يوسف‌خان ميرزا
علماي از بود مشهد در كه هنگامي و شده متحمل زيادي زحمات
اخذ را آنان موافق نظريات و كرده استفاده آنجا معروف
به باره اين در مستدلي و مفصل رساله سال 1303 در.كرد
.آورد در تحرير رشته
بوده بمبئي در دانش ادبي انجمن اعضاي كوشندگان ، جمله از
به "السانيت دانش خط" نام به و كرده اختراع الفبايي كه
لطفعلي ميرزا حاجي چون ديگري كسان همچنين.رساندند طبع
متخلص) براغوشي آلان خان كاظم ميرزا و تبريزي مجتهد آقا
.نوشته‌اند رسالاتي و اختراع الفبايي هريك (مطلع به
تحت را خود الفباي رساله اويسي محمدخان علي ميرزا همچنين
رسانده چاپ به نفيسي صورت به استانبول در "نو راه" عنوان
يكي.است موجود شورا مجلس كتابخانه در آن از نسخه‌اي كه
صاحب تختسكي شاه به معروف محمدآقا كوشندگان اين از ديگر
ق‌رساله‌اي._ه سال 1323 در كه است "روس شرق" روزنامه
.نوشت تركي الفباي درباره
درباره (ص 6) آذربايجان دانشمندان از تربيت ، خان محمدعلي
از 25 پس كه مي‌كند صحبت (آلباني) آرنائود اهل از دكتري
و رساله بر 20 بالغ و كرده اختراع الفبايي زحمت ، سال
علاوه گفتم كه همانطور.است نوشته باب اين در كتاب
سخت وادي اين در مصلح ، اشخاص از زيادي تعداد براين‌ها ،
تاليف زيادي كتب و مقالات و رسالات پرداخته ، تكاپو به
.نيست ميسر كم فرصت اين در آنها همه ذكر كه كرده‌اند
ارائه (عربي)فارسي الفباي تحول درباره را مطالبي اينك
:مي‌دهيم
عربي الفباي تحول سير
سوي از اسلام دين پذيرش با همراه ايران در عربي الفباي
بلامنازع وسيله قرن تا 3 و 2 يافت رونق و رواج ايرانيان
در استقلال از نشانه‌هايي كه اين تا.بود ايران در كتابت
شهر يعني عباسي ، خلافت مركز به نسبت ايران نقاط دورترين
زبان كه دري فارسي به آثاري نتيجه در.شد متظاهر بغداد
بود ، ماوراءالنهر از قسمت‌هايي و افغانستان از بخشي محلي
رشد غزنويان و سامانيان حمايت با و كرد پيدايش به شروع
تمام در بعدها كه بود زبان همان و يافت فوق‌العاده‌اي
بعدها و كتابتي و ادبي زبان به و يافته گسترش ايران نقاط
.شد ايران‌مبدل از بخش‌هايي محاوره‌اي زبان به
رواج و ايران در اعراب حكام قرن دو به قريب كامل تسلط
را ايرانيان قديمي زبان و الفبا ،(كوفي) عربي خط و زبان
دوره در و (است شده معروف پهلوي خط به امروزه كه)
حتي.برد بين از بود ، مرسوم اشكانيان اواخر و ساسانيان
مي‌شدند ، شمرده مجوس كه دوران آن از مانده مكتوب آثار
ايرانيان رو اين از.گشت معدوم زمان مرور به يا تعمدا
از آسانتر كه عربي الفباي با را دري فارسي زبان همان
مكاتبات بيشتر لذا.نوشتند بود ، هم پهلوي الفباي
انجام بوده ، قديم از نيز آن كه نسخ خط به ايرانيان
جمله از داشتند كاستي‌هايي نيز خط دو اين وليميگرفت
برخي و نقطه و اعراب نبود حروف ، بعضي در مشابهات
.نشانه‌ها
غير مسلمانان نو سوي از قرآن قرائت لزوم و اسلام گسترش
از برخي كه مي‌آورد پديد قرآن تلاوت در اشكالاتي عرب ،
.انداخت خط اصلاح فكر به را مصلحان
به زياد ، دستور به كه بود كسي اولين ابوالاسود گويند
به نه علايم اين ولي كرد ، اقدام قرآن در اعرابگذاري
پيش و زبر و زير در نقطه‌هايي صورت به كنوني ، بلكه صورت
و كلداني‌ها او از قبل كه كاري.شد داده قرار حروف
الف ، ) صوتيه حروف آن متعاقب.بودند داده انجام سرياني‌ها
بن عبدالملك خلافت دوره در.شد ابداع نيز (ياء واو ،
بيشتري اصلاحات خليفه دستور به (ق._ه سال 65 به) مروان
به عاصم نصربن بار اولين براي و گرفت صورت الفبا در
ت ، ب ، مانند مشابه حروف بالاي و زير در نقطه‌هايي گذاردن
كاتبان كه هرچند.كرد مشخص را آنها غيره و خ ج ، و ث
كه جايي در مگر مي‌كردند ، امتناع نقاط نوشتن از مدتها
مرد مخاطب اگر بويژه را عمل اين زيرا.مي‌شدند ناچار
(4).مي‌كردند تلقي توهين او به نسبت بود ، دانشمندي
چون.شد ديگري گرفتاري سبب نيز عاصم نصربن ابداع اين
مي‌شد داده نشان نقطه با نيز اعراب گفتيم كه همانطور
است اعراب نشانگر نقطه كدام كه نبود معلوم خواننده براي
سال‌ها گذشت از پس.(حروف)اعجام نشانگر نقطه كدام و
كه شد براين قرار بالاخره دانشمندان مشغولي دل و گرفتاري
نقطه‌هاي و بگذارند قرمز جوهر با را اعراب نقطه‌هاي
سال تا مسئله اين.سياه مركب با را (اعجام) حروف نشانگر
راشدين ، خلفاي دوره كتابهاي.داشت ادامه ق._ه 300
.مي‌شد نوشته صورت اين به عباسيان دوره واوايل امويان
دشوار سياه و سرخ مركب با متوالي نوشتن كه آنجايي از ولي
اعجام نقطه‌هاي جاي به نيز مدتي لذا بود ، وقت‌گير و
نمونه‌اي در چنانكهشد رسم كج خطي نقطه هر براي (حروف)
كه قرآني در و شود مي مشاهده هجري دوم سده در كوفي خط از
روش همين است ، كوفي خط به و (ع)علي حضرت به منسوب آن خط
.است شده گرفته كار به
روش كه اين تا نيافت زيادي دوام نيز چالش‌ها اين ولي
ديگر نشانه‌هاي.شد گرفته پيش در (فارسي) عربي خط امروزي
ا )تنوين و(ه) جزم و (ء) همزه و ( ) تشديد ،(آ)مد چون
"سين" سر از يد تشد ظاهراشد افزوده آن در( ا و ا و
(5).است شده گرفته "عين" سر از همزه و
تعيين نشاني فارسي ويژه حروف براي قرن‌ها اينها تمام با
الفباي در آنها به نزديك حروف از رو اين از بود ، نشده
چ وبجاي ب حرف (فارسي ب) پ جاي به.مي‌شود استفاده عربي
گذاشته ك (فارسي كاف) گ حرف بجاي و ز حرف ژ بجاي و ج حرف
با بعدا كه مي‌شد نوشته نقطه دو با چ نيز زماني.مي‌شد
يا نقطه سه با كاف حرف گ بجاي نيز گاهي شد نوشته نقطه سه
شمارش كردن مرتب اصلاحات از ديگر يكي.مي‌شد نوشته همزه
(آرامي و عربي فنيقي ، )لاتين در كه همانطور بود ، تهجي حروف
كه بوده "...ابجد" صورت به عربي الفباي در است alcd..
امروزي فارسي الفباي در.درآمد "...ابتث" صورت به بعدا
حروف و هم كنار در متشابه حروف كه معني بدين مي‌كند فرق
...مي‌آيند الفبا آخر در منفرد
درباره بحث‌هايي نيز شمسي هجري دهه 1350 سال‌هاي در
مطبوعات از برخي در آن معايب و فارسي الفباي دشواري
.نداشت نتيجه‌اي ولي گرفت بالا روشنفكر مجله مانند
و آذربايجان ميان‌ترك‌زبانان در بويژه نيز امروزه
اصلاح زمينه در بحث‌هايي آمريكا مقيم ايرانيان برخي
عربي الفباي همان از ماخوذ كه كنوني فارسي و تركي الفباي
ماه خرداد دوم نيمه در نيز سميناري و است ميان در است
تا شد برگزار تهران در مورد همين در گذشته سال
لزوم و تركي زبان در الفبا اين كاربرد دشواري‌هاي
تطابق و تسهيل و راه‌حل‌ها ارائه و پيشنهادات و اصلاحات
.گيرد قرار بررسي مورد تركي زبان با الفبا اين
با را نشرياتي آمريكا مقيم ايرانيان از برخي همچنين
.است ديدني كه كرده‌اند منتشر خودشان ابداعي الفباي
حصاري ميرهدايت
:ها پانوشت
تبريز 1314 ، آذربايجان ، دانشمندان تربيت ، خان محمدعلي -1
ص 6
.همان‌جا -2
.(نگارنده اثر) ص 113 تهران 1374 ، تركي ، منظوم شاهنامه -3
.تهران 1329 خط ، تغيير پيرامون ذكاء ، يحيي -4
.همان‌جا -5
جوان سينماي جشنواره در كوتاه فيلم 494
قطع‌هاي در كوتاه فيلم ارسال 494عنوان با: هنري گروه
كوتاه فيلم ملي جشنواره هجدهمين دبيرخانه به حرفه‌اي
وحيد از متشكل "الف بخش" انتخاب هيات كار جوان ، سينماي
عبداللهي مهدي كرم‌پور ، مهدي يوسفي ، امير محسن موسائيان ،
.شد آغاز بيطرفان علي و
كوتاه فيلم جمع 494 از جشنواره عمومي روابط گزارش به
كم ، 73وي.دي عنوان بتاكم ، 68 قطع در عنوان ارسالي ، 315
از درصد و 2/83 بوده معنوان 35م و 38 م.م عنوان 16
.هستند زن درصد و 8/16 مرد فيلمسازان
عنوان برگيرنده 319 در فوق ، كوتاه فيلم‌هاي اينكه ضمن
پويانمايي عنوان و 53 مستند داستاني ، 122عنوان
فيلم ارسال 133 با انجمن هنرمندان و مي‌باشد (انيميشن)
قرار هنري - فرهنگي مراكز ساير از بالاتر كوتاه ،
.گرفته‌اند
فيلم بين‌المللي جشنواره ششمين و ملي جشنواره هجدهمين
برگزار تهران در آبان ششم تا اول جوان سينماي كوتاه
.شد خواهد
|
